Pliki wsadowe systemu DOS
Budowa pliku wsadowego
2. Polecenie ECHO
3.Instrukcja warunkowa (1)
4. Etykiety i instrukcja skoku GOTO
5.Argumenty plików wsadowych
6. Instrukcja warunkowa (2)
7. Instrukcja CALL
8.Instrukcja warunkowa (3)
9. Instrukcja iteracyjna FOR
Budowa pliku wsadowego
Plik wsadowy (ang. batch file) umożliwia wykonanie dowolnego ciągu poleceń systemu MS-DOS. Z punktu widzenia systemu operacyjnego plikiem wsadowym jest każdy plik, którego nazwa posiada rozszerzenie bat.
Po wydaniu dowolnego polecenia interpreter command.com sprawdza w pierwszej kolejności czy wydana komenda jest poleceniem wewnętrznym (interpretowanym przez command.com) i w przypadku odpowiedzi pozytywnej wykonuje wydaną komendę. Jeżeli jednak interpreter nie rozpoznaje polecenia to przyjmuje, że użytkownik zarządał uruchomienia programu.
Dla przykładu przyjmijmy, że wpisano komendę
sleep 10
Command.com poszukuje wówczas pliku o nazwie o nazwie sleep.com, następnie pliku sleep.exe i ostatecznie pliku sleep.bat. Po znalezieniu jednego z dwóch pierwszych zbiorów command.com uruchamia znaleziony program, w przypadku znalezienia zbioru bat wykonuje jego interpretację.
Plik wsadowy, aby mógł być poprawnie wykonany (zinterpretowany) powinien zawierać ciąg poleceń systemu, z których każde powinno być umieszczone w osobnej linii pliku. Mogą to być polecenia wewnetrzne, polecenia zewnętrzne (programy) lub polecenia specyficzne dla pliku wsadowego (polecenia, które są dozwolone tylko w tym pliku).
Oto prosty przykład pliku wsadowego:
REM Plik Info.bat
ECHO Konfiguracja systemu MS-DOS
ECHO [autoexec.bat]
TYPE C:\autoexec.bat | MORE
ECHO [config.sys]
TYPE C:\config.sys | MORE
ECHO [Dysk twardy C:]
LABEL
ECHO Naciśnij jakiś klawisz...
PAUSE
Aby wykonać powyższy plik należy nadać mu nazwę z rozszerzeniem bat (może być Info.bat) a następnie w katalogu bieżącym wpisać komendę będącą nazwą pliku wsadowego, czyli odpowiednio:
C:\TEMP>info
Interpreter wykonuje sekwencyjnie jedno po drugim wszystkie polecenia pliku wsadowego w kolejności ich występowania. Pierwsza linia pliku (polecenie REM) jest komentarzem jest komentarzem i podczas wykonywania nie jest brana pod uwagę. Dwie kolejne linie zawierają polecenie ECHO, którego wykonanie polega na wypisaniu podanego tekstu na ekranie. Linie 4 i 6 zawierają polecenie MS-DOS wypisania na ekranie podanych plików (TYPE) z podziałem na strony (MORE). Linia ostatnia zawiera polecenie PAUSE, którego wykonanie polega na wypisaniu tekstu "Naciśnij jakiś klawisz, aby kontynuować..." i zatrzymaniu wykonywania pliku wsadowego do czasu naciśnięcia dowolnego klawisza.
Polecenie ECHO
Jeżeli wykonamy plik wsadowy test.bat zawierający tylko jedną linię z komendą DIR, to na ekranie zostaną wypisane dwie rzeczy:
C:\BATCH>test
C:\BATCH>dir
Wolumin w stacji dysków C nie ma etykiety
Numer seryjny woluminu: 364F-10E8
Katalog C:\BATCH
. <DIR> 00.08.04 20:42 .
.. <DIR> 00.08.04 20:42 ..
TEST BAT 3 00.08.04 20:43 test.bat
1 plik(ów) 3 bajtów
2 katalog(ów) 271 859 712 bajtów wolnych
C:\BATCH>_
Pierwsza linia zawiera tekst wydanej komendy. W linii drugiej interpreter wypisał treść polecenia występującego w pliku wsadowym. Kolejne linie zawierają wynik wykonanania polecenia DIR. Przykład ten pokazuje sposób postępowania podczas wykonywania pliku wsadowego - command.com czyta linię pliku wsadowego, wypisuje ją na ekranie a następnie uruchamia odpowiedni program lub polecenie wewnętrzne. Po zakończeniu wykonywania polecenia proces się powtarza - odczyta kolejną linię, wypisze jej treść na ekranie a następnie uruchomi odpowiedni program, itd.
Polecenie ECHO można wydać z argumentem ON lub OFF. Instrukcja
ECHO OFF
powoduje wyłączenie wypisywania treści poleceń występujących w pliku wsadowym. Od momentu wykonania tej instrukcji command.com nie będzie wypisywał treści przetwarzanych komend a jedynie ich wyniki. Bardzo często instrukcję powyższą umieszcza się w pierwszej linii pliku wsadowego.
Użycie argumentu ON powoduje oczywiście włączenie wypisywania treści poleceń.
Z analizy wydruku dowolnego pliku wsadowego zawierającego w pierwszej linii komendę ECHO OFF można wywnioskować, że wyłączone tą komendą wypisywanie treści poleceń obowiązuje dopiero od linii drugiej - command.com zawsze wypisze treść pierwszej komendy pliku, czyli ECHO OFF. Aby tego uniknąć należy linię tą poprzedzić znakiem '@' ("at") - linia pliku, która poprzedzona jest tym znakiem nigdy nie jest wyświetlana na ekranie.
Podsumowując: istnieją dwie metody całkowitego wyłączenia wypisywania treści komend pliku wsadowego:
1. umieszczenie w pierwszej linii komendy @ECHO OFF,
2. rozpoczynanie każdej linii pliku znakiem '@'.
Instrukcja warunkowa (1)
Niemal wszystkie wykonywane programy podczas pracy są "zmuszane przez użytkownika" do podejmowania pewnych decyzji. Program niejednokrotnie musi decydować jakiego rodzaju informacje powinien wyświetlić, czy w danym momencie zareagować na klawisze naciskane na klawiaturze, jaką operację należy wykonać, czy zakończyć swoje działanie, itp.
Do podejmowania w programach tego typu decyzji służy instrukcja warunkowa. W pliku wsadowym instrukcja ta może mieć jedną z trzech postaci.
IF EXIST plik komenda
albo
IF NOT EXIST plik komenda
Instrukcja w tej postaci pozwala na wykonananie dowolnego polecenia tylko wówczas, gdy istnieje podany plik (lub gdy nie istnieje jeśli użyto NOT). Rozważmy dwie następujące komendy:
[1] DEL lista.txt > NUL
[2] IF EXIST lista.txt DEL lista.txt > NUL
Polecenie [1] jest oczywiste: usuń plik lista.txt. Polecenie [2] mówi: jeżeli istnieje plik lista.txt, to usuń ten plik. Efekt końcowy obu poleceń jest taki sam - zostanie usunięty plik lista.txt. Pomiędzy tymi poleceniami istnieje jednak pewna różnica; o poleceniu [2] można by powiedzieć, że "jest lepsze". Otóż polecenie DEL usuwa podany plik i nie wyświetla żadnych komunikatów o usunięciu pliku, jeżeli jednak usuwany plik nie istnieje, to wykonanie polecenia jest niemożliwe - zostanie wówczas wyświetlony komunikat o błędzie - mimo przekierowania wyjścia polecenia do pliku pustego komunikat ów pojawi się na ekranie. Taka sytuacja nie będzie miała miejsca w przypadku polecenia [2]: to polecenie bowiem wykona komendę DEL lista.txt tylko wówczas, gdy plik lista.txt istnieje - jeżeli w katalogu bieżącym pliku nie ma, to komenda jest pomijana i na tym kończy się wykonanie całej instrukcji warunkowej.
Polecenie DEL można tutaj zastąpić inną komendą, np:
[1] TYPE lista.txt
[2] IF EXIST lista.txt TYPE lista.txt
W tym wypadku mamy doczynienia z tą samą sytuacją: jeżeli nie istnieje plik lista.txt, to polecenie [1] wypisze komunikat o błędzie - nie zrobi tego natomiast polecenie [2].
Etykiety i instrukcja skoku GOTO
Rozważymy przkład trochę trudniejszy. Należy utworzyć kopię pliku lista.txt pod nazwą lista.bak. Tutaj również wskazane jest wykorzystanie instrukcji warunkowej:
@ECHO OFF
IF EXIST lista.txt COPY lista.txt lista.bak > NUL
Jeżeli w katalogu bieżącym istnieje plik lista.txt zostanie wykonane polecenie utworzenia jego kopii pod nazwą lista.bak.
Konstruując powyższy plik należy przewidzieć jeszcze jedną sytuację: w katalogu bieżącym może również istnieć plik o nazwie lista.bak. Powstaje wówczas pytanie "co w tej sytuacji zrobi polecenie COPY?" - albo wyświetli komunikat o błędzie i nie wykona kopiowania, albo też skopiuje plik źródłowy usuwając przy tym zawartość istniejącego pliku docelowego - w pewnych sytuacjach obie z tych możliwości mogą okazać się nie zadawalające.
Istnieją oczywiście metody rozwiązania tego problemu za pomocą opcji polecenia COPY, warto jednak pamiętać, że opcje poleceń często zmieniają się w różnych wersjach interpretera command.com i komenda, która poprawnie wykonuje się na naszym komputerze może w innej wersji interpretera zostać uznana za niepoprawną z powodu błędnej opcji polecenia.
Powyższy przykład demonstruje problem wykonania komendy tylko wówczas, gdy spełnione są dwa lub więcej określonych warunków - problemy tego typu rozwiązuje się na ogół za pomocą instrukcji skoku GOTO.
Instrukcja:
:Etykieta
definiuje tzw. etykietę w pliku wsadowym. Etykieta to inaczej mówiąc słowna nazwa linii pliku, umieszczając instrukcję etykiety nazywamy linię pliku podaną po znaku ':' nazwą. Nazwa etykiety powinna być jednym słowem nie zawierającym odstępów (można połączyć słowa znakiem '_') i powinna rozpoczynać się tuż za znakiem ':', nie należy rozdzielać nazwy i znaku ':' odstępami.
Podczas wykonywania pliku wsadowego interpreter pomija linie pliku zawierające etykiety (podobnie jak ma ty miejsce w przypadku polecenia komentarza REM), instrukcji tej nie wykonuje się, służy ona jedynie do przenoszenia wykonywania pliku przez instrukcję skoku GOTO:
GOTO Etykieta
Wykonanie instrukcji skoku polega na przeniesieniu wykonywania pliku do tej linii w pliku, która zawiera (jest nazwana) podaną etykietę (wpisujemy tutaj tylko nazwę etykiety, bez znaku ':').
Wróćmy teraz do przykładu usuwania pliku:
[1] @ECHO OFF
[2] IF EXIST lista.txt GOTO Usuwaj
[3] ECHO Nie ma takiego pliku...
[4] GOTO Koniec
[5] :Usuwaj
[6] ECHO Usuwanie pliku lista.txt...
[7] DEL lista.txt > NUL
[8] ECHO Wykonane...
[9] :Koniec
W linii [2] następuje sprawdzenie istnienia w katalogu bieżącym pliku lista.txt.
Jeżeli plik istnieje wykonana zostanie komenda GOTO Usuwaj - nastąpi przejście (przeniesienie wykonywania) do linii oznaczonej etykietą Usuwaj, czyli do linii [5]. Linia ta zostanie zignorowana przez command.com, który rozpocznie wykonywanie pliku od linii następnej [6]. Wypisany zostanie tekst "Usuwanie pliku lista.txt...", następnie interpreter wykona linię [7] usuwając plik lista.txt, wypisze tekst "Wykonane..." i zakończy wykonywanie pliku na ostatniej linii [9].
Podczas wykonywania linii [2] może się oczywiście okazać, że katalog bieżący nie zawiera pliku lista.txt. Instrukcja warunkowa wówczas pominie podaną komendę GOTO Usuwaj i wykonana zostanie komenda następna w linii [3] - wypisanie tekstu "Nie ma takiego pliku..." oraz komenda w linii [4] - przejście do etykiety Koniec.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na linię [4]. Brak tej linii spowodowałby wypisanie tekstu "Nie ma takiego pliku..." a następnie wykonanie komendy w liniach [6], [7] i [8], czyli pomimo nieistnienia pliku byłyby wykonywane polecenia związane z jego usunięciem.
Plik wsadowy wykonujący wspomniane wcześniej kopiowanie pliku lista.txt na lista.bak mógłby mieć postać:
@ECHO OFF
IF NOT EXIST lista.txt GOTO BrakPliku
IF EXIST lista.bak GOTO IstniejeKopia
ECHO Kopiowanie lista.txt na lista.bak...
COPY lista.txt lista.bak > NUL
ECHO Wykonane...
GOTO Koniec
:BrakPliku
ECHO Plik lista.txt nie istnieje...
GOTO Koniec
:IstniejeKopia
ECHO Plik lista.bak już istnieje...
:Koniec
Argumenty plików wsadowych
Podobnie jak polecenia i programy pliki wsadowe można uruchamiać z argumentami. Do poszczególnych argumentów pliku można się od odwoływać za pomocą symboli %1, %2, ..., %9, które reprezentują odpowiednio pierwszy, drugi, ..., dziewiąty argument pliku.
Przykład:
Napisać plik wsadowy mydel.bat, który usunie plik podany jako argument.
@ECHO OFF
IF EXIST %1 GOTO Usuwaj
ECHO Plik %1 nie istnieje...
GOTO Koniec
:Usuwaj
ECHO Usuwanie pliku %1 ...
DEL %1 > NUL
ECHO Wykonane...
:Koniec
UWAGA: plik należy uruchomić z argumentem będącym nazwą pliku - jego brak może spowodować błąd wykonania i w konsekwencji komunikat o wymaganym argumencie.
Interpreter podczas analizy linii pliku wszystkie wyrażenia postaci %1, %2, ..., %9 zastępuje faktycznymi argumentami podanymi w linii komend:
C:\TEMP>mydel.bat lista.txt
Usuwanie pliku lista.txt ...
Wykonane...
C:\TEMP>_
Widać powyżej, że w linii drugiej interpreter zamiast symbolu %1 wypisał faktycznie podany argument w wywołaniu lista.txt. Jeżeli plik wsadowy uruchamiamy bez argumentów to wszystkie wyrażenia %1, %2, ..., %9 są napisami pustymi (napis nie zawierający żadnych znaków). Jeżeli w linii komend występuje N argumentów, to wyrażenia %1, ..., %N reprezentują podane argumenty, wyrażenia %N+1, %N+2, ... są natomist napisami pustymi.
Nasuwa się proste pytanie, czy plik wsadowy można przetworzyć z dziesięcioma lub więcej argumentami. Odpowiedź w zasadzie jest twierdząca, ale o tym nieco później...
Instrukcja warunkowa (2)
Druga postać instrukcji warunkowej dotyczy porównywania napisów:
IF "napis1" == "napis2" komenda
albo
IF NOT "napis1" == "napis2" komenda
Instrukcja w tej postaci powoduje wykonanie podanej komendy tylko wówczas, gdy oba napisy napis1 i napis2 są równe, czyli takie same. Słowo równość oznacza tutaj równość idealną - napisy musza mieć taką samą długość i składać się z takich samych znaków. W przypadku nazw plików i katalogów duże i małe litery nie są rozróżnialne, w przypadku porównywania napisów brane jest to pod uwagę. Tak więc napisy "Lista.txt" oraz "lista.txt" wcale nie są równe.
Warto pamiętać, że bezpieczniej jest podawać porównywane napisy w cudzysłowie oraz pomiędzy napisami a znakiem '=' umieścić znak odstępu - jego brak może spowodować błąd wykonania pliku.
Ta postać instrukcji warunkowej posłuży nam przede wszystkim do sprawdzania ilości podanych argumentów. Korzystając o obu postaci instrukcji możemy napisać ostateczną wersję pliku wsadowego mydel.bat usuwającego plik podany jako argument, przyjmując przy tym następujące założenia:
· plik wsadowy może być uruchomiony z argumentem '/?' - należy wówczas wyświetlić informację o przeznaczeniu oraz opis składni,
· uruchomienie pliku z jednym argumentem będącym nazwą pliku powoduje jego usunięcie lub wypisaniu komunikatu o błędzie,
· jeżeli plik został uruchomiony z dwoma lub większą ilością argumentów, to jeśli pierwszym z nich jest '/?', to wyświetlamy informację o przeznaczeniu i składnię, jeżeli natomiast pierwszy argument jest nazwą pliku, to wypisujemy komunikat o błędzie i składnię.
@ECHO OFF
REM
REM Usuwa plik podany jako argument
REM
IF "%1" == "/?" GOTO Informacja
IF "%1" == "" GOTO BrakArgumentu
IF NOT "%2" == "" GOTO ZbytWieleArgumentow
IF EXIST %1 GOTO Usuwaj
ECHO Plik [%1] nie istnieje.
GOTO Koniec
:Usuwaj
ECHO Usuwanie [%1]
DEL %1 > NUL
GOTO Koniec
:BrakArgumentu
ECHO Oczekiwany argument.
GOTO Skladnia
:ZbytWieleArgumentow
ECHO Zbyt wiele argumentów.
GOTO Skladnia
:Informacja
ECHO Usuwa podany plik.
:Skladnia
ECHO Składnia polecenia:
ECHO MYDEL [/?] nazwa_pliku
:Koniec
Uff...
Mimo iż czynność jest stosunkowo prosta, to konstrukcja pliku wymaga sporego nakładu pracy. Przeanalizujemy krótko poszczególne warunki zadania.
Z przyjętych założeń wynika, że dopuszczalne są wywołania: "mydel /?", "mydel /? /?", "mydel /? lista.txt", "mydel /? lista.txt lista.bak" - dopuszczalne jest każde wywołanie, w którym pierwszy argument jest równy "/?". W związku z tym w pliku wsadowym w pierwszej kolejności sprawdzamy wystąpienie tego właśnie argumentu.
Kolejne instrukcje warunkowe dotyczą już przypadków uruchomienia bez argumentów lub z argumentami, ale z pierwszym argumentem różnym od "/?". Sprawdzamy najpierw czy podano jakikolwiek argument.
Trzecia istrukcja IF dotyczy przypadku: podano co najmniej jeden argument i argument pierwszy jest nazwą pliku. Wówczas usuwamy plik jeżeli jest to jedyny argument lub wypisujemy komunikat o błędzie gdy podano więcej niż jedną nazwę pliku. Ilość podanych argumentów, a właściwie to czy argument jest jeden, sprawdzamy porównując argument drugi %2 z napisem pustym.
Ostatnie IF dotyczy już tylko przypadku: podano dokładnie jeden argument będący nazwą pliku - pozostaje więc sprawdzić czy podany plik istnieje.
Instrukcja CALL
Jak wspomniano na początku w pliku wsadowym można używać dowolnych poleceń wewnętrznych i programów wykonywalnych (com i exe). Polecenie pliku wsadowego nie może natomiast być plikiem wsadowym. Uruchomienie w pliku wsadowym innego pliku wsadowego wymaga zastosowania polecenia:
CALL plik_wsadowy [argumenty]
Do tej pory stosowane były instrukcje skoku zawsze do etykiety położonej "poniżej" w pliku wsadowym. Istnieje możliwość przeniesienia wykonywania pliku do linii wcześniejszej, czyli "powyżej" - tego typu konstrukcję, tzn. etykietę oraz występującą poniżej instrukcję skoku do tej właśnie etykiety nazywamy pętlą.
Pętle często stosuje się w połączeniu z instrukcją SHIFT. Polecenie SHIFT wykonuje tzw. przesunięcie argumentów, tzn. argument pierwszy %1 zastępowany jest przez argument drugi %2, argument drugi %2 zastępowany jest przez argument trzeci %3, itd. Ogólnie: argument %N zastępowany jest przez argument %(N+1).
UWAGA:
W wyniku wykonania polecenia argument pierwszy pliku wsadowego jest bezpowrotnie tracony - nie ma możliwości odwołania się do tego argumentu. Demonstruje to poniższy przykład:
@ECHO OFF
ECHO Arg1=[%1] Arg2=[%2] Arg3=[%3] Arg4=[%4]
SHIFT
ECHO Arg1=[%1] Arg2=[%2] Arg3=[%3] Arg4=[%4]
SHIFT
ECHO Arg1=[%1] Arg2=[%2] Arg3=[%3] Arg4=[%4]
SHIFT
ECHO Arg1=[%1] Arg2=[%2] Arg3=[%3] Arg4=[%4]
SHIFT
ECHO Arg1=[%1] Arg2=[%2] Arg3=[%3] Arg4=[%4]
SHIFT
ECHO Arg1=[%1] Arg2=[%2] Arg3=[%3] Arg4=[%4]
Tak wygląda wykonanie pliku z pięcioma argumentami:
C:\TEMP>argumen.bat list1.txt list2.txt list3.txt list4.txt list5.txt
Arg1=[list1.txt] Arg2=[list2.txt] Arg3=[list3.txt] Arg4=[list4.txt]
Arg1=[list2.txt] Arg2=[list3.txt] Arg3=[list4.txt] Arg4=[list5.txt]
Arg1=[list3.txt] Arg2=[list4.txt] Arg3=[list5.txt] Arg4=[]
Arg1=[list4.txt] Arg2=[list5.txt] Arg3=[] Arg4=[]
Arg1=[list5.txt] Arg2=[] Arg3=[] Arg4=[]
Arg1=[] Arg2=[] Arg3=[] Arg4=[]
Po pierwszym wykonaniu polecenia SHIFT wyrażenie %1 reprezentuje już napis list2.txt, wyrażenie %2 napis list3.txt i tak dalej. Po wykonaniu drugim wyrażenie %1 jest równe list3.txt, zaś %4 jest w ogóle napisem pustym - %4 musiałoby reprezentować szósty argument podany w wywołaniu, tymczasem podano tylko pięć argumentów.
Po piątym wywołaniu wszystkie argumenty mają wartość pustą!. Ogólnie: jeżeli plik wsadowy uruchomiony został z N argumentami, to po N-1 wykonaniu instrukcji SHIFT ostatni z podanych argumentów znajduje się na miejscu %1, po wykonaniu N-tym plik wsadowy w ogóle nie ma argumentów.
Oto prosty przykład pliku wsadowego argument.bat, który umieszcza w pliku o nazwie argument.txt wszystkie podane argumenty, każdy w osobnej linii.
@ECHO OFF
IF "%1" == "/?" GOTO Informacja
:Start
IF "%1" == "" GOTO Koniec
ECHO %1 >> argument.txt
SHIFT
GOTO Start
:Informacja
ECHO Umieszcza w pliku argument.txt wszystkie podane argumenty.
ECHO Składnia polecenia:
ECHO ARGUMENT [/?] [arg1 arg2 ...]
:Koniec
Jeśli pierwszy argument jest równy "/?" zostanie wyświetlona pomoc. W pozostałych przypadkach wykonywana jest pętla od etykiety Start do instrukcji skoku GOTO Start.
Najważniejszą instrukcją każdej pętli jest instrukcja przerwania pętli, czyli przeniesienia wykonywania pliku poza pętlę. W tym wypadku zadanie to wykonuje polecenie IF, które sprawdza nie pustość argumentu %1. Cały cykl powtarzany jest tak długo aż argument %1 osiągnie wartość napisu pustego. Ponieważ wewnątrz pętli występuje polecenie SHIFT w którymś momencie skończą się argumenty pliku i wykonywanie pętli zostanie zakończone.
Konstruując pętlę należy zawsze stworzyć warunki umożliwiające jej zakończenie. Nietrudno przewidzieć jaki efekt można osiągnąć po usunięciu z powyższego pliku instrukcji SHIFT. Wówczas podczas wykonywania pętli argumenty nie ulegałyby żadnym zmianom co oznacza, że pętla mogłaby się nigdy nie skończyć. Ten sam skutek przyniosłoby usunięcie instrukcji wyjścia z pętli IF. W tym wypadku argumenty do ich wyczerpania ulegałyby zmianom, nie wpłynęłoby to jednak na instrukcję GOTO Start, która zawsze wykonywałaby skok do podanej etykiety. Taką sytuację nazywamy często "zapętleniem lub powieszeniem programu".
Jeżeli używamy w pliku wsadowym pętli wskazane jest przedsięwzięcie pewnych środków ostrożności. Otóż wykonanie pliku wsadowego można przerwać naciskając klawisz Ctrl+C. Wówczas command.com może zareagować na naciśnięty klawisz i zakończyć wykonywanie pliku, aby jednak było to możliwe należy ustawić wykrywalność tego klawisza poleceniem:
BREAK ON
Polecenie to można wydać na klawiaturze, albo umieścić w pliku wsadowym przed rozpoczęciem pętli - najlepiej na początku pliku. Samo polecenie BREAK bez argumentu ON lub OFF wyświetla jedynie stan reakcji na klawisz Ctrl+C.
Warto pamiętać:
NIEOMYLNOŚĆ = FORMAT C:
co mniej więcej znaczy tyle, że kres wiary we własne umiejętności zawsze idzie w parze z utratą części dysku.
Pętle wykorzystujemy na ogół, gdy określoną czynność trzeba wykonać na większej liczbie liczbie plików. Mając do dyspozycji plik wsadowy mydel.bat usuwający jeden podany plik, zadanie polegające na usunięciu wszystkich plików będących argumentami pliku wsadowego sprowadza się wyłącznie do wywołania pliku mydel.bat taką ilość razy, ile plików mamy usunąć.
Przykład:
Napisać plik wsadowy usuwający wszystkie pliku podane w postaci argumentów.
@ECHO OFF
BREAK ON
:Start
IF "%1" == "" GOTO Koniec
CALL mydel.bat %1
SHIFT
GOTO Start
:Koniec
Obsługę błędów oraz "pomoc" należy dopisać samodzielnie.
Instrukcja warunkowa (3)
I to chyba jest ten moment, który nazwać można "wyższą szkołą jazdy"...
Ale najpierw trochę niezbędnej teorii.
Kiedy program kończy swoje działanie ma możliwość poinformowania systemu operacyjnego o stanie swojego zakończenia. Przekazana informacja jest dosyć uboga albowiem może być zaledwie nieujemną liczbą całkowitą, ale o tym, że w świecie komputerów jedna liczba może być informacją bardzo obszerną nikogo przekonywać nie trzeba. Liczbę tą nazywamy kodem wyjścia programu.
Z możliwości tej programy nie zawsze korzystają i często program nie pozostawia po sobie żadnej informacji - wówczas system operacyjny traktuje taki stan zakończenia jako poprawny i przyjmuje, że zakończony program pozostawił po sobie kod zero (często mówimy też, że program zakończył się z kodem zero). Nie oznacza to wcale, że liczby różne od zera oznaczają błędne zakończenie programu; jest to często przyjmowana w informatyce reguła na mocy której liczba zero oznacza poprawne wykonanie określonej operacji.
Instrukcja warunkowa w trzeciej postaci służy właśnie do sprawdzania stanu zakończenia ostatnio wykonanego programu lub komendy:
IF ERRORLEVEL kod_wyjścia komenda
albo
IF NOT ERRORLEVEL kod_wyjścia komenda
Kod wyjścia jest tutaj liczbą naturalną, komenda poleceniem do wykonania. Instrukcja w tej postaci wykona podaną komendę tylko wówczas, gdy ostatnio wykonywane polecenie zwróciło kod wyjścia większy lub równy podanej liczbie (w przypadku użycia NOT mniejszy od podanej liczby).
Z tej postaci instrukcji warunkowej korzystać będziemy wyłącznie przy sprawdzaniu kodu wyjścia polecenia CHOICE, które stosuje się w systemie MS-DOS do zadawania różnego rodzaju pytań. Składnia polecenia jest następująca:
CHOICE [/C:odpowiedzi] [/N] [/T:Z,XY] [tekst]
Co robi polecenie CHOICE? Po wydaniu komendy CHOICE bez argumentów na ekranie zostanie wyświetlony napis "[T,N]?" a następnie program będzie czekał do momentu naciśnięcia jednej z liter 'T' lub 'N'. Wydanie polecenia w postaci CHOICE /C:12A* spowoduje wypisanie tekstu "[1,2,A,*]?" i oczekiwanie programu na naciśnięcie któregoś z podanych znaków. Jeżeli podamy określony tekst, to program wypisze go a następnie wyświetli listę dopuszczalnych odpowiedzi. Użycie opcji "/N" spowoduje, że nie zostanie wyświetlona lista odpowiedzi, opcja "/T" określa odpowiedź domyślną Z po XY sekundach.
Po wydaniu polecenia:
CHOICE /C:ABX /N /T:0,5 "Rodzaj szkoły? [A-podst, B-średn, X-żadna] : "
na ekranie pojawi się tekst "Rodzaj szkoły? [A-podst, B-średn, X-żadna] : " a następnie program będzie czekał na naciśnięcie jednego z klawiszy A, B, X przez maksymalnie 5 sekund - nie wybranie żadnej z odpowiedzi jest równoznaczne z wybraniem odpowiedzi domyślnej, czyli odpowiedzi X.
Program po wyborze odpowiedniego klawisza bądź po upływie dopuszczalnego czasu kończy swoje działanie zwracając do systemu operacyjnego kod wyjścia, który jest numerem odpowiedzi na podanej liście, tzn. po wyborze A program zwróci 1, po wyborze B liczbę 2, zaś po wyborze X liczbę 3.
Przykład:
Napisać plik wsadowy, który będzie potrafił uruchomić jeden z trzech programów w zależności od wyboru użytkownika, np. Norton Commander lub Windows.
@ECHO OFF
:Start
CLS
ECHO _
ECHO _
ECHO [ 1 ]. Norton Commander
ECHO [ 2 ]. Turbo Pascal
ECHO [ 3 ]. Windows
ECHO [ Q ]. Zakończ
ECHO _
ECHO _
CHOICE /C:123Q /N "Wybierz program do uruchomienia : "
IF ERRORLEVEL 4 GOTO Koniec
IF ERRORLEVEL 3 GOTO Windows
IF ERRORLEVEL 2 GOTO Pascal
ECHO Trwa uruchamianie Norton Commandera...
C:\NC\NC.EXE
GOTO Start
:Windows
ECHO Trwa uruchamianie systemu Windows...
C:\WINDOWS\WIN.COM
GOTO Koniec
:Pascal
ECHO Trwa uruchamianie Turbo Pascala...
C:\TP7\TURBO.EXE
GOTO Start
:Koniec
Linie zawierające polecenie ECHO z kreską podkreślenia należy wpisać w następujący sposób: po wpisaniu słowa ECHO należy wpisać klawisz spacji a następnie nacisnąć i przytrzymać klawisz Alt i przy wciśniętym klawiszu Alt na klawiaturze numerycznej (z prawej strony) wpisać kod znaku 255 po czym można zwolnić klawisz Alt - kursor powinien się wówczas przesunąć o jedną pozycję w lewo, a wszystko to po to, aby zmusić polecenie ECHO do wypisania pustej linii.
Podane w pliku ścieżki dostępu muszą oczywiście być poprawne - można je nawet zmienić na ścieżki do innych programów.
Zwróćmy uwagę na kolejność sprawdzania kodu wyjścia polecenia CHOICE. Instrukcje warunkowe porównują kod wyjścia od wartości największej możliwej czyli 4 w dół do wartości przedostatniej 2 - pominięcie wszystkich IF jest równoważne z wyborem odpowiedzi pierwszej. Taki sposób sprawdzania wartości kodu jest konsekwencją sposobu wykonywania instrukcji warunkowej - jeżeli w pierwszej instrukcji IF umieścilibyśmy kod 2, to spełnienie tego warunku mówiłoby tylko tyle, że wybrano odpowiedź 2, 3 lub 4. Można przyjąć, że sprawdzanie kodu wyjścia zawsze wykonujemy w ten sam sposób od wartości największych do najmniejszych - choć oczywiście można wykonać to inaczej.
Pozostaje tylko dodać, że uruchomienia systemu Windows podczas pracy Windows jest raczej niewykonalne i zakończy się odpowiednim komunikatem. Można to jednak zrobić podczas pracy trybu MS-DOS (tryb MS-DOS jest czymś innym niż Wiersz poleceń). Kto zamierza to sprawdzić, powinien odnaleźć plik C:\autoexec.bat i w ostatnim wierszu tego pliku wpisać polecenie uruchamiające powyższy plik wsadowy, czyli np. CALL C:\TEMP\mymenu.bat, po czym wykonać "reboot" komputera.
Przykład:
Jako drugi przykład wykorzystania trzeciej postaci instrukcji warunkowej napiszemy plik wsadowy zmieniający nazwę pliku. Obsługę błędów oraz informacje o przeznaczeniu należy uzupełnić samodzielnie.
@ECHO OFF
BREAK ON
:Usuwaj
IF NOT EXIST %2 GOTO MoznaZmienic
CHOICE /C:TN "Plik %2 już istnieje. Usunąć istniejący plik "
IF ERRORLEVEL 2 GOTO Koniec
DEL %2 > NUL
:MoznaZmienic
ECHO Przenoszenie %1 na %2
REN %1 %2 > NUL
GOTO Koniec
:Koniec
Przejście do etykiety Usuwaj powinno nastąpić w sytuacji gdy podano dwa argumenty będące nazwami plików i argument pierwszy jest nazwą istniejącego pliku. Wówczas jeżeli nie istnieje plik podany jako drugi argument, to zmieniamy nazwę pliku, w przeciwnym wypadku zadajemy pytanie czy usunąć istniejący plik. Po odpowiedzi negatywnej przechodzimy na koniec pliku wsadowego, w przypadku odpowiedzi pozytywnej usuwamy istniejący plik i wykonujemy zmianę nazwy.
Instrukcja iteracyjna FOR
Instrukcje iteracyjne (powtarzające, zwane też pętlami) służą w językach programowania do wielokrotnego wykonywania podobnych czynności. Ogólnie dzieli się instrukcje iteracyjne na pętle o znanej lub niemożliwej do przewidzenia z góry liczbie powtórzeń. Sformułowanie "o znanej liczbie powtórzeń" wymaga pewnego wyjaśnienia. Przez znaną ilość iteracji rozumie się tu ilość znaną nie w momencie pisania programu lub pliku wsadowego, tylko ilość znaną w momencie rozpoczęcia wykonywania pętli. I tak na przykład: jeżeli pętla zostanie powtórzona tyle razy ile plików zawiera katalog bieżący, to mimo iż nie możemy przewidzieć ile plików będzie zawierał katalog traktujemy tą pętlę jako pętlę o znanej liczbie powtórzeń - liczba tą będzie bowiem znana w momencie rozpoczynania pętli. Również omówiony wcześniej przykład pliku wsadowego, który usuwał wszystkie pliki podane jako argumenty jest przykładem pętli o znanej liczbie powtórzeń - plik można uruchomić z każdą liczbą argumentów, niemniej jednak liczba ta zawsze jest znana w momencie uruchomienia pliku wsadowego.
A oto przykład pętli o niemożliwej do ustalenia z góry liczbie powtórzeń:
:Start
CHOICE /C:TN "Powtórzyć ?"
IF ERRORLEVEL 2 GOTO Koniec
GOTO Start
:Koniec
Przerwanie pętli następuje w momencie naciśnięcia klawisza 'N' - nie można z góry przewidzieć ile razy użytkownik wybierze odpowiedź 'T'.
Instrukcja iteracyjna FOR pliku wsadowego jest pętlą o znanej liczbie powtórzeń i następującej składni:
FOR %%X IN (lista) DO komenda
Argument lista jest obowiązkowy i zawiera pooddzielane znakami odstępu nazwy plików - w nazwach tych mogą występować znaki wieloznaczne '?' i '*'. Po znakach '%%' pojemy tzw. zmienną - odpowiednik niewiadomej w matematyce. Zmienna ta będzie kolejno przybierać wszystkie możliwe wartości spośród wartości podanych na liście (lista). Dla każdej możliwej wartości zmiennej X zostanie wykonane polecenie komenda.
Rozważmy przykład:
[1] FOR %%A IN (1 2 3) DO DIR
[2] FOR %%K IN (zadanie zadanie.bat zadanie.bak) DO DIR
Każda z powyższych instrukcji przyniesie ten sam efekt - trzy razy zostanie wykonane polecenie DIR. W przykładzie [1] zmienna A przybierze (otrzyma) wartość "1" a następnie nastąpi wykonanie polecenia DIR. Po wykonaniu komendy zmienna A otrzyma wartość "2" i ponownie nastąpi wykonanie komendy. po jej zakończeniu zmienna A otrzyma wartość "3" i zostanie wykonana komenda. Na tym zakończy się wykonywanie polecenia FOR.
W przykładzie [2] będzie dokładnie tak samo z tą tylko różnicą że zmienna będzie przyjmować wartości "zadanie", "zadanie.bat" oraz "zadanie.bak".
Odpowiedź na pytanie po co zmienna przyjmuje wartości z listy staje się oczywista jeśli powiemy, że wyrażenie %%X może występować w treści podanej komendy i reprezentuje aktualną wartość zmiennej X, podobnie jak %1 reprezentuje pierwszy argument pliku wsadowego. Tak więc, wykonanie polecenia:
FOR %%A IN (1 2 3 4 5 6 7 8 9 0) DO ECHO Wartość zmiennej = %%A
spowoduje wypisanie dziesięciu linii zawierających tekst "Wartość zmiennej = " oraz odpowiednią cyfrę z listy.
Polecenie
FOR %%A IN (*.txt *.bak) DO COPY %%A C:\TEMP
skopiuje wszystkie pliki z katalogu bieżącego z rozszerzeniami txt lub bak do podanego katalogu C:\TEMP.
--------------------------------------------------------------------------------
Zadania do samodzielnego rozwiązania
--------------------------------------------------------------------------------
Wszystkie pliki wsadowe powinny działać we wszystkich możliwych przypadkach związanych z istnieniem plików. Należy również zadbać o to, aby podczas wykonywania plików wyświetlane były wyłącznie informacje wypisywane przez polecenie ECHO pliku wsadowego.
Napisać plik wsadowy, który zmieni nazwę pliku (np. lista.txt) na taką samą, ale z innym rozszerzeniem.
Napisać plik wsadowy, który połączy dwa dowolnie wybrane pliki w jeden plik o nazwie wynik.txt.
Napisać plik wsadowy, który zamieni zawartość dwóch dowolnie wybranych plików.>
Korzystając m.in. z poleceń find oraz sort napisać plik wsadowy mydir.bat, który wyświetli zawartość katalogu bieżącego. Na wydruku powinny być widoczne tylko pliki i katalogi. Wydruk powinien zawierać w pierwszej kolejności listę plików a następnie listę katalogów. Zarówno pliki jak i katalogi należy posortować alfabetycznie. Nie wolno korzystać z żadnych opcji polecenia dir, można natomiast skorzystać z tymczasowych plików pomocniczych.
Napisać plik wsadowy mycopy.bat służący do tworzenia kopii pliku pod inną nazwą, przyjmując następujące założenia:
- plik działa tylko w przypadku gdy został uruchomiony z dwoma różnymi argumentami,
- jeżeli plik o takiej nazwie jak nazwa kopii już istnieje, to nie wykonujemy kopiowania.
Napisać plik wsadowy myren.bat służący do zmiany nazwy na nazwę podaną, przyjmując następujące założenia:
- plik działa tylko w przypadku gdy został uruchomiony z dwoma argumentami,
- jeżeli oba argumenty są takie same, to jeśli plik istnieje nie wykonujemy żadnych czynności, jeśli natomiast pliku nie ma wypisujemy komunikat o błędzie,
- jeżeli plik o takiej nazwie jak nowa nazwa pliku już istnieje, to wypisujemy komunikat o błędzie.
Napisać plik wsadowy mycopy.bat służący do tworzenia kopii pliku pod inną nazwą, przyjmując następujące założenia:
- plik może być uruchomiony z dowolną ilością argumentów,
- jeżeli nie podano argumentów wypisujemy składnię,
- jeżeli pierwszy argument jest równy "/?" wypisujemy informację o przeznaczeniu i składnię,
- jeżeli podano argumenty i pierwszy z nich nie jest równy "/?" to próbujemy wykonać kopiowanie gdy podano dokładnie dwa różne argumenty, w przeciwnym wypadku (gdy podano więcej niż dwa, gdy podano jeden argument lub gdy argumenty są dwa, ale takie same) wypisujemy komunikat o błędzie,
- jeżeli plik o takiej nazwie jak nazwa kopii już istnieje, to nie wykonujemy kopiowania.
--------------------------------------------------------------------------------
Napisać plik wsadowy myren.bat służący do zmiany nazwy pliku pod podaną, przyjmując następujące założenia:
- plik może być uruchomiony z dowolną ilością argumentów,
- jeżeli nie podano argumentów wypisujemy składnię,
- jeżeli pierwszy argument jest równy "/?" wypisujemy informację o przeznaczeniu i składnię,
- jeżeli podano argumenty i pierwszy z nich nie jest równy "/?" to próbujemy zmienić nazwę gdy podano dokładnie dwa argumenty, w przeciwnym wypadku (gdy podano więcej niż dwa, gdy podano jeden argument lub gdy argumenty są dwa, ale takie same) wypisujemy komunikat o błędzie,
- jeżeli plik o takiej nazwie jak nazwa kopii już istnieje, to usuwamy go, a następnie wykonujemy zmianę nazwy pliku,
- jeżeli argumenty są dwa i są takie same oraz plik istnieje, to efekt powinien być taki, jak gdyby zmieniono nazwę pliku.