Aktywność ruchowo adaptacyjna
Rola, miejsce i znaczenie aktywności fizycznej
Struktura kultury fizycznej:
Wychowanie fizyczne
Rekreacja
Sport
Fizjoterapia
Jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności ogólnoustrojowej człowieka jest stopniowe zmniejszanie aktywności fizycznej.
Zmniejszenia aktywności fizycznej wpływa na:
Wzrost masy ciała
Zaburzenia w funkcjonowaniu układu krążeniowo-oddechowego
Nieprawidłowe funkcjonowanie i przeciążenie układu kostno-szkieletowego
Zaburzenia endokrynne (np. cukrzyca)
Otyłość - otyłość powstaje przede wszystkim w wyniku spożywania nadmiaru tłuszczu oraz małej aktywności fizycznej
Przeprowadzone badania wykazały, że w latach 1960-1980 nastąpiło znaczne obniżenie aktywności fizycznej społeczeństw cywilizacyjnych
Obecnie prawie ¼ Amerykanów powyżej 18 r. ż. Nie wykazuje żadnej aktywności ruchowej w wolnym czasie
kobiety prowadzące siedzący tryb życia są siedmiokrotnie bardziej predysponowane do zwiększenia masy natomiast mężczyźni czterokrotnie
Wskaźniki:
BMI
Norma 20-24,9 kg/m2
Nadwaga 25-29,9 kg/m2
Otyłość powyżej 30 kg/m2
WHR (waist hip ratio)
≤ 0,8 wśród pań
≤ 0,94 wśród panów
Negatyw wpływ otyłości
Układ krążeniowo-oddechowy
Układ kostno-stawowy
Samoocena
Wskazówki do wykonywania aktywności fizycznej:
Aktywność fizyczna powinna być dostosowana do aktualnego stanu zdrowia i wydolności pacjenta.
Z uwagi na fakt, iż aktywność fizyczna powinna być podejmowana regularnie i długotrwale, musi odbywać się w warunkach przyjaznych i interesujących dla pacjenta. Wysiłek fizyczny powinien mieć raczej charakter długotrwałej pracy (ok. 1 godziny dziennie), o umiarkowanym natężeniu (60-80% VO2max). Wysiłek powinien na początku obejmować marsz lub jazdę na rowerze po równym terenie lub pływanie. Stopniowo, wysiłek fizyczny można intensyfikować poprzez natężenie wysiłku pozostając przy tym samym czasie jego uprawiania.
Szczególnie wskazane:
Spacery i marsz
Marszobieg i bieg
Jazda na rowerze
Turystyka piesza
Nordicwalking
Pływanie
Gimnastyka ogólno usprawniająca
Ćwiczenia na ergometrach
Serducho
Zmniejszenie ryzyka chorób serca - ludzie prowadzący aktywny tryb życia i regularnie uprawiający ćwiczenia fizyczne wykazują o połowę mniejsze ryzyko zachorowania na choroby serca.
Obniża ciśnienie krwi (szczególnie u Lidzi z granicznym nadciśnieniem)
Wpływa na wzrost cholesterolu HDL (tzw. „dobry cholesterol”), redukuje zawartośc w osoczu małych gęstych LDL (tzw. „ zły cholesterol”)
Zmniejszenie częstości skurczów serca w spoczynku i w czasie submaksymalnych obciążeń
Wydłużenie okresu rozkurczu serca (czasu odpoczynku serca)
Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi w czasie submaksymalnych wysiłków
Obniżenie uwalniania katecholamin w czasie wysiłku (adrenalina, noradrenalina)
Wzrost stabilności elektrycznej serca (zapobieganie zaburzeniom rytmu serca)
Ze strony układu krążenia:
Nadciśnienie tętnicze
Choroba niedokrwienna mięśnia sercowego
Stan po incydencie niedokrwiennym mięśnia sercowego
Po zabiegach kardiochirurgicznych
Zaburzenie krążenia obwodowego (AO, TO)
Szkielet
Regularnie wykonywane ćwiczenie prowadzą do wzmocnienia mięśni, ścięgien, więzadeł i większej gęstości kości. Ćwiczenie takie jak bieganie, jazda na rolkach czy taniec zwiększają gęstość kości u młodzieży, pomagają ją utrzymać u dorosłych i spowalniają utratę gęstości kości u osób w starszym wieku. Organizm człowieka przyzwyczaja się w pewien sposób do pracy jakiej wymaga wykonywanie codziennych czynności. Aby zmobilizować organizm do działania kościotwórczego należy zastosować ćwiczenia o nietypowej lokalizacji lub dużej sile naprężeń. Obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego większe niż zwykle powoduje korzystną przebudowę kości.
Oddziaływanie aktywności fizycznej na układ ruchu:
Aktywność fizyczna powinna być wykonywana w taki sposób aby jednostajnie nie przeciążać struktur układu ruchu (zwłaszcza tkanki chrzęstnej i przyczepów ścięgnistych)
Niezwykle istotnym działaniem jest stosowanie okresów odciążenia dla regeneracji przeciążonych tkanek
Należy pamiętać aby ruch wykonywany był w jak najpełniejszym zakresie
Szkielet
Rekreacyjnie uprawiając różne formy aktywności fizycznej można uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji
Ważne jest aby ćwiczyć regularnie, kilka razy w tygodniu (3-4 razy)
Bez stałego, systematycznego treningu starzejące się tkanki tracą elastyczność siłę i odporność na znaczne sporadyczne obciążenia
Cukrzyca
Wysiłek fizyczny powoduje obniżenie poziomu glukozy we krwi oraz podobnie jak ograniczenie ilości pożywienia zwiększa wrażliwość na insulinę
Dzięki obciążeniom wysiłkowym następuje poprawa tolerancji glukozy i zmniejszenie insulino odporności tkanek
Należy jednak pamiętać:
U chorych na cukrzycę, mimo prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych w mięśniach, w czasie wysiłku fizycznego mogą pojawić się groźne w skutkach zaburzenia homeostazy w postaci hiperglikemii lub odwrotnie zmniejszenie stężenie glukozy we krwi
Objawy niedoboru cukru - hopoglikemi
Bladość
Zimny pot
Suchość w ustach
Drażliwość
Wolniejsza mowa
Niepokój
Zależność:
Podczas wysiłku o obciążeniach nie przekraczających 30-40 %VO2max stężenie glukozy we krwi na ogół nie zmniejsza się
Podczas wysiłku o obciążeniach przekraczających 60%VO2max może dojść do gwałtownego spadku glukozy we krwi.
Należy pamiętać:
Że stopień upośledzenia adaptacji układu krążenia do wysiłków fizycznych w cukrzycy zależy od:
Rozwoju powikłań w układzie sercowo-naczyniowym
Neuropatii wegetatywnej
W cukrzycy dochodzi do zamian w postaci retinopatii, kardiomiopatii, nadciśnienia tętniczego, niedotlenienia mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych zwłaszcza w kończynach dolnych
Samopoczucie i psychika:
Poprawia samopoczucie (endorfiny)
Zwiększa odporność na stres
Pozwala się wyładować
Poprawia humor
Poprawia samoocenę
Dzieciństwo
Sprzyja mielinizacji i inerwacji
Pozwala nabyć nowe umiejętności ruchowe
Sprzyja prawidłowemu rozwojowi układu kostno-mięśniowego
Kształtuje właściwą postawę i nawyki ruchowe
Kształtuje prawidłową integrację poszczególnych zdolności sensorycznych
Sprzyja rozwojowi wyobraźni ruchowej
Młodość
Organizm można poddać największm obciążeniom
Daleko idąca sprawność intelekualna
Wiek średni
Istotne różnice w poziomie zdolności motorycznych i sprawności
Spore różnice w poziomie i intensywności uprawianej aktywności
Praca i brak czasu
Wiek podeszły
Rok 1931 - 4,8% ludności Polski stanowiły osoby powyżej 65 roku życia
Rok 1999 już 12%
Rok 2050 - 21,2
Obniżenie potencjału biologicznego człowieka
Zmniejszenie wydolności tlenowej (aerobowa)
Zmniejszenie masy i siły mięsni szkieletowych
Wzrasta odsetek występowania niepełnosprawności, osiągając prawie 50% u osób powyżej 80 roku życia
Wzrasta również ilość współistniejących chorób przewlekłych
Zaburza się koordynacja ruchowa i czucie sensomotoryczne
Aktywność osób starszych:
Zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej
Zwiększenie zdolności do pracy osób starszych
Promocja pozytywnego i aktywnego obrazu osób starszych