Geografia historyczna starożytnej Grecji oprac. RM

1.Warunki geograficzne i naturalne (mapa w podr., s. 61)

1. łagodny klimat śródziemnomorski sprzyjający rozwojowi rolnictwa (pszenica i jęczmień

w żyznych dolinach, winnice i gaje oliwne na nasłonecznionych stokach gór)

2. obszar przeważnie górzysty; skutki górzystości terenu:

- łańcuchy górskie rozcinają kraj na mniejsze obszary, co utrudniało komunikacje lądową

i nie było czynnikiem sprzyjającym politycznemu zjednoczeniu Grecji (Hellady);

Hellada do podboju przez Rzymian pozostawała więc konglomeratem polis, tj. państw - miast

• przewaga transportu morskiego nad lądowym jako skutek górzystości kraju oraz korzystnego ukształtowania linii brzegowej (liczne zatoczki sprzyjające zakładaniu portów), duże znaczenie żeglugi kabotażowej (żegluga przybrzeżna, „od portu do portu”, podr. Operonu s.77)

• niewiele ziemi uprawnej w Helladzie; skutki: import zboża (np. z Egiptu, Sycylii, faktorii handlowych nad M. Czarnym) oraz osiedlanie się Greków poza Helladą (czyli tzw. wielka kolonizacja Greków w basenie M. Śródziemnego w VIII- VI w. pne)

• surowce naturalne w starożytnej Helladzie (glinka do wyrobu ceramiki, marmury, rudy żelaza, rudy srebra w górach Laurion w Attyce), import złota, niedobór cyny jako domniemana przyczyna tzw. wojny trojańskiej (w XIII w. pne, w okresie kultury mykeńskiej)

2. Najważniejsze krainy geograficzne starożytnej Grecji (mapy w podr. s.61, 69

▪ Grecja południowa - Półwysep Peloponeski; krainy geograficzne Peloponezu, np.:

Lakonia (polis: Sparta), Mesenia, Arkadia, Argolida (polis: Mykeny, Argos)

▪ Grecja środkowa - Attyka (polis: Ateny), Beocja (polis: Teby), Doryda, Etolia

▪ Grecja północna: Tesalia, Chalkidyka

3. Położenie geograficzne: Sparta, Olimpia, Mykeny, Przesmyk Koryncki, Ateny, Maraton,

Pireus, Faleron, Zatoka Saronicka, Salamina, Teby, Plateje, Delfy, Termopile, Artemizjon,

góra Olimp, Itaka, Troja (Ilion), Kreta, Knossos, Rodos, Jonia, Milet, Efez,

Hellespont (współczesna nazwa: Cieśnina Dardanele), (mapy w podr., s. 61, 69, 78, 81, 87)

4. Rozmieszczenie plemion greckich ( Dorowie, Jonowie, Eolowie, Achajowie) - mapa, podr., s.69

5. Plemiona greckie jako Indoeuropejczycy

Periodyzacja (podział na okresy) dziejów starożytnej Grecji

1. Okres kultury minojskiej (kreteńskiej) - pierwsza cywilizacja Europy (rozwija się od III tys. pne

do ok.1450/1400 r. pne), historyczne środowisko narodzin wielu mitów greckich, pismo linearne A 2. Okres kultury mykeńskiej (tzw. pierwsza cywilizacja Greków), rozwija się od ok.1600 do ok.

1200/1100 r. pne) - historyczne środowisko narodzin wielu mitów greckich, pismo linearne B

3. Okres archaiczny (ok. 1200 pne do ok. 500/480 pne) - od upadku kultury mykeńskiej (ok. 1200

pne, w wyniku najazdu Dorów, podr., s. 65 - 66) do wojen Greków z Persami (ok. 500/480 r. pne)

1. tzw. Wieki Ciemne - od upadku cywilizacji mykeńskiej ok. 1200 r. pne (w wyniku najazdu ludów morskich oraz Dorów, podr. ,s. 65 - 66) do opanowania przez Greków pisma alfabetycznego (pod wpływem Fenicjan) w II poł. IX w. p.n.e., w okresie Wieków Ciemnych Grecy w ogóle nie posługiwali się pismem

2. upowszechnienie w Grecji żelaza w IX i VIII w. pne (jako pierwsi żelazem posługiwali się Hetyci)

3. opanowanie przez Greków pisma alfabetycznego u schyłku IX w. pne

pismo greckie jest pismem alfabetycznym, powstało pod wpływem alfabetu fenickiego, składa się z 24 znaków, Grecy wprowadzili do alfabetu samogłoski, których nie było jeszcze w alfabecie fenickim, najstarszy znany zapis w alfabecie greckim pochodzi z ok. 800 r. pne, od Greków pismo alfabetyczne przejęli Etruskowie, od nich Rzymianie, od Rzymian średniowieczna Europa, zob. tabelę ukazującą ewolucję pisma alfabetycznego - podr., s. 68

4. pierwsza olimpiada (776 r. pne)

5. początki tzw. wielkiej kolonizacji greckiej (pierwsze kolonie Greków poza Helladą - ok.775 r.)

6. poematy Homera ( Iliada i Odyseja jako zmitologizowany opis świata kultury mykeńskiej z XIII w. p.n.e.) i Hezjoda z VIII w. p.n.e.

7. kształtowanie się ustroju greckich polis w okresie archaicznym

4. Okres klasyczny- od wojen Greków z Persami do Aleksandra Macedońskiego (ok. 480 - ok.323)

5. Okres hellenistyczny - od śmierci Aleksandra do podboju Hellady przez Rzymian (ok. 323 - ok. 146)

6. Okres rzymski: od podboju Grecji przez Rzymian w poł. II w. pne (146 pne) do schyłku antyku

---