Wells Herbert George NOWELE

Wells Herbert George

NOWELE

JAJO KRYSZTAŁOWE.

Jeszcze w roku ubiegłym był niedaleko Siedmiu Zegarów mały, niezbyt estetyczny sklepik, a nad nim szyld malowany z napisem w pół zatartych żółtych literach: C. Cave, naturalista i handlarz starożytności. Wystawa tego sklepu była ciekawie urozmaicona. Widziałeś tam kły słoniowe, zbrakowane figury do gry w szachy, różne wyroby ze szkła, broń, dwie czaszki tygrysie, czaszkę ludzką, kilka małp (jedna z nich trzymała w ręku lampę) — wypchanych i zjedzonych przez mole, stare meble wyszłe z mody, jajo strusie upstrzone przez muchy, szklane akwarjum nadzwyczajnie brudne i zupełnie puste. Była też w witrynie, w chwili, gdy się ta historją zaczyna, jakaś masa kryształowa w formie jajka, pięknie wypolerowana.

Jajko to oglądały dwie osoby, które się zatrzymały przed wystawą: jeden, duchowny, wysoki i szczupły, drugi — młody człowiek, ubrany przyzwoicie, o bardzo czarnej brodzie i cerze ciemnej.

Młody człowiek ciemnocery żywo giestykulował i zdawało się, że pragnął namówić swego towarzysza do kupna tego przedmiotu.

W tym czasie p. Cave wyszedł z pozasklepia, żując resztkę chleba z masłem ze swej śniadaniowej herbaty. Gdy ujrzał obu panów i przedmiot ich zajęcia, stracił spokój ducha. Rzucając bojaźliwe spojrzenie poprzez ramię, wolno zamknął drzwi.

P. Cave był to starzec, mały, o bladej twarzy, ze szczególnemi wodnistoniebieskiemi oczami; włosy miał brudnopopielate, ubrany był w niebieski połatany surdut, głowę jego okrywał kapelusz jedwabny, na nogach miał pantofle haftowane, wielce zmiętoszone. Kupiec zaczął śledzić obu tych ludzi.

Tymczasem duchowny zagłębił rękę w kieszeń od spodni, przyjrzał się garści monety, którą wydobył i miły uśmiech

pokrył jego usta. Pan Cave zdawał się jeszcze bardziej zmieszany, gdy ich ujrzał wchodzących do sklepu.

Duchowny bez żadnej ceremonji zapytał go wprost o cenę kryształowego jajka. Pan Cave rzucił niespokojnem okiem w stronę mieszkania za sklepem i odpowiedział.

— Pięć gwinei.

Usłyszawszy cenę, kupujący zwrócił się do swego towarzysza i do p. Cave i zaczął dowodzić, że cena zbyt wysoka. Zaczął się targować.

Wistocie była to cena znacznie wyższa od tej, jaką starożytnik zamierzał naznaczyć, gdy zawieszał jajo na wystawie; zaraz też zbliżył się do drzwi sklepu i otworzył je.

— Pięć gwinei, to moja ostatnia cena — mówił, jakby chcąc oszczędzić sobie nudnej i bezużytecznej rozmowy.

W tej chwili, w odchylonej zasłonie, okrywającej górną część oszklonej szafki u drzwi poza sklepem — ukazała się twarz kobieca i małe oczki ciekawie oglądały klijentów.

— Pięć gwinei, to moja ostatnia cena — powtórzył pan Cave z drżeniem w glosie.

Młodzieniec o ciemnej cerze, który dotąd był tylko widzem i przyglądał się przenikliwie panu Cave, naraz przemówił.

— Daj mu pięć gwinei.

Duchowny obrócił się ku niemu, by widzieć, czy mówi serjo, a gdy jego spojrzenia znowu spoczęły na panu Cave, zauważył, że twarz jego całkowicie pobladła.

— To znaczna suma — rzekł i, szukając w kieszeni, zaczął rachować swoje pieniądze.

Miał tylko szylingów i musiał prosić o resztę swego towarzysza, z którym zdawał się być na stopie wielkiej poufałości. To dało panu Cave czas do zebrania myśli, zaczął więc z pewnem pomieszaniem tłumaczyć, że w rzeczywistości jajo kryształowe nie jest wcale do sprzedania. Kupujący oczywiście byli tem bardzo zdziwieni i pytali, dlaczego im nie powiedział tego odrazu.

Pan Cave niezbyt pewny siebie, za

czął bajać jakąś nieprawdopodobną historję, twierdząc, że nie może im sprzedać tego kryształu dzisiaj, bo rankiem był tu już pewien klijent, który zamówił ten przedmiot dla siebie.

Goście sądząc, że ta wymówka była podstępem kupieckim, aby jeszcze bardziej cenę podwyższyć, udali, że niby wychodzą. Ale w tej chwili rozsunęła się zasłona poza sklepem i weszła właścicielka małych oczek.

Była to kobieta korpulentna, o rysach pospolitych, młodsza i grubsza od pana Cave; szła ciężko naprzód, a twarz miała mocno czerwoną.

— Kryształ jest do sprzedania — twierdziła — a pięć gwinei, to cena dostateczna. Co ci się stało, panie Cave, że nie chcesz przyjąć tego, co dają ci panowie?

Kupiec, wielce rozdrażniony tą nagłą napaścią, rzucił swej żonie poprzez okulary spojrzenie pełne gniewu i zaczął bronić swego prawa co do prowadzenia interesów, tak, jak je sam rozumie. Nastąpił spór, który goście obserwowali; bawiło ich to i zajmowało, przyczem

dopomagali pani Cave pytaniami i ironicznemi aluzjami.

Pan Cave sfukany, wytrwale powtarzał swoją niepewną historję o klijencie, który miał przyjść rano, w końcu rozdrażnienie jego stało się przykre. Upierał się z nadzwyczajną zawziętością.

Młody syn Wschodu zakończył ten osobliwy spór. Zaproponował, że wrócą za dwa dni, aby rzekomemu klijentowi dać czas do zdecydowania się.

— Ale wtedy — rzekł duchowny — jeżeli jajo jeszcze będzie niesprzedane, będziemy nastawali... Pięć gwinei.

Pani Cave uważała za swój obowiązek wytłumaczyć męża, że bywa on niekiedy trochę dziwaczny i gdy obaj klijenci opuszczali sklep, małżeństwo jeszcze się spierało.

Skoro zostali sami, pani Cave zainterpelowała męża ze szczególną wyniosłością. Biedny człowieczek, drżąc ze wzruszenia, mamrotał swoją bajkę, już to dowodząc, że miał innego nabywcę na widoku, już to, że jajo warto niewątpliwie piętnaście gwinei

— A więc czemu żądałeś tylko pięć?

— Ach, do licha! Czy mi w końcu nie dasz prowadzić interesów, jak ja je rozumiem? — zakończył kupiec.

Pan Cave miał pasierba i pasierbicę, którzy z nim mieszkali, i gdy rodzina zebrała się przy obiedzie, chybiona tranzakcja stała się znowu przedmiotem dyskusji. I tak nikt z nich nie miał wysokiej opinji o metodach handlowych Jana Cave, ale ostatnia sprawa zdala się im szczytem warjacji.

— Jestem pewien, że on nieraz już odmówił sprzedaży tej skorupy — mówił pasierb, ciężki parobek osiemnastoletni.

— Ale pięć gwinei! — dodała pasierbica, młoda, dwudziestokilkoletnia, bardzo rozsądna osoba.

Odpowiedzi pana Cave były godne pożałowania: bełkotał bojaźliwie jakieś puste słowa, zapewniając ciągle, że wie, co robić należy.

Ledwie się skończył obiad, całe towarzystwo zeszło na dół, aby pomódz zamknąć sklep na noc. Kupcowi uszy

płonęły, a w oczach za okularami błysnęły łzy udręczenia.

— Czemu do djabła — mówił sam do siebie — zostawiłem tak długo jajo w witrynie? Co za szaleństwo!

To go męczyło najbardziej; myślał też długo, ale bezskutecznie nad sposobem, w jakiby można było uniknąć sprzedaży jaja.

Po zamknięciu sklepu pasierbowie wystroili się i udali się do znajomych, żona poszła na górne piętro, by tam rozmyślać o zaletach handlowych jaja kryształowego, przyczem lubowała się w sekrecie mieszaniną ciepłej wody, cukru, cytryny i... innego dodatku.

Pan Cave pozostał w sklepie pod pozorem, że zamierza porobić małe ozdobne skały w starem akwarjum, ale w rzeczywistości miał inny utajony cel, który się wyjaśnił dopiero później.

Istotnie nazajutrz pani Cave spostrzegła, że jajo kryształowe wyjęte było z witryny i leżało poza stosem zbutwiałych książek, traktujących o łowieniu ryb za pomocą wędki. Przeniosła je natychmiast na miejsce widoczne w wi

trynie, ale nie robiła z tego powodu mężowi zbyt ostrych wyrzutów, gdyż właśnie męczyła ją okropna newralgja.

Dzień przeszedł nieprzyjemnie. Pan Cave, pomijając inne rzeczy, był tego dnia bardziej roztargniony, niż zwykle i nadzwyczaj wrażliwy. Po południu, w chwili gdy jego żona odbywała swą codzienną siestę, wyciągnął znowu kryształowe jajo z witryny.

Nazajutrz miał zamówione dostarczenie kilku świnek morskich do dysekcji w jednej z klinik szpitalnych, wyszedł więc załatwić ten sprawunek.

W czasie jego nieobecności, myśl pani Cave wróciła do kryształu i najlepszych sposobów użycia pięciu gwinei za nie ofiarowanych. Wymarzyła sobie bardzo miłe rzeczy, a między innemi suknię zieloną jedwabną dla siebie, a dla wszystkich wycieczkę do Richmond, gdy naraz zgrzyt klamki u drzwi wezwał ją do sklepu. Wchodzący był to nauczyciel ze szkoły ludowej, który przyszedł żalić się, że mu dotąd nie dostarczono żab, zamówionych jeszcze wczoraj.

Pani Cave nie lubiła tej szczególnej gałęzi handlu męża, to też biedak, który czynił swe reklamacje w sposób dość zadzierzysty, po krótkiej wymianie słów, dyplomatycznie wyszedł ze sklepu.

Wówczas spojrzenie pani Cave zwróciło się ku witrynie, gdyż widok jaja kryształowego stanowił dla niej pewność pięciu gwinei i urzeczywistnienie marzeń. Jakież było jej zdumienie, gdy nie zobaczyła go na swem miejscu! Zajrzała poza książki, gdzie je wczoraj znalazła — było pusto. Jajo zniknęło! Zaczęła go szukać gorączkowo po całym sklepie.

Gdy pan Cave o godzinie drugiej wrócił z parą świnek morskich, zastał sklep nieco w bezładzie, a żona jego, siedząc na ziemi, za kontuarem, w stanie ducha zupełnie zrozpaczonym, przerzucała materjały, służące do wypychania zwierząt. Twarz jej była purpurowa ze złości; gdy zobaczyła męża wchodzącego, z miejsca oskarżyła go, że ukrył przedmiot jej rozpaczy.

— Ukryłem, co? — zapytał pan Cave, nie patrząc na żonę.

— Jajo kryształowe.

Na to kupiec, na pozór strasznie zdumiony, poskoczył ku witrynie.

— Niema go już tam? Wielcy bogowie! cóż się z nim stało?

W tej samej chwili pasierb pana Cave, który właśnie dopieroco wrócił do domu, wyszedł z pokoju poza sklepem, upominając się głośno o obiad. Jako uczeń zakładu stolarskiego, znajdującego się na tej samej ulicy, stołował się w domu i oczywiście był rozgniewany, że obiad nie gotów.

Ale gdy się dowiedział o stracie jaja kryształowego, zapomniał o obiedzie i cały gniew jego zwrócił się przeciw ojczymowi.

Pierwsza ich myśl była z konieczności ta, że stary jajo ukrył, ale pan Cave energicznie temu przeczył: nie wiedział nic o losie jaja — na chybiłtrafił rzucił te słowa — i tak zręcznie pokierował sprawą, że naprzód oskarżył swoją żonę, a potem pasierba, jakoby jedno z nich wzięło przedmiot sporu

i sprzedało go na swoją korzyść. Rozpoczęła się dyskusja ostrokwaśna, która zakończyła się u pani Cave atakiem nerwowym, zbliżonym do furji, skutkiem czego pasierb spóźnił się o pół godziny do warsztatu.

Pan Cave cofnął się do sklepu, zdala od wzruszeń pożycia małżeńskiego.

Wieczorem kwestję tę poruszono nanowo pod kierownictwem pasierbicy, ale z mniejszą namiętnością, a bardziej z punktu praktycznego. Obiad był przykry i ostatecznie rozprawa zakończyła się gwałtownie. Pan Cave doszedł pozornie do krańcowego rozdrażnienia — i wyszedł, trzasnąwszy drzwiami. Reszta rodziny, oczerniwszy i obgadawszy starca, ze swobodą, którą gwarantowała jego nieobecność, zaczęła przeszukiwać dom od piwnicy do poddasza, w nadziei, że znajdzie się kryształ, który znikł tak zagadkowo.

Nazajutrz dwaj klijenci, którzy jajo targowali, wrócili po nie. Pani Cave przyjęła ich prawie ze łzami w oczach. Dała im do zrozumienia, że nikt wyobrazić sobie nie może cierpień, jakie

ona znosić musiała i znosi od męża w czasie swej kilkunastoletniej pielgrzymki małżeńskiej... i z miejsca stworzyła pełną fantazji opowieść o zniknięciu kryształu.

Duchowny i młody człowiek spojrzeli na siebie i zaznaczyli, że istotnie sprawa to nadzwyczajna; ponieważ jednak pani Cave zdawała się skłonną do opowiadania im w dalszym ciągu szczegółowej historji swego żywota, ruszyli ku wyjściu. Wówczas, czepiając się jeszcze jakiejś nadziei, pani Cave poprosiła duchownego o adres, aby mogła mu donieść, skoro jej uda się coś wydobyć z pana Cave. Adres dostała, ale go jakoś w roztargnieniu gdzieś położyła, że później już znaleźć nie mogła.

Wieczorem tego samego dnia rodzina doszła do kresu swoich wzruszeń, i pan Cave wyszedłszy z domu, jadł kolację w odosobnieniu, które stanowiło dlań miły kontrast po kłótniach dni poprzednich.

Przez jakiś czas stosunki w rodzinie były dość spokojne, ale ani jajo krysz

tałowe, ani klijenci pytający o nie, już nie powrócili.

Teraz, bez żadnego obwijania w bawełnę, musimy wyznać, że pan Cave był kłamcą. Wiedział on doskonale, gdzie się znajduje jajo kryształowe, albowiem sam je oddał pod straż pana Jacoby Wace, asystenta preparatora w St. Catharine's Hospital, na Westbournestreet. Jajo zostało umieszczone na etażerce i okryte kawałkiem czarnego aksamitu. Pan Cave zaniósł je do szpitala, ukryte w worku wraz ze świnkami i bardzo prosił młodego uczonego, aby czuwał nad tym skarbem.

Pan Wace uczuł z początku niejakie wątpliwości. Jego stosunek z panem Cave był dość osobliwy. Lubując się w ludziach dziwacznych, zapraszał kilka razy kupca do siebie na cygaro, przyczem rozwijał przed nim swoje wielce zabawne poglądy na życie wogóle, a na kobiety w szczególności. Pan Wace spotykał też i panią Cave, gdy zachodził do sklepu i wiedział, przez jakie udręczenia przechodził jej mąż. Zważywszy konsekwencje, zgodził się

udzielić schroniska kryształowi. Pan Cave obiecał innym razem wyjaśnić przyczyny swego wyjątkowego przywiązania do jaja kryształowego — i mówił w sposób przekonywający o przymiotach, które w niem spostrzegał. Wrócił też tego samego wieczoru i opowiedział historję bardzo skomplikowaną.

Jajo kryształowe, mówił, dostało się w jego posiadanie wraz z innemi przedmiotami kupionemi na licytacji po śmierci jednego z kolegów, a nie znając jego istotnej wartości, oznaczył cenę na dziesięć szylingów. Trzymał je przez kilka miesięcy i myślał o zniżeniu ceny, gdy naraz zrobił nadzwyczajne odkrycie.

W owym czasie był on nie bardzo zdrów i czuł się wielce rozżalonym z powodu lekceważenia i wprost złego traktowania ze strony żony i jej dzieci. Żona jego była próżna, grymaśna, szorstka i rozwijało się w niej coraz bardziej zamiłowanie gorących trunków. Pasierbica była drobiazgowa i pretensjonalna, a pasierb czul ku niemu gwałtowny

wstręt, który mu okazywał przy każdej sposobności. Wszystkie trudy handlu spadały na niego, przytem cierpiał na bezsenność. W czasie takich nocy bezsennych, gdy myśli zbyt go dręczyły, wychodził z łóżka, nie budząc żony i błądził po domu. Jednego razu rankiem, około godziny trzeciej przypadek go zaciągnął do sklepu.

Zapełniona gratami izba cała była ciemną, prócz jednego miejsca, w którem spostrzegł niepospolitą światłość. Zbliżył się i znalazł, że świeciło właśnie to jajo kryształowe, w pobliżu witryny. Maleńki promyk przenikał przez szczelinę okiennicy, uderzał w kryształ — i zdało się, możnaby powiedzieć, napełniał całe jego wnętrze.

Pan Cave pomyślał, że nie zgadzało się to z prawami optyki — tak jak on je sobie przypominał. Mógł on rozumieć załamanie promieni aż do ogniska wewnętrznego, ale ta dyfuzja naruszała zupełnie jego pojęcia o fenomenach fizycznych. Zbliżył się jeszcze bardziej do kryształu, badając go we wszystkich kierunkach z tą ciekawością nau

kową, która za młodu określiła wybór jego zawodu. Był zdumiony, że światło nie było stałe, ale mieszało się z wewnętrzną substancją jaja, jak gdyby przedmiot ten był próżną kulą, w której się mieści jakiś eter świetlny. Obracając jajo dokoła, aby je widzieć z różnych stron, spostrzegł nagle, że sam stoi między promieniem a jajkiem, jednakowoż kryształ promienieje. Wielce zdziwiony wziął go i zaniósł w najciemniejszy kąt w sklepie. Kryształ świecił jeszcze kilka minut, poczem zwolna bladł i zgasł. Położył go znów w wąziutkiej linji promienia, gdzie kryształ prawie natychmiast odzyskał całą swą świetność.

Pan Wace mógł odrazu sprawdzić tę szczególną historję jaja. Sam on w różnych kierunkach pomieszczał je w promieniu światła, a w ciemności doskonałej, jaką dawała zasłona aksamitna, kryształ zdawał się niewątpliwie słabo fosforyzować. Bardzo zresztą możliwe, że światło było jakiegoś wyjątkowego rodzaju i nie jednakowo dla wszystkich oczu widzialne. Również zdolność wi

rdzenia pana Wace była może słabszą od zdolności pana Cave. Nawet u tego ostatniego silą ta zmieniała się znacznie, widzenie zaś jego było najżywsze w chwilach osłabienia i wielkiego zmęczenia.

Owóż, od samego początku, światło w jaju kryształowem wywierało na pana Cave jakiś wpływ fascynacyjny. Nie udzielił on nikomu tajemnicy swych obserwacji; żył ciągle w atmosferze przykrej złośliwości; wyznać taką rozkosz — znaczyłoby ją utracić. Zauważył też, że w miarę, jak zorza rozlewała swoje światło, jajo kryształowe stawało się niepromieniste, wyjąwszy wieczorem w ciemnych kątach sklepu. Lecz przyszło mu do głowy użyć starego kawałka czarnego aksamitu, na którym leżała przedtem kolekcja minerałów; nakładając go na głowę, doszedł do tego, że mógł widzieć ruch świetlny wewnątrz jaja nawet i we dnie. Robił to z wielką przezornością, aby go nie spostrzegła żona i tylko po południu pod kontuarem, w czasie gdy żona urządzała swą poobiednią siestę.

Pewnego dnia, obracając jajo w ręku, ujrzał nagle coś, co przeszło jak błyskawica, ale miał wrażenie, że kryształ — na mgnienie oka — objawił mu istnienie jakiejś dziwnej krainy; w chwili, gdy światło w nim zamierało, miał znowu tę sarną wizję.

Byłoby rzeczą nudną i bezużyteczną przedstawiać wszystkie fazy odkrycia pana Cave. Wystarczy, gdy powiemy, że rezultat był taki: patrząc w kryształ pod kątem stopni kierunku promienia, widać było w jego wnętrzu jasne i ściśle określone malowidło jakiejś krainy. Nie była to bynajmniej wizja chimeryczna; a im światło wewnętrzne było większe, tem widowisko było rzeczywistsze i stalsze. Był to obraz ruchomy: to znaczy, że pewne przedmioty poruszały się w nim, ale powoli, w sposób pełen ładu i logiki, jak przedmioty rzeczywiste, a przytem, stosownie do kierunku w którym kryształ oświetlano i badano, zmieniał się też i obraz. Prawdę mówiąc, musiało to wywoływać takie wrażenie, jak gdyby kto oglądał jakiś widok poprzez szkło owalne,

obracając je na wszystkie strony, aby otrzymać coraz inną postać widoku.

Pan Wace, który mi o tem opowiada!, zapewniał mnie, że opisy pana Cave byty pełne szczegółów bardzo dokładnych i swobodnych od wzruszeń, jakie spotykamy przy halucynacjach. Trzeba jednak zaznaczyć, że wszelkie wysiłki pana Wace, by widzieć te same rzeczy przy podobnem świetle w słabej opalescencji kryształu — były bezowocne; różnice w natężeniu ich wrażeń były bardzo znaczne, tak, że to, co dla pana Cave było przejrzystą wizją, panu Wace przedstawiało się jako mgła niewyraźna.

Opis, jaki podawał p. Cave, byt niezmiennie jeden i ten sam: była to rozciągła płaszczyzna, którą niby oglądał ze znacznej wysokości, jakby z wieży lub masztu. Na wschód i na zachód równinę zamykały duże urwiska różowawe, które przypominały mu skały, widziane niegdyś na obrazie, ale jaki to był obraz — pan Cave nie mógł objaśnić. Skały te szły ku północy i ku południowi.

Z początku miał widzenie wielkiego łańcucha skał, nad którym wschodziło słońce. Widział także migające gromady, które uważał za ptaki. Pod temi istotami rozciągała się wielka ilość budynków, na które zdawało mu się, że patrzy z wielkiej wysokości, a w miarę jak się zbliżały do pogranicza obrazu, załamywały się i rozlewały w kształty niewyraźne. Były też tam i drzewa, nadzwyczaj ciekawe pod względem barwy i formy, i gęsta mszysta zieleń. Gdy pan Cave widział te rzeczy poraz pierwszy, było to jakby błyskawicznie. Ręce mu drżały, głowa się chwiała; widzenie przerywało się — i trudno mu było na razie odnaleźć wizję, gdy zgubił kierunek.

Drugie widzenie było jaśniejsze; miał je mniej więcej w tydzień po pierwszem, a w przerwie tej robił próby i doświadczenia, tak, iż mógł teraz widzieć dolinę w całej długości. Widok był odmienny. Długa fasada wielkiego budynku cofała się teraz w perspektywę. Przed fasadą był upłaz o proporcjach nadzwyczajnej długości, na

środku tarasu widać było maszty, na których szczycie znajdowały się jakieś małe świetlnie błyszczące przedmioty, a w ich wnętrzu odbijało się zachodzące słońce. Znaczenie tych przedmiotów zrozumiał pan Cave dopiero później, gdy opisywał swe wizje panu Wace.

Na przodzie upłazu jaśniała gęstwina bujnej roślinności, a poza nią była szeroka zielona murawa, na której odpoczywały jakieś wielkie stworzenia, o kształcie chrabąszczy. Poza murawą szła droga z kamienia różowego, a dalej jeszcze toczyła się migotliwa obszerna przestrzeń wodna, śród dwóch szeregów gęstych trzcin czerwonych, płynąca równolegle do dalekich skał. Powietrze zdawało się pełne gromad wielkich ptaków, poruszających się, a na drugim brzegu rzeki widać było całe szeregi budynków, skrzących się od siatek i ścianek metalowych; wszystko to otaczał las drzew mszystych.

Nagle coś zdało się kilkakrotnie trzaskać, niby uderzenia skrzydeł lub wachlarza i twarz jakaś, albo raczej górna część twarzy o szerokich oczach

zbliżyła się do jego twarzy, tak jakby była po drugiej stronie kryształu. Pan Cave był tak przestraszony i uderzony absolutną rzeczywistością tych oczu, że nagle poruszył głową, aby spojrzeć poza kryształ. Tak był pogrążony w kontemplacji, że zdziwił się, gdy zobaczył ciemności swego sklepiku ze zwykłym jego zapachem pleśni i zaduchu. Gdy mrugnął oczami, światło kryształu osłabło i zagasło.

Takie były pierwsze wrażenia ogólne p. Cave. Historja ich jest pozytywna i drobiazgowa. Od początku, gdy mu się objawiła na mgnienie oka, wyobraźnia jego została uderzoną, a gdy zaczął oceniać szczegóły widoku, zachwyt jego zmienił się w namiętną ciekawość. Zaniedbywał interesy, roztargniony myślał tylko o tym momencie, gdy będzie mógł wrócić do swej kontemplacji.

Wtedy to, w parę tygodni po pierwszej wizji, przyszli owi dwaj klijenci, którzy chcieli kupić jajo, wtedy zrodziło się owo udręczenie, jakie sprawiła mu ich oferta, wtedy zniknęło w taje

mniczy sposób jajo kryształowe i nastąpiły wszystkie opowiedziane już wypadki.

Dopóki sprawa ta stanowiła tajemnicę p. Cave, jajo kryształowe było poprostu dziwem, który można pod sekretem oglądać. Ale pan Wace, jako miody badacz, posiadał przyzwyczajenia umysłowe szczególnie przenikliwe i logiczne. Skoro tylko poznał dzieje jaja i gdy był pewien, widząc na własne oczy fosforescencję kryształu, że istniały' rzeczywiście dowody, potwierdzające słowa p. Cave, uważał za swój obowiązek rozwinąć ten problemat systematycznie.

Pan Cave niecierpliwie pożądał rozkoszy oglądania tej czarodziejskiej krainy i przychodził tu co wieczór, od wpół do dziewiątej do wpół do jedenastej, a czasami w nieobecności pana Wace, przychodził nawet i we dnie oraz w każdą niedzielę po południu.

Początkowo p. Wace robił liczne notaty, i jego to metodzie naukowej zawdzięczamy znajomość stosunku między linją, po której promień wchodził

do jaja kryształowego a orjentacją widzenia. Zamykając jajo w skrzyneczce, w której przebił jedynie mały otwór dla promienia świetlnego i zastąpiwszy swe giemzowej barwy firanki gestem czarnem płótnem, znakomicie ulepszył warunki obserwacji, tak, iż w niedługim czasie mogli badać dolinę w różnym kierunku.

Tak rozwikławszy zadanie, możemy teraz dać krótki opis tego świata widziadlanego, który się mieścił w krysztale, a który teraz obydwaj uważnie obserwowali. Gdy kryształ stawał się przyćmiony, pomieszczano go w skrzynce i zapalano lampy elektryczne. P. Wace stawiał kwestje i obserwacje i poddawał je wyjaśnieniu.

Uwagę pana Cave głównie pochłonęły owe istoty skrzydlate, które dostrzegał w tak znacznej liczbie w każdem ze swoich widzeń poprzednich. Przez jakiś czas przypuszczał, że mogły one wyobrażać jakiś gatunek nietoperzy dziennych. Potem sądził, że to cherubiny. Głowy ich były okrągłe i dziwnie człowiecze i właśnie to oczy jednej z tych

kreatur tak go przeraziły przy drugiej obserwacji. Miały one wielkie srebrzyste skrzydła, bez piór, lecz lśniące, jak łuska rybia, z tym samym tęczowym odcieniem, w rodzaju skrzydeł motylich

o zakrzywionych brzegach. Ciało było niewielkie, lecz pod spodem zbrojne dworna pękami organów chwytnych w rodzaju długich macek. Jakkolwiek niewiarogodnem zdało się to z początku panu Wace, musiał jednak przyjść do przekonania, że wielkie nibyludzkie budowle i wspaniałe ogrody, które tak przepysznie zdobiły dolinę — należały do tych właśnie istot.

Pan Cave zauważył śród innych osobliwości, że budynki te nie miały wrót, ale że wielkie okna. otwierające się swobodnie, służyły tym istotom za wejście

i wyjście. Układały się one na swych mackach, zwijały skrzydła do objętości trzciny i wskakiwały do środka. Śród nich było' wiele innych stworzeń, już to niby wielkie jętki, już to ćmy, już żuki skrzydlate, a na murawach olbrzymie chrabąszcze bez skrzydeł, o świetnie tęczowych barwach, wlokły się le

niwie. Nadto, na drogach i na tarasach stworzenia o wielkich głowach, podobne do wielkoskrzydłych, lecz pozbawione lotek, podskakiwały z miną zafrasowaną na swoich pękach macek.

Wspominało się już o świecących przedmiotach, które mieściły się na wysokich masztach, śród tarasu, przy najbliższym budynku.

Pewnego razu, gdy w szczególnie jasny dzień, p. Cave przenikliwie jął badać jeden z tych masztów, zauważył, że świecący przedmiot na maszcie było to nic innego, tylko jajo kryształowe najdokładniej podobne do tego, jakie miał w ręku; bliższe badanie przekonało go, że każdy z tych masztów, a było ich w perspektywie koło dwudziestu, miał na szczycie taki sam przedmiot. Od czasu do czasu jedna z wielkich istot latających unosiła się do wysokości jednego z tych jaj kryształowych, poczem, złożywszy skrzydła i oplótłszy się mackami dokoła masztu, spoglądała utkwionem okiem w kryształ, co trwało nieraz dłużej nad minut.

Szereg obserwacji, jakie nasunęły się p. Wace, przekonały obydwu badaczy, że co się tyczy tego świata widziadlanego, to kryształ, w który oni spoglądali, znajdował się w rzeczywistości na ostatnim maszcie tarasu i że od czasu do czasu jeden z mieszkańców tego innego świata badał twarz p. Cave, gdy ten robił swoje obserwacje.

Musimy więc przyjąć jednę z dwóch hipotez: albo jajo kryształowe p. Cave znajdowało się naraz w dwóch światach, i gdy w jednym przenoszono je z miejsca na miejsce, w drugim spoczywało ono nieruchomie, co jest absurdem; albo miało ono jakiś szczególny związek sympatyczny z drugiem jajem kryształowem, ściśle podobnem do jaja w drugim świecie, tak, iż to, co było widzialne we wnętrzu jednego kryształu w tamtym świecie, było również widzialne w pewnych warunkach obserwatorowi w odpowiednim krysztale na drugim świecie, i vice versa.

Obecnie, prawdę mówiąc, nie wiemy nic o sposobie, w jaki dwa owoidy kryształowe mogą w ten sposób znajdować

się w związku, ale wiemy obecnie, że nie jest to absolutną niemożliwością. Hipoteza ta o dwóch owoidach kryształowych, będących w związku sympatycznym, była przypuszczeniem nietylko p. Wace, ale i mnie zdaje się możliwą do przyjęcia.

Gdzie się znajdował ten drugi świat? I na tę kwestję również inteligencja p. Wace potrafiła rzucić pewne światło. Po zachodzie słońca — tam — niebo ciemniało bardzo szybko, w istocie nader krótka była chwila zmierzchu, poczem ukazywały się gwiazdy. Były to te same gwiazdy, które my widujemy, ułożone podług tych samych konstelacji. Pan Cave poznał Niedźwiedzicę, Plejady, Aldebarana, Syrjusza, tak iż ten drugi świat musiał się znajdować gdzieś w systemie słonecznym i co najwyżej o parę set miljonów mil od naszego świata.

Idąc za temi wskazówkami, p. Wace dowiedział się, że niebo nocne miało szafir ciemniejszy, niż nasze niebo zimowe, że słońce zdawało się tam nieco mniejsze i że były tam dwa księżyce, podobne do naszego, ale mniejsze

i odmienne w ruchu; jeden z nich wirował nadzwyczaj szybko. Księżyce te nie ukazywały się wysoko na niebie, ale znikały natychmiast po swoim wschodzie, to znaczy, że przy każdym swym obrocie ulegały zaćmieniu z powodu blizkości swej planety.

A wszystko to odpowiada absolutnie, chociaż pan Cave nic o tem nie wiedział, temu, czem muszą być warunki bytu na Marsie.

Wistocie zdaje się to wniosek nieulegający zaprzeczeniu, że spoglądając w jajo kryształowe, pan Cave widział rzeczywiście planetę Marsa i jego mieszkańców. A jeżeli tak jest, to gwiazda wieczorna, która tak świetnie promieniała na niebie tej dalekiej wizji, niczem innem nie była — tylko naszą własną Ziemią.

Przez pewien czas Marsjanie — o ile to byli Marsjanie — zdawali się nie widzieć obserwacji p. Cave. Kilkakrotnie jeden z nich się zbliżał, ale zaraz prawie odlatywał. Pan Cave mógł zatem badać ruchy tych stworzeń skrzydlatych, nie niepokojony ich uwagą, a choć

opisy jego z konieczności byty niewyraźne i ułamkowe, mimo to są one bardzo suggestyjne.

Pan Cave nie mógł stwierdzić, czy Marsjanie skrzydlaci byli to ci sami, co Marsjanie skaczący po gościńcach i tarasach — i czy ci ostatni mogli dowoli rozpinać skrzydła. Kilka razy widział on pewną liczbę istot dwunogich, ciężkich i niezdarnych, które zlekka przypominały małpy; twory te, o białawem półprzezroczystem ciele, pasły się na łąkach. Raz kilka z nich poczęło uciekać przed jednym z Marsjan skaczących, o głowie okrągłej; ów pochwycił jedno z tych dwunogich stworzeń, ale w tej chwili widok zniknął, pozostawiając pana Cave w mroku. Innym razem jakiś przedmiot ogromny, który p. Cave początkowo uważał za przeolbrzymiego owada, naraz zjawił się i wzdłuż drogi nad kanałem przeleciał z błyskawiczną szybkością. Gdy się zbliżył, pan Cave poznał, że był to jakby mechanizm z błyszczącego metalu. Gdy go

później znów chciał badać — zniknął mu już z oczu.

Pan Wace zapłonął ambicją, by zwrócić na siebie uwagę Marsjan, i raz, gdy dziwne oczy jednego z nich ukazały się znów w jaju kryształowem, pan Cave zaczął wydawać okrzyki, zrobił skok w tył — i, natychmiast zapaliwszy w pokoju światło elektryczne, obydwaj zaczęli gestykulować w taki sposób, aby poddać myśl sygnałów. Ale gdy pan Cave obrócił kryształ ponownie, Marsjanin już zniknął.

Obserwacje te prowadzono w ciągu pierwszej polowy listopada i pan Cave w tej epoce, przypuszczając, że podejrzenia rodziny co do jaja kryształowego już ucichły, postanowił wziąć je ze sobą, aby, gdy mu się zdarzy sposobność, módz we dnie czy w nocy rozkoszować się tem, co się naraz stało najrzeczywistszym przedmiotem jego istnienia.

W grudniu, praca pana Wace, skutkiem blizkiego egzaminu, była bardzo natężona i pochłaniała go całkowicie; posiedzenia — mimowoli — zostały prze

rwane, i w ciągu dziesięciu lub jedenastu dni uczony nie widział p. Cave. — Wówczas zaczął się niepokoić, a ponieważ był obecnie swobodniejszy, ruszył w stronę Siedmiu Zegarów. Ale sklep pana Cave był zamknięty.

Zapukał; drzwi otworzył mu pasierb p. Cave w żałobnem ubraniu. Natychmiast poproszono panią Cave, która weszła owinięta w gęste zasłony wdowieństwa.

Pan Wace dowiedział się, że pan Cave umarł i już pogrzebion. Wdowa była nieutulona w żalu i mówiła bolesnym głosem. Umysł jej był zajęty projektami przyszłości, ale pan Wace dowiedział się w końcu szczegółów śmierci p. Cave. Znaleziono go w sklepie — o wczesnej godzinie — nazajutrz po owym dniu, w którym po raz ostatni był u pana Wace; leżał martwy, a jego zimne, kurczowo zwarte ręce silnie ściskały jajo kryształowe.

— Twarz miał uśmiechniętą — dodała pani Cave — a kawałek czarnego aksamitu leżał u nóg jego na podłodze.

Nie żył już conajmniej od sześciu godzin, gdy go znaleziono.

Wieść ta była niesłychanie przykra dla pana Wace, i gorzkie czynił sobie wyrzuty, że nie zwrócił uwagi na widoczne symptomy choroby starca.

Głównie jednak niepokoił się o kryształ. Poczynił kilka delikatnych aluzji w tym przedmiocie, gdyż znał manję pani Cave — i z osłupieniem dowiedział się, że jajo sprzedano.

Skoro tylko wniesiono do jej pokoju martwe ciało męża, pierwszą myślą pani Cave było napisać do tego duchownego, który tak wielką sumę ofiarował za kryształ, o odnalezieniu zguby. Ale, jak wiemy, adres zaginął.

Ponieważ nie miała środków dostatecznych, by opłakać i pochować pana Cave z całą wystawą, jakiej wymaga godność starego mieszkańca dzielnicy Siedmiu Zegarów, zwróciła się do znajomego naturalisty. Zgodził się on, po odpowiedniej ocenie, przyjąć pewną część towarów ze sklepu pana Cave. Ocenę robił sam, a jajo kryształowe

stanowiło jeden z koniecznych przedmiotów sprzedaży.

P. Wace, wypowiedziawszy kilka wyrazów kondolencji, może nieco zbyt pośpiesznie wyszedł, by corychlej zobaczyć się z naturalistą. Ale tu dowiedział się, że jajo kryształowe zostało już sprzedane; kupił je jakiś duży pan, czarnowłosy, w popielatem ubraniu.

Tu się kończą fakty materjalne tej ciekawej i przynajmniej dla mnie suggestyjnej historji. Naturalistą nie miał pojęcia, kto był ów duży pan, brunet, gdyż nie patrzył nań zbyt uważnie — i żadnych szczegółów dać o nim nie mógł. Nie wiedział nawet, w którą stronę poszedł jego klijent, opuściwszy sklep.

Przez jakiś czas pan Wace, jakby próbował cierpliwości kupca — dręczył go rozpaczliwemi pytaniami, puszczając wodze swojej własnej żałości. W końcu zdecydowawszy, że cała rzecz wyślizgnęła mu się z rąk i zniknęła niby widmo w cieniu, wrócił do siebie.

Strapienie jego i przykrość były wiel

kie. Jeszcze raz, ale równie bez skutku, poszedł do handlarza; potem próbował ogłoszeń w czasopismach, które mogły prawdopodobnie wpaść w ręce kolekcjonistów różnych osobliwości.

Pisał też listy do Daily Chronicie i Nature, ale oba te dzienniki, przypuszczając mistyfikację, prosiły go przed wydrukowaniem, aby się namyślił nad tem co czyni, a nawet dano mu do zrozumienia, że taka dziwaczna historja mogłaby cień rzucić na jego reputację naukową.

Zresztą, jego własne prace zajęły go tak, iż po kilku tygodniach, prócz przypadkowych wizyt u niektórych handlarzy, musiał on wbrew woli zarzucić poszukiwanie jaja kryształowego — i od tego dnia owoidu niepodobna znaleźć. Niekiedy jednak pan Wace miewa napady, pod wpływem których opuszcza swe zajęcia zawodowe i nanowo rozpoczyna poszukiwania.

Jednakże po długim czasie zdołał odnaleźć duchownego i człowieka Wschodu, którzy byli u pana Cave; a był to

nikt inny, jeno wielebny James Parker i książe Bossokuni z Jawy. Książę kierował się przy kupnie tylko prostą ciekawością i uporem. Pragnął on kupić kryształ jedynie dlatego, że p. Cave nie chciał go sprzedać, poczem wyjechał nie wiadomo dokąd. O ile można przypuszczać, jajo kryształowe ozdabia teraz jakiś banalny salon, albo służy za przycisk do papieru — i zapewne jego szczególne własności są nieznane obecnemu posiadaczowi.

Moje osobiste rozumienie tej sprawy jest praktycznie takie same, jak zdanie pana Wace.

Sądzę, że ten owoid kryształowy na maszcie, na planecie Marsa — i kryształ pana Cave — znajdują się w jakimś stosunku fizycznym, dotąd absolutnie niewyjaśnionym; nadto wierzymy obaj, że kryształ ziemski musiał w jakiejś epoce, może bardzo dalekiej, zostać zesłany z tej planety na ziemię, aby pozwolić Marsjanom oglądać nasze stosunki.

Może też być, że podobne owoidy kryształowe, stanowiące odpowiedniki

owoidów z innych masztów — znajdują się na naszym globie.

W każdym razie żadna hypoteza halucynacji wyjaśnić nie może tych faktów i musi być zgoła odrzucona.

CZŁOWIEK, KTÓRY MÓGŁ ROBIĆ CUDA.

Nie jest pewne, czy ten dar był mu wrodzony. Co do mnie, to sądzę, że zjawił mu się niespodzianie. Trzeba dodać, że do trzydziestego roku życia był on sceptykiem i nie wierzył w potęgi cudowne. Tu muszę powiedzieć, że był to człowiek małego wzrostu, oczy miał czarne, świecące, czuprynę rudą, szczotkowatą, wąsy duże i piegi na twarzy. Nazywał się George Mac Fothering — nazwisko, które żadną miarą myśli o cudach nie podsuwa — i był urzędnikiem w firmie Gomshott. Nader wyrobiony w argumentacji słownej, właśnie w chwili, gdy dowodził niemożliwości cudów, otrzymał pierwszą wskazówkę o swej mocy nadzwyczajnej.

Szczególna ta rozprawa odbywała się w szynkowni Long Dragon, a Toddy Beamish zaprzeczał mu, bez ustanku powtarzając te same słowa: "To tylko pańskie zdanie" czem ostatecznie zaczął wyprowadzać z cierpliwości pana Fotheringa.

Był tam nadto pewien cyklista, strasznie zakurzony, był oberżysta Cox i panna Maybridge, wielce czcigodna i korpulentna służąca baru Long Dragon.

Panna Maybridge myła szklanki, odwróciwszy się od pana Fhotering; inni słuchali go, uśmiechając się nad bezowocnością jego metody dowodzenia. Podniecany taktyką pana Beamish, pan Fothering postanowił użyć niezwyczajnego w retoryce wysiłku.

— Uważaj, Beamish — rzeki — zrozumiejmyż, co to jest cud. Jest to coś przeciwnego prawom natury, coś co się spełnia przez natężoną silę woli, coś coby się nie stało, gdybyś tego wyłącznie nie pragnął.

— To pańskie zdanie — rzekł Beamish.

Pan Fothering wziął za świadka cyklistę, który dotąd milczał i uzyskał jego zgodę, po wahającem spojrzeniu w stronę pana Beamish. Oberżysta nie chciał wypowiedzieć żadnej opinji pan Fothering wracając do pana Beamish, otrzymał od niego niespodziane i pobłażliwe ustępstwo na korzyść swego określenia cudu.

— Naprzykład — mówił wielce podniecony pan Fothering, — to np. byłby cud: ta lampa, w naturalnym biegu rzeczy, odwrócona do góry nogami, nie mogłaby się palić. Czy nie prawda, panie Beamish.

— To pan mówi, że nie mogłaby! — odparł Beamish.

— A pan? — zapytał Fothering. — Przecież nie będzie pan dowodził, że... tego... hę...

— Nie — odpowiedział uparty Beamish — nie mogłaby.

— Bardzo dobrze — ciągnął Fothering — a więc ktoś przychodzi tu, jak naprzykład ja, niby tak, staje nieprzymierzając na tem miejscu i mówi do tej lampy, jak to ja mógłbym zrobić, zbie

— To pan mówi, że nie mogłaby! — odparł Beamish.

— A pan? — zapytał Fothering. — Przecież nie będzie pan dowodził, że... tego... hę...

— Nie — odpowiedział uparty Beamish — nie mogłaby.

Cofnął się chwiejnie, a lampa odwrócona, naraz się zachwiała, spadła na brzeg kontuaru, skoczyła w bok, upadła na podłogę i zagasła. Szczęściem rezerwoar jej był metalowy, inaczej pękłby, nafta by się zapaliła i cały dom ogarnąlby pożar.

Pan Cox pierwszy przemówił, a jego Uwaga, pozbawiona wszelkich bezużytecznych omówień, była ta, że pan Fothering jest głupiec. Ten zaś nie był w stanie rozważać tego twierdzenia. Był on w całem znaczeniu tego słowa zgnębiony tem, co się stało. Rozmowa, która potem nastąpiła, nic a nic nie wyjaśniła sprawy, przynajmniej, co się tyczę Fotheringa i ogół poszedł za panem Coxem, nietylko jednogłośnie, ale z pewną zawziętością. Wszyscy oskarżali Fotheringa o jakiś głupi figiel, dodając, że w sposób błazeński naruszył spokój i komfort porządnych obywateli.

Co do niego, to w jego umyśle huczał wicher niepokoju, i niespodziewany cudotwórca skłonny był przystać na ogólne zdanie o sobie, bezowocnie sta

rając się oprzeć propozycji, jaką mu zrobiono, by poszedł sobie precz.

Wrócił do domu, czerwony i wzburzony, z podniesionym kołnierzem ubrania, z oczami płonącemi, z uszami gorejącemi.

Po drodze nerwowo śledził wszystkie dziesięć latarń gazowych, które spotkał na ulicy, i dopiero wówczas, gdy się znalazł sam w swym małym pokoiku przy ulicy Kościelnej — dopiero wówczas był w stanie zebrać poważnie wspomnienia całego wypadku i zapytać samego siebie: — Co to się stało?

Zdjął surdut i kamasze i siedział na brzegu łóżka, z rękami w kieszeni, powtarzając po raz siedemnasty słowa swej własnej obrony:

— Ale ja nie miałem zamiaru wywrócić tej lampy!

Wówczas przypomniał sobie, że w określonej chwili, gdy wymawiał słowa swego rozkazu, mimowoli chciał tego, o czem mówił i gdy widział lampę zawieszoną w powietrzu, czuł, że od niego zależało utrzymać ją w tej pozycji, choć nie mógł zrozumieć dlaczego.

Umysł jego nie był zbyt złożony; gdyby nie to, mógłby był na chwilę zastanowić się nad swem: chciał miniowali, ogarniając w ten sposób najbardziej oderwane pytania, dotyczące działania woli; ale z tego całego zjawiska zdawał sobie sprawę tylko w sposób bardzo mglisty i niewyraźny. Idąc przeto, jak należy przypuszczać, drogą niejasnologiczną, chciał osiągnąć dowód przez doświadczenie.

Wyciągnął rezolutnie palec ku świecy, a zebrawszy wszystkie siły ducha, i wiedząc doskonale, że popełnia czyn głupi, zawołał:

— Podnieś się!.

Ale po sekundzie jego wola omdlała. Jednak świeca się podniosła, i przez oka mgnienie wisiała w powietrzu, a gdy p. Fothering konwulsyjnie otworzył usta, upadła z hałasem na stolik nocny, pozostawiając go w zupełnej ciemności, prócz nikłej czerwoności knota.

Chwilę pan Fothering siedział zupełnie nieruchomy.

— Ostatecznie, stało się — rzekł — ale jak to wytłómaczyć, nie wiem.

Westchnął i zaczął szukać w kieszeni zapałek. Nie znalazł, zatem wstał i po omacku szukał ich na stoliku.

— Chciałbym zapalić tę świecę — pomyślał — ale nie mam zapałki.

Szukał w surducie, ale i tam nie znalazł; wtedy mu przyszło do głowy, że cuda możliwe są i z zapałkami. Wyciągnął rękę i, marszcząc brwi w ciemności, rozkazał:

— Niechaj zapałka wpadnie mi do ręki!

Naraz uczuł jakiś lekki przedmiot, dotykający jego dłoni, i palce zamknęły się nad zapałką.

Napróżno jednak starał się zapalić ją, przekonał się, że była to zapałka szwedzka. Rzucił ją na stolik i pomyślał, że mógłby zażądać odrazu zapałki z płomieniem. Objawiwszy mocną chęć, ujrzał natychmiast, jak zapałka zapalała się na pokryciu tualety.

Podniósł ją żywo, lecz zapałka zgasła. Świadomość jego mocy rosła, i po omacku umieściwszy świecę w lichtarzu, rzekł.

— Dalej, zapal się, świeco!

Świeca natychmiast zajaśniała. Cudotwórca podszedł do tualety i ujrzał na jej pokryciu dziurkę wypaloną, a koło niej maleńki dymek. Chwilowo oczy jego przechodziły od dymku do płomienia, przyczem spojrzawszy w lustro, zobaczył w niem swój własny obraz.

— Cóż ty myślisz o tych cudach? — rzekł, zwracając się do swego własnego odbicia.

Następne jego rozmyślania były w rodzaju bardzo poważnym, lecz pogmatwane. O ile mógł zdać sobie sprawę, była to rzecz zależna bezwzględnie od czystej woli. Natura jego dotychczasowych doświadczeń mało go skłaniała do robienia nowych, przynajmniej póki ich nie zbadał powtórnie. Jednakże wzrokiem podniósł arkusz papieru, ubarwił szklankę wody na różowo, a potem na zielono; stworzył ślimaka, którego niemniej cudownie unicestwił, i zrobił sobie 'podarunek z niemniej cudownej szczoteczki do zębów.

W połowie nocy zaczął się domyślać, że jego siła musi mieć cechy szcze

gólnie rzadkie i zajmujące, o czem już miał niejasne pojęcie, lecz żadnej pewności zupełnej. Przerażenie i trwoga, jakie w nim się obudziły pod wpływem pierwszych odkryć, osłabły teraz wobec dumy, że to iście osobliwa potęga, i wobec mglistych przeczuć jej użyteczności. Słyszał, jak bila pierwsza godzina na wieży kościelnej, a ponieważ mu nie przyszło do głowy, że jego zajęcia codzienne mogły być również cudownie wykonane, rozbierał się dalej, aby już bez zwłoki znaleźć się w łóżku. Gdy zdejmował koszulę, błysła mu naraz świetna myśl.

— Chcę być w łóżku! — rzekł, i był w łóżku. — Rozebrany! — dodał, a czując, że prześcieradło jest zimne, zawołał jeszcze: — w koszuli nocnej, ale w pięknej koszuli nocnej z najlepszej flaneli! Ah! — mówił z nadzwyczajną rozkoszą. — A teraz niechaj usnę należycie!

Obudził się o zwykłej godzinie i był zamyślony przez całe śniadanie, pytając się siebie, czy przypadkiem jego doświadczenia nie były poprostu sennem marzeniem. W końcu postanowił robić

przezorne doświadczenia. Dostał trzy jajka na śniadanie: dwa przyniosła mu gospodyni, dobre zapewne, lecz nie pierwszej świeżości, a trzecie, doskonałe jajo gęsie, zostało świeżo zniesione, ugotowane i na stół podane jego własną nadprzyrodzoną mocą.. Pośpiesznie ruszył do biura w stanie głębokiego wzburzenia, lecz miarkowanego starannie, a przypomniał sobie o trzeciem jajku dopiero wówczas, gdy gospodyni wieczorem mówić mu zaczęła o skorupie.

Przez cały dzień nie mógł nic robić z przyczyny tej nowej i zdumiewającej potęgi, jaką w sobie poznał, ale nie sprawiło mu to żadnej przykrości, gdyż w ciągu ostatnich dziesięciu minut w nadprzyrodzony sposób powetował czas stracony.

W miarę jak dzień się chylił ku zmierzchowi, stan jego ducha przelewał się z podziwu w egzaltację, chociaż — dodać trzeba, że okoliczności wyjścia z baru Long Dragon nie były przyjemnem wspomnieniem, a pewna sfałszowana wersja o nich doszła do jego kolegów, co wywołało śród nich żarciki.

Było widoczne, że przy podnoszeniu rzeczy kruchych trzeba więcej przezorności, ale pozatem dar jego, w miarę jak o nim rozmyślał, zapowiadał mu coraz więcej rozkoszy. Zamierzał przedewszystkiem powiększyć swoje dobra osobiste zapomocą skromnych aktów stworzenia. Wywołał więc do bytu parę wspaniałych brylantowych spinek do mankietów, ale zniweczył je natychmiast, widząc, że syn dyrektora wszedł do sali i właśnie idzie do jego biurka. Lękał się, by młody człowiek nie zapytał go, jaką drogą te spinki stały się jego własnością. Doskonale zdawał sobie sprawę, że dla uprawiania tego daru trzeba było wiele ostrożności i czujności, ale, o ile sądzić można, nie były to przeszkody większe od trudności, jakie przezwyciężyć musiał np. przy nauce jazdy na bicyklu, aby ją opanować dokładnie. Być może, że ta właśnie analogja, jak niemniej i wspomnienie przykrości doznanej w Long Dragon — pociągnęły go po obiedzie na małą pustą uliczkę poza gazownią, by tam w odosobnieniu powtórzyć niektóre cuda.

Był zapewne w jego próbach brak oryginalności, gdyż, pomijając siłę chcenia, pan Fothering nie był człowiekiem zbyt wyjątkowym. Przyszedł mu na pamięć cud laski Mojżesza, ale wieczór był ciemny i mało sprzyjał oswajaniu wielkich cudownych wężów. Wówczas przypomniał sobie historję Tannhäusera, którą czytał na drugiej stronie programu koncertów filharmomjnych. Zdało mu się to osobliwie pociągające i nieszkodliwe. Zagłębił więc laskę w trawę u brzegu ścieżki i kazał jej zakwitnąć. Powietrze napełniło się natychmiast balsamicznym zapachem róż, a przy świetle zapałki na własne oczy zobaczył że ten świetny cud rzeczywiście się spełnił. Zadowolenie jego naruszył odgłos zbliżających się kroków. Przerażony, że jego siła może być odkrytą zawołał naraz do kwitnącej laski — Idź sobie! — co podług niego miało znaczyć: — Stań się nanowo laską. Był bardzo zmieszany. Laska cofnęła się ze znaczną szybkością — i natychmiast dał się słyszeć okrzyk gniewu i ostre słowa nadchodzącej osoby.

— Na kogoż to rzucasz kijem, durniu! — zawołał glos. — Potłukłeś mi nogi!

— Żałuję bardzo, mój stary — zaczął p. Fothering, ale nie dokończył swego tłómaczenia, zobaczył bowiem zbliżającego się jednego z trzech agentów policji w Immering.

— Co pan mówi? — zapytał agent. — Ach, to pan, tak, to pan potłukł lampę pod Long Dragon.

— Nie mówię nic, nic a nic — bełkotał p. Fothering.

— Czemuż pan rzuca kijami w przechodzących? Co to znaczy? Czy nie wie pan, że to może ból sprawić?

Chwilowo pan Fothering miał przykrą trudność wyjaśnienia, dlaczego to zrobił.

Milczenie jego zdawało się drażnić Wincha.

— Obraziłeś policję, młodzieńcze — oto, coś uczynił.

— Słuchaj, panie Winch — błagał Fothering, zmartwiony i zmieszany — bardzo żałuję. Sprawa jest taka, że...

— Że co?

Nie umiał nic wymyślić oprócz wyznania prawdy.

— Robiłem cud...

Starał się wypowiedzieć te słowa jakby niedbałe; ale jakkolwiek się starał, nie udało mu się. — Robiłem cud!.. Nie gadaj pan głupstw. Robić cud! Ależ wszyscy wiedzą, że pan nie wierzy w cuda! Musi to być jeden z twoich głupich kawałów czarodziejskich, oto co jest!

Pan Fothering zrozumiał, że zdradził swoją drogocenną tajemnicę, że ją rzucił na cztery wiatry. Gwałtowny napad gniewu pobudził go do działania. Żywo i z wściekłością zwrócił się do agenta policji.

— Dość już mam tego, rozumiesz pan! Pokażę panu jeden z moich głupich kawałów czarnoksięskich, rozumiesz pan? Idź do djabla! Idź, coprędzej!

Agent znikł jak kamfora.

Tej nocy Fothering nie uczynił żadnego innego cudu i nie troszczył się o to, co się stało z jego kwitnącą la

ską. Wrócił zaraz do miasta i pełny spokojnego podziwu, poszedł do siebie.

— To dar potężny — myślał — to dar nadzwyczaj potężny... Nie miałem zamiaru korzystać z niego w ten sposób, nie miałem istotnie... Ciekaw jestem, jak to może być tam w piekle?

Siadł na brzegu łóżka, by zdjąć kamasze. Nagle przyszła mu szczęśliwa myśl: przerzucił agenta policji do SanFrancisco — i już nie naruszając normalności zjawisk, rozsądnie położył się do łóżka. W nocy śnił mu się Winch rozgniewany.

Nazajutrz Fothering dowiedział się dwóch ciekawych nowin. Ktoś zasadził piękny krzak pnącej się róży pod murem domu pana Gomshott, a nadto przeszukano całą rzekę aż do młyna, skutkiem przypuszczenia, że agent policji w niej utonął.

Przez cały ten dzień pan Fothering był roztargniony i zadumany; nie zrobił żadnego cudu, również jak i dnia następnego, wyjąwszy przesyłki trochy żywności dla Wincha. Robotę zaś swoją w biurze wykonał z najwyższą ści

słością, pomimo, że w głowie huczały mu myśli aż do ogłuszenia. Wiele osób dostrzegło jego niezwykłe roztargnienie i miękkość zachowania, co spowodowało liczne żarty. — On zaś najwięcej myślał o Winchu.

W niedzielę wieczorem poszedł do kościoła, gdzie — szczególna rzecz! — pan Maydig, duchowny, który się interesował nieco nauką tajemną, miał kazanie "O zakusach niedozwolonych".

Pan Fothering nie był zbyt akuratnym parafjaninem, ale jego system twierdzącego sceptycyzmu, o którym już wspominaliśmy, był teraz wielce zachwiany. Treść kazania rzuciła nowe światło na jego świeże dary i nagle postanowił iść i rozmówić się po nabożeństwie z p. Maydigiem. Gdy się zdecydował, pytał siebie ze zdumieniem, dlaczego mu wcześniej nie przyszła ta myśl do głowy.

Pan Maydig, człowiek chudy i nerwowy, o długiej szyi i długich rękach, był mile wzruszony żądaniem rozmowy prywatnej ze strony młodzieńca, którego obojętność w rzeczach religijnych była

zgorszeniem dla całego miasta. Po krótkiej zwłoce zaprowadził go do swego gabinetu w sąsiedztwie kaplicy, posadził na wygodnym fotelu i stojąc przed wesołym ogniem kominka, prosił, aby mu wyłożył cel swej wizyty.

Z początku pan Fothering był nieco zmieszany i nie wiedział, jak rozpocząć przemowę.

— Pan może mi nie zechce wierzyć, panie Maydig... ja się boję... i tak dalej przez pewien czas.

W końcu postawił kwestję i zapytał, co pan Maydig myśli o cudach.

— Sądzę, że pan nie wierzy — dodał — żeby człowiek na stanowisku podrzędnem, jak ja, naprzykład, siedzący teraz oto w tym fotelu, mógł posiadać w sobie rodzaj tajemniczej potęgi, która mu pozwala czynić rzeczy nadzwyczajne, jedynie zapomocą woli.

— To możliwe — rzekł p. Maydig. — Są w tym rodzaju rzeczy możliwe.

— Jeżeli mi pan pozwoli użyć swobodnie jakiego przedmiotu z tego pokoju, to zdaje mi się, że mu potrafię tego dowieść doświadczalnie. Weźmy na

Przykład tę skrzynkę tytoniu. Chciałbym wiedzieć, czy to, co ja z nią zrobię, jest cudem, czy nie. Pozwól mi jej na chwilę, panie Maydig, proszę bardzo.

Zmarszczył brew, wyciągnął rękę ku skrzynce z tytoniem i rzekł:

— Stań się wazonem fijołków!

Skrzynka tytoniu w jednej chwili stała się tem, czego żądał cudotwórca.

Na widok tej przemiany, pan Maydig podskoczył gwałtownie, a spojrzenie jego błądziło chwilowo od gościa do wazonu. Nie mógł słowa powiedzieć. Nagle zdecydował się, podszedł do stołu nachylił się i powąchał kwiaty. Były zupełnie świeże i bardzo piękne. Potem duchowny ze zdumieniem patrzał na Fotheringa.

— Jak pan to zrobił? — pytał.

Pan Fothering zaczął kręcić wąsa.

— Rozkazałem... i oto... Czy to cud, czy czarna magja, czy co? Cóż pan sądzi jest we mnie? Oto, co chciałbym wiedzieć.

— Jest to wypadek nadzwyczajny.

— Tydzień temu jeszcze nie wiedzia

łem wcale, tak jak i pan, że mogę robić takie rzeczy. Jest coś osobliwego w mojej woli, jak przypuszczam — to wszystko, co w tem widzę.

— Czy to jedyna rzecz? Czy możesz pan zrobić jeszcze co innego?

— Ależ tak, panie! — zawołał Fothering. — Wszystko, co chcę.

Zamyślił się i przypomniał sobie seans prestigitatorski, na którym był przed rokiem.

— Uwaga — rzekł, wyciągając rękę ku wazonowi — zmień się w szklany klosz dla ryb... nie, nie to... zmień się w akwarjum pełne wody ze złotemi rybkami, to lepsze. Czy widzisz, panie Maydig?

— To zdumiewające, to nieprawdopodobne! Albo pan jesteś najosobliwszy z... Ale nie...

— Mogę i to zmienić w co zechcę — powiedział pan Fothering — w co zechcę. O, stań się gołębiem, dalej!

W tej samej chwili siny gołąb zaczął fruwać po pokoju, zmuszając p. Maydiga, schylać się za każdem jego zbliżeniem.

— Zatrzymaj się! — i gołąb stanął nieruchomy w powietrzu.

— Mogę go zmienić nanowo w wazon kwiatów — rzekł.

I pomieściwszy gołębia na stole, wykonał cud zapowiedziany.

— Możeby pan chciał teraz zapalićfajkę?

I nanowo przywrócił skrzynkę z tytoniem.

Pan Maydig śledził wszystkie te ostatnie zmiany z rodzajem zadyszanego milczenia. Bojaźliwie patrzał na pana Fotheringa, bardzo delikatnie wziął w rękę skrzynkę z tytoniem, sprawdził jego tożsamość i postawił na stole.

— No, no! — było to jedyne wyrażenie, jakie znalazł dla swych uczuć.

— Teraz nic łatwiejszego, jak wyjaśnić panu, dlaczego tu przyszedłem.

Opowiedział tedy długą i skomplikowaną historję swoich dziwnych doświadczeń, zaczynając od lampy pod Long Dragon i kłopotliwie wspominając przygodę z Winchem. Gdy opowiadał swe dzieje, chwilowa duma wywołana trwogą p. Maydiga zniknęła i stał

się znów pospolitym Fotheringiem, jakim był w życiu codziennem.

Pan Maydig słuchał uważnie, a twarz jego zmieniała się stosownie do momentów opowieści. Nagle, właśnie gdy Fothering opowiadał mu cud trzeciego jajka, duchowny przerwał mu szybkim ruchem ręki.

— To niemożliwe — rzekł — to nieprawdopodobne! To zdumiewające istotnie, ale to wyjaśnia wielką liczbę nadzwyczajnych trudności. Władza dokonywania cudów jest to dar, cecha wyjątkowa, jak genjusz albo wzrok podwójny. Aż do dziś spotykano ją rzadko i u ludzi wyjątkowych. Ale w tym wypadku... Zawsze dziwiłem się cudom Mahometa, cudom Yoghisów i pani Bławatskiej, ale to rzecz prosta. Tak, to poprostu dar nadprzyrodzony! I to znakomicie wzmacnia argumenty tego wielkiego myśliciela — (i tu głos p. Maydiga był jakby cały w ukłonach) Jego Wysokości Księcia d'Argyle. Tu jesteśmy wobec jakiegoś prawa głębszego... głębszego, niż prawo natury. Tak, tak — mów pan dalej! mów pan dalej!

Pan Fothering zaczął opowiadać swą przygodę z Winchem, a pan Maydig, który już nie był onieśmielony ani zatrwożony, zaczął nogami wstrząsać na prawo i na lewo i wydawał okrzyki zdumienia.

— To właśnie najbardziej mnie niepokoiło — mówił Fothering dalej — i dlatego potrzebna mi była natychmiastowa rada. Niewątpliwie jest on w San Francisco, gdziebądź jest San Francisco, ale oczywiście jest to przykre dla nas obu, jak to pan zauważy, panie Maydig. Nie wyobrażam sobie, jak on rozumie to, co się stało; zapewne jest przerażony i zrozpaczony i chce mnie odnaleźć. Bardzo być może, że ciągle w drogę wyrusza, aby przyjechać do nas, aleja Powracam go na miejsce zapomocą cudu, myśląc o nim od czasu do czasu. I naturalnie jest to rzecz, której on nie rozumie i to go dręczy; oczywiście, jeżeli za każdym razem kupuje bilet kolei żelaznej, kosztowało go to już niemało pieniędzy. Robiłem co mogłem dla niego. Rozważyłem, skoro jego ubranie spłomieniło się i zniszczyło... zanim go

stamtąd wydobyłem... pan wie, czy piekło jest takie, jak mówią. W tym wypadku, w tym stanie, przypuszczam, że może go w San Francisco wtrącili do więzienia. Naturalnie, zapragnąłem, aby miał na sobie nowy mundur, skoro tylko o tem pomyślałem. Ale widzi pan, jestem w położeniu ogromnie kłopotliwem...

Pan Maydig poważnie się zastanawiał nad tą sprawą.

— Widzę, że pan jest w kłopocie. Położenie trudne. Jakżeby z tego wyjść?

I nic wyraźnego nie mógł powiedzieć.

— Cokolwiekbądź, dajmy pokój Winchowi i zbadajmy sprawę najważniejszą. Nie myślę, aby to była czarna magja lub coś podobnego. Nie zdaje mi się, aby w tem był cień intencji zbrodniczej, panie Fothering, najmniejszy cień, chyba, żebyś niweczył fakty ma terjalne. Nie, to są cuda — czyste cuda, cuda, że tak powiem, w najrzadszym gatunku.

Chodził tam i z powrotem, przed kominkiem, gestykulując, gdy p. Fothering

siedział na fotelu, oparłszy łokieć na stole, a głowę na dłoni i zdawał się być bardzo zafrasowany.

— Mając taki dar cudów, dar oczywiście potężny — mówił pan Maydig — znajdziemy sposób, by znaleźć Wincha, nie lękaj się pan... Drogi panie, jesteś osobą ważną, zdolną do możliwości najdziwniejszych, oczywistość to Potwierdza; nadto, rzeczy, które możesz robić...

— Tak, myślałem o kilku rzeczach, ale one się ukazują tak jakoś na opak. Widział pan — tylko co — rybę... Fałszywy rodzaj basenu, fałszywy rodzaj ryby... A ja sądziłem, żem wyraźnie określił, czego chciałem.,.

— To naturalne — rzekł duchowny — naturalne, bardzo naturalne...

Zatrzymał się i patrzał na Fotheringa.

— Jest to dar praktycznie nieograniczony. Wypróbujemy tę władzę pańską, o ile można. Jeżeli ona istnieje rzeczywiście... Jeżeli jest rzeczywiście tem, czem się zdaje być...

I jakkolwiek uważalibyśmy to za rzecz

nieprawdopodobną, wieczorem w niedzielę listopada r. pan Fothering, pod natchnieniem i kierownictwem pana Maydiga — zaczął w jego gabinecie wykonywać różne cuda. Specjalnie i z naciskiem zwracamy uwagę na tę datę.

Czytelnik zarzuci nam, jeżeli już nie uczynił tego, że pewne punkty tej historji są nieprawdopodobne, że gdyby fakty tego rodzaju odbyły się istotnie, toby o nich mówiono w owym czasie we wszystkich gazetach. Szczególnie zaś wyda mu się trudnem uznać fakty, niżej podane, gdyż między innemi prowadzą one do wniosku, że on lub ona, czytelnik lub czytelniczka, musieliby w ten pamiętny wieczór zginąć w sposób gwałtowny i bezpowrotnie.

W dalszym ciągu tego zarysu wszystko to doskonale się wyjaśni i stanie się wiarogodnem, co uzna każdy rozważny i inteligentny czytelnik. Jednak nie możemy w tem miejscu zakończyć tej historji, gdyż doszliśmy tu zaledwie do jej środka.

Z początku cuda dokonane przez Fotheringa były to tylko bojaźliwe małe

cudki na drobnych przedmiotach i cackach pokojowych, równie nikle jak cuda teozofów, a mimo to przyjmowane z pełnym uszanowania lękiem przez ich Współtwórcę.

Co do pana Fotheringa, to ten chciałby z miejsca skończyć sprawę Wincha. Ale pan Maydig nie dopuścił do tego. Dokonawszy z tuzin różnych pospolitych cudów domowych, poczuli, że zmysł ich władzy rośnie; wyobraźnia podnieca ich inwencję; wreszcie i ambicja się powiększa.

Pierwsze wielkie przedsięwzięcie zawdzięczali głodowi i niedbalstwu pani Minchin, gospodyni duchownego. Wieczerza, którą p. Maydig ofiarował panu Fothering, była zapewne źle podana i niezbyt apetyczna dla obu pracowitych taumaturgów; ale oni siedzieli już przy stole i wielebny mówił ze smutkiem raczej niż z gniewem o niedbalstwie i zapomnieniach swej gospodyni. Nagle p. Fotheringowi przyszło do głowy, że ma wyjątkową okazję.

— Czy nie sądziłby pan, panie May

dig, czy nie byłoby to niedyskretne, gdybym...

— Drogi panie Fothering, zapewne, nie, nie myślę...

Fothering przerwał mu gestem.

— Czegóż zażądamy? — pytał jako umysł szerszy, który staje odrazu na wysokości sytuacji; i podług wskazówek Maydiga, ułożył projekt nowej kolacji.

— Co do mnie — rzekł, przeglądając wybór pana Maydiga — to mam szczególną chętkę na pół butelki stoutu i dobrą porcję królika — i to właśnie rozkażę. Do burgunda nie mam przekonania.

I oto z miejsca ukazał się stout i królik — na zawołanie.

Długo przesiedzieli przy wieczerzy, rozmawiając jakby równi sobie, czem Fothering był zdziwiony i za co był prawdziwie wdzięczny swemu towarzyszowi. Mówili o cudach, jakie zamierzali wkrótce z mocy swej wykonać.

— Ale, panie Maydig, mógłbym może panu pomóc pod względem gospodarskim?

— Nie rozumiem dobrze — rzekł du

chowny, nalewając sobie szklankę cudownego burgunda.

Fothering wyczarował sobie drugą porcję królika i z pełnemi ustami mówił:

— Myślałem sobie — niam, niam — że może mógłbym — niam, niam — zrobić cud z panią Minchin — niam, niam — i uczynić ją lepszą.

Pan Maydig postawił szklankę na stole i zdawał się niedowierzać.

— Ona jest... Ona nie lubi, gdy się kto miesza do jej spraw, uważa pan, Panie Fothering. I prawdę mówiąc jest już po jedenastej i zapewne moja gospodyni leży już w łóżku i śpi. Czy myśli pan ostatecznie...

Pan Fothering rozmyślał o tych zarzutach.

— Czemuż nie mamy zrobić tego w czasie jej snu?

Chwilowo pan Maydig opierał się temu, lecz potem ustąpił.

Fothering wydał rozkazy — i obaj panowie nieco mniej swobodnie, niż przedtem, dalej spożywali wieczerzę. Pan Maydig rozważał zmiany, jakich się spodziewał u swej gospodyni nazajutrz,

z optymizmem, który nawet zdrowemu rozsądkowi najedzonego Fotheringa wydawał się nieco przesadzonym, gdy szereg zmieszanych hałasów dał się słyszeć nad niemi.

Oczy ich spoglądały pytająco, a pan Maydig szybko opuścił izbę. Fothering wkrótce usłyszał jego głos: duchowny wzywał swą gospodynię, a potem zwolna wchodził na schody.

Po kilku chwilach wielebny powrócił lekkim krokiem, z twarzą promieniejącą.

— Cudowne! — rzekł — i wzruszające! Niesłychanie wzruszające!

Zaczął tam i z powrotem chodzić koło komina.

— Skrucha, wzruszająca skrucha... poprzez drzwi. Cudowna zmiana. Wstała. Musiała pewnie wstać natychmiast. Obudziła się, aby potłuc butelkę koniaku, ukrytą tajemnie w kuferku.

I wyznała to głośno. Ależ to nam pozwala... to nam otwiera najcudowniejsze widoki możliwości. Jeżeli mogliśmy uczynić taką zmianę w niej...

— Rzecz zupełnie bez granic — rzekł Fothering — a co do Wincha...

— Zupełnie bez granic...

Wielebny stal przed kominkiem, a usunąwszy gestem trudną sprawę Wincha, zaczął rozwijać szereg cudownych pomysłów — pomysłów, które budziły się w jego wyobraźni w miarę jak mówił.

Co to były za pomysty, to nie należy do tej opowieści. Dość wiedzieć, że Wszystkie one się opierały na bezmiernej życzliwości dla ludzi, dość wiedzieć też, że problemat Wincha został nierozwiązany. Również niema potrzeby opisywać, w jakiej mierze ten szereg cudów został urzeczywistniony. Losy tych cudów były zadziwiające.

Zaczynało już prześwitywać, gdy obaj Panowie jeszcze gawędzili, chodząc po rynku miejskim; błądzili po placu, jakby zlodowaciałym w promieniach księżyca — podnieceni szczególną ekstazą taumaturgiczną, pan Maydig podskakiwał wciąż i gestykulował, Fothering zaś, zgięty i najeżony, coraz bardziej się dziwował swej wielkości. Odrodzili Wszystkich pijaków dzielnicy, zmienili

wszystko piwo i alkohol w wodę — do czego Maydig namówił pana Fotheringa. Nadto wielce ulepszyli ruch miejscowej kolei żelaznej, osuszyli bagniska, podnieśli płodność gruntu wzgórz, otaczających miasto, i zniweczyli brodawkę na ręce duchownego. Teraz zamierzali zbadać, czy potrafiliby uregulować zepsutą groblę rzeczną.

— Miasto — mówił pan Maydig — będzie zupełnie niepodobne do siebie, a jakże wszyscy będą zdziwieni i wdzięczni!

Właśnie w tej chwili zegar kościelny wybił godzinę trzecią rano.