HISTORIA WYCHOWANIA WYKŁAD 2
WYCHOWANIE W STAROŻYTNEJ GRECJI
Podstawy wychowawcze narodów cywilizacji zachodniej, położone zostały w starożytnej Helladzie, w dobie najwyższego rozkwitu jej kultury. Szczepy helleńskie nie stanowiły jedności państwowej. Rozbicie na szczepy drobnych państewek, współzawodniczących między sobą, było źródłem ich słabości politycznej, ale w dziedzinie kultury przyniosło wiele pożytecznych następstw. Każde z miast i wysp greckich miało swój ustrój polityczny. Poprzez ścieranie się ze sobą, współzawodniczenie i wpływanie na siebie rozwijało się bogactwo helleńskiej kultury, jej różnolitość i barwność. Wywołało to także pewne różnice w sposobie wychowania młodych pokoleń w poszczególnych państewkach.
Modele wychowanie w starożytnej Grecji.
spartański
Historia i sytuacja polityczna:
W ok. 1100 roku p.n.e. grecki szczep Dorów niespodziewanie i brutalnie najechał na Achajów. Pokonali Achajów, gdyż byli lepiej uzbrojeni. Tej części Achajów, która zrezygnowała z walki pozbawiono jedynie praw politycznych i nazwali ich Periojkami. Drugą zaś część, opierającą się przybyszom pozbawili wszelkich praw i uczynili ich niewolnikami zwanymi Helotami.
Wychowanie:
Doryjczycy, których głównymi przedstawicielami byli Spartanie odznaczali się szorstkim usposobieniem, zamiłowaniem do życia wojowniczego, pragnieniem władzy i zdobyczy. Nie dbając o wartości umysłowe i estetyczne, cenili ponad wszystko siłę, organizowali się głównie w celach militarnych a wychowaniu dzieci nadawali ten sam kierunek. Wychowywano młodzież wyłącznie dla celów państwa i wojny, nie uwzględniając żadnych potrzeb indywidualnych.
Miało to związek z ustrojem politycznym państwa, nieliczna garść Spartan panujących nad ludnością podbitą, utrzymać się mogła przy władzy tylko dzięki surowej dyscyplinie i gotowości militarnej (źle traktowani niewolnicy- helloci, pozbawieni praw obywatelskich, często buntowali się).
Według prawodawstwa ojczystego, którego twórcą był Likurg, dzieci były własnością państwa a ich wychowanie także należało wyłącznie do państwa.
Państwu i jego obronie potrzebne były jedynie dzieci silne i zdrowe dlatego nowonarodzone dzieci były poddawane oględzinom urzędników. Dzieci chorowite i słabe wyrzucano na górę Tajgetos.
7-letnie dzieci (chłopcy i dziewczynki) były odbierane rodzinie. Obie płci bez względu na zamożność chowane były według jednego systemu (tylko kobiety fizycznie dobrze rozwinięte są wstanie rodzić zdrowych synów, oraz gimnastycznie wyćwiczone mogą bronić państwa. Chłopców umieszczano w osobnych domach podobnych do dzisiejszych koszar wojskowych. Dzieci i młodzieńcy podzieleni byli na kompanie, na których czele stawali najdzielniejsi młodzieńcy. Rozkazy naczelników i kary przez nich nakładane były przyjmowane bez słowa krytyki. Uczono pływania, polowania, tańca, gimnastyki.
18-latkowie wchodzą w okres tzw. efebji. Obowiązkiem efebów było odbywanie ćwiczeń wyłącznie wojennych i pędzenie życia obozowego. Po 2-letniej wprawie następowała 10-letnia służba wojskowa. Dopiero w 30 roku życia Spartanin otrzymywał prawa obywatelskie. Nadal jednak musiał uczestniczyć w zbiorowych ćwiczeniach gimnastycznych i we wspólnych biesiadach.
Pożytecznym środkiem do wychowania w prostocie obyczajów były wspólne biesiady obywateli na które przyprowadzano dzieci, aby uczyły się trzeźwości i umiarkowania od swych ojców; aby przysłuchiwali się rozmowom, w których rozwiązłość i wyszukaność wypowiedzi była pogardzana- uznaniem cieszyło się „lekoniczne powiedzenie” (jędrne i zwięzłe ujęcie sprawy).
Kształcenie umysłu było uznawane w minimalnym stopniu: czytanie uczono tylko prywatnie (jedynie rozumienie poezji: utwory religijne, patriotyczne, bohaterskie); uczono na pamięć pieśni (ceniony był oczywiście śpiew liryczny jako przydatny do marszu i pieśni wojenne); każdy znał na pamięć ustawy ojczyste i historię swych przodków; wielu Spartan nie umiało rachować.
Kiedy załamała się energia militarna Spartan, przestali oni odgrywać jakąkolwiek rolę w ogólno-greckim życiu, gdyż nic nie mieli więcej do zaoferowanie Grecji i ludzkości. Tak w III w. Przed Chrystusem upadło państwo spartańskie z powodu degeneracji.
ateński
Historia i sytuacja społeczna:
Mieszkający tu Jonowie uniknęli w swoich dziejach konieczności narzucania innym plemionom swojej władzy. Tworzyli oni jednak państwo o ustroju niewolniczym. Niewolników tych jednak albo kupowali, albo zdobywali na wojnach. Traktowano ich stanowczo łagodniej niż w Sparcie i dzięki temu udało się uniknąć buntów i krwawych zamieszek wewnętrznych.
Po rozkładzie ustroju rodowego i upadku władzy królewskiej rządy w rozbitej i skłóconej Attyce przejęła arystokracja. Zamiast uciekać się do podbojów tak, jak Spartanie, postanowiono wejść na drogę układów i w niedługo stosunkowo czasie udało się zjednoczyć wszystkie gminy Attyckie.
Wychowanie:
Jeszcze w VII w. p.n.e. wychowanie ateńskie było zupełnie podobne do wychowania spartańskiego. Ponieważ jednak Attyce nie zagrażało niebezpieczeństwo wewnętrzne zaczęła ona dążyć do zrealizowania w wychowaniu ideału człowieka - kalokagathii (kalós- człowiek świetnie wyrobiony pod względem fizycznym, doskonale wysportowany, pięknie i harmonijnie zbudowany; agathós - dobry, człowiek doskonały pod względem moralnym i umysłowym).
Arystokracja była przeciwna powstawaniu szkół opierając się na teorii, że ani wychowanie, ani wykształcenie nie czyni człowieka dobrym, musi mieć on nadaną przez bogów, wrodzoną skłonność do cnoty. Pomimo to za sprawą szerokich kół wolnych Greków dążących do oświaty powstały pierwsze szkoły. Były to jednak szkoły jedynie prywatne, gdzie nauczyciel pobierał opłaty za naukę.
W WYCHOWANIU WYRÓŻNIAŁO SIĘ 3 OKRESY:
· 0 - 7 lat - na łonie rodziny. Niemowlę po odkarmieniu przez matkę (miała za mało powagi rodzinnej by wpływać na wychowanie) przechodziło do rąk niańki. Ojciec pochłonięty życiem publicznym nie interesował się dzieckiem. Ten czas dziecko spędzało na beztroskich i swobodnych zabawach. Nikt nie zawracał sobie głowy jego wychowaniem.
· 7 - 18 lat - lata szkolne. Chłopiec przechodził pod nadzór zaufanego niewolnika tzw. pedagoga (pais- chłopiec, ago- prowadz). Odprowadzał i przyprowadzał on chłopca ze szkoły, opiekował się nim, kształcił jego obyczaje, zwłaszcza zachowanie się przy stole i na ulicy.
W szkole, tzw. grammatistes przez pierwsze 3 lata uczył alfabetu (najpierw uczył nazw liter a potem pokazywał kształt), czytania, pisania, najprostszych działań rachunkowych (tabliczka mnożenia). Zazwyczaj około 10 roku, przechodzono do lektury poetów (chłopcy z utworów takich jak: „Iliada”, „Odyseja” Homera, z utworów Solona uczyli się historii, geografii, zasad życia społecznego, polityki i etyki oraz mitologii.
W nauczaniu gramatysta trzymał się jedynie metody pamięciowej bez zadawania sobie trudu rozwijania samodzielnego myślenia. Nie było prac domowych i wyznaczonych godzin szkolnych (uczeń przychodził i wychodził kiedy chciał, nauczanie odbywało się indywidualnie z każdym uczniem po kolei, nie było wakacji, kary cielesna były często stosowane, ale było to akceptowane przez wszystkich.
Ci, którzy czytali już poezję, zaczynali uczyć się muzyki u lutnisty. Tu uczyli się gry na lutni, śpiewu, deklamacji, wyrabiali poczucie rytmu i melodii.
Mniej więcej w 14 roku życia chłopiec przechodził w ręce pedotriby- nauczyciela gimnastyki.
· 18 - 20 lat - okres efebji. (Po klęsce pod Cheroneją w 338 r. uznano konieczność efebji państwowej). Kosmeta (urzędnik państwowy) nadzorował ćwiczenia efebów. Ćwiczenia te miały charakter wojskowy. Młodzieniec, rozpoczynający efebię, składał przy otrzymywaniu broni znamienną przysięgę w świątyni .Po niej efeb wchodził w życie publiczne i stawał się własnością państwa. Pierwszy rok - nauka posługiwania się bronią (łuk, dzida, dysk), odbywanie honorowych straży przy uroczystościach. Drugi rok- marsze i obozowanie w polu i strażowanie w twierdzach.
Przeszedłszy efebię, młody ateńczyk zostawał obywatelem.
BIBLIOGRAFIA:
S. Kot . Historia wychowania H.Marrou .Historia wychowania w starożytności N.G.L. Hammond Dzieje Grecji