BADANIA I NAUKA

A PROGRAMY POMOCOWE UE

wyciąg z materiałów źródłowych

Dla określenia ram czasowych procesu harmonizacji i implementacji prawa wspólnotowego Rząd Rzeczypospolitej Polskiej przyjął 31 grudnia 2002 roku jako datę gotowości Polski do członkostwa w Unii Europejskiej.

Polityka wspólnotowa w dziedzinie nauki i badań realizowana jest poprzez wieloletnie ramowe programy badań i rozwoju technologicznego. Jej celami są: zwiększanie międzynarodowej konkurencyjności przemysłu europejskiego, rozwój potencjału naukowo-technicznego, poprawa warunków życia obywateli UE oraz pomoc w realizacji innych polityk wspólnotowych. Założenia Piątego Programu Ramowego (5 PR) na lata 1998-2002 przewidują również przeciwdziałanie bezrobociu jako jeden z priorytetów polityki naukowo-technicznej UE.

Podstawą prawną tej polityki stanowi rozdział XV Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Traktat z Maastricht). Artykuł 130 (g) stwierdza, że w dążeniu do osiągnięcia powyższych celów Wspólnota będzie prowadzić następujące działania, które uzupełniają działania prowadzone w państwach członkowskich:

• realizacja programów badań, rozwoju technologicznego i projektów pilotażowych poprzez wspieranie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami, ośrodkami badawczymi i uniwersytetami,

• wspieranie współpracy w dziedzinie wspólnotowych badań, rozwoju technologicznego i projektów pilotażowych z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi,

• rozpowszechnianie i wykorzystywanie wyników wspólnotowych działań w zakresie badań, rozwoju technologicznego i projektów pilotażowych,

• stymulowanie szkolenia i przemieszczania się badaczy we Wspólnocie.

Polska w pełni podziela założenia, priorytety i cele polityki wspólnotowej w obszarze „Nauka i badania”. Dlatego też Polska zadeklarowała gotowość do przystąpienia do Piątego Programu Ramowego.

Program PHARE

Pierwszy program pomocy finansowej PHARE (Poland-Hungary Assistance to Restructuring of their Economies), który był początkowo pomyślany dla wspierania przekształceń gospodarczych na Węgrzech i w Polsce, a następnie i w innych państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Program ten został utworzony Rozporządzeniem Rady w roku 1989.

Głównym celem programu PHARE w latach 1990-97 było wspieranie procesu transformacji na drodze do demokracji i gospodarki rynkowej. Środki PHARE były wykorzystywane na różnorodne cele, m.in.: inwestycje w dziedzinie infrastruktury, wspieranie zmian w dziedzinie legislacji, dostosowanie struktur administracyjnych, tworzenie społeczeństwa obywatelskiego.

W ramach Nowej Orientacji PHARE, wynikającej z Decyzji Rady Europejskiej w Luksemburgu w 1997 r. o podjęciu procesu rozszerzania Unii Europejskiej i rozpoczęcia wiosną 1998 r. negocjacji z Polską w sprawie akcesji, podstawowym priorytetem i celem Programu jest przygotowywanie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej. Przyznane Polsce fundusze PHARE zostały ukierunkowane na takie priorytetowe cele gospodarcze jak: restrukturyzacja i prywatyzacja przemysłu, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, promocja eksportu, wspieranie rozwoju regionalnego, oraz tworzenie miejsc pracy w regionach. Do programu należy również wspieranie oświaty, opieki zdrowotnej i badań naukowych:

• opracowanie strategii rozwoju polskiego potencjału badawczo-rozwojowego,

• kształcenie dyrektorów i kadry kierowniczej szkół w zakresie nowych metod zarządzania w szkolnictwie, kształcenie nauczycieli,

• wyposażenie szkół w sprzęt informatyczny, audiowizualny,

• projekty współpracy międzyuczelnianej,

• stypendia indywidualne,

• wprowadzenie jednolitego krajowego systemu egzaminacyjnego dostosowanego do nowych programów szkolnych.

Program SOCRATES

Został utworzony na podstawie Decyzji nr 819/95EC Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, z dnia 14 marca 1995 r. Zadaniem tego programu jest rozszerzanie współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji. Jej różne formy obejmują dzieci, młodzież i dorosłych - od przedszkola po uniwersytet. Celem programu SOCRATES jest kreowanie europejskiego wymiaru w nauczaniu, powiększanie kręgu osobistych doświadczeń o wiedzę na temat innych krajów Europy, rozwinięcie poczucia jedności z Europą oraz wspomaganie procesów przystosowania się do nowych warunków społecznych i ekonomicznych w perspektywie nowej zjednoczonej Europy.

Program SOCRATES obejmuje następujące komponenty:

1. ERASMUS - program dotyczący szkolnictwa wyższego. Jego głównym celem jest wspieranie europejskiej współpracy uczelni wyższych, poprzez wspólne opracowywanie programów nauczania, wymiany kadry akademickiej i studentów oraz uznawanie studentom okresu studiów za granicą i zaliczanie zdanych tam egzaminów.

W ramach poszczególnych Akcji realizowane są następujące działania:

• działania w ramach Kontraktu Uczelnianego: organizacja wizyt przygotowawczych, wyjazdów studentów, wyjazdów nauczycieli akademickich, kursów intensywnych, Europejskiego Systemu Transferu Punktów Kredytowych (ECTS), wspólne opracowywanie programów studiów na poziomie zaawansowanym - Akcja 1;

• stypendia wyjazdowe dla studentów - Akcja 2.

W 1999/2000 uczestniczą w programie 74 uczelnie, na studia zagraniczne wyjechało 3192 studentów oraz 1231 pracowników wyższych uczelni.

2. COMENIUS - program dotyczący szkolnictwa podstawowego i ponadpodstawowego. W ramach poszczególnych Akcji realizowane są następujące działania:

• programowanie współpracy szkół w realizacji Europejskiej Projektów Edukacyjnych -Akcja 1;

• edukacja międzykulturowa oraz kształcenie dzieci imigrantów i Romów - Akcja 2;

• doskonalenie zawodowe pracowników oświaty - Akcja 3.

W 1999 r. Komisja Europejska zaakceptowała 259 polskich wniosków europejskich projektów edukacyjnych. W tymże roku złożono 4 wnioski w ramach Akcji 2. Zaakceptowano 111 wniosków w ramach Akcji 3.

3. LINGUA - program zajmujący się promowaniem nauki języków obcych na wszystkich poziomach nauczania.

W ramach poszczególnych Akcji realizowane są następujące działania:

• uczestnictwo w Europejskich Programach Współpracy w zakresie kształcenia nauczycieli języków obcych - Akcja A (trzy wnioski polskich instytucji zostały zaakceptowane w 1999 r.);

• doskonalenie zawodowe nauczycieli języków obcych - Akcja B (302 nauczycieli wyjechało na kursy metodyczno-językowe w 1999 r.);

• staże asystenckie dla przyszłych nauczycieli języków obcych - Akcja C (31 polskich asystentów wyjechało oraz trzy polskie uczelnie przyjęły asystentów z zagranicy w 1999 r.);

• rozwój narzędzi i metod służących nauczaniu języków oraz ocenie sprawności językowej - Akcja D (Bruksela zaakceptowała pięć polskich wniosków w 1999);

• wspólne projekty edukacyjne mające na celu wspieranie nauki języków obcych - Akcja E (Bruksela przyznała 14 grantów edukacyjnych w 1999 r.).

4. ODL (nowa nazwa komponentu - MINERWA) - program zajmujący się promowaniem kształcenia otwartego i na odległość, jak również nowych technologii informacji i komunikacji. Polscy partnerzy uczestniczą w trzech projektach.

5. KSZTAŁCENIE DOROSŁYCH (nowa nazwa komponentu - GRUNDTVIG) - program mający na celu promowanie europejskich standardów i polepszanie jakości kształcenia dorosłych. Polscy partnerzy uczestniczą w dziewięciu projektach.

6. ARION - program mający na celu poszerzanie wiedzy na temat systemów edukacyjnych innych krajów Europy poprzez organizację wizyt studyjnych dla osób odpowiedzialnych za kierowanie systemem oświaty. W roku 1998/99 w wizytach uczestniczyło 80 polskich edukatorów. W roku 1999/2000 do stycznia zrealizowano 29 wyjazdów.

7. EURYDICE - Europejska Sieć Informacji o Edukacji, działająca na zasadach współpracy pomiędzy Europejskim Biurem w Brukseli, powołanym przez Komisję Europejską, a krajowymi biurami w 29 krajach, powołanymi przez ministerstwa edukacji.

W ramach Sieci Polskie Biuro EURYDICE:

• kształtuje wizerunek polskiej edukacji w krajach Unii Europejskiej poprzez dostarczanie informacji do Brukseli;

• udostępnia polskim odbiorcom (tj. politykom oświatowym, pracownikom administracji szkolnej różnych szczebli, środowiskom naukowym) informacje o europejskich systemach edukacji.

8. NARIC - polskie biuro w Europejskiej Sieci zajmującej się uznawaniem i porównywalnością wykształcenia. W 1999 r. wydano około 500 opinii dotyczących dyplomów uczelni zagranicznych.

Program LEONARDO DA VINCI

Powstał na podstawie Decyzji Rady Unii Europejskiej z 6 grudnia 1994 r. (94/819/EC) w celu promocji i poprawy jakości oraz innowacyjności systemów kształcenia, doskonalenia i szkolenia zawodowego w Europie. Program wspiera przedsięwzięcia w zakresie kształcenia wstępnego, poradnictwa i doskonalenia zawodowego, kształcenia otwartego i na odległość oraz współpracy uczelni z przedsiębiorstwami.

Dalekosiężnym celem programu jest dostosowanie systemu kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy w zjednoczonej Europie. Program działa w oparciu o konkursy projektów corocznie ogłaszane przez Komisję Europejską oraz Krajowe Biuro Programu Leonardo da Vinci. Projekty mogą składać instytucje i organizacje posiadające osobowość prawną, zaangażowane w rozwój kształcenia zawodowego.

W 1998 i 1999 r. zatwierdzono do realizacji w sumie 169 projektów na 340 zgłoszonych. W ramach Programu Leonardo da Vinci można było ubiegać się o dotację na realizację następujących typów projektów:

• międzynarodowe projekty pilotażowe (w latach 1998-1999 zrealizowano w Polsce 36 projektów);

• międzynarodowe projekty wymian i staży dla uczniów szkół zawodowych, studentów i absolwentów szkół wyższych (w latach 1998-1999 zrealizowano w Polsce 131 projektów);

• badania i analizy mające na celu rozwój wiedzy z zakresu kształcenia i szkolenia zawodowego (w latach 1998-1999 zrealizowano w Polsce dwa projekty).

W roku 1998 w ramach programu LEONARDO DA VINCI zarejestrowano 1049 uczestników staży / wymian, w tym 481 szkół zawodowych (46%), 333 bezrobotnych i młodych pracowników oraz 235 nauczycieli zawodu, instruktorów organizacji szkoleń.

W roku 1999 uczestników było 1588, uczniowie stanowili grupę 662 (42%), młodzi pracownicy i bezrobotni to 478 osób, pozostała grupa - 458 osób.

Program MŁODZIEŻ DLA EUROPY

Został powołany do życia na mocy Decyzji nr 818/95/EC z 14 marca 1995 wydanej przez Parlament Europejski oraz Radę Unii Europejskiej. Polska Narodowa Agencja Programu mieści się w Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.

Program koncentruje się na następujących aspektach:

• promowanie wymiany międzynarodowej młodzieży między 15 a 25 rokiem życia;

• wspieranie inicjatyw o wymiarze wielonarodowym - opracowanych przez młodych ludzi dla młodych ludzi - które umożliwiają im odgrywanie aktywnej i świadomej roli w społeczeństwie, oraz wspierają ich rozwój osobowy;

• wsparcie szkoleń pracowników i liderów młodzieżowych;

• dalszy rozwój współpracy między państwami członkowskimi oraz pomiędzy tymi państwami i Komisją Europejską poprzez wymianę doświadczeń i organizowanie wspólnych przedsięwzięć;

• promowanie wymiany młodzieżowej z krajami spoza Unii.

W Polsce realizowano następujące akcje:

• Akcja A - wymiany młodzieżowe, inicjatywy młodzieżowe,

• Akcja B - działania wspierające,

• Akcja C - współpraca między strukturami państw członkowskich,

• Akcja E - informacja dla młodych ludzi i badania nad młodzież,.

W ramach Akcji A wzięło udział ponad 5000 młodych Polaków i ponad 3500 Europejczyków (blisko 200 dofinansowanych projektów). W seminariach informacyjno-szkoleniowych dla pracowników młodzieżowych (Akcja B), przeszkolono ponad 2600 osób. zorganizowano cztery wizyty studyjne w kraju dla około 60 pracowników młodzieżowych z całej Europy oraz wysłano 114 młodych pracowników z Polski do krajów Unii Europejskiej.

PODSUMOWANIE

Unia Europejska, poprzez wspólne działania państw członkowskich, stawia sobie za cel ciągłą poprawę jakości nauczania, intensyfikację wymiany młodzieży, uczniów, studentów i kadry pedagogicznej, współpracy szkół wszystkich szczebli, rozwój wymiaru europejskiego w narodowych systemach nauczania, doprowadzenie do uznawalności dyplomów i okresów nauki, rozwój nauki na odległość, promocję i podnoszenie jakości kształcenia zawodowego, początkowego i ustawicznego.

Materiały źródłowe

1. Raport w Sprawie Korzyści i Kosztów Integracji Rzeczypospolitej Polskiej z Unią Europejską - stanowiący realizację uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 lutego 2000 r. w sprawie przygotowań do członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej,

2. Glosariusz Negocjatora - Pełnomocnik Rządu do Spraw Negocjacji o Członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2001,

3. Stanowisko Negocjacyjne Polski w Obszarze Nauka I Badania - Przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 27 sierpnia 1998 r.

4. Stanowisko Negocjacyjne Polski w Obszarze Edukacja, Kształcenie i Młodzież - Przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 27 sierpnia 1998 r.

`

1

2

---