SPOŁECZNO-KULTUROWE CZYNNIKI PRZEMIAN RODZINY

Przyczyny przemian:

• Przeobrażenia po II wojnie światowej : industrializacja, urbanizacja, rozwój szkolnictwa, migracje społeczne, odpływ ludności ze wsi do miast, przeobrażenia kulturowe

• Instytucja rodziny zdezintegrowana, zdegradowana ekonomicznie i zdemoralizowana (alkoholizm, brak szacunku dla pracy, rozkład więzi rodzinnych) przez ustrój socjalistyczny

Obecnie:

• Polacy wciąż jeszcze narodem familiocentrycznym (cenią sobie więzi rodzinne)

• Przedłużanie edukacji młodego pokolenia oraz złe warunki ekonomiczne (bezrobocie, trudności z uzyskaniem własnego mieszkania, brak stabilności materialnej) powodują późniejsze wyprowadzki dzieci

• Rodzina jest ważnym czynnikiem wsparcia dla młodych ludzi (badania z 2004r) - ułatwia orientację w przechodzącej transformacje rzeczywistości

Przemiany- 3 x D :

1. Detradycjonalizacja : przechodzenie od społeczeństwa tradycyjnego (patriarchat) do nowoczesnego (rodzina partnerska, demokratyczna).

• zmiana charakteru pracy i towarzyszące jej migracje wpłynęły na rozerwanie więzi między pokoleniami (redukcja pokoleniowa rodziny) i osłabienie międzypokoleniowego przekazu tradycji

• pojawienie się środków masowego przekazu służyło upowszechnianiu nowoczesnych idei i filozofii

• emancypacja i równouprawnienie kobiet wpłynęły na modernizację patriarchalnych rodzin - wzrost pozycji matki i żony

• matrocentryzm : duża koncentracja życia rodzinnego wokół matki, przy ograniczeniu lub eliminacji roli ojca (ojciec zmarginalizowany)

• reakcją wielu mężczyzn, pochodzących z rodzin tradycyjnych, jest odsunięcie się od rodziny (ojciec nieobecny)

• zmiana relacji między rodzicami i dziećmi - mniej sztywne, formalne i zdystansowane, większy nacisk na bliskość emocjonalną i kontakt osobowy

2. Deinstytucjonalizacja: utrata przez rodzinę jej funkcji społecznych - zadań realizowanych na rzecz społeczeństwa.

1. Osłabienie funkcji:

• Prokreacyjnej - społeczeństwo tradycyjne kontrolowało zaspokajanie popędu seksualnego przez instytucję rodziny; dziś : antykoncepcja, stosunki przed i pozamałżeńskie, alternatywne formy życia partnerskiego

• Opiekuńczej i wychowawczej

- opiekę nad dziećmi przejmują instytucje żłobka, przedszkola, świetlicy

- opiekę nad starszym pokoleniem wspierając instytucje socjalne

• Kulturotwórczej - przekaz kultury, często opozycyjny do rodzinnego, poprzez media, grypy rówieśnicze, szkołę

• Towarzyskiej - członkowie mają swoje światy, a w nich swoich znajomych, swoje pokoje, komputery, telewizory

2. Postępująca indywidualizacja członków rodziny: kiedyś rodzina była grupą o wspólnych ideałach, celach i działaniach; dziś jest zlepkiem indywidualności, dążących do realizacji własnych potrzeb i celów.

3. Desakralizacja (sekularyzacja) - rodzina jako instytucja zatraca swój wymiar sakralny i religijny

• Laicyzacja społeczeństwa : odchodzenie od religii, relatywizacja zasad moralnych, zubożenie życia duchowego rodziny

• Prawna laicyzacja instytucji małżeństwa

• Ślub kościelny odrzucony lub traktowany jako element tradycji, a nie nierozerwalny sakrament

• Częste odrzucanie nauk Kościoła, dotyczących seksualności

• Prywatyzacja religii - religia nie spoiwem rodziny, a sprawą indywidualną każdego jej członka

1