Stefania Skwarczyńska
Niedostrzeżony problem podstawowy genologii
w genologii panuje chaos, wyraża się:
brakiem powszechnie obowiązujących tez
obiegiem niedostatecznie uzasadnionych twierdzeń
brakiem koordynacji poszczególnych działów
wewnętrznymi sprzecznościami
poszukiwanie źródeł „choroby” genologii
rzeczywistość rodzajów literackich - spór miedzy „realistami” a „nominalistami”
dzisiejsza genologia jest obciążona zdyskwalifikowaną już genologią tradycyjną oraz różnymi teoriami literackimi
za główną przyczynę chaosu uznajemy brak istotnego rozeznania co do samego przedmiotu badań genologicznych
odpowiedź, że przedmiotem badań genologii są rodzaje literackie jest błędna
w polu widzenia genologii znajdują się twory trojakie, które są ze sobą powiązane, ale się różnią, a genologia miesza je ze sobą - nie dostrzega problematyki każdego z tych trojakich tworów
twory trojakie:
przedmioty genologiczne = rodzaje, gatunki i odmiany literackie
pojęcia genologiczne = pojęcia odzwierciedlające poznawczo przedmioty genologiczne
nazwy genologiczne = nazwy wskazujące przedmioty genologiczne, będące równocześnie nosicielkami odnośnych i pojęć genologicznych
te twory genologia miesza i traktuje wymiennie
w rezultacie wygląda to tak, jakby rejestr rzeczywistych przedmiotów genologicznych był ustalany na podstawie istnienia tworów językowych o charakterze nazw / o pozorach nazw, a nie odwrotnie - od istniejących przedmiotów, którym przyporządkowane zostają nazwy
genologia odkrywa w nierozpoznanym materiale literackim nierozpoznane dotąd struktury i nadaje im nazwy
podstawowe rzędy genologiczne to: przedmioty genologiczne, pojęcia genologiczne, nazwy genologiczne
przedmiot genologiczny: swoista rzeczowość i obiektywność, niezależność w istnieniu od myśli poznawczej → odkrycie nierozpoznanego dotąd gatunku literackiego. Podmioty genologiczne istnieją wyłącznie w materiale literackim, dopiero ich odbicie w pojęciu genologicznych stwarza niejaki pozór jakby uwolnienia się od konkretnego materiału literackiego. Miejsce przedmiotów genologicznych znajduje się w świecie form
współczesna nauka o literaturze jest skłonna widzieć przedmioty genologiczne jako formy
formom tym przypisujemy znaczenie struktur
całość utworu literackiego jest oparta w swej indywidualnej konstrukcji na strukturze rodzajowej
nie istnieją przedmioty genologiczne poza materiałem literackim
nie ma utworu literackiego bez kośćca rodzajowego
jeden utwór może być zbudowany na podstawie więcej niż jednej formy rodzajowej → instrumentacja rodzajowa utworu literackiego
geneza przedmiotów genologicznych: osobną grupę stanowią rodzaje literackie, osobną gatunki literackie i osobną odmiany literackie.
Rodzaje różnią się od gatunków i odmian pod względem swej natury i charakteru, a nie tylko pod względem większej i mniejszej ilości cech przy takiej samej naturze i charakterze
geneza rodzajów literackich: nie da się uchwycić momentu historycznego ich krystalizacji
są równie stare jak sam komunikat językowy
coś jakby formy naturalne
geneza rodzajów i odmian literackich: krystalizują się w pewnym konkretnym czasie
krystalizowały się pod wpływem pewnych konkretnych warunków historyczno-społecznych
można określić je jako formy historyczne
struktury przedmiotów genologicznych są w bezpośrednim związku ze strukturą komunikatu językowego
modyfikacyjne warianty struktury to coś jak warianty funkcjonalne
forma rodzajowa - jeżeli zaistnieje chociaż raz w jednym utworze językowym - jest powołana do istnienia, a wiec nie musi pojawiać się w szeregu utworów, aby sądzić o jej istnieniu
modelem do którego powinny być przymierzane różne egzemplarze jednej struktury rodzajowej jest jej egzemplarz chronologicznie pierwszy
pojęcia genologiczne: myślowe odzwierciedlenie i całościowe ujęcie istotnych cech przedmiotów czy zjawisk → takie myślowe odbicia poszczególnych przedmiotów genologicznych, które by je ujmowały w strukturalnej ich pełni przez istotne dla poszczególnych struktur właściwości
spora część funkcjonujących w genologii pojęć genologicznych nie odpowiada wymaganiom nauki
nazwy genologiczne: wskazują poszczególne przedmioty genologiczne oraz są nośnikami odnośnych pojęć genologicznych → jeśli nazwa nie spełnia tych dwóch funkcji, to jest pseudonazwą i nie ma dla niej miejsca w obrębie literaturoznawstwa
sam fakt wytwarzania się słów o charakterze genologicznym stanowi świadectwo faktycznego istnienia i obiektywnej rzeczywistości przedmiotów genologicznych
w nazewnictwie genologicznym panuje chaos
1939 - kongres w Lyonie poświęcony sporom genologicznym