Notatki generowane metodą : duży bufor informacyjny, mała dokładność, niska czułość.

O. Wstęp

Adolescencja - (łac. adolescere - wzrastanie ku dojrzałości) : 10 - 20 lat (przedł. u studentów)

Aspekty adolescencji :

• fizjologiczny (mechanizmy neuroendokrynny, zapr. genetycznie)

• psychologiczny (procesy emocjonalne i poznawcze, poszukiwanie tożsamości

Wynika to z : - marginalnej pozycji, pomiędzy dzieciństwem, a dorosłością (Lewin)

konsekwencje :

1. nieśmiałość, wrażliwość, agresywność

2. konflikty między wartościami, ideologiami

3. napięcie afektywne

4. skłonność do ekstremizmu, radykalizmu, rygoryzmu

- dążenia do ukształtowania stabilnej struktury osobowości (Erikson)

• socjologiczny (dojrzewanie społ)

• antropologii kulturowej (por. różnych kultur)

dojrzałość (biologiczna) ≠ dorosłość (metrykalna)

Podstawowe zdolności wyniesione z okr. adolescencji :

• zdolność do prokreacji (1)

• zdolności samodzielnego kształtowania własnego życia.(2)

Fazy adolescencji :

1. wczesna adolescencja = wiek dorastania (10-16*)

2. późna adolescencja = wiek młodzieńczy (16*-20)

*16 rok życia - eriksonowski kryzys tożsamości

Adolescencja ma charakter heterogenijny (zróżnicowanie indywidualne?).

I. Wczesna adolescencja (=wiek dorastania)

I.I. Przemiany fizjologiczne

podwzgórze szyszynka gonadotropiny gonady

Skok pokwitaniowy : chłopcy : 12-15 r.ż. (dziewczęta -2).

Kształtowanie się budowy ciała : chłopcy : ramiona, dziewczęta: miednica, podsk. tkanka tłuszczowa

Zakończenie proc. rośnięcia : ch : 25, dz : 21.

Przejawy dojrzałości seksualnej :

Dz : menstruacja u dziewcząt związana z wahaniami nastrojów tylko na zachodzie

(przygotowanie akceptacja).

Ch. : polucje.

Fazy : dziecięca, przedpokwitaniowa, pokwitania właściwego, młodzieńcza [nie opisuję]

Inne zmiany : wszystkie organy, oprócz mózgu. Zwłaszcza : Dz : rozwój piersi. Wady wzroku. Brzmienie głosu (dz : obniżenie, ch : mutacja), trądzik młodzieńczy, ch: przeniesienie środka ciężkości ciała ku górze.

Zmiany fizjologiczne obraz własnej osoby emocje.

Porównywanie siebie z lansowanymi przez media wzorcami często obniżona samoocena.

Największy nacisk na cechy fizyczne (przed społ. i intel).

Największy wpływ na ocenę własnego wyglądu, mają przekonania ukształtowane w dzieciństwie..

Wcześnie dojrzewające dz. więcej problemów osobistych, wcześniej podejmują aktywność seks.

Późno dojrzewające dz. mniej problemów.

U ch. odwrotnie : późno dojrzewający problemy, brak wiary w siebie. Kompensacja : dążenie do sukcesów w innych dziedzinach, lub agresja.

Procesy neurohormonalne pobudzenie, labilność emocjonalna, ambiwalencja uczuć.

Lękliwość - szczyt : 13, 14 lat.

I.II. Przemiany w zak. czynności poznawczych

Koncepcja Piageta : przejście ze st. operacji konkretnych formalnych.

Przejawy : odrzucenie autorytetów, posł. się ironią, parodią, metaforą. Rozwój pozn. dokonuje się cały czas, optimum uzyskują między 15-20 r. ż.

Fazy st. operacji formalnych : wczesna (subiektywna) i późna (konfr. z rzeczywistością).

Koncepcja procesów informacyjnych : (przebiegają szybciej)

• percepcja bardziej dokładna, ukierunkowana

• uwaga dowolna

• pamięć logiczna i dowolna (częściej z niej korzystają)

• rozwój w strukturze języka (1. zasób słownictwa, 2. zroz. struktury gram., 3. kultura języka)

• monitoring kognitywny : skupienie na samym sobie, „młodzieńczy egocentryzm”. Tworzenie wyimaginowanej publiczności (charakter życzeniowy, kompensacyjny, ucieczkowy)

I.III. Rozwój społeczny (interakcje z rówieśnikami i dorosłymi)

Związki rówieśnicze :

1. paczki (kilka osób, zżytych, z tego samego środowiska i o pod. zainteres., na pocz. jednej płci (angatonizm płci) )

2. grupy (liczniejsze, op. na zaint. )

3. związki przyjaźni (intensywne, op. na lojalności, zaufaniu).

Dunphy : Fazy kszt. się gr. rówieśń. :

1. faza poprzedzająca : tworzą się odizolowane, jednopłciowe paczki

2. początek paczek heteroseksualnych

3. początek kontaktów między paczkami (liderzy nawiązują)

4. potrzeba przynależności słabnie wyłaniają się zw. przyjaźni

W większości przyp. przyjaciel jest tej samej płci.

Odmienny styl komunikowania się i działania:

dz : konwersacja, utrzymanie bliskości, omaw. spraw osobistych, więcej rozmów

ch : wyrażanie opinii i własnych kompetencji, głównie działania

Powstaje podział „my” - „oni” (dorośli).

Również : pragnienie zewnętrznego upodobnienia się (ubiór, etc.).

Język : lakoniczny, radykalne uproszczenia.

Tworzenie kultury młodzieżowej świat symboli, norm i wzorców zach.

Kultura młodzieżowa i nasilony konformizm wobec gr. rówieśniczej wzmacnianie tożsamości

Rówieśników naśladują w błahych sprawach, wartości przejmowane głównie od rodziców.

Dla młodzieży z niższych warstw społecznych rodzice nie są wzorem.

Funkcje grupy rówieśniczej :

1. Zastępowanie rodziny

2. Stabilizacja osobowości (w okresie zmian)

3. Wzbudzanie pocz. własnej wartości

4. Określanie standardów zachowania

5. Zapewnienie bezpieczeństwa (wyn. z liczebności)

6. Rozwijanie społecznych kompetencji (rozmowy, etc).

7. Warunek do przyjęcia wzorów i ich naśladowania

Rozwój miłości, wg. Hurlock :

1. miłość szczenięca (najważniejsze jest uczucie, a nie obiekt)

2. miłość cielęca (bezgraniczne uwielbienie)

3. miłość romantyczna (przyp. na wiek młodzieńczy)

Związki z dorosłymi :

Stają się bardziej realistyczne, często przekorne. Adolescenci stają się bardziej zamknięci, ale więź nie zanika. Konflikt pokoleń to fikcja? Dzieje się to raczej w obrębie rodzin. Identyfikacja z warstwą poch. społ. Wpływ jedynactwa nie jest negatywny! Ważna rola dziadków (ale tylko w naszym kręgu kult.).

Obszary konfliktowe :

1. kontrola, a potrzeba swobody

2. odpowiedzialność ze strony rodziców, a dzielenie się nią z dor.

3. nauka szkolna, a inne rodzaje aktywności

Działalność :

Właściwości (wyn. z rozwoju poznawczego) :

• zd. do wyznaczania odległych celów

• zd. do zorganizowanej i planowej aktywności

Aspekt emocjonalny efekt „słomianego zapału”

Zmiany :

• j. w. (złożoność i odraczanie celów)

• poszerzanie się działalności

• zmiana kierunku aktywności (najpierw ku światu wewn., później ku zagadnieniom społ.)

• romantyzm (dążenie do ryzyka i tajemniczości)

[...] Uczenie się nieraz wychodzi gorzej. Wynika to ze zmian fizjologicznych. De facto zd. uczenia się wzrastają w związku z rozwojem abstrakcyjnego myślenia i ze świadomością celu nauki.

Rozwój moralny :

• wg. Piageta : stadiom autonomii moralnej (uniezależnianie od opinii społ., subiektywna odpowiedzialność, potrzeba traktowania innych ludzi w taki sposób, w jaki sam podmiot chce być traktowany?_

• wg. Kohlberga : konwencjonalny poziom rozw. m. (a. aprobata społ, b. prawo i porządek, szacunek do autorytetów)

Rygoryzm moralny - max: 7 - 11 lat. U dorosłych ponowny wzrost.

Idealizm młodzieńczy : potrzeba czynienia dobra. Szuman :

1. i. antycypacyjny (oczekiwanie dobra)

2. i. kompensacyjny (po złych dośw., ucieczka od rzeczywistości)

3. i. normatywny = praktyczny (idealizm staje się przyjętą normą, świadomym wyborem)

Wpływ wiary i religii : okres poszukiwań stosunku do boga, bunt i podw. tradycji. Wynika też z rozw. myślenia abstrakcyjnego. Stają się bardziej tolerancyjni i mniej dogmatyczni. Efekt końcowy : świadoma akceptacja, lub świadoma negacja religii, z której się wyrosło.

Kształtowanie tożsamości

Obuchowska : Szukanie własnej tożsamości w :

1. ciągłości istnienia

2. w próbach zmieniania siebie

3. w sprawdzaniu siebie

Erikson : kryzys tożsamości : musi scalić dotychczasową wiedzę o sobie i uzyskać integrację swojej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

tożsamość syntetyczna - przejęcie gotowych wzorców tożsamości, ukszt. przez zbiorowość

tożsamość negatywna - opozycja w stosunku do przypisanych im ról (pustka) przestępcze zachowania

Obuchowski : Fazy :

1. identyfikacji (utożsamianie z zewn. wzorcami, autorytetami)

2. kosmiczna (oderwanie od rzeczyw.)

3. dojrzały sens życia (późna adolesc. - potrafi określić siebie)

Trzy dymensje :

1. Wzrastająca dyferencjacja (spostrzega siebie jako coraz bardziej złożoną)

2. Wzrastająca stabilizacja (hmm)

3. Wzrastająca realistyczna postawa w samoocenie (bardziej krytyczni)

Identyfikacja z własną płcią (problemy dot. wyłącznie dz.) :

społeczny obraz kobiety & menstruacja niechęć pożegnania się z dzieciństwem

psychiczny infantylizm i / lub kompleks Diany (naśl. chłopców) (zjawiska przejściowe)

Modele :

1. tradycyjno-konserwatywny (zawodówka, rodzina, gospodarstwo domowe)

2. progresywno-modny (LO, pół na pół)

3. progresywno-rygorystyczny (LO, precz z rodziną, praca zawodowa only)

Koncepcja androgyniczna - uznająca za pożądaną kombinację męskich i żeńskich cech osob.

II. Późna adolescencja (=wiek młodzieńczy)

Stabilizacja uczuciowa ukierunkowana w str. dojrzałości ucz. :

zależność uczuciowa niezależność

niekontrolowane uzewnętrznianie kontrola

nieopanowane uleganie uczuciom opanowanie

egocentryzm socjocentryzm

umiejętność odraczania, lub rezygnowania z reakcji

Często występuje jednak maskowanie uczuć

Rozbudowa związków interpersonalnych :

Grupy stają się heteroseksualne, co raz więcej kontaktów nie-rówieśniczych (np. bliskie kontakty z osobami starszymi wiekiem). Konflikty w rodzinie słabsze.

Potrzeby seksualne :

Niespecyficzne przejawy w dzieciństwie..

We wczesnej adolescencji : Rozwija się potrzeba seksualna Wyraża się stanem ogólnego pobudzenia, objawami napięcia seksualnego, wyw. chęć jego redukowania w dostępny sposób (zazwyczaj masturbacja).

W późnej adolescencji : Potrzeba seksualna krystalizuje się, ukierunkowuje dążenia ku osobie płci przeciwnej i pojawia się uświadomienie tych pragnień.

Pojawia się pierwsza miłość (Obuchowska : romantyczna).

Czas inicjacji seks. zróżnicowany, najczęściej u obu płci przypada na okres późnej adolesc.

Nastawienie wobec seksu : hedonistyczne, wulgarne lub powściągliwe (3 uzasadnienia : czekanie na uczucie, czekanie na dojrzałość, czekanie na małżeństwo).

Rozwój moralny : wg. Kohlberga okres postkonwencjonalny. Moralność zinternalizowana, nie oparta o cudze standardy. (stadium umowy społecznej i st. uniwersalnych praw etycznych). Jedynie 10% osiąga moralność postkonwencjonalną w tym wieku! Rozwój moralny jest wypadkowa inteligencji, wykształcenia, doświadczenia społ., a także wpływu rodziców. Mówi się też o EQ (empatii).

Postawy wobec wartości : Dwa typy : o refleksyjności sporadycznej i refleksyjny (unika autonomicznych decyzji, cechuje ją lęk przed przyszłością i syndrom spadłego liścia, tj. poczucia bycia niepotrzebnym).

W późnej adolesc. jednak jedn. jest co raz bardziej autonomiczna w myśleniu i cechuje ją twórcze podejście do problemów. przekonane o relatywizmie tolerancja, otwartość wobec inności

Teza Kwiecińskiego o zablokowaniu rozw. moralnego, z powodu społecznej anomii moralnej (okres przemian społeczno-ekon.).

Światopogląd : Typologia Świdy-Ziemby :

1. autentycznego katolika (postępowanie zgodnie z sumieniem)

2. chłodno rywalizacyjny (konkurencja, swobodne życie nieskrępowane zal. uczuciową)

3. emocjonalnego indywidualisty (nasycenie doznaniami, samorealizacja w miłości, rodzicielstwie i pracy)

4. homeostatyczno wspólnotowy (wewnętrzny spokój i brak zaang.)

Świda-Ziemba : Brak poczucia misji pokoleniowej. Pogląd, iż jednostka sama dokonuje wyborów, a miarą jej wartości jest aktywne radzenie sobie z wyzwaniami. (tak wygląda poziom postkonwencjonalny, nie ma 2 stadiów)

Badania Guryckiej : lata 40-80 ! : światopogląd młodzieży zależy od „czasu społecznego”.

Gurycka : Światopogląd końca lat 80tych (typologia) :

1. podejście humanistyczne (na ostatnim miejscu : służba ojczyźnie)

2. humanizm i konkretność

3. zagrożenie i przeświadczenie, że o ludzkim losie dec. przemoc

Wierzący : 95%, praktykujący : 44%

Często oparte jest to o przesłanki obyczajowo-emocjonalne, nie intelektualne!

Twórcze myślenie, wg. Perkinsa, warunki / składniki :

1. wzruszenie estetyczne

2. celne znajdywanie problemów

3. umysłowa rochliwość

4. zgoda na ryzyko

5. obiektywność

6. wewnętrzna motywacja

Rodzaje podejmowanej aktywności :

1. porządkowanie aktywności

2. różnicowanie się a.

3. wyważanie złożonych form a.

4. kształtowanie się wewn. mech. regulacji aktywności

Znaczną rolę pełnią oczekiwania, marzenia, antycypacje, ideały...

Niewielkie zainteresowanie polityką, choć rośnie. Znaczenie subkultur.

Orientacje społeczne, wg. Galas : konformizm, autorytaryzm, patriotyzm, optymizm, orientacja proreformatorska, poczucie anomii, lęk, poczucie deprywacji, roszczeniowy egalitaryzm, przedsiębiorczy pragmatyzm.

Cele i dążenia : W ogromnej większości „odwzajemniona miłość i szczęśliwe życie rodzinne” (74%).

Są bardziej realistyczne i pracują nad nimi systematycznie.

Pierwsze kontakty z pracą: w domu, dorywczo, oraz na zajęciach.

Etapy wyboru pracy, wg. Ginzberga :

1. etap fantazji (do 11)

2. etap próbny (11-17)

3. etap realistyczny (17-18)

Zadania rozwojowe adolescencji :

1. dawanie nowego życia (uw. biol., wczesna adolesc.)

2. samodzielne kształtowanie wł. życia (wymaga zaang., późna adolesc.)

cd. zadania rozwojowe adolescencji :

Wg. Przetacznik-Gierowskiej :

1. Osiągnięcie nowych więzi z rówieśń.

2. Ukszt. roli męskiej i kobiecej

3. Akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się ciałem

4. Osiągnięcie niezależności uczuciowej

5. Przygotowanie do małżeństwa i roli w rodzinie

6. Przygotowanie do niezależności ekon.

7. Rozwijanie ideologii i systemu etycznego

8. Dążenie i rozwijanie postępowania akceptowanego społecznie

„ROZW” autor notatek : Piotr Krokowski 6

(L-7a) Narwas-Napierała, Trempała [...] (rozdz. 5)

---