Warunki geologiczne występowania wód podziemnych. Pochodzenie wód podziemnych, podział i klasyfikacja. Zasilanie i drenaż wód podziemnych.
PODZIAŁ WÓD
- wody powierzchniowe
- wody podziemne:
woda higroskopowa i błonkowa - związane z siłami molekularnymi adsorpcji cząsteczek wody; woda kapilarna - występuje w strefie aeracji nad zwierciadłem wody gruntowej lub jako woda kapilarna zawieszona; woda wsiąkowa i zawieszona - występują w strefie aeracji, jako woda wolna, są to wody warstwowe; wody zaskórne - występują w strefie saturacji, są to wody podziemne bardzo płytko zalegające praktycznie pozbawione strefy aeracji, zwierciadło wody występuje kilkanaście lub kilkadziesiąt cm poniżej powierzchni terenu, występują one najczęściej w zagłębieniach terenu, w dolinach rzecznych, w których tworzą się torfowiska. Wahania zwierciadła wód zaskórnych są znaczne i szybko reagują na zmiany i wpływy atmosferyczne. Są często zanieczyszczone organicznie i bakteriologicznie; wody gruntowe - są oddzielone od powierzchni terenu mniej lub bardziej grubą przepuszczalną strefą aeracji, zasilane są bezpośrednio z powierzchni Ziemi przez infiltrację opadu atmosferycznego. Temperatura wód gruntowych wykazuje pewne wahania. Zwierciadło wody jest swobodne, naśladuje w pewnym przybliżeniu kształt powierzchni terenu; wody wgłębne wody podziemne występujące w warstwach wodonośnych, pokrytych utworami nieprzepuszczalnymi. Zasilanie odbywa się w skutek infiltracji opadów atmosferycznych na wychodniach warstw wodonośnych lub pośrednio przez szczeliny uskokowe albo okna hydrogeologiczne, zwierciadło wód wgłębnych jest najczęściej napięte - oznacza to, że jego położenie i kształt są wymuszone przez spąg wyżej leżącej warstwy nieprzepuszczalnej; wody głębinowe - zaliczamy takie, które znajdują się głęboko od powierzchnią ziemi, izolowane są od niej całkowicie wieloma kompleksami utworów nieprzepuszczalnych. Wody te nie biorą udziału w krążeniu wód, nie są zasilane ani odnawialne i znajdują się w stagnacji. Są na ogół silnie mineralizowane; wody szczelinowe - nazywamy wodę podziemną, zwartą i krążącą w szczelinach skał głownie osadowych, pochodzenia chemicznego lub organicznego, ruch wody w szczelinach jest szybszy niż w skałach porowatych, bardzo często przechodzi w ruch burzliwy; wody krasowe - występują w skałach podlegającym procesom krasowym, a więc w wapieniach, dolomitach dolomitach i gipsach. Wody krasowe zasilane są szczelinami, a często również przez potoki i rzeki. W układzie krążenia wód krasowych wyróżnić można ruch pionowy i poziomy, ze względu na dużą zmienność wydajności wody oraz stopień zanieczyszczenia wody krasowe i szczelinowe często nie nadają się do zaopatrzenia ludności w wodę pitną i gospodarczą.
wody zaskórne i wgłębne
• Wody zaskórne (przypowierzchniowe) - pojawiają się tuż pod powierzchnią terenu. Ich zwierciadło jest swobodne występuje w obrębie strefy glebowej, na głębokości do 1m. Pojawiają się w obszarach równinnych i zagłębiach morfologicznych (dna dolin rzecznych). Przyczyną ich powstawania jest płytkość podłoża warstwy wodonośnej i jej mała miąższość sprawiająca, że strefa nasycenia gromadząca wody z bezpośredniej infiltracji opadów atmosferycznych lub z napływu z sąsiednich terenów, dochodzi pod powierzchnie terenu. Wody cechują ujemne wartości: podatność na zanieczyszczenia z powierzchnie terenu, z opadów atmosferycznych, zanieczyszczenia drobnoustrojami i substancjami strefy glebowej, silny związek ich temperatury z dobowymi temp. powietrza.
• Wody gruntowe - ich cechy hydrologiczne: warstwa wodonośna bezpośrednio pod powierzchnią terenu, zwierciadło wody swobodne, przy każdym jego stanie woda nie kontaktuje się ze strefą glebową, ponad zwierciadłem występuje strefa aeracji, umożliwiająca infiltrację opadów atmosferycznych do warstwy wodonośnej, a równocześnie stwarzająca warunki do samooczyszczania się wód infiltracyjnych. Wody gruntowe występują w sypkich utworach tarasów rzecznych stożków napływowych form polodowcowych (fluwioglacjalnych) i w piaskach wydmowych. Ich źródłem zasilania jest infiltracja opadów atm. na całym obszarze warstwy wodonośnej. Innym źródłem jest napływ wód podziemnych z terenów sąsiednich. Skład chem. i stan sanitarny wód jest zróżnicowany. Wpływa na to skład mineralny warstwy wodonośnej i stan zanieczyszczeń atmosferycznych i powierzchniowych.
• Wody wgłębne - w warstwach wodonośnych odizolowanych od powierzchni terenu utworami nieprzepuszczalnymi (ich zwierciadło to zw. naporowe). W skałach osadowych występują na różnej głębokości tworzą układy warstw wodonośnych poprzegradzanych warstwami nieprzepuszczalnymi (piętra i poziomy wód). Piętro to warstwa lub zespół warstw wodonośnych należących do określonej formacji stratygraficznej. Wody te są wodami artezyjskimi lub subartyzejskimi co związane jest z ciśnieniem wywieranym na górną warstwę nieprzepuszczalną. Wody wgłębne są odnawialne i zasilane wodami opadowymi, przez bezpośrednią infiltrację wód lub za pośrednictwem innych warstw wodonośnych. Zasilają je też wody gruntowe lub wgłębne należące do innych poziomów wodonośnych Własności fiz. skład chem. mniej zależne od czynników atm. i powierzchniowych (im głębiej tym mniej zależne). Główną rolę odgrywają tu cechy środowiska geologiczne, w którym wody występują.
• Wody głębinowe - uwięzione wśród utworów nieprzepuszczalnych na dużych głębokościach. Nie mają więzi hydraulicznej z wodami atm. powierzchniowymi i innymi wodami podziemnymi. Nie tworzą zbiorowisk odnawialnych. Są przeważnie pod dużym ciśnieniem petrostatycznym.