CZYNNIKI ROZWOJOWE CZŁOWIEKA

- ilościowe

- jakościowe

Arystoteles („Polityka”) - 3 czynniki:

- physis - natura ludzka. Trzeba urodzić się człowiekiem, aby rozwijać się na człowieka. Organizm ma swoje prawa.

- ethos- obyczaj, przyzwolenie, przyzwyczajenie, życie społeczne. Potrzebuje swojego nurtu. Obyczaj kształtuje rozwój człowieka.

- logos - rozum, umysł człowieka. Człowiek dzięki swemu rozumowi może działać przeciw swoim przyzwyczajeniom.

Pogląd Arystotelesa był długo przyjmowany bez zmian. Dopiero J. J. Rousseau pierwszy wprowadził innowację. Mówi in w „Emilu” o oddziaływaniu wychowawczym, które płynie z naszej natury, zależy od ludzi i otaczających rzeczy. Zależność od ludzi ocenia negatywnie, ponieważ to oni przez swą dworską i wielkomiejską kulturę deprawują szlachetność natury dziecka. Natomiast oddziaływanie otaczających rzeczy to głównie dobroczynny, korygujący wpływ przyrody i wsi, na poniektórej ma się swobodnie rozwijać.

Myśl Rousseau podejmuje w 19 wieku niemiecki pedagog Beneke, który wychowawcami człowieka nazywa:

- otaczającą nas przyrodę

- losy własne człowieka oraz innych ludzi.

Beneke wprowadził po raz pierwszy czynnik losu, doceniany dzisiaj przez współczesną pedagogikę.

W 19 wieku w psychologii nastąpił rozłam na natywizm i empiryzm.

Natywiści - idąc za Rousseau i Schopenhauerem głosili, ze rozwój cech psychicznych i charakteru ludzi jest wrodzony i niezmienny.

Empiryści - począwszy od Locke'a i Hume'a - empirystów angielskich, twierdzili, że w rozwoju decyduje doświadczenie własne, empiria, która kształtuje i zmienia cechy człowieka.

TEORIA KONGWERENCJI (WSPÓŁZBIERZNOŚCI)

Są 3 rodzaje czynników:

- wewnętrzne (genetyczne) - obejmują dziedziczność biologiczną, wrodzoność pewnych cech nabytych w czasie prenatalnym oraz stany somatyczne organizmu tak w zakresie zdrowej równowagi procesów fizjologicznych, jak też w chorobliwych ich zaburzeń pod wpływem stresu życia.

- zewnętrzne (środowiskowe) - obejmują wszelkie wpływy zewnętrzne środowiska zarówno niezamierzone (wpływy z biosfery, w której przebywamy, środowiska lokalnego) jak i celowe (środowisko społeczne oraz kulturalne).

- osobowościowe (duchowe) - charakteryzuje człowieka najbardziej. Duchowość człowieka ma następujące cechy:

> jest rozumna, to znaczy zdolna do obiektywnego poznania w procesie abstrakcji umysłowej, która z materiału spostrzeżonego odrywa cechy istotne przedmiotu, tworząc z nich treści prawdziwego pojęcia, zgodnego ze stanem faktycznym

> jest zdolna do wartościowania i oceniania wszystkich przedmiotów przeżyć w stosunku do siebie

> jest wolna, czego wyrazem jest wolność woli w wyborze dobra i możność brania odpowiedzialności moralnej za siebie, swoje życie i postępowanie, za innych ludzi

> jest twórcza, nie zadowala się tylko odbiorem i przeżywaniem gotowych dział kultury, lecz dąży do szukania nowości - przez twórczą pracę nad uszlachetnieniem materii dla dobra ludzi, bądź przez oryginalną twórczość, przez wynalazczość i odkrywczość w tworzeniu techniki, nauki, kultury

> jest otwarta na głębię metafizyczną, przekracza granice zmysłowego doświadczenia (transcendencja) i sięga aż do poznania źródeł bytu, do Absolutu, do Boga, i dlatego też duchowość człowieka ma w swoich głębiach nastawienie religijne, szuka Boga i pragnie zjednoczenia z Nim, co chrześcijaństwo zawarło w określeniu: anima humana naturalier christiana.

Zadaniem wychowawców jest prawidłowe ukształtowanie czynników osobowościowych wychowanka, budzenie jego duchowości, aby zapanowała nad całością oraz formowanie na tej podstawie pełni człowieczeństwa we wszechstronnie rozwiniętej osobowości człowieka.

KONCEPCJA WARSTWICOWA (S. KUNOWSKI)

5 okresów rozwojowych zapoczątkowuje 5 warstwic rozwojowych:

- biologiczna, tworząca nasz organizm

- psychologiczna, rozwijająca całokształt psychiki

- socjologiczna, formująca osobę społeczną wychowanka

- kulturologiczna, wyrabia twórcę kulturalnego w człowieku

- światopoglądowa, kształtująca w pełni duchowość i jego stronę religijno - moralną

Na bazie 5 warstw zadał pytanie, - co w tych warstwach rozwojowych rozwija formy rozwojowe?

Formy rozwojowe - aktywność własna wychowanka:

- zabawa - poznanie świata, ćwiczenie w sprawnościach:

> manipulacyjna (u niemowlęcia) - grzechotka, rzucanie przedmiotów, gniecenie, darcie; ćwicząca ruchy rąk,

> konstrukcyjne (wiek poniemowlęcy) - robienie babek z piasku, lepienie, wycinanie, budowanie z klocków;

> funkcjonalne (wiek przedszkolni średni) - gra w piłkę, skakanka, klasy, biegi; rozwijają mięśnie

> iluzyjne (wiek przedszkolni starszy) - typowe zabawy tematyczne z lalką lub innymi zabawkami - w szkołę, w dom, w sklep; zabawy te mają charakter grupowy i dialogowy, występuje w nich podział ról, a uczestnicy na podstawie swych obserwacji, zgłaszanych opinii na dany temat zabawy, a przede wszystkim przez fantazję i grę wyobraźni stwarzają świat, w którym odtwarzają życie dorosłych.

> receptywne (wiek przedszkolni starszy) - są przeżywaniem i wczuwaniem się uczuciowym w sytuację przy słuchaniu bajek czy opowiadań bardziej realistycznych, przy oglądaniu obrazków lub sztuki w teatrze lalkowym.

Bajki - kształtują wyobraźnie, uczy odniesień i zachowań oraz reakcji osobowościowych. Należy uczyć krytycyzmu.

- dociekanie - stanowi podstawę rozwojową skutecznej nauki w szkole, w nim przejawia się potrzeba zaspokajania ciekawości intelektualnej dotyczącej dokładnego zrozumienia rzeczy otaczających i zwykłych przez drobiazgową znajomość szczegółów i poznanie przyczyny lub sposobu ich działania:

> kolekcjonerstwo - uczy zaradności i zmysłu organizacyjnego

> czytelnictwo

> gry umysłowe

- praca - najtrudniejsza jest praca nad sobą. Należy przełamywać w dziecku opory. Istotna jest praca zespołowa.

- twórczość - człowiek jest na początku „zjadaczem” dzieł kultury. Później sam zaczyna takowe „dzieła” wytwarzać.

- przeżycia światopoglądowe. Może być światopogląd:

> osobisty - wymaga przekonania

> filozoficzny

> społeczny

Światopogląd rośnie wraz z człowiekiem. Rozwija modlitwa jako dialog. Modlitwami być sztuką mówienia i słuchania. Rozwija czytanie lektur.

STRUKTURY ROZWOJOWE CZŁOWIEKA (SPOSÓB ZORGANIZOWANIA SIĘ)

- temperament

- indywidualność

- charakter

- osobowość

- struktura światopoglądowa

Temperament - wrodzony sposób reagowania. Należy go obudować charakterem. Wyróżnia się:

- choleryka (zimna żółć - gr. chole)

- sangwinika (gorąca krew - gr. sanguis)

- melancholika (czarna żółć - gr. melajna chole)

- flegmatyka (flegma, śluz - gr. phlegma)

Indywidualność - całościowy układ cech, dyspozycji i tendencji psychicznych jednostki. Wyróżniamy indywidualność:

- negatywną, która polega na celowym rozwijaniu przez jednostkę różnicy pomiędzy sobą a innymi, na podkreślaniu wyższości jakiejś cechy

- pozytywną, która dzieli się na:

> umysłową - refleksyjną, realistyczną, praktyczną, teoretyczną

> emocjonalną - pesymistyczną, optymistyczną; ekstrawertyczną, introwertyczną; oscylującą

> wolitywną - altruistyczną, egoistyczną, dominującą, uległą

Charakter - zespół trwałych cech i dyspozycji psychicznych.

Moralny I - świadomość zasad moralnych

II- silna wola przestrzegania tych zasad

III- umiłowanie tych zasad

Osobowość - w metafizycznym ujęciu - jaźń, dusza lub duch jako substancjalny podmiot cech psychicznych; w psychologii - każdorazowa, indywidualna całość cech psychicznych i fizycznych niemowlęcia, dziecka i dorosłego człowieka.

Normatywne widzenie - ogół cech, które jednostka powinna posiadać, dążąc do ideału swej osoby zgodnie z postulatami moralności i prawdziwego poglądy na świat.

Struktura światopoglądowa - kieruje postępowaniem w warstwie czysto duchowej. Najbardziej charakteryzuje człowieka i to o nią powinni się starać wychowawcy.

---