ALERGIA NA POKARMY
U dzieci najwcześniej występują objawy alergii na pokarmy. Wczesnemu występowaniu alergii na mleko sprzyja:
- wzmożona przepuszczalność błony śluzowej przewodu pokarmowego;
- brak dostatecznej ilości S-IgA na błonie śluzowej w tym wieku, zwłaszcza u dzieci
niekarmionych piersią;
- mała aktywność kwasu solnego wydzielanego w żołądku i enzymów trawiennych jelit;
- zmiany zapalne toczące się w przewodzie pokarmowym;
- leczenie antybiotykami;
W obrębie tkanki limfoidalnej jelit znajdują się:
kępki Peyera - główne miejsca wejścia i rozpoznawania antygenów pokarmowych, które są tam prezentowane przez makrofagi i komórki dendrytyczne limfocyt. B i T prowadzące do ich aktywizacji;
limfocyty CD8, których stymulacja antygenowa pobudza tolerancję immunologiczną;
limfocyty CD4 - pobudzenie ich stymuluje odpowiedź IgE i IgG. Zwiększona synteza IgE prowadzi do reakcji typu III i może odgrywać rolę w nieprawidłowej reakcji na pokarmy. Wzrost stężenia IgE dowodzi reakcji typu I i przemawia za alergię na alergeny pokarmowe: sekrecyjna IgA ma działanie ochronne, zwiększa penetrację uczulonych antygenów pokarmowych przez przewód pokarmowy tworząc z nimi kompleksy, które mogą być strawione przez enzymyproteolityczne;
Hipotezy dotyczące alergii pokarmowej:
Zapalenie jelit→ niedobór laktozy, zwiększona przepuszczalność jelit→ nietolerancja na mleko, alergia na mleko
Alergia na mleko→ niedobór laktozy, zwiększona przepuszczalność jelit→ nietolerancja mleka, inne alergie
Niedobór IgE→ skłonność do alergii← zwiększona przepuszczalność jelit→ alergia na mleko
Alergeny pokarmowe
Do pokarmów uczulających należą te, które są często spożywane, oporne na działanie środowiska kwaśnego i nie tracą swoich właściwości pod wpływem czynników termicznych.
Do najczęściej uczulających pokarmów należą:
- mleko krowie - zawiera około 20 alergenów, najważniejsze, to β-laktoglobulina i kazeina.
Alergia na białka mleka krowiego może przebiegać wg każdej z 4 reakcji immunologicznych:
I typ reakcji - skurcz oskrzeli, wymioty, biegunka, AZS;
II typ reakcji - przebiega z udziałem IgG, IgM i IgA i aktywacja komplementu powoduje małopłytkowość;
III typ reakcji - przeciwciała IgG, IgM, IgA i IgE tworzą kompleksy immunologiczne z antygenem i dopełniaczem. Kompleksy odkładają się w naczyniach prowadząc do przewlekłego zapalenia tkanek. Wywołują zapalenia alergiczne błony śluzowej żołądka z krwawieniem, zapalenia stawów lub naczyń skóry;
IV typ reakcji - zależny od limfocytów T, jest trudny do udokumentowania. Uczulone limfocyty wydzielają różne cytokiny pobudzając proces zapalny.
!!!!!!!!!!!!!!!!DO TEGO MIEJSCA MAMY ZJECIA SLAJDÓW!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Objawy reakcji pokarmowej:
- zmiany skórne - wyprysk, pokrzywka, obrzęk naczynioworuchowy, AZS;
- objawy astmy, zapalenie błon śluzowej nosa, ucha środkowego, krtani;
- biegunka, nudności, wymioty, kolka brzuszna, krwawienie z przewodu pokarmowego;
- niedokrwistość;
- zaburzenia w dojrzewaniu i wzrastaniu, upośledzone uwapnienie kości;
- pobudzenie, drgawki;
- wstrząs anafilaktyczny, spadek ciśnienia krwi, utrata świadomości, zapaść;
Uczulenie to może nawet wystąpić w życiu płodowym.
4.03.09 uspraw
- jako kurze - owoalbumina i owomukoid może wywołać groźne odczyny alergiczne (obrzęk
krtani, biegunka, pokrzywka, wstrząs);
- pszenica - uczula gluten, gliadyna, albuminy; (nie mylić z nietolerancją glutenu jak u dzieci
z chorobą trzewną). Stosuje się dietę bezglutenową;
- ryby - zawierają silne alergeny. Alergen M z dorsza;
- orzechy - nadwrażliwość pozostaje na dłużej;
- owoce cytrusowe - tracą aktywność po gotowaniu i zamrożeniu. Zmiany skórne wokół ust;
- soja - ze względu na duża zawartość pełnowartościowego białka, nienasyconych kwasów tłuszczowych, soli mineralnych. Jest substytutem.
Rozpoznanie alergii na białko mleka
- wywiad
Prowokacja mlekiem poprzedzona ścisłą dietą eliminacją;
- oznaczenie swoistych przeciwciał IgE przeciw alergenom mleka krowiego
Testy skórne z antygenem pokarmowym są rzadziej wykonywane
- testy, uwolnienia histaminy z leukocytów
Oznaczenie cytokin
CHOROBY ALERGICZNE GÓRNYCH DRÓG ODDECHOWYCH
Do górnych dróg oddechowych zalicza się:
jama nosowa;
zatoki przynosowe;
górna część gardła;
ustna część gardła;
dolna część gardła;
krtań;
W gardle krzyżuje się droga oddechowa i przewód pokarmowy. Cały ten odcinek może być wyciągnięty w stan zapalny wywołany alergenem wziewnym jak i spożywczym, co powoduje, że nie można ich traktować i leczyć oddzielnie.
Narząd słuchu ma wspólną część anatomiczną z górnymi drogami oddechowymi przez trąbkę słuchową umieszczoną w gardle górnym.
Choroba alergiczna - może rozwijać się w każdym z odcinków górnych dróg oddechowych jak i wspólnego z górnymi drogami oddechowymi - górnego odcinka przewodu pokarmowego, którędy przemieszcza się i przetwarza pokarm
Cechy charakterystyczne predysponujące do choroby alergicznej:
- obrzęk powiek, brunatne przebarwienie, podkrążone oczy (cienie Denniego),
- bruzdowate zmiany na dolnych powiekach,
- zanik zewnętrznych części brwi (objaw Hertzoglia),
- poprzeczna bruzda nosa między końcem nosa i jego twardym grzebieniem, powstaje przez
ciągłe pocieranie ku górze końca nosa. U dzieci często przez świąd w celu poprawy
drożności nosa,
- pękanie kącików ust i płatków usznych,
- genetyczna skłonność;
Dyskretne cechy alergii w jamie ustnej:
- wyraźne odciski zębów na brzegach i koniuszku języka (język karbowaty, wrębiasty,
pobrużdżony),
- nadmiernie wydatna linia zgryzu widoczna podczas oglądania błony śluzowej policzków od
strony jamy ustnej = LINIA BIAŁA,
- grudki na podniebieniu twardym, punkcikowate wyrównania w miejscach powiększonych
przez wysięk drobnych gruczołów śluzowych,
- u osób z alergią pyłkową w sezonie objawów mogą występować zmiany przerostowe
dziąseł, obrzęk lub nadmierna suchość i popękanie warg, świąd podniebienia,
- czasami pojawić się może stan zapalny skóry wokół ust. Zależy od kontaktu z uczulającym
pokarmem lub napojem, krzyżowo regulującym z alergenem pyłkowym taki odczyn może
być objawem reakcji pasożytniczej;
11.03.09 nb 1 lub uspraw
CHOROBY ALERGICZNE JAMY USTNEJ
Środkowej części gardła mogą być skutkiem reakcji alergicznej typu I i typu IV. Najczęstszą ich przyczyną są pokarmy na leki oraz alergeny kontaktowe (kosmetyczne protezy wypełnione stomatologicznie). Mogą powodować objawy ostre lub przewlekłe.
Do chorób takich należą:
- anafilaksja jamy ustnej,
- przewlekłe zapalenie jamy ustnej,
- alergiczny obrzęk gardła;
Anafilaksja jamy ustnej
Jest to zespół nagłych objawów obejmujących świąd i obrzęk warg, policzków i podniebienia, występujący natychmiast po zetknięciu pokarmu z błoną śluzową jamy ustnej. Może mu towarzyszyć obrzęk języka. Stan taki może grozić ostrą niedrożnością dróg oddechowych.
Najczęstszą przyczyną anafilaksji jest uczulenie na świeże owoce i warzywa i ponadto orzechy laskowe, brzoskwinie, jabłka, seler, kiwi.
Leczenie jest zależne od stopnia nasilenia objawów. Stosuje się leki przeciwhistaminowe II generacji, glikokortykosteroidy.
Przewlekłe zmiany alergiczne w jamie ustnej
Mają wygląd długo utrzymujących się zaczerwienień w miejscach przylegania protezy lub płytkich owrzodzeń odpowiadających kształtem uzupełnieniom protetycznym obecnym w jamie ustnej. Często towarzyszą alergii na składniki: nikiel, akryl. Zmiany te w przypadku zaostrzeń mogą rozprzestrzeniać się na całą twarz, a nawet całą skórę. Są one wywołane alergią typu IV.
18.03.09
U 90% przypadków reakcje alergiczne na jad owadów są IgE - zależne. U pozostałych 10% chorych rozważa się mechanizm IgG - zależny i udział układu dopełniacza.
Owady, których jad wywołuje reakcje alergiczne pochodzą z rzędu błonko - skrzydłowych.
Najczęściej, to:
- pszczoła miodna, żądlą zwykle jedynie w obronie własnej lub ula,
- trzmiel - są wykorzystywane do zapylania roślin (pomidorów) w szklarniach,
- osa - mogą użądlić bez oczywistej przyczyny,
- szerszeń - dwukrotnie większy od osy, żądli wyłącznie w obronie gnizada;
Alergeny - białka lub glikoproteiny, główne alergeny jadu to: fosfolipaza A2, hialuronidaza, fosfataza kwaśna;
Czynniki ryzyka wystąpienia reakcji anafilaktycznej:
- krótki okres pomiędzy użądleniami;
- ciężka reakcja po użądleniu w przeszłości;
- wiek - ciężkość reakcji zwiększa się z wiekiem;
- współistniejąca choroba układu oddechowego;
- rodzaj owada - reakcje po użądleniu przez pszczołę lub szerszenia są cięższe niż po użądleniu przez osę;
- przyjmowanie β-blokera - zwiększa ciężkość reakcji, ale nie ryzyko jej wystąpienia;
Objawy alergii na jad owadów:
- miejscowe występują u 1,5-19% osób po użądleniu owadów. Charakteryzują się obrzękiem i
zaczerwienieniem w miejscu użądlenia, czasem miejscowym odczynem węzłów
chłonnych i temperaturą. Utrzymują się około 24 godziny. Groźne mogą być
użądlenia w rejonie górnych dróg oddechowych i jamie ustno - gardłowej. U 50-
80% chorych z takim odczynem stwierdza się wzrost w surowicy alergenowo
swoistych IgE dla jadu owada. Długie utrzymywanie się obrzęku wskazuje na
obecność odczynu toksycznego lub odczynu późnej fazy reakcji anafilaktycznej
w reakcji na jad;
- uogólnione występują zmiany wielonarządowe (skórne, oddechowe, z przewodu
pokarmowego, z układu krwionośnego) o różnym nasileniu. Reakcje te są IgE -
zależne. Ponadto można wykazać w nich udział układu dopełniacza i
bezpośredniej indukcji wyzwalania mediatorów zapalnych z komórek przez jad.
Duszność może być skutkiem obrzęku krtani, reakcji bronchospastycznej lub
lewokomorowej niewydolności serca. Może jej towarzyszyć dysfagia
(zaburzenia połykania).
Reakcja alergiczna wymaga różnicowania z reakcją toksyczną, np. w przypadku mnogich użądleń. Nudności, biegunka, bóle brzucha po użądleniu występują u 1/3 osób. u kobiet mogą pojawić się krwawienia z dróg rodnych, poronienia lub porody przedwczesne. Ponadto bóle wieńcowe, niemiarowość serca, obrzęk płuc.
Substancje zawarte w jadzie pszczoły i osy mogą powodować reakcje kardiotoksyczne. U około 10% pojawiają się nietypowe objawy pod postacią choroby posurowiczej zapalenia nerwów obwodowych, niedowładów wiążą się one z typem III reakcji alergicznej. Ustępują szybko.
Objawy miejscowe i słabo nasilone
Objawy ogólne wykazują tendencję do progresji. Objawy średnio nasilone nie wykazują tendencji do samoistnej remisji i wymagają leczenia. Szczególnie zagrożoną grupę stanowią osoby po 50 roku życia zwłaszcza chorzy na astmę oskrzelową, chorobę niedokrwienną serca.
Rozpoznanie alergii na jad owadów
ustala się na podstawie objawów i ich związku czasowego z użądleniem. Jej nasilenie określa się według skali Menllera. Odczyn alergiczny na jad owadów wymaga różnicowania z odczynem toksycznym oraz niealergicznymi reakcjami chorego, tj. ból, strach, omdlenie. Dalsze badania diagnostyczne obejmują testy skórne z ekstraktem owadów oraz oznaczenia stężenia IgE swoistej dla jadu owada w surowicy chorego. Badania diagnostyczne przeprowadza się w okresie remisji objawów i dobrym stanie chorego, najwcześniej 6 tygodni po reakcji ogólnej.
Ocena wielkości odczynu anafilaktycznego na jad owadów wg Menllera
I - świąd, pokrzywka, złe samopoczucie, objawy ogólne o niewielkim nasileniu;
II - objawy jak w I stopniu odczynu oraz: duszność, ucisk w klatce piersiowej, obrzęk, bóle brzucha, nudności, wymioty, zawroty głowy;
III - objawy jak w I oraz w II lub więcej: zaburzenia połykania, chrypka, zamącenie, lęk;
IV - reakcja wstrząsowa: objawy jak w III oraz II lub więcej: spadek ciśnienia, zapaść, nieotrzymanie moczu, utrata przytomności;
Leczenie:
W ramach pomocy doraźnej:
- usunąć żądło,
- obmyć miejsce wkłucia owada i przykryć zimnym okładem,
- podać lek przeciwhistaminowy o szybkim działaniu;
Dalsze postępowanie zależy od objawów. W przypadkach reakcji ogólnych doraźna pomoc obejmuje podanie dożylne adrenaliny, alikokortykosteroidów i skierowanie chorego do szpitala.
Swoista immunoterapia standaryzowanym ekstraktem jadu uczulającego stanowi metodę leczenia w przypadkach reakcji anafilaktycznych IgE - zależnych. Stosuje się ją 3-5 lat.
Postępowanie prewencyjne obejmuje:
- unikanie kontaktu z owadami,
- posiadanie leków służących do pomocy doraźnej w przypadku użądlenia;