78

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Leki przeciwpadaczkowe:

barbiturany i ich pochodne:

fenobarbital (Luminal)

prymidon (Mizodin)

pochodne hydantoiny:

fenytoina (Epanutin)

pochodne benzodwuazepiny:

klonazepam (Clonazepamum)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Leki przeciwpadaczkowe:

pochodne karboksamidu:

karbamazepina (Amizepin)

oksakarbazepina (Trileptal)

pochodne kwasów tłuszczowych:

kwas walproinowy (Depakine)

tiagabina (Gabitril)

walpromid (Depamide)

wigabatryna (Sabril)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

•Leki przeciwpadaczkowe:

inne:

felbamat (Felbatol)

feneturyd (Pheneturid)

gabapentyna (Neurontin)

lamotrygina (Lamictal)

topiramat (Topamax)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki):

pochodne fenotiazyny z łańcuchem alifatycznym:

chlorpromazyna (Fenactil)

lewomepromazyna (Tisercin)

promazyna (Promazin)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki):

pochodne fenotiazyny o budowie piperazyny:

tiorydazyna (Thioridazin)

pochodne butyrofenonu:

droprerydol (Droperidol)

haloperydol (Haloperidol)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki):

pochodne tioksantenu:

chlorprotyksen (Chlorprotixen)

flupentyksol (Fluanxol)

zuklopentyksol (Clopixol)

pochodne diazepiny, oksazepiny i tiazepiny:

klozapina (Leponex)

olanzapina (Zyprexa)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki):

benzamidy:

sulpiryd (Sulpiryd)

sole litu:

węglan litu (Lithium Carbonicum)

inne:

rysperydon (Rispolept)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Anksjolityki:

pochodne benzodwuazepiny:

alprazolam (Afobam)

bromazepam (Lexotan)

chlordiazepoksyd (Elenium)

diazepam (Relanium)

klobazam (Frisium)

klorazepat dipotasowyn (Tranxene)

lorazepam (Lorafen)

medazepam (Rudotel)

oksazepam (Oxazepam)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Anksjolityki:

pochodne difenylometanu

hydroksyzyna (Hydroxyzinum)

pochodne azaspirodekanedionu

buspiron (Spamilan)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Leki nasenne i uspokajające

barbiturany

cyklobarbital (Cyclobarbitalum Calcium)

pochodne benzodwuazepiny

estazolam (Estazolam)

flunitrazepam (Rohypnol)

midazolam (Dormicum)

nitrazepam (Nitrazepam)

temazepam (Signopam)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

Leki nasenne i uspokajające

leki pokrewne benzodwuazepinom

zolpidem (Stilnox)

zopiklon (Imovane)

inne leki nasenne i uspokajające

bromolaktobionian wapnia (Brocalcin)

hioscyna (Scopolaminum)

klometiazol (Heminevrin)

Podział leków działających depresyjnie na OUN
Leki przeciwdepresyjne

nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego monoamin:

amitryptylina (Amitryptilinum)

dezypramina (Petylyl)

dibenzepina (Noveril)

doksepina (Sinequan)

imipramina (Imipramin)

klomipramina (Hydiphen)

maprotylina (Ludiomil)

opipramol (Pramolan)

Podział leków działających depresyjnie na OUN
Leki przeciwdepresyjne

selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

fluoksetyna (Prozac)

fluwoksamina (Fevarin)

paroksetyna (Seroxat)

sertralina (Zoloft)

inhibitory monoaminooksydazy typu K

moklobemid (Aurorix)

Podział leków działających depresyjnie na OUN
Leki przeciwdepresyjne

inne leki przeciwdepresyjne

mianseryna (Lerivon)

tianeptyna (Coaxil)

wenlafaksyna (Efectin)

Podział leków działających depresyjnie na OUN

baklofen

Leczenie zatruć lekami działającymi depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy

UWAGA! Zatrucie niektórymi lekami może predysponować do wymiotów.

Ekstubacja może mieć miejsce po opróżnieniu żołądka z węgla aktywowanego, gdyż zachłyśnięcie się tym środkiem prowadzi do powikłań zagrażających życiu!

Leczenie zatruć lekami działającymi depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy

•Stosować metody przyspieszenia eliminacji, o ile istnieje taka możliwość oraz stan kliniczny zatrutego wymaga tego.

•Najczęstszymi wskazaniami do zastosowania metod przyspieszonej eliminacji:

- hemodializy (HD),

- hemoperfuzji (HP) przez kolumny z węglem aktywowanym,

- forsownej diurezy (FD) w ostrych zatruciach lekami są:

ostra niewydolność krążenia

oraz niewydolność oddechowa.

Leczenie zatruć lekami działającymi depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy

UWAGA:

Obecność toksycznego stężenia leku we krwi zatrutego nie musi być bezwzględnym wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu HD lub HP. Decydującym czynnikiem w podjęciu decyzji o przeprowadzeniu tych zabiegów jest stan kliniczny osoby zatrutej.

Objętość dystrybucji

Wartość matematyczna wyrażająca stosunek początkowego stężenia leku we krwi do ilości leku w ustroju:

D

C_o

Vd =

D - dawka substancji

C_o - stężenie substancji w osoczu

Objętość dystrybucji

W zależności od stopnia wiązania z białkami krwi i tkanek oraz rozpuszczalności w tłuszczach

może się wahać od 0,04 l/kg do 20 l/kg

Leki działające depresyjnie na OUN

barbiturany

Fenobarbital

Mechanizm działania

:

•barbituran długodziałający, o działaniu uspokajającym, nasennym i przeciwdrgawkowym;

•wykazuje działanie depresyjne na podwzgórze, układ siatkowaty, korę mózgową;

•prawdopodobnie zaburza równowagę między procesami pobudzenia i hamowania neuronów w różnych strukturach mózgowia;

•ma działanie depresyjne na ośrodek oddechowy;

•zwalnia metabolizm i zużycie tlenu przez tkankę mózgową;

•obwodowo zmniejsza napięcie mięśni gładkich (działanie przeciwskurczowe);

•pobudza estryfikację bilirubiny w hepatocytach.

Fenobarbital

Działanie narządowe:

•OUN - zaburzenia równowagi, senność, dezorientacja, zaburzenia artykulacji, śpiączka, osłabienie i zanik odruchów, osłabienie napięcia mięśniowego, porażenie ośrodka oddechowego i naczynioruchowego, hipotermia lub hipertermia (rzadziej).

•Układ oddechowy - spłycenie i zwolnienie oddechu, porażenie oddechu, możliwość obrzęku i/lub zapalenia płuc.

•Układ krążenia - działanie depresyjne na mięsień sercowy, bradykardia, spadek ciśnienia tętniczego, wstrząs.

Fenobarbital

Działanie narządowe (c.d.):

•Krew - zaburzenia krzepnięcia i fibrynolizy.

•Przewód pokarmowy - zwolnienie, porażenie perystaltyki.

•Nerki - możliwość uszkodzenia.

•Narząd wzroku - zwężenie źrenic.

•Skóra i mięśnie - możliwość wystąpienia w krótkim czasie odleżyn i rabdomiolizy.

•Obwodowy układ nerwowy - możliwość uszkodzenia nerwów obwodowych.

Fenobarbital

Uwaga:

W trakcie wybudzania ze śpiączki często obserwuje się pobudzenie psychoruchowe, bezsenność, istnieje możliwość wystąpienia drgawek, delirium i ostrej psychozy.

Fenobarbital

Leczenie:

•Jak w przypadku zatruć lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć fenobarbitalem:

Istnieje możliwość przyspieszenia eliminacji fenobarbitalu z organizmu następującymi metodami:

Fenobarbital

Forsowna diureza z alkalizacją

Podaje się zatrutemu 100-150 ml/kg mc płynów dożylnie na dobę ( w zależności od wydolności układu krążenia i nerek). Dzieciom podaje się 3-6 ml/kg mc/godz. (2-3 l/m2/dobę). Alkalizacja moczu u dorosłych i dzieci: podaje się dożylnie 8,4% Natrium bicarbonicum w dawkach frakcjonowanych pod kontrolą RKZ krwi (pH ok. 7,5)

i pH moczu (ok. 7,5).

W czasie zabiegu FD obowiązuje prowadzenie godzinnego bilansu płynów oraz kontrola stężenia elektrolitów we krwi.

Fenobarbital

Hemodializa.

Hemoperfuzja

.

•UWAGA: o sposobie leczenia decyduje stan kliniczny chorego (głębokość śpiączki, wydolność układu oddechowego i krążenia).

•Istnieje możliwość monitorowania stężenia fenobarbitalu we krwi.

Leki działające depresyjnie na OUN - fenytoina

Mechanizm działania:

• działanie antyarytmiczne i przeciwdrgawkowe;

• stabilizuje błonę komórkową obwodowych i ośrodkowych neuronów przez modyfikację przepływu jonów przez błonę komórkową;

• podwyższa próg drgawkowy;

• w czasie trwania potencjału czynnościowego hamuje dokomórkowy prąd sodowy;

Leki działające depresyjnie na OUN - fenytoina

Mechanizm działania(c.d.):

• w fazie depolaryzacji zmniejsza wpływ jonów wapniowych do komórki;

• przez wzmocnienie początkowej fazy potencjału czynnościowego przyspiesza przewodzenie we włóknach Purkinjego;

• hamuje korę ruchową i ośrodki podkorowe odpowiedzialne za toniczną fazę drgawek;

• na serce działa inotropowo ujemnie;

• hamuje automatyzm ośrodków II i III rzędowych poprzez wydłużanie czasu refrakcji i przyspieszenie przewodzenia bodźców.

Leki działające depresyjnie na OUN - fenytoina

Działanie narządowe:

• OUN - stężenie w surowicy powyżej 20ug/l: oczopląs, podwójne widzenie;

- stężenie w surowicy powyżej 30ug/l: zaburzenia równowagi;

- stężenie w surowicy powyżej 40ug/l: śpiączka;

• Układ pokarmowy - nudności, wymioty, biegunka, zaparcia;

• Układ krążenia - zaburzenia rytmu serca pochodzenia wieloośodkowego, hypotonia, migotanie komór;

• Układ oddechowy - obrzęk i/lub zapalenie płuc, nacieki płucne, niewydolność oddechowa;

Leki działające depresyjnie na OUN - fenytoina

Działanie narządowe (c.d.):

• Wątroba - ostra martwica komórki wątrobowej;

• Nerki - zaburzenia funkcji;

• Krew i układ krwiotwórczy - zaburzenia glikemii, hemoliza, zaburzenia krzepnięcia i fibrynolizy, pancytopenia;

• Obwodowy układ nerwowy - neuropatia (dotyczy również nerwów ocznych), przemijające niedowłady;

• Narządy zmysłów - owrzodzenie rogówki, obrzęk oczodołów, zapalenie błony bębenkowej;

• Skóra - świąd, dermatozy;

• Zaburzenia narządowe wiązane ze spadkiem poziomu immunoglobulin.

Leki działające depresyjnie na OUN - fenytoina

Toksykokinetyka:

• Biodostępność po podaniu doustnym:

zmienna 30 - 97 %

• Okres półtrwania T_1/2: 12 - 36 h

• Objętość dystrybucji Vd:

• wcześniaki 1 - 1,2 l/kg

• noworodki 0,8 - 0,9 l/kg

• niemowlęta 0,7 - 0,8 l/kg

• dzieci 0,7 l/kg

• dorośli 0,6 - 0,7 l/kg

Leki działające depresyjnie na OUN - fenytoina

• Wiązanie z białkami osocza: 90 - 95 %

• Metabolizm i wydalanie:

w wątrobie metabolizuje do parahydroksyfenytoiny (nieczynny metabolit), która wydalana jest przez nerki.

w 2 % fenytoina wydalana jest w stanie niezmienionym.

Leki działające depresyjnie na OUN - fenytoina

Leczenie:

jak w przypadku zatruć lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć fenytoiną:

brak skutecznych metod przyspieszenia eliminacji fenytoiny z organizmu.

Istnieje możliwość monitorowania stężenia fenytoiny we krwi.

Leki działające depresyjnie na OUN - benzodwuazepiny

Przegląd benzodwuazepin będących najczęstszą przyczyną zatruć

Alprazolam

Preparaty : Afobam, Xanax

•Toksykokinetyka:

•Objętość dystrybucji Vd=0,8-1,6 l/kg

•Wiązanie z białkami osocza: 70-80%

•T1/2 = 12-15 godz.

•Metabolizuje w wątrobie do aktywnego metabolitu alfa-hydroksyalprazolamu o T1/2 = 15 godz. oraz metabolitów nieaktywnych: benzofenonu, 4-hydroksyalprazolamu, dezmetyloalprazolamu.

-Wydalanie: głównie z moczem w postaci metabolitów, 20% w postaci niezmienionej.

Leki działające depresyjnie na OUN - benzodwuazepiny

Diazepam

Preparaty: Relanium, Diazepam Rec Tubes, Relsed

(tabl, amp.)

Toksykokinetyka:

Objętość dystrybucji Vd = 1,1 l/kg

Wiązanie z białkami osocza: 96-98%

T1/2 =20-50 godz. (u noworodków i chorych na marskość wątroby wydłużony)

Metabolizowany w wątrobie do dezmetylodiazepamu, dezmetyloksazepamu, oksazepamu, temazepamu

Wydalanie: głównie z moczem w postaci metabolitów

Leki działające depresyjnie na OUN - benzodwuazepiny

Midazolam

Preparaty : Dormicum, Midanium

(tabl., amp.)

•Toksykokinetyka:

•Objętość dystrybucji Vd =0,8-1,5 l/kg

•Stężenie terapeutyczne: 30-70 ng/ml

•Wiązanie z białkami osocza: 96%

•T1/2 =1-4godz. (wydłuża się u osób starszych, z marskością wątroby, zastoinową niewydolnością krążenia i niewydolnością nerek).

•Metabolizuje w wątrobie do alfa-hydroksymidazolamu.

•Wydala się głównie z moczem w postaci metabolitów oraz w 2-8% z kałem

Leki działające depresyjnie na OUN - benzodwuazepiny

Oksazepam

Preparaty dostępne w Polsce: Oxazepam

•Toksykokinetyka:

•Objętość dystrybucji: Vd = 0,5-2 l/kg

•Wiązanie z białkami osocza: 97%

•T1/2 = 5-13 godz.

•Metabolizuje w wątrobie, nie stwierdzono aktywnych metabolitów.

Leki działające depresyjnie na OUN - benzodwuazepiny

Objawy zatrucia:

OUN - zaburzenia równowagi, oczopląs, senność, zaburzenia, koordynacji psychoruchowej, śpiączka, rzadko - depresja ośrodka oddechowego i hipotermia

Układ krążenia - spadek ciśnienia tętniczego

Układ mięśniowy - obniżenie napięcia mięśniowego

Leczenie:

•jak w przypadku zatruć lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Leki działające depresyjnie na OUN - benzodwuazepiny

Cechy szczególne leczenia zatruć benzodwuazepinami:

•Istnieje specyficzna odtrutka - flumazenil (Anexate, amp. 0,5mg).

•Znosi działanie benzodwuazepin po podaniu dożylnym w dawce 0,5-1mg (dorośli) lub 0,01-0,02mg/kg mc (dzieci). W czasie ok. 1 min. obserwuje się wybudzenie zatrutego ze śpiączki.

Lek stosowany jako test diagnostyczny w celu:

potwierdzenia zatrucia benzodwuazepinami

rozstrzygnięcia, czy przyczyną zatrucia jest mieszanina leków z różnych grup, czy też zatrucie spowodowane jest tylko benzodwuazepinami.

Leki działające depresyjnie na OUN - benzodwuazepiny

Flumazenil (c.d.):

•Ze względu na krótki czas działania flumazenilu, po ok. ½ od podania leku objawy zatrucia powracają. W celu podtrzymywania efektu terapeutycznego po iniekcji początkowej dawki (jak wyżej) stosuje się:

u dorosłych 0,5-1mg co 20-60 minut w bolusie lub w ciągłym wlewie;

u dzieci 0,01mg/kg mc co 20-60 minut w bolusie lub w ciągłym wlewie.

Leki działające depresyjnie na OUN - benzodwuazepiny

UWAGA:

Istnieje niebezpieczeństwo wywołania napadu u chorych na padaczkę zatrutych benzodwuazepinami po podaniu flumazenilu.

Istnieje możliwość oznaczenia, ewentualnie monitorowania stężenia benzodwuazepin we krwi.

Leki działające depresyjnie na OUN

pochodne karboksamidu

Karbamazepina (CBZ)

Mechanizm działania:

•blokuje kanały sodowe zależne od potencjału;

•wtórnie zmniejsza uwalnianie glutaminianu i obrót katecholamin;

•stabilizuje błony komórkowe;

•zapobiega rozprzestrzenianiu się impulsów na poziomie synaps;

•łagodzi nerwobóle w wyniku hamowania przewodnictwa we włóknach czuciowych;

Karbamazepina (CBZ)

Działanie narządowe:

OUN - zaburzenia równowagi, ataksja, senność, zawroty i bóle głowy, mioklonie, nudności, wymioty, pobudzenie psychoruchowe, plasawica, oczopląs, podwójne widzenie, zaburzenia akomodacji, halucynacje, psychoza, śpiączka, drgawki, depresja ośrodka oddechowego, hipotermia, patologiczny zapis EEG, objaw Babińskiego występujący zmiennie, anizokoria, asymetria w odruchach ścięgnistych i okostnowych.

Karbamazepina (CBZ)

Działanie narządowe (c.d.):

•Układ krążenia - bradykardia lub tachykardia (częściej!) zatokowa, zaburzenia przewodnictwa wewnątrzkomorowego i przedsionkowo-komorowego, blok całkowity serca, nadkomorowe i komorowe skurcze dodatkowe, hipotensja, wydłużenie odstępu PR, poszerzenie zespołów QRS, wydłużenie odstępu QT, obrzęk płuc.

•Układ krwiotwórczy i krew - trombocytopenia, leukopenia, anemia aplastyczna, zaburzenia krzepnięcia i fibrynolizy.

Karbamazepina (CBZ)

Działanie narządowe (c.d.):

•Skóra - wysypka toczniowa, nadwrażliwość na światło, złuszczające zapalenie skóry, zespół Stevens-Johnsona.

•Przewód pokarmowy - niedrożność przewodu pokarmowego spowodowana zlepem masy tabletkowej (bezoar), zaburzenia motoryki do porażenia, biegunka, wymioty (bardzo częste!), anoreksja.

•Wątroba - wzrost AlAT, AspAT, fosfatazy alkalicznej, żółtaczka, zapalenie wątroby.

•Zaburzenia metaboliczne - zatrzymanie wody w organizmie (wyrzut ADH), zaburzenia czynności tarczycy, hiperglikemia, hypokaliema, hyponatremia

Karbamazepina (CBZ)

Uwaga: u pacjentów zatrutych CBZ występuje szereg objawów mogących sugerować inne jednostki chorobowe. Z racji obecności pobudzenia psychicznego oraz niepokoju ruchowego, którym to objawom mogą towarzyszyć cechy ostrej psychozy, pacjenci mogą być mylnie zakwalifikowani do leczenia psychiatrycznego. U zatrutych CBZ występują liczne objawy, które są charakterystyczne dla procesów chorobowych rozwijających się w obrębie OUN. Są też przyczyną niepotrzebnego wykonywania badań dodatkowych (tomografii komputerowej, punkcji lędźwiowej).

Karbamazepina (CBZ)

Należą do nich: zaburzenia równowagi, oczopląs, zawroty i bóle głowy, mioklonie, ruchy pląsawicze, ataksja, podwójne widzenie, anizokoria, objaw Babińskiego (jego charakterystyczną cechą w zatruciu CBZ jest okresowość i naprzemienność jego występowania), asymetria odruchów ścięgnistych i okostnowych. Ciężkim zatruciom CBZ towarzyszyć mogą drgawki, depresja ośrodka oddechowego oraz hipotermia. Szczególnie częstym objawem ostrego zatrucia CBZ są wymioty.

Karbamazepina (CBZ)

Toksykokinetyka:

Biodostępność po podaniu doustnym 70-90%

Objętość dystrybucji Vd= 0,8-1,9 l/kg (w zatruciach wzrasta do 3 l/kg)

Okres półtrwania T1/2

•noworodki 8-27 godzin

•dzieci 2,5-15 godzin

•dorośli

-jednorazowa dawka 8-55 godzin

-długotrwałe stosowanie 8-17 godzin

-zatrucie 24-26 godzin

Stężenie toksyczne we krwi - powyżej 1,2 mg/dl

Karbamazepina (CBZ)

Toksykokinetyka (c.d.):

CBZ wiąże się z białkami osocza w 75-80% (głównie z albuminami i α1- kwaśną glikoproteiną).

Wiązanie leku z białkami obniżone jest u osób z marskością wątroby, hipoalbuminemią, u kobiet ciężarnych i noworodków.

Ze względu na swoją lipofilność lek ulega szybkiej dystrybucji do tkanek i narządów.

Karbamazepina (CBZ)

Stężenie CBZ-E ma stanowić wartość 10-50% stężenia CBZ (stan równowagi). T1/2 CBZ-E wynosi 5-8 godzin u dorosłych i 3-6 godzin u dzieci. Wiąże się z białkami osocza w 50%. CBZ-E przypisuje się aktywność przeciwdrgawkową. Uważa się, że CBZ-E odgrywa istotną rolę w symptomatyce zatrucia CBZ, nasilając toksyczność substancji macierzystej.

Karbamazepina (CBZ)

Leczenie:

•jak w zatruciach lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć CBZ:

•UWAGA! Zatrucie CBZ predysponuje do uporczywych wymiotów. Ekstubacja może mieć miejsce po opróżnieniu żołądka z węgla aktywowanego, gdyż zachłyśnięcie się tym środkiem prowadzi do powikłań zagrażających życiu!

Karbamazepina (CBZ)

Leczenie (c.d.):

•W ciężkich zatruciach stosuje się hemoperfuzję przez kolumny z węglem aktywowanym. Istnieje możliwość monitorowania stężenia CBZ i 10-11-CBZ-E.

Okskarbazepina

10-11-dihydro-10-oxo-5H-dibenz-[b,f]azepino-5-karboksamid

Synononimy:

•w Polsce zarejestrowany Trileptal

Postać:

•tabl. 150 mg, 300 mg, 600 mg

Mechanizm działania:

•działanie przeciwpadaczkowe;

•jest 10-ketonowym analogiem karbamazepiny;

•profil działania podobny do karbamazepiny przy jednoczesnej lepszej tolerancji i mniejszej toksyczności;

•jest prolekiem - substancją czynną jest główny jej metabolit 10-hydroksykarbamazepina (MHD);

Okskarbazepina

Leczenie:

•jak w przypadku zatruć lakami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć okskarbazepiną:

•w przyspieszeniu eliminacji może być skuteczna hemodializa (pojedyńcze doniesienia).

Leki działające depresyjnie na OUN

przeciwpadaczkowe pochodne kwasów tłuszczowych

Kwas walproinowy

kwas 2-propylowalerianowy

Synonimy:

• Convulex, Depakine, Dipromal, Orfiril, Vupral.

Postać:

• kapsułki 150 mg, 200 mg, 250 mg, 300 mg, 500 mg, syrop 50 mg/1ml, 200 mg/5ml, 300 mg/5ml

Mechanizm działania:

• wybiórczo zwiększa stężenie GABA w synapsach w OUN;

• zmniejsza zużycie GABA przez komórki glejowe i zakończenia nerwowe poprzez hamowanie aminotransferazy BABA i dehydrogenazy semialdehydowej;

• stabilizuje błony komórkowe;

• zwiększa przewodnictwo błonowe dla potasu.

Kwas walproinowy

Działanie narządowe:

•OUN - senność, dezorientacja, halucynacje wzrokowe, cechy psychozy, śpiączka, depresja ośrodka oddechowego, obrzęk mózgu, drgawki.

•Układ krążenia - hipotonia, zatrzymanie krążenia, wydłużenie odc. QT.

•Układ pokarmowy - nudności, wymioty.

•Nerki - możliwość wystąpienia ostrej niewydolności.

Kwas walproinowy

Działanie narządowe:

•Wątroba - możliwość uszkodzenia, encefalopatia hyperamonemiczna, cholestaza.

•Metabolizm - kwasica metaboliczna, hypernatremia, hypokalcemia.

•Trzustka - możliwość zapalenia.

•Szpik - możliwość depresji.

•Krew - możliwość wystąpienia methemoglobinemii, trombocytopenii, niedokrwistości, leukopenii.

•Mięśnie szkieletowe - możliwość rabdomiolizy.

Kwas walproinowy

Leczenie:

•jak zatruciach lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatrucia kwasem walproinowym:

•stwierdzono skuteczność stosowania hemodializy, hemoperfuzji, istnieją doniesienia o stosowaniu połączenia hemoperfuzji z hemodializą jako metody przyspieszenia eliminacji kwasu walproinowego.

Walpromid

amid kwasu walproinowego

Synonimy:

• Walpromid, Depamide, Vistora.

Postać:

• tabl. 300 mg

Mechanizm działania:

• walpromid jest prolekiem kwasu walproinowego.

Kwas walproinowy

Wskazania kliniczne:

• padaczka z objawami choroby psychicznej;

• profilaktyka choroby afektywnej dwubiegunowej;

• mania.

Działanie narządowe:

• jak kwas walproinowy.

Leczenie:

jak w zatruciach kwasem walproinowym.

Tiagabina

(R)-1-[4,4-bis(3-methyl-2-thienyl)-3-butenyl]

Synonimy:

•zarejestrowany w Polsce Gabitril

Postać:

•tabl. 4 mg, 5 mg, 10 mg, 12 mg, 15 mg, 20 mg.

Mechanizm działania:

•lek przeciwpadaczkowy;

•silne, selektywne hamowanie wychwytu GABA przez komórki nerwowe i glej.

Tiagabina

Działanie narządowe:

•OUN - senność, zmęczenie, pobudzenie, agresja, dezorientacja, zaburzenia połykania i wentylacji, mioklonie, stan padaczkowy.

•Układ krążenia - wzrost ciśnienia tętniczego, tachykardia.

•Układ oddechowy - zapalenie płuc.

Tiagabina

Leczenie:

•jak w zatruciach lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatrucia tiagabiną:

•skuteczność hemodializy wątpliwa.

Wigabatryna

kwas gamma - winyloaminomasłowy

Synonimy:

•Sabril

Postać:

•tabl. 500 mg

Mechanizm działania:

•jest syntetycznym, strukturalnym analogiem GABA;

•występuje jako mieszanina racemiczna dwóch enancjomerów;

•tylko postać S(+) jest farmakologicznie aktywna;

•jest swoistym inhibitorem transaminazy GABA.

Wigabatryna

;

Działanie narządowe:

•OUN - pobudzenie psychoruchowe.

•Wątroba - możliwość uszkodzenia.

•Krew - możliwość wystąpienia niedokrwistości.

Leczenie:

•brak danych w piśmiennictwie dotyczących skuteczności metod przyspieszania eliminacji z organizmu wigabatryny.

Felbamat

dikarbaminian o strukturze zbliżonej do meprobamatu

Synonimy:

•Felbatol, Taloxa

Postać:

•tabl. 400 mg, 600 mg, zawiesina

600 mg/5 ml.

Mechanizm działania:

•nieznany.

Felbamat

Działanie narządowe:

•OUN - zmęczenie, ataksja, oczopląs, bóle i zawroty głowy, gorączka, pobudzenie psychoruchowe.

•Przewód pokarmowy - objawy dyspeptyczne.

•Układ krążenia - tachykardia.

Uwaga: w trakcie terapii może dojść do aplazji szpiku, ostrej niewydolności wątroby lub jej uszkodzenia.

Felbamat

Leczenie:

•jak w przypadku zatruć lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć felbamatem:

•brak danych co do skuteczności metod przyspieszenia eliminacji leku z organizmu. Poddaje się w wątpliwość skuteczność hemodializy.

Feneturyd

pochodna alifatycznych ureidów kwasowych

Synonimy:

•Pheneturid.

Postać:

•tabl. 200 mg.

Mechanizm działania:

•hamuje pobudliwość kory ruchowej oraz ośrodków w podwzgórzu.

Feneturyd

Działanie narządowe:

•brak danych na temat obrazu ostrych zatruć i leczenia. Istnieje ryzyko wystąpienia anemii aplastycznej.

•Leczenie:

•jak w zatruciach lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Gabapentyna

cząsteczka GABA związana kowalencyjnie z pierścieniem cykloheksanowym.

Synonimy:

•Neurontin.

Postać:

•kapsulki 100 mg, 300 mg, 400 mg. Mechanizm działania:

•jest ośrodkowym agonistą GABA.

Gabapentyna

Działanie narządowe:

•OUN - senność, zawroty głowy, podwójne widzenie, zaburzenia mowy, śpiączka.

•Przewód pokarmowy - biegunka.

Leczenie:

•jak w zatruciach lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć gabapentyną:

•brak danych co do skuteczności hemoperfuzji i hemodializy, prawdopodobieństwo skuteczności hemodializy wysokie.

Lamotrygina

pochodna fenyltriazyny.

Synonimy:

•Lamictal.

Postać:

•tabl. 25 mg, 50 mg, 100 mg.

Mechanizm działania:

•lamotrygina jest antagonistą receptorów glutaminergicznych;

•stabilizuje błony neuronów poprzez blokadę kanałów sodowych zależnych od napięcia.

Lamotrygina

Działanie narządowe:

•OUN - bóle i zawroty głowy, podwójne widzenie, zaburzenia widzenia, senność, ataksja, stan padaczkowy.

•Przewód pokarmowy: nudności, wymioty.

•Krew - możliwość wystąpienia zespołu DIC.

Lamotrygina

Leczenie:

•jak w zatruciach lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć lamotryginą:

•udowodniono bark skuteczności hemodializy i hemoperfuzji w leczeniu zatruć lamotryginą.

Topiramat

pochodna fruktozy.

Synonimy:

•Topamax.

Postać:

•tabl. 25 mg, 50 mg, 100 mg, 200 mg. Mechanizm działania:

•lek przeciwdrgawkowy o szerokim spektrum działania;

•blokuje kanały sodowe zależne od napięcia;

•zwiększa aktywność GABA;

•wykazuje antagonizm wobec receptora kwasu glutaminowego.

Topiramat

Działanie narządowe:

•OUN - dezorientacja, spowolnienie, ataksja.

Topiramat

Leczenie:

•jak w zatruciach lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć topiramatem:

•prawdopodobieństwo skuteczności hemodializy wysokie.

Leki działające depresyjnie na OUN

neuroleptyki

Neuroleptyki

Działanie:

1. Neuroleptyki działają uspokajająco, antyemocjonalnie, znoszą niepokój i podniecenie, wywołują zobojętnienie i senność, którą można łatwo przerwać przez kontakt słowny z chorym. Nie hamują odruchów warunkowych i bezwarunkowych.

2. Działają przeciwpsychotycznie, hamując lub znosząc niektóre objawy psychoz, zwłaszcza schizofrenii (zaburzenia myślenia, omamy, urojenia) oraz objawy negatywne w postaci autyzmu, przejawiające się zamknięciem się w sobie, brakiem reakcji na bodźce otoczenia, zupełnym bezruchem lub nawet katatonią.

Neuroleptyki

Działanie narządowe:

•OUN - uspokojenie, senność, śpiączka z okresowo występującym pobudzeniem psychoruchowym, drżeniami, kurczami, możliwość wystąpienia depresji ośrodka oddechowego (nagłe zatrzymanie oddechu), drgawki, hipotermia, rzadziej hipertermia.

•Układ krążenia - obniżenie ciśnienia tętniczego, tachykardia, zaburzenia rytmu serca, bloki.

Neuroleptyki

Działanie narządowe (c.d.):

•Przewód pokarmowy - osłabienie lub zniesienie perystaltyki, zaparcia, suchość błony śluzowej.

•Wątroba - możliwość wystąpienia żółtaczki cholestatycznej.

•Układ oddechowy - spłycenie, zwolnienie, porażenie oddechu, możliwość wystąpienia zapalenia płuc.

•Układ moczowy - zatrzymanie moczu.

•Narząd wzroku - zwężenie źrenic, zaburzenia ostrości widzenia.

Neuroleptyki

Złośliwy zespół neuroleptyczny:

jest rzadkim lecz ciężkim powikłaniem leczenia neuroleptykami. Do jego objawów należą: hipertermia powyżej 38oC, drżenia mięśniowe, zaburzenia świadomości, tachykardia, hiper- lub hipotensja, tachypnoe lub hipoksja, zaburzenia mowy i połykania. Badania laboratoryjne: wzrost aktywności CPK, mioglobinuria, leukocytoza, kwasica metaboliczna. LECZENIE: w warunkach OIOM, Dantrolen, bromokryptyna.

Neuroleptyki

Objawy pozapiramidowe:

w leczeniu ich stosuje się:

•Scopolaminum hydrobromidum (dorośli 0,5 mg podskórnie)

•Atropinum sulfuricum dożylnie lub podskórnie (dorośli 0,5 - 1 mg, dzieci 0,015 mg/kg mc)

•Cogentin (benzatropina) domięśniowo (dorośli 1 - 2 mg, dzieci 20 ug/kg mc).

•Dawki powyższych leków można powtórzyć w razie potrzeby.

Neuroleptyki

Zaburzenia rytmu serca w trakcie ciężkiego zatrucia neuroleptykami mogą być wskazaniem do podania salicylanu fizostygminy dożylnie:

•dorośli 1 - 2 mg, maksymalnie 4 mg

•dzieci 0,05 mg/kg mc, maksymalnie 2 mg.

Neuroleptyki

Leczenie zatruć neuroleptykami:

•jak w przypadku leczenia zatruć lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć neuroleptykami:

•nie istnieją metody przyspieszenia eliminacji z organizmu.

Zatrucia lekami nasennymi i psychotropowymi

Leki działające depresyjnie na OUN

węglan litu

Węglan litu
Synonimy:

•Carbolim, Lit 300, Lithium carbonat, Lithium carbonicum.

Postać:

•tabl. 150 mg, 200 mg, 250 mg, 300 mg, 400 mg, 450 mg, 564 mg.

Mechanizm działania:

•pobudza wewnątrzkomórkowy metabolizm noradrenaliny;

•hamuje jej uwalnianie z części presynaptycznych;

•osłabia przekaźnictwo w neuronach cholinergicznych;

•powoduje wzrost wydalania sodu i potasu oraz wzrost poziomu wapnia i magnezu we krwi.

Węglan litu

Działanie narządowe:

•OUN - senność, ataksja, stupor, zaburzenia mowy, zaburzenia czynności mięśni pochodzenia ośrodkowego i obwodowego, majaczenie, splatanie, drgawki, śpiączka.

•Przewód pokarmowy - nudności, wymioty, biegunka, wzmożone pragnienie.

•Układ krążenia - hipotonia, zaburzenia rytmu i przewodzenia.

Nerki - poliuria, możliwość uszkodzenia nerek.

•Układ krwiotwórczy - możliwość leukopenii i anemii aplastycznej.

•Tarczyca - możliwość niedoczynności.

•Układ mięśniowy - osłabione lub wzmożone napięcie mięśniowe, drżenia mięśniowe, skurcze toniczne mięśni szkieletowych, rabdomioliza.

Węglan litu

Toksykokinetyka:

•Stężenia toksyczne we krwi powyżej 1,5 mmol/l.

•Stężenia letalne we krwi 3 - 4 mmol/l

•UWAGA: ze względu na wąski przedział terapeutycznego stężenia leku we krwi

(0,5 - 0,8 mmol/l) do wystąpienia objawów zatrucia może dojść już w trakcie przyjmowania dawek terapeutycznych, lub przy niewielkim ich przekroczeniu.

•Stężenie litu w krwinkach czerwonych wynosi około połowę stężenia litu w surowicy.

•Okres półtrwania T ½=18-24 h.

•Objętość dystrybucji Vd=0,6-0,8 l/kg

•Wydalanie: w 95-98% z moczem w stanie niezmienionym.

Leczenie:

•jak w zatruciach lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć węglanem litu:

•Uwaga: nie stosować węgla aktywowanego.

•Istnieje możliwość przyspieszenia eliminacji litu z organizmu drogą hemodializy. W ciężkich zatruciach istnieje konieczność powtarzania hemodializy.

Hiponatremia zmniejsza klirens litu!

Leki działające depresyjnie na OUN

Trójcykliczne antydepresanty

Trójcykliczne antydepresanty (TCA)

Samobójcze zatrucie lekami z tej grupy spotyka się często z racji ordynowania ich chorym na depresję, wśród których tendencje samobójcze należą do obrazu choroby. W porównaniu z benzodwuazepinami i karbamazepiną są lekami o większej toksyczności i cięższym przebiegu zatrucia. Do jego obrazu klinicznego należy tzw. zespół cholinolityczny (szerokie źrenice z upośledzoną reakcją na światło, zaczerwieniona skóra, suchość błon śluzowych, zatrzymanie moczu, tachykardia, wzrost ciśnienia tętniczego, pobudzenie psychoruchowe, dezorientacja, objawy psychotyczne).

Wchłanianie TCA z przewodu pokarmowego może ulec opóźnieniu w przypadku zatrucia z powodu porażenia motoryki przewodu pokarmowego. Krążenie wątrobowo-jelitowe TCA może być przyczyną opóźnienia eliminacji leku.

TCA są lekami o dużej lipofilności i objętości dystrybucji (15-40 l/kg). Po wchłonięciu z przewodu pokarmowego ulegają szybko dystrybucji do tkanek. W przybliżeniu stosunek stężeń tkanka/ osocze wynosi 10/1.

Trójcykliczne antydepresanty (TCA)

Metabolizm:

TCA podlegają metabolizmowi w wątrobie i są demetylowane do aktywnych metabolitów (np. imipramina do dezypraminy, amitryptylina do nortryptyliny, doksepina do dezmetylodoksepiny) oraz hydroksylowane (np. imipramina do 2-hydroksyimipraminy, dezypramina do 2-hydroksydezypraminy, amitryptylina do 10-hydroksyamitryptyliny).

Produkty hydroksylacji są mniej lipofilne i mają mniejszą objętość dystrybucji, a zatem łatwiej ulegają eliminacji z ustroju.

Trójcykliczne antydepresanty (TCA)

Działanie narządowe:

Układ nerwowy (OUN) - splątanie, dezorientacja, pobudzenie psychoruchowe, zaburzenia równowagi, halucynacja wzrokowe i słuchowe, ataksja, objawy pozapiramidowe, śpiączka, hipotermia, hipertermia, drgawki, depresja ośrodka oddechowego.

Obwodowy układ nerwowy - mononeuropatia, polineuropatia.

Układ oddechowy - obrzęk płuc, ARDS.

Układ krążenia - tachykardia i bradykardia zatokowa, wydłużenie odstępów PR QRS i QT, bloki AV, bloki wewnątrzkomorowe, migotanie przedsionków i komór, dodatkowe skurcze nad- i komorowe, częstoskurcz komorowy, częstoskurcz typu Torsace de pointes, hipotonia.

Układ mięśniowy - rabdomioliza.

Układ hemostazy - zaburzenia krzepnięcia i fibrynolizy.

Przewód pokarmowy - zwolnienie, porażenie perystaltyki.

Nerki i wątroba - możliwość uszkodzenia.

Przegląd TCA będących najczęstszą przyczyną zatruć:

-Amitryptylina

•Preparaty dostępne w Polsce: Amitriptilinum (tabl. i amp.)

•Toksykokinetyka:

•Objętość dystrybucji Vd=15-18 l/kg

•Stężenie terapeutyczne w surowicy (amitryptilina + nortryptylina): 80-250 ng/ml

•Wiązanie z białkami osocza: 95%

•T1/2= 9-25 godz. (amitryptylina)

•T1/2= 30 godz. (nortryptylina)

•Amitryptilina metabolizowana jest w wątrobie do aktywnego metabolitu nortryptiliny i 10-hydroksynortyliptyliny.

•Wydala się z moczem i kałem głównie w postaci metabolitów. 15% wydala się w postaci niezmienionej.

-Dibenzepina

•Preparaty dostępne w Polsce: Noveril (tabl.)

•Toksykokinetyka:

•Wiązanie z białkami osocza: 95%

•T1/2 = 3,5-5 godz.

•Podlega metabolizmowi wątrobowemu do aktywnego metabolitu. W 80% wydalana jest z moczem, głównie w postaci metabolitów.

Przegląd TCA będących najczęstszą przyczyną zatruć:

-Doksepina

•Preparaty dostępne w Polsce: Doxepin, Poldoxin, Sineguan (tabl., amp.).

•Toksykokinetyka:

•Objętość dystrybucji Vd = 14-27 l/kg

•Stężenie terapeutyczne w surowicy (doksepina + dezmetylodoksepina): 50-150 ng/ml

•Wiązanie z białkami osocza: 80%

•T1/2 = 11-19 godz. (doksepina)

•T1/2 = 37 godz. (dezmetylodoksepina)

•Doksepina metabolizuje w wątrobie (aktywny metabolit - dezmetylodoksepina). Wydala się w postaci metabolitów z moczem i kałem.

Przegląd TCA będących najczęstszą przyczyną zatruć:
-Imipramina

•Preparaty dostępne w Polsce: Imipramin (tabl., amp.)

•Toksykokinetyka:

•Objętość dystrybucji Vd = 15-20 l/kg

•Stężenie terapeutyczne w surowicy (imipramina+dezypramina): 150-300 ng/ml

•Wiązanie z białkami osocza 80-90%

•T1/2 = 18-21 godz.

•Metabolizuje w wątrobie do m. in. dezypraminy (aktywny metabolit) i 2- hydroksydezypraminy.

•Wydala się z moczem i kałem w postaci metabolitów

Przegląd TCA będących najczęstszą przyczyną zatruć:

-Klomipramina

-Preparaty dostępne w Polsce: Anafranil, Hydiphen (tabl., amp.)

•Toksykokinetyka:

•Objętość dystrybucji Vd= 7-20 l/kg

•Stężenie terapeutyczne w surowicy: 160-200 ng/ml

•Wiązanie z białkami osocza: 90%

•T1/2 = 20-25 godz.

•Metabolizuje w wątrobie (aktywny metabolit - dezmetyloklomipramina). Wydala się z moczem w 60% i kałem w 30% oraz w postaci niezmienionej w 1-3%.

Baclofen

-kwas β - (aminometylo) - p - chlorohydrocynamonowy jest analogiem kwasu γ - aminomasłowego (GABA).

Stosowany jest jako lek obniżający napięcie mięśni poprzecznie prążkowanych. Działa na poziomie rdzenia kręgowego, gdzie hamuje przewodzenie odruchów mono- i polisynaptycznych. Posiada działanie przeciwbólowe. Stosowany jest w stanach spastycznych mięśni szkieletowych pochodzenia rdzeniowego, w stwardnieniu rozsianym, w leczeniu przewlekłego zespołu rwy kulszowej.

Baclofen

Dobowa dawka terapeutyczna dla chorych

wynosi 40-80mg.

Objawy zatrucia mogą wystąpić już po przyjęciu 150mg.

Dawka śmiertelna wynosi 1250-2500mg.

Preparat dostępny w Polsce:

Baclofen tabl. ă 0,01 i 0,025g.

Toksykokinetyka:

Biodostępność po podaniu doustnym: 70-80%

Maksymalne stężenie osiąga po jednorazowej doustnej dawce we krwi po 2 godzinach. Maksymalne stężenie w płynie mózgowo-rdzeniowym wynosi ok. 12% stężenia w osoczu

T1/2 we krwi: 2-6 godz. (po przedawkowaniu do 34,6 godz.)

Objętość dystrybucji Vd =0,8 l/kg

Wiązanie z białkami osocza: 30%

Metabolizuje w wątrobie ok. 15% przyjętej dawki, ok. 70-90% wydalane jest przez nerki w postaci niezmienionej

Stężenie terapeutyczne w osoczu: 100-400 ng/ ml, toksyczne powyżej 1100 ng/ ml.

Baclofen

Objawy zatrucia:

•.Ze strony OUN - oczopląs, zawroty głowy, śpiączka, niewydolność oddechowa ośrodkowa, obniżone napięcie mięśniowe, brak odruchów głębokich, drgawki, pobudzenie psychoruchowe, ostra psychoza (dwa ostatnie objawy towarzyszą często fazie wychodzenia z zatrucia).

•.Ze strony układu krążenia - bradykardia (bardzo często!), tachykardia, zaburzenia przewodnictwa wewnątrzsercowego, podwyższone ciśnienie tętnicze, obniżone ciśnienie tętnicze.

Baclofen

Leczenie:

Jak w zatruciach lekami działającymi depresyjnie na OUN.

Cechy szczególne leczenia zatruć baklofenem:

Brak specyficznej odtrutki.

Zatruty musi być leczony w oddziale, w którym jest zapewniona możliwość natychmiastowej intubacji i prowadzenia oddechu zastępczego w przypadku wystąpienia niewydolności oddechowej.

---