KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA CZŁOWIEKA, - CZYLI CZŁOWIEK NIEDOSKONAŁY.
Zarys Portretu Psychodynamicznego powstał w klinikach psychiatrycznych lub w klinikach neurologicznych oraz w zacisznych gabinetach psychoterapeutycznych, gdzie prowadzono dość spontaniczne obserwacje pacjentów. Twórcy portretu psychodynamicznego tacy jak Fromm lub May zadowalali się metodami obserwacji, które nieraz nie spełniały podstawowych wymogów metodologicznych, ponadto dane kliniczne uzyskane w ten sposób były poddawane dość swobodnej interpretacji. Zwolennicy koncepcji psychodynamicznej są przekonani, że ludzkie działanie jest ukierunkowane przez wewnętrzne siły motywacyjne, między którymi często zachodzi konflikt i które są z zasady nieświadome. Człowiek w ujęciu koncepcji psychodynamicznej jest istotą niedoskonałą, jest on miernym aktorem kierującym swoim losem. Głównym celem psychologa jest poznanie osobowości lub charakteru człowieka. Wiedza o osobowości stanowiącej przede wszystkim system sił dynamicznych, zwanych popędami lub potrzebami pozwala przewidywać i wyjaśniać ludzkie działania, pozwala ponadto je korygować. Portret psychodynamiczny nie tylko określa, jak funkcjonuje człowiek, ale również wskazuje jak zmieniać jego osobowość. Twórcy koncepcji psychodynamicznej opracowali zasady psychoterapii. Posiada ona wiele wariantów. W każdym przypadku jest to metoda kliniczna, której celem jest pomaganie człowiekowi w rozwiązywaniu nieświadomych konfliktów, ułatwienie mu wyboru drogi życiowej i umożliwianie mu przystosowania się do otaczającego świata. Koncepcja psychodynamiczna składa się z wielu wariantów, które znacznie różnią się między sobą. Najbardziej znaną wersją portretu dynamicznego jest psychoanaliza. Psychoanaliza została stworzona przez Freuda na początku naszego stulecia i zrewolucjonizowała nauki humanistyczne oraz sztukę. Jednak w toku rozwoju psychologii większość jego poglądów została zakwestionowana. Z całej ogromnej teorii Freuda pozostały jedynie nieliczne twierdzenia, takie jak odkrycie nieświadomej motywacji, idee mechanizmów obronnych czy udowodnienie, że pierwsze lata życia mają decydujący wpływ na ukształtowanie się osobowości człowieka dorosłego.
Współczesna analiza (psychoanaliza społeczna), radykalnie zmieniła biologistyczną teorię Freuda. Współczesna psychoanaliza jest bardzo złożona - stanowi pewna metodę leczenia zaburzeń psychicznych, stanowiącą część medycyny, jest określoną koncepcją filozoficzną oraz można ją uznać za strukturę psychologiczną.
Popędy i tyrania nieświadomości - działanie człowieka jest stymulowane i uwarunkowane przez wewnętrzne siły zwane popędami lub potrzebami. Większość popędów i potrzeb jest zaprogramowana przez naturę - są one nabyte w procesie uspołecznienia. Psychoanalitycy wyróżniają dwie klasy popędów - pierwotne (wrodzone) takie jak dążenie do zdobycia pokarmu czy pragnienie utrzymania optymalnej temperatury ciała. A także popędy wtórne powstałe w wyniku uspołecznienia - potrzeba bezpieczeństwa, potrzeby społeczne itp. Popędy, które ukierunkowują ludzkie działanie są z reguły nieświadome. Człowiek nie zna swojej motywacji, nie zdaje sobie sprawy z tego, jakie siły nim rządzą. Pojęcie nieświadomej motywacji jest fundamentalnym terminem psychoanalizy. Proces kształtowania popędu i programów ich osiągania dzięki oddziaływaniom warunków społecznych i kultury nazywa się socjalizacją człowieka. Nabywanie podstawowych popędów wtórnych odbywa się głównie w środowisku rodzinnym w pierwszych latach życia, to dzieciństwo wywiera wielki wpływ na dalsze losy człowieka dorosłego. Jednym z najważniejszych popędów pierwotnych jest głód, zaspokojenie go stanowi podstawowy warunek utrzymania życia jednostki. W trakcie zaspokajania głodu kształtują się nowe potrzeby społeczne. Ludzie posiadają ponadto potrzebę mocy, (co wykrył Alfred Adler), dążą oni do zdobycia władzy, dominacji i sławy, natomiast Tomasz Kocowski, zwrócił uwagę, że potrzeby mocy są motorem działań ludzkich, wstrząsających niekiedy społeczeństwami. Rollo May stwierdził, że wielu pacjentów ma „fałszywą świadomość” swoich rzeczywistych pragnień. Na podstawie obszernego materiały klinicznego psychoanalitycy przyjęli tezę, że motywacja człowieka jest z reguły nieświadoma. Nieświadome popędy i dążenia ukierunkowują ludzkie działania, decydują o tym, co człowiek chce osiągnąć i przed czym się broni. Współcześnie psychologowie zgromadzili wiele danych empirycznych, które wskazują, że człowiek nie zawsze zdaje sobie sprawę z tego, jakie popędy ukierunkowują jego działanie.
Obiekcje przeciwko współczesnej psychoanalizie polegają na tym, iż tak małą wagę przypisuje się motywacji świadomej. Olbrzymia większość danych psychoanalitycznych pochodzi z gabinetów terapeutycznych i obserwacji klinicznych.
Ludzie, którzy korzystają z pomocy terapeutów, mają pewne zaburzenia emocjonalne.
Jest rzeczą prawdopodobną, że w wielu przypadkach nie uświadamiają oni sobie własnych popędów, dążeń i konfliktów. Tych klinicznych danych nie można jednak generalizować.
Dialektyka konfliktów - popędy aktywizują i ukierunkowują ludzkie zachowanie, powodują, że jest ono działaniem celowym. Człowiek dąży do zaspokojenia popędów, do uznania. Zaspokojenie potrzeb usuwa napięcie i daje satysfakcje. Konflikt - najważniejsza przyczyna udaremnienia ludzkich dążeń. Wyróżniamy dwie klasy konfliktów: konflikty wewnętrzne (motywacyjne), i konflikty zewnętrzne - z reguły mające charakter interpersonalny. Konflikty są czynnikiem rozwoju i kształtowania osobowości bedąc jednocześnie źródłem tragedii.
Sztuka Samoobrony - w przypadku konfliktów, których człowiek nie umie rozwiązać i frustracji, która wywołuje lęk, stosuje on pewne mechanizmy obronne, których zbiór tworzy system obronny - „Ja”. Mechanizmy te zostały wykryte przez Freuda. Mechanizm obronny - naukowa metoda radzenia sobie z konfliktami - funkcjonuje nieświadomie. Mechanizmy obronne nie rozwiązują konfliktów a jedynie łagodzą ich objawy. Czasem nawet wywołują niekorzystne skutki uboczne, nie eliminują rzeczywistych konfliktów motywacyjnych i interpersonalnych. Mechanizmy obronne - represja, stłumienie, projekcja, racjonalizacja, substytucja.
Anatomia lęku - strach i lęk jako stany psychiczne lub jako reakcje zewnętrzne zawsze budziły powszechne zainteresowanie. Teoria lęku stanowi ważną część psychoanalizy. Odpowiedź na pytanie, czym jest lęk nie jest jednoznaczna. Nie należy, bowiem utożsamiać lęku ze strachem. Strach jest nieprzyjemnym stanem emocjonalnym, który sygnalizuje zewnętrzne niebezpieczeństwo. Ponieważ przyczyny strachu znajdują się w środowisku fizycznym lub społecznym i są one znane, jednostka może bronić się przed tą emocją. Lęk jest sygnałem niebezpieczeństwa wewnętrznego, z którego człowiek nie zawsze zdaje sobie sprawę, nie można przed nim uciec, nie można go również zaatakować. Zwalczanie lęku wymaga bardziej subtelnych środków. Z reguły człowiek nie zdaje sobie sprawy ze źródeł swoich lęków i niepokoju, stany lękowe są różnorodne. Wyróżniamy kilka rodzajów lęków z których podstawowymi są: - lęk normalny (rzeczywisty) i lęk neurotyczny (przesadzony).
Psychoterapia - droga do samodzielności. Psychoterapia jest systematycznym i celowym sposobem modyfikacji i korekcji osobowości oraz leczenia zaburzeń emocjonalnych za pomocą środków psychologicznych takich jak swobodny tok słów, dyskurs, mimika, wieź emocjonalna z pacjentem czy samo uczenie nowych umiejętności. Powstało wiele psychoterapii: analityczna i Gestalt, indywidualna i grupowa.
Humanizacja świata u progu nowego wieku, - aby zmienić sytuację współczesnego człowieka, nie wystarczy zastosowanie psychoterapii. Trzeba dążyć do humanizacji świata. Sama świadomość musi iść w parze z podnoszeniem standardów moralnych w rodzinie, w szkole i instytucjach publicznych, z wyciszeniem licznych konfliktów zbrojnych i uporaniem się z dewastacją środowiska naturalnego. Jeśli proces humanizacji instytucji i życia społecznego zostaną zahamowane, i rozwój techniki stanie się głównym celem działania, to można stwierdzić, iż katastrofa jest nieuchronna.
3