• dzieci nieakceptowane w klasie szkolnej” - Dorota Ekiert - Grabowska

Dorota Ekiert- Grabowska, Dzieci nieakceptowane w klasie szkolnej, Warszawa 1982.

Dorota Ekiert - Grabowska w swojej książce porusza bardzo istotny problem akceptacji w szkole. Zaznacza, że dla dzieci w wieku szkolnym grupami odniesienia społecznego są rodzina w której dorastają, klasa szkolna oraz grupy rówieśnicze. To właśnie tam najbardziej widać jak wielką rolę spełnia akceptacja.

Autorka podaje definicję grupy za Miką: "o grupie możemy mówić, wtedy gdy dwie lub więcej jednostek pozostaje ze sobą w bezpośredniej interakcji, gdy mają one względnie jasny cel, posiadają wspólnie ustalone normy i mają względnie rozwiniętą strukturę" ( S. Mika, Wstęp do psychologii społecznej, Warszawa 1972.). Klasa szkolna, zdaniem Ekiert - Grabowskiej to niewielka grupa społeczna, stworzona instytucjonalnie, o dwoistej strukturze, może być nieformalna lub formalna. Jest ogniwem w strukturze szkoły.

Autorka nazwała kilka rodzajów stosunków w klasie :

1. stosunki rzeczowe - w ramach nich dokonują się ustalenia z zakresu podejmowania działań odpowiedzialności i kierownictwa;

2. stosunki osobowe - występują na podstawie więzi emocjonalnych i osobistych;

3. stosunki międzygrupowe -polegają na współdziałaniu lub rywalizacji pomiędzy grupami wewnątrz klas

Ekiert- Grabowska poprzez wyniki obserwacji psychologów społecznych, uświadamia czytelnikom, że przebywanie wewnątrz grupy wywołuje pewnego rodzaju napięcia emocjonalne. Uczeń bardzo silnie reaguje na wpływy ze strony grupy, jej zwyczajom oraz normom, dlatego autorka opisuje oraz wyjaśnia procesy socjalizacji. Czyli procesy oddziaływania grup na jednostki. Wyróżnia kilka typów mechanizmów socjalizacyjnych. Są to:

1. mechanizmy kontroli społecznej

2. mechanizmy wpływu osób znaczących

3. mechanizmy wzmacniania wewnętrznego.

Dalsza część książki poświęcona jest części problemami nieakceptowanego ucznia w klasie szkolnej. Autorka wyjaśnia, kilka kategorii członków przynależących do grupy.

1. dzieci akceptowane - dzieci te cieszą się uznaniem otoczenia, w szkole odnoszą same sukcesy, mają poczucie bezpieczeństwa oraz satysfakcji.

2. dzieci przeciętnie akceptowane - są zazwyczaj lubiane, nie zajmują ważniejszych miejsc w grupie.

3. dzieci o niezrównoważonym - polaryzują opinię grupy, to znaczy, że równocześnie są przez jednych akceptowane, a przez drugich odrzucane. Nie jest to sytuacja sprzyjająca dziecku.

4. dzieci izolowane - będące na marginesie w strukturze klasy., mówi się o nich, że bierne ponieważ nie wykazują aktywności na rzecz grupy.

5. dzieci odrzucone -są obiektem drwin o okazywanej niechęci przez grupę. Nie mają w klasie podstaw do zaspokajania własnych potrzeb. Charakteryzują się minimalnym wpływem na życie klasy. Są zazwyczaj w konflikcie z całą grupą uczniów.

Autorka wyraźnie podkreśla, że skutki braku akceptacji ucznia mogą być dla niego bardzo groźne. Taki stan rzeczy nie wpływa prawidłowo na rozwój społeczny młodego człowieka. Społecznym skutkiem nieakceptowania dziecka przez grupę klasową, mogą być jego kłopoty w procesie socjalizacji, co za tym idzie zaburzone funkcjonowanie w grupie społecznej. Można powiedzieć, że pozycja jednostki w grupie wpływa na jej rozwój społeczny. Konsekwencje braku akceptacji niosą za sobą nieprawidłowy rozwój osobowości, który widać wyraźnie w postaci zaniżonej oceny własnej osoby.

Dorota Ekiert- Grabowska ukazuje wyniki badań nad dziećmi nieakceptowanymi w klasie szkolnej. Posługuje się do ich przeprowadzenia technikami:

- technika socjometryczna - moreno,

- plebiscyt życzliwości i niechęci,

- technika antypatii i sympatii

- technika rangowania i szeregowania.

Te badania przyczyniły się wyodrębnienia kategorii uczniów akceptowanych, odrzucanych i izolowanych. Wykazały one, że uczniowie cieszący się akceptacją za strony rówieśników, są odbierani jako bardzo dobrzy organizatorzy życia klasowego, wyróżniający się uczniowie, koledzy chętni do pomocy, koleżeńscy, osiągający pozytywne wyniki w nauce i wykazujący wysoki poziom uspołecznienia.

Izolowany uczeń, zdaniem Ekiert - Grabowskiej, to taki, który jest niezauważalny, a jego osiągnięcia w nauce są zdecydowanie niższe od przeciętnych, zaś stopień uspołecznienia jest określany jako średni.

Dziecko odrzucone posiada w ocenie grupy bardzo wiele negatywnych cech, a jego osiągnięcia w dziedzinie nauki są dużo niższe niż u uczniów izolowanych. Mają także bardzo niski stopień uspołecznienia.

W książce, jest także mowa o czynnikach, które wpływają na to czy dziecko jest akceptowane czy nie, czy jest izolowane czy też odrzucane. Autorka twierdzi, że dziewczynkom łatwiej zdobyć akceptację ze strony klasy niżeli chłopcom. W tej kwestii znaczenia ma też społeczne pochodzenie, to znaczy, że im niższe, tym jest większa szansa na pełnienie przez dzieci ról odrzucanych i izolowanych. Na to ma także wpływ wykształcenia rodziców, podobnie jak w pochodzeniu społecznym, im wykształcenie rodziców wyższe, tym bardziej zwiększone szanse na uzyskanie wyższej pozycji w strukturze grupowej klasy przez dziecko. Kolejnym czynnikiem mającym znaczenie są warunki materialne dzieci, te które żyją w dobrych i bardzo dobrych warunkach materialnych są bardziej akceptowane i doceniane przez grupę, te zaś, których rodzice niewiele zarabiają i w związku z tym mają niską pozycję finansową są odrzucane lub izolowane.

Dorota Ekiert- Grabowska zajmuje się także wychowawczymi oddziaływaniami mającymi na celu zmianę rozwoju u dzieci nieakceptowanych. Jest to zadanie wychowawcy klasy. Ponieważ on doskonale powinien się orientować jakie panują stosunkach w jego klasie i powinien stosować dogodne dla niego techniki manipulacyjne. Między innymi może zastosować technikę pozytywnego wzmacniania w zachowaniu, i jeśli ma dobry wpływa na grupę może starać się do doprowadzać do zmian w strukturze społecznej klasy. Zmiany te powinny dotyczyć uczniów nieakceptowanych i izolowanych.

Książka "Dzieci nieakceptowane w klasie szkolnej" mówi o ważnym problemie w grupie klasowej. Powinna stać się lekturą obowiązkową wychowawców, nauczycieli i pedagogów. Zwraca uwagę nie tylko na problemy dzieci nieakceptowanych w szczególności w klasie szkolnej, ale tez na skutki jakie wynikaj z takiego stanu rzeczy. Jest pomocna, ponieważ ukazuje w sposób precyzyjny sposoby które mogą zmieniać pozycje dzieci w klasie. Jest napisana w sposób zrozumiały, jasny, każde tezy poparte są badaniami psychologicznymi i psychologiczno - społecznymi. Książka Celem autorki książki jest uświadomienie czytelnikom jak poważne mogą być skutki lekceważenia akceptacji, a tym samym jak istotna jest rola wychowawcy we właściwym rozwoju młodego człowieka i w prawidłowym procesie uspołecznienia.

Literatura dotycząca akceptacji uczniów:

1. Leon Niebrzydowski, Psychologia ludzkich potrzeb, aspiracji i możliwości, Łódź 1999.

2. Mieczysław Łobocki (red.), Psychologia humanistyczna a wychowanie, Lublin 1994.

3. Aleksandra Korzeniewicz, Z pomocą nieakceptowanym, Problemy opiekuńczo - wychowawcze 9/2001.

4. Aneta Leśniak, Wpływ samooceny na funkcjonowanie uczniów, Problemy - opiekuńczo wychowawcze 6/2003.

5. Józef Augustyn SJ, O miłości i akceptacji, Kraków 2004.

---