CZAS PRESENT SIMPLE
W czasie teraźniejszym prostym (“present simple”) formy czasownika we wszystkich osobach z wyjątkiem trzeciej osoby liczby pojedynczej mają taką samą formę, jak bezokolicznik bez słówka “to” (czyli podstawowa forma czasownika. W trzeciej osobie liczby pojedynczej do formy podstawowej dodaje się końcówkę “-s”.
Zdania twierdzące:
1 os. liczby pojedynczej
“I buy” (`kupuję')
2 os. liczby pojedynczej
“you buy” (`kupujesz')
3 os. liczby pojedynczej
“he/she/it buys” (`on/ona/ono kupuje')
1 os. liczby mnogiej
“we buy” (`kupujemy')
2 os. liczby mnogiej
“you buy” (`kupujecie')
3 os. liczby mnogiej
“they buy” (`kupują')
Zdania przeczące:
1 os. liczby pojedynczej
“I do not buy” (`nie kupuję')
2 os. liczby pojedynczej
“you do not buy” (`nie kupujesz')
3 os. liczby pojedynczej
“he/she/it does not buy” (`on/ona/ono nie kupuje')
1 os. liczby mnogiej
“we do not buy” (`nie kupujemy')
2 os. liczby mnogiej
“you do not buy” (`nie kupujecie')
3 os. liczby mnogiej
“they do not buy” (`nie kupują')
Pytania:
1 os. liczby pojedynczej
“do I buy?” (`czy kupuję?')
2 os. liczby pojedynczej
“do you buy?” (`czy kupujesz?')
3 os. liczby pojedynczej
“does he/she/it buy?” (`czy on/ona/ono kupuje?')
1 os. liczby mnogiej
“do we buy?” (`czy kupujemy?')
2 os. liczby mnogiej
“do you buy?” (`czy kupujecie?')
3 os. liczby mnogiej
“do they buy?” (`czy kupują?').
Uwaga - w trzeciej osobie liczby pojedynczej w przypadku czasowników, których forma podstawowa kończy się na “ch”, “o”, “sh”, “ss” lub “x” zamiast “-s” dodajemy “-es”, np.:
(1) He watches TV every day.
On ogląda codziennie telewizję.
(2) She goes to the theatre every day.
Ona chodzi codziennie do teatru.
Szczególnym przypadkiem są czasowniki, które kończą się na “-y”. Jeżeli przed literą “y” występuje samogłoska (np. jak w słowie “buy”, użytym w przykładzie na początku), w trzeciej osobie liczby pojedynczej dodawana jest regularna końcówka “-s”. Kiedy jednak przed “y” znajduje się spółgłoska (jak np. w wyrazie “try” `próbować'), litera “y” zostaje zamieniona na “i” i dodana zostaje końcówka “-es”, np.:
(3) I know he tries hard.
Wiem, że bardzo się stara.
Czasu teraźniejszego prostego, poza wykorzystaniem w szczególnych konstrukcjach gramatycznych (takich jak np. niektóre zdania warunkowe), używa się w kilku sytuacjach:
- do opisu powtarzalnych współczesnych czynności lub długotrwałej sytuacji, a także do opisu prawideł, pewników
- w sprawozdaniach ze zdarzeń właśnie mających miejsce
- do opisu zaplanowanej przyszłości
- do opisu niedawnej przeszłości
- w tytułach i nagłówkach artykułów
Poniżej zostaną omówione wszystkie te przypadki.
I. Czynność powtarzalna
Zdania w czasie teraźniejszym prostym opisują często czynności powtarzalne, obyczaje, przyzwyczajenia, punkty stałego harmonogramu, np.:
(4) What time do you get up?
O której zazwyczaj wstajesz?
(5) One of my friends drinks and smokes.
Jeden z moich przyjaciół pije i pali.
Zdanie (5) oznacza, że opisywana osoba (`jeden z moich przyjaciół') pije i pali regularnie, a nie w danym momencie (w tym ostatnim kontekście użylibyśmy czasu teraźniejszego ciągłego; różnice między czasami teraźniejszym prostym i teraźniejszym ciągłym opisane są szczegółowo w haśle CZAS PRESENT SIMPLE czy CZAS PRESENT CONTINUOUS).
W omawianym użyciu czasu teraźniejszego prostego często korzysta się z wyrażeń “always” (`zawsze'), “every day/week/month/year” (`każdego dnia/tygodnia/miesiąca/roku'), “never” (`nigdy'), “often” (`często'), “seldom” (`rzadko'), “sometimes” (`czasem'), “usually” (`zazwyczaj') itd., np.:
(6) We often eat pizza.
Często jadamy pizzę.
(7) Sometimes I just want to sit and relax.
Czasem mam po prostu ochotę usiąść i się zrelaksować.
Podobnie wyglądają zdania, w których opisujemy prawdy ogólne, np.:
(8) Dogs bark.
Psy szczekają (w ogóle).
(9) Children are noisy.
Dzieci są hałaśliwe (w ogóle).
II. Sprawozdanie z sytuacji, która właśnie ma miejsce
Czasu teraźniejszego prostego używa się czasem do relacjonowania wydarzeń dziejących się w chwili mówienia. To zastosowanie nie jest jednak częste - ogranicza się przede wszystkim do sytuacji, gdy ktoś coś komentuje, relacjonuje `na żywo' (np. sprawozdawca w telewizji czy radiu, eksperymentator pokazujący doświadczenie, narrator itp.).
(10) Dudek jumps and catches the ball! What a game!
Dudek skacze i łapie piłkę! Co za mecz!
(11) We check the temperature, pulse and blood pressure. Then we try to eliminate more common diseases.
Sprawdzamy temperaturę, puls i ciśnienie krwi. Następnie staramy się wyeliminować bardziej znane choroby.
III. Zaplanowana przyszłość
Czas teraźniejszy prosty bywa stosowany do opisu przyszłości, kiedy jest ona zaplanowana. Jest to szczególnie częste, gdy opisujemy podróż, np.:
(12) I arrive in Rome at 6 in the morning, and then I take a train to Palermo.
Przybywam do Rzymu o szóstej rano, a następnie łapię pociąg do Palermo.
IV. Przeszłość
W języku potocznym czas teraźniejszy prosty opisuje czasem niedawną przeszłość, szczególnie, gdy autor wypowiedzi chce ją udramatyzować, np.:
(13) I come to the bar and see a dog sitting at my table. Can you believe that?
Wchodzę do baru i widzę psa, siedzącego przy moim stoliku. Dasz wiarę?
Podobnie dzieje się w sytuacji, gdy streszczamy książkę lub przedstawiamy inną fikcyjną opowieść:
(14) When Mr Darcy first proposes to Elizabeth, she rejects him in utter indignation.
Gdy Pan Darcy po raz pierwszy oświadcza się Elizabeth, ona go z oburzoniem odrzuca.
V. Nagłówki, tytuły itp.
Czasu teraźniejszego prostego przyjęło się używać w tytułach artykułów i nagłówkach (uzyskując w ten sposób efekt większego dramatyzmu relacji), np.:
(15) Russians go home
Rosjanie wracają do domu
(16) Malysz wins Olympic silver
Małysz zdobywa srebro olimpijskie