Pani mgr Ewa Bober jest nauczycielem mianowanym, pracującym na stanowisku psychologa w SP-2 w Krakowie.

Redakcja

WSKAZÓWKI DO PRACY

z uczniami wskazującymi trudności społeczno - emocjonalne i dydaktyczne

WSKAZÓWKI DO PRACY W SZKOLE Z DZIECKIEM

NADPOBUDLIWYM

Charakterystyka dziecka nadpobudliwego psychoruchowo.

Spośród uczniów sprawiających problemy w szkole coraz większą grupę stanowią dzieci określane jako nadpobudliwe. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej przejawia się w sferze ruchowej, emocjonalnej i poznawczej jednostki.
Najbardziej widocznym i uciążliwym dla otoczenia symptomem jest nadmierna ruchliwość, demonstrowana przez dziecko w zakresie motoryki dużej (kręcenie się, bieganie, podskakiwanie) i małej (manipulacja przedmiotami, obgryzanie paznokci, poprawianie ubrania).
W sferze emocjonalnej nadpobudliwość przybiera formę nie zrównoważenia, braku opanowania (wybuchowość, niezdyscyplinowanie, skłonność do kłótni i bijatyk ) i labilność nastrojów. W sferze poznawczej nadpobudliwość wyraża się przede wszystkim trudnościami w koncentracji uwagi (chaotyczność w pracy, zapominanie).
Nadpobudliwość psychoruchowa nastręcza wiele problemów samemu dziecku, jego rodzicom, ale i nauczycielom w szkole. Dzieci te bowiem nie są w stanie spokojnie usiedzieć w ławce, nieustannie się kręcą i przeszkadzają. Brak skupienia na lekcji powoduje u nich powstawanie kłopotów w nauce. Na przerwach uczniowie nadpobudliwi stają się one zagrożeniem dla innych dzieci, bowiem biegają, potrącają kolegów, często kłócą się, a nawet biją.

Postępowanie z dzieckiem nadpobudliwym w szkole.

W przypadku niewłaściwych reakcji ze strony otoczenia, takich jak nadmierne karanie i dezakceptacja, na podłożu syndromu nadpobudliwości psychoruchowej mogą rozwinąć się u dziecka zachowania nerwicowe lub agresywne. Dlatego ważne jest umiejętne oddziaływanie profilaktyczno - korekcyjne w szkole.
Do ogólnych zasad postępowania z omawianą grupą dzieci w szkole należą:

 Wykorzystywanie zasobów energii dziecka w pracach na rzecz szkoły i klasy (np. włączanie ucznia do zajęć grupowych i kolektywnej pracy );

 Skłanianie do uczestnictwa w zorganizowanych zajęciach ruchowych takich jak: taniec, wycieczki czy gimnastyka;

 Wzmożona kontrola działań ze strony nauczyciela, częste podchodzenie i sprawdzanie czy dziecko pracuje, czy wie co ma robić;

 Przeznaczanie dla dziecka nadpobudliwego miejsca w ławce, w tylnej części klasy. Tak, aby nie skupiało na sobie uwagi innych uczniów i swoim kręceniem się nie przeszkadzało w prowadzeniu lekcji;

 Sąsiad w ławce powinien być osobą spokojną i zrównoważoną ;

 Dostosowanie zadań powierzonych dziecku do jego aktualnych możliwości, tak aby mogło ono im sprostać, gdyż porażki działają na dziecko nadpobudliwe rozstrajająco i niepotrzebnie wpływają na obniżenie u niego poczucia własnej wartości ;

 Dzielenie pracy powierzanej dziecku na małe odcinki i racjonalne, w miarę możliwości częste wprowadzanie przerw na odpoczynek (np. gimnastyka śródlekcyjna, starcie tablicy, podanie czegoś - według inwencji nauczyciela);

 Cel do którego ma prowadzić działanie dziecka nadpobudliwego nie może być zbyt odległy, odroczony w czasie;

 Zakres obowiązków powierzanych uczniowi nie powinien być za szeroki, nie należy obarczać go wieloma zadaniami jednocześnie;

 Częste przypominanie o zobowiązaniach, i to w atmosferze pozbawionej napięć, złości, wymówek, czy kar;

 Skłanianie dziecka do finalizowania rozpoczętych działań, w tym także dyskretna pomoc pozwalająca na osiągniecie celu i zakończenie zadania;

 W ocenie osiągnięć szkolnych uwzględnianie ograniczeń wynikających z nadpobudliwości np. trudności w koncentracji uwagi, czy ewentualnych fragmentarycznych deficytów rozwojowych, często jej towarzyszących ;

 Nie "wyrywanie" do odpowiedzi, lecz przygotowywanie dziecka do niej poprzez naprowadzanie na określony temat;

 Zapewnienie spokojnego zajęcia w czasie przerw miedzy lekcjami, nie dopuszczanie do zbyt żywiołowych i chaotycznych zabaw;

 Unikanie nadmiernej krytyki, pokpiwania i żartowania z dziecka;

 W sytuacjach konfliktowych odraczanie rozwiązania problemu do chwili wyciszenia i wygaśnięcia emocji;

 Omawianie zaistniałych sytuacji społecznych ze wskazaniem na właściwe postępowanie;

 Skłanianie do refleksji i krytycznej oceny własnego zachowania;

 Prowadzenie rozmów o charakterze wychowawczym w atmosferze bezpieczeństwa, bez agresji i wywoływania poczucia winy;

 Stosowanie jasnego i zrozumiałego dla dziecka systemu reguł rządzących życiem klasy i szkoły.

Rodzice dzieci nadpobudliwych, podobnie jak nauczyciel, na co dzień borykają się z trudnościami wychowawczymi. Dzieci te bywają bowiem denerwujące. Ich niezdyscyplinowanie, kłótliwość, chaotyczność i bałaganiarstwo, nawet spokojne z natury osoby może doprowadzić do złości. Sypią się więc na dzieci kary i krzyki. Te z kolei niczego nie poprawiają, dodatkowo zaburzają równowagę psychiczną dziecka i często są źródłem poczucia winy. Dlatego też, rozumiejąc trudną sytuację rodziców, ważne jest, aby nauczyciel właściwie z nimi współdziałał. Do jego zadań w tym zakresie należy :

• Nie hamowanie nadmiernej aktywności dziecka, lecz stałe, dyskretne ukierunkowywanie jej na właściwy cel;

• Wykluczenie z rejestru kar ograniczenia swobodnego poruszania się (np. stanie w kącie);

• Korygowanie niewłaściwych oddziaływań wychowawczych rodziców, poprzez wskazywanie jak mają pracować z dzieckiem, a tym samym ujednolicanie działań szkoły i domu;

• Zmiana niekorzystnych postaw rodzicielskich przez wskazywanie pozytywnych cech dziecka i jego starań ;

• Okazywanie zrozumienia, że trudności są niezależne od woli dziecka i jego rodziców;

• Unikanie nieustannego uskarżania się na złe zachowanie i niedociągnięcia ucznia. Rodzice, mimo wysiłków, często nie mają wpływu na jego zachowanie w szkole. Nauczyciel i tak sam musi sobie z nim radzić.

• W przypadku szczególnie nasilonych objawów nadpobudliwości psychoruchowej można taktownie zasugerować rodzicom, aby skonsultowali się z psychologiem.

Postępowanie nauczycieli, jako osób znaczących w życiu dziecka, ich zrozumienie i pomoc są niezwykle ważne w całym procesie wychowawczo - terapeutycznym dziecka nadpobudliwego psychoruchowo. To od ich świadomości, przemyślanych, konsekwentnych działań wychowawczych i współpracy z rodzicami zależy, czy wspomniany uczeń będzie tylko dzieckiem sprawiającym kłopoty, czy też jednostką o zaburzonej osobowości.

Bibliografia

1. Nartowska H. "Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo - zaburzenia w zachowaniu i trudności szkolne" Warszawa, PZWS 1985r;

2. Nartowska H. "Wychowanie dziecka nadpobudliwego" Warszawa 1986 r ;

3. Opolska T., Potemska E. "Dziecko nadpobudliwe - program korekcji zachowań" Warszawa, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, 1998 r

---