EWALUACJA WEWNĘTRZNA - MOJE DOŚWIADCZENIA

Maria Gilewska

Rok szkolny 2010/2011 to kolejny rok zmagań dyrektorów i nauczycieli z ewaluacją wewnętrzną. Jak sobie z tym radzą placówki? Pragnę podzielić się swoimi spostrzeżeniami i odczuciami oraz opowiedzieć o tym, jak w moim przedszkolu przebiega proces ewaluacji wewnętrznej. Kiedy zaczynałyśmy - jak wszyscy - miałyśmy wiele pytań i obaw, ale dzięki szkoleniom i publikacjom poszerzyłyśmy swoją wiedzę i doświadczenie. Przecież już wcześniej mierzyłyśmy jakość pracy przedszkola, poddawałyśmy ewaluacji programy wychowania przedszkolnego i pozostałe programy.

W roku szkolnym 2009/2010 z rozporządzeniem o wymogach wobec edukacji przedszkolnej w ręku odważnie rozpoczęłyśmy ewaluację. Nasze przedszkole jest placówką publiczną, uczęszcza do niego 125 dzieci w wieku od trzech do sześciu lat. Zdecydowaną większość stanowią dzieci ze środowiska miejskiego.

Gdy przystępowałyśmy do ewaluacji, wszystkie nauczycielki znały już bardzo dobrze nową podstawę programową oraz podstawowe umiejętności, którymi dziecko powinno się wykazać, kończąc edukację przedszkolną. Zaczęłyśmy od opracowania harmonogramu badań. Ujęłyśmy w nim etapy ewaluacji, terminy i osoby odpowiedzialne.

Kolejne etapy ewaluacji to:

• opracowanie projektu (określenie obszarów, kryteriów i pytań kluczowych),

• opracowanie narzędzi badania,

• przeprowadzenie badań,

• analiza wyników,

• przygotowanie raportu z badań,

• prezentacja raportu.

Zespół powołany przez radę pedagogiczną naszego przedszkola przystąpił do opracowania projektu ewaluacji wewnętrznej. Projekt został zatwierdzony na kolejnym posiedzeniu rady pedagogicznej. Zdecydowałyśmy, że badaniu poddamy efekty działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola.

Sformułowałyśmy cele, jakie chciałyśmy osiągnąć:

• sprawdzenie skuteczności działań podejmowanych przez przedszkole w zakresie bezpieczeństwa dzieci, określenie, co należy usprawnić lub zmienić,

• tworzenie w przedszkolu kultury informacji zwrotnej, zachęcanie rodziców do zgłaszania własnych opinii i uwag o pracy przedszkola.

Badania przeprowadzał pięcioosobowy zespół nauczycielek przy wsparciu dyrektora. Ewaluacja trwała od listopada 2009 r. do maja 2010 r. Odbiorcami badań byli: dyrektor, nauczyciele, rodzice i organ nadzorujący.

Do obszaru „Efekty działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Respektowane są normy społeczne” określono następujące kryteria:

• Dzieci czują się w przedszkolu bezpiecznie.

• W przedszkolu diagnozuje się zachowania dzieci.

• Dzieci wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje.

• Podejmowane są działania mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań.

• W przedszkolu analizuje się podejmowane działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań, ocenia się ich skuteczność oraz modyfikuje w razie potrzeb.

Na podstawie powyższych kryteriów postawiłyśmy sobie wiele pytań kluczowych. Zastosowałyśmy różne metody badań, dzieki czemu pozyskałyśmy cenne informacje.

Użyte narzędzia do badań, to:

• obserwacja,

• ankieta,

• rozmowa,

• analiza dokumentów.

Z zebranych informacji wynikło, że dzieci chętnie przebywają w przedszkolu. Są pogodne, radosne, chętnie bawią się z innymi. Czują się bezpiecznie. Zarówno pomieszczenia, jak i plac zabaw nie stwarzają dla nich zagrożeń.

Rodzice są zadowoleni z placówki. 79% ankietowanych z nich uważa, że przedszkole zapewnia dzieciom bezpieczeństwo, prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. Dzieci chętnie pozostają w przedszkolu, szybko aklimatyzują się w nowym środowisku. Akceptują swoje wychowawczynie, darzą je zaufaniem, sympatią, czują się z nimi bezpiecznie (jest to wynik realizowanego „Programu adaptacyjnego", jak również dużego zaangażowania nauczycielek i całego personelu administracyjnego).

Dzieci wiedzą, do kogo należy zgłaszać się o pomoc w razie potrzeby, i robią to bez obawy (są to przede wszystkim potrzeby z zakresu czynności samoobsługowych). Zgłaszane potrzeby są analizowane i zaspokajane przez nauczycielki i personel obsługi, a następnie dokumentowane w kartach obserwacji i arkuszach diagnostycznych.

Przeprowadzone badania wykazały, że przedszkole skutecznie realizuje „Program adaptacyjny”. 
80% ankietowanych rodziców zwracało uwagę na duże zaangażowanie i pomoc całego personelu placówki w adaptacji ich dziecka w przedszkolu.

Nauczycielki wszystkich grup wiekowych prowadzą obserwację i diagnozę zachowań dzieci. Nauczycielki grup młodszych - na podstawie kart obserwacji, a nauczycielki grup starszych - arkuszy diagnostycznych. Poszerzone są one o dodatkowe notatki, zapiski dotyczące zachowań dzieci, spostrzeżeń nauczycieli oraz działań wychowawczych podjętych z inicjatywy wychowawczyń w celu wyeliminowania niepożądanych zachowań.

Zarówno karty obserwacji, jak i arkusze diagnostyczne zawierają punkty dotyczące zachowań dzieci w czasie zabaw i w czasie aktywności zadaniowej.

Wymienione dokumenty uwzględniają:

• przestrzeganie zasad ustalonych w grupie,

• używanie zwrotów grzecznościowych,

• zachowania dzieci w czasie zabaw i zajęć,

• pomaganie innym kolegom,

• ocenianie postępowania swojego i rówieśników,

• radzenie sobie w sytuacjach trudnych,

• współdziałanie z innymi w zabawie i podczas wykonywania zadań,

• wyrażanie swoich potrzeb i uczuć w sposób adekwatny do sytuacji,

•  rozumienie emocji i uczuć innych osób,

• pomaganie innym.

Rodzice pozytywnie oceniają rolę przedszkola w uczeniu i przestrzeganiu pozytywnych zachowań (82% ankietowanych). Na podstawie przeprowadzonych rozmów z nauczycielkami stwierdzono, że stosowane formy diagnozy zachowań dzieci są wystarczające.

Informacje uzyskane ze wstępnej diagnozy wykorzystane zostały do opracowania programów pracy indywidualnej i wyrównawczej. Pomogły one intensywnie wspomagać dzieci i zmniejszać zaburzenia (rozwoju emocjonalnego, społecznego) oraz ujednolicić oddziaływania wychowawcze i wspomagać rodziców w rozwiązywaniu problemów wychowawczych.

Dzieci uczęszczające do przedszkola znają swoje prawa i obowiązki. Każda grupa wiekowa wypracowała własne normy i zasady obowiązujące w grupie. Zostały one zapisane (zilustrowane obrazkami) i umieszczone w widocznym miejscu w sali. Dzieci znają obowiązujące zasady postępowania, których się od nich oczekuje, choć - jak to zwykle bywa - nie wszystkie dzieci i nie zawsze je przestrzegają.

Jednym z narzędzi stosowanych w pracy wychowawczej jest samoocena dzieci oraz ocena zachowania rówieśników. Zauważono, że dzieci młodsze mają spore trudności z dokonaniem samooceny. Natomiast dzieci pięcio- i sześcioletnie w większości potrafią dokonać samooceny i podać jej uzasadnienie.

W grupach zostały jasno sformułowane systemy motywujące do właściwych zachowań (np. tablica serc, pochwała przed grupą, pełnienie dyżurów). Na niepożądane zachowania dzieci wychowawczynie reagują szybko, stanowczo i konsekwentnie, stosując określone formy (czasowe odsunięcie od zabawy, odwoływanie się do zawartych umów bądź informowanie rodziców).

W przedszkolu we wszystkich grupach wiekowych realizowane były bloki tematyczne, na których dzieci poznały swoje prawa i obowiązki. Wspólnie z dziećmi ustalono normy regulujące współżycie w grupie między dziećmi i nauczycielkami tzw. kontrakty grupowe, kodeksy zachowań.

Rodzice doceniają rolę przedszkola w:

• nauczaniu dzieci przestrzegania zasad bezpieczeństwa - 51% ankietowanych,

• nauce przestrzegania norm społecznych - 49% ankietowanych

• budowaniu wiary we własne możliwości - 42% ankietowanych,

• kształceniu umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych - 31% ankietowanych.

Nauczycielki wszystkich oddziałów prowadzą stałą i ścisłą współpracę z rodzicami w sprawie zachowań dzieci. Odbywa się to poprzez zebrania grupowe, zajęcia otwarte, rozmowy indywidualne. Rozmowy te dotyczą zachowań pozytywnych i negatywnych.

Nauczycielki przekazują rodzicom swoje spostrzeżenia, uwagi dotyczące zachowań dziecka w grupie oraz ustalają wspólny kierunek działań. Przedszkole wspiera rodziców tych dzieci, które mają kłopoty wychowawcze i rozwojowe - udzielaja fachowych porad lub kieruje dziecko do poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Rodzice (64% ankietowanych) są zadowoleni z udzielonej pomocy wychowawczej. Najbardziej akceptowaną formą uzyskiwania informacji o zachowaniu dziecka jest rozmowa indywidualna z nauczycielką (tak twierdzi 84% ankietowanych) oraz zebrania grupowe (30% ankietowanych). Z badań wynika też, że zdecydowana większość rodziców (90%) nie ma trudności wychowawczych ze swoim dzieckiem.

W naszej placówce przez cały rok podejmowana była tematyka bezpieczeństwa, która wynika z realizacji programu wychowawczego i profilaktycznego. Wykorzystano bloki tematyczne podejmujące tematykę bezpieczeństwa i unikania zagrożeń. Rodzice akceptują podejmowane działania (69% ankietowanych) przedszkola na rzecz bezpieczeństwa.

Nauczycielki opracowały harmonogramy wycieczek, spotkań z przedstawicielami instytucji społecznych i sukcesywnie je realizowały. Dzieci uczestniczyły w teatrzykach o tematyce bezpieczeństwa. Wszystkie spotkania były odnotowane w dziennikach zajęć. Dzieci przekazywały rodzicom informacje o wycieczkach i spotkaniach, w których uczestniczyły (76% ankietowanych badanych potwierdza ten fakt).

Przedszkole przeprowadza ewaluację programu wychowawczego na półrocznych i końcowych posiedzeniach rady pedagogicznej. Ewaluacji dokonuje się na podstawie analizy dokumentów poszczególnych grup (dzienników zajęć, protokołów zebrań, zajęć otwartych, opinii nauczycielek). Na podstawie przeprowadzonej ewaluacji formułowane są wnioski do dalszej pracy placówki. Zdaniem nauczycieli treść programu wychowawczego jest aktualna i nie wymaga modyfikacji. Postulowane zmiany dotyczyły wyłącznie form realizacji.

Końcowym etapem ewaluacji jest ustalenie słabych i mocnych stron placówki. W naszym przedszkolu słabe strony to:

• niedostateczna świadomość rodziców o wartości działań podejmowanych przez przedszkole w zakresie bezpieczeństwa i wychowania,

• zbyt małe zaangażowanie rodziców w realizację tematyki bezpieczeństwa i wspieranie pozytywnych zachowań.

Mocne strony to:

• przedszkole odpowiednio dba o bezpieczeństwo dzieci,

• rodzice są zadowoleni z działalności placówki,

• przedszkole podejmuje wszelkie działania, począwszy od diagnozy zachowań i potrzeb dzieci, poprzez planowanie (programy pracy indywidualnej) i realizację służącą uczeniu pozytywnych zachowań i eliminacji niepożądanych,

• wdrażany konsekwentnie system pozytywnych zachowań sprzyja kształtowaniu własciwych postaw i umiejętności oraz prowadzi do właściwego funkcjonowania w życiu społecznym (przedszkole, szkoła, życie dorosłe).

A oto wnioski, jakie po zakończonej ewaluacji przedstawione zostały radzie pedagogicznej i będą wykorzystane podczas pracy w roku szkolnym 2010/2011:

• będziemy dążyć do wzbogacenia różnorodności form pracy z dziećmi w czasie zabaw, zajęć, wycieczek, spotkań z przedstawicielami instytucji społecznych,

• będziemy wzmacniać współpracę z rodzicami, angażować ich w życie grupy na rzecz bezpieczeństwa, wzmacniania pozytywnych zachowań i rozwoju społecznego dzieci,

• od roku szkolnego 2010/2011 spotkania organizacyjne z rodzicami dzieci nowo przyjętych do przedszkola odbywać się będą w maju, a nie ‒ jak do tej pory ‒ w czerwcu.

---