PLATON
`PAŃSTWO' ks. 7
„Oto ludzie są niby w podziemnym pomieszczeniu na kształt jaskini. Do groty prowadzi od góry wejście zwrócone ku światłu, szerokie na całą szerokość jaskini. W niej oni siedzą od dziecięcych lat w kajdanach; przykute mają nogi i szyje tak, że trwają na miejscu i patrzą tylko przed siebie; okowy nie pozwalają im obracać głów. 2 góry i z daleka pada na nich światło ognia, który się pali za ich plecami, a pomiędzy ogniem i ludźmi przykutymi biegnie górą ścieżka, wzdłuż której widzisz murek zbudowany równolegle do niej, podobnie jak u kuglarzy przed publicznością stoi przepierzenie, nad którym oni pokazują swoje sztuczki.”
- zmysły to kajdany, uniemożliwiają kontemplację rzeczywistości realnej, trzeba je odrzucić i szukać rozumem
- gdyby przykuty miał nagle zobaczyć przedmioty prawdziwe, uciekałby do cieni , uznając je za prawdziwsze i potrafiąc lepiej zrozumieć to co widzi na cieniu, niż w rzeczywistości
- cierpiałby na świetle słonecznym i oślepiałoby go ono, nie pozwalając nic dostrzec
- naukę patrzenia zacząłby od cieni i odbić, dopiero potem patrzyłby na rzeczy prawdziwe, na końcu na słońce
- nie chciałby wrócić do jaskini
ale gdyby wrócił, miałby wzrok nieprzyzwyczajony do ciemności i rozpoznawałby cienie gorzej niż inni, a oni uważaliby, że nie warto wychodzić z jaskini, bo się oczy psują; śmiali by się z niego, a może i zabili (Sokrates)
- na szczycie świata myśli jest idea Dobra (słońce)
jest przyczyną wszystkiego rodzi prawdę i rozum
co słuszne i piękne
- tak, jak oko musiał się odwrócić do światła z całym ciałem, tak całą dusza trzeba się odwrócić od świata zjawisk w kierunku bytu rzeczywistego
- dzielności duszy są bliskie dzielnościom ciała, są wszczepiane przez obyczaj i ćwiczenia; tylko inteligencja ma w sobie coś boskiego, a może być albo przydatna i pożyteczna, albo nieprzydatna i szkodliwa
- osoby, które wejdą na wyżyny umysłowe- ku najwyższej idei- dobru, powinny zstępować z powrotem na dół i uświadamiać innych, żeby wszyscy byli szczęśliwi
- prawo jest czynnikiem wytwarzającym takich ludzi, żeby się nimi posługiwać dla zjednoczenia państwa
- wychowuje się takich ludzi lepiej, żeby pełnili ważne funkcje; np. wiadomo, że władza musi się ktoś zająć dla dobra ogółu, i taki człowiek potraktuje to jako obowiązek wobec ogółu, a nie, jak w innych państwach zajmie się władzą z powodu partykularnych pobudek
- w tym państwie rządziliby ludzie bogaci wewnętrznie- dobrzy i rozumni
jeśli panowaliby ubodzy duchowo, to zaczęłyby się walki o majątek
- od świata zjawisk ku bytowi prowadzi arytmetyka i rachunki
ten przedmiot jest zarówno potrzebny w rządzeniu, jak i w zrozumieniu natury bytu
- zmysły dają informacje niedostateczne
- podział na przedmioty myślowe i widzialne
- jeśli przedmiot jawi się rozumowi jako posiadający przeciwieństwo, to pobudza rozum; jeśli nie, to nie pobudza
- arytmetyka i rachunki są potrzebne do oglądania świata rozumem, a nie do handlu itp. ; ułatwiają duszy „odwrócenie się od świata przemijających zjawisk i zwrot w kierunku prawdy oraz istoty rzeczy”, ten przedmiot „skłania duszę, aby się samym rozumem posługiwała”
- arytmetyka i rachunki oraz geometria są potrzebne w wojskowości i takie użycie Platon uważa za słuszne i potrzebne- chodzi o strzeżenie państwa
- na dusze wyższa geometria działa tak, jak arytmetyka i rachunki
- geometrię uprawia się tylko dla poznania bytu, w dodatku wiecznego, a nie przemijalnego
- zwracanie się ku Dobru samemu; w rozmowie kierowanie się rozumem a nie spostrzeżeniami zmysłowymi jest sztuką mądrego rozmawiania- Dialektyką
|
przedmioty, których należy nauczać młodych : |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
1. |
arytmetyka i rachunki |
nauka |
rozum- ma za przedmiot byt |
|
|||
|
|
|
|
|
|||
2. |
geometria |
rozsądne rozważanie |
|
|
|||
3. |
stereometria |
wiara |
mniemanie- ma za przedmiot zjawiska, które powstają i giną |
||||
4. |
astronomia |
myślenie obrazami |
|
poprzedzają naukę dialektyki
chłopcy wybierani do kształcenia ich na przewodzących państwu:
- najmocniejsi
- najmężniejsi
- najprzystojniejsi
- szlachetnego i mocnego charakteru
- posiadający w swej naturze cechy, sprzyjające temu rodzajowi wykształcenia:
- bystrość i przenikliwość
- dobra pamięć
- nie dający się złamać
- chętnie przyjmujący trudy
nie może być `kaleki pod względem pracowitości', np. lubić wysiłek fizyczny a nie lubić umysłowego, albo uważający fałsz za zły, ale wybaczający sobie niewiedzę itd.
- nie wybierać do władzy starych, bo trudy są dla młodych
- nauczać tak, aby nie musiało to być przymusowe, bo niczego się nie nauczy; a przede wszystkim będzie można wyselekcjonować tych, którzy garną się do mądrości
- ci, którzy myśli szlachetne przyjmują tylko poprzez wszczepienie im ich, mogą zacząć łamać zasady, jeśli się spotkają z `myślami wolnymi', które mogą podważyć ich postawę i sprawić, że przestaną wierzyć w swa dotychczasową postawę
starsi już się nie bawią w podważanie praw i prawd dla zasady
- po nauce 15 lat na praktykę, a ci, którzy wszystko przejdą pomyślnie, będą najlepsi do wprowadzania ładu i oświecania innych; będą głównie filozofami
- kobiety też mogą być do tego przygotowywane, jeśli będą miały odpowiednie warunki naturalne
3
3