Muzyka wokalna w dobie renesansu

W okresie renesansu muzyka przeżywa prawdziwy rozkwit wielogłosowości. Utwory jednogłosowe zostają wyparte przez kompozycje, w których głosy wokalne są samodzielne i tworzą skomplikowany polifoniczny układ dźwiękowy. Dlatego też muzyka renesansu określana jest mianem wieku polifonii wokalnej. Dominującą Techniką kompozytorską jest polifonia czyli współbrzmienie kilku ważnych melodii w tym samym czasie. W tej epoce powstał najwspanialszy aparat wokalny czyli czterogłosowy chór mieszany

W okresie tym bardzo silnie rozwija się muzyka świecka.

Muzykowano w domach, na dworach i wśród bogatego mieszczaństwa, powstawały też pierwsze publiczne widowiska muzyczne. Renesansowi humaniści przywiązywali wielką wagą do znaczenia tekstu (prawie zawsze o tematyce miłosnej lub moralizującej) . Doprowadziło to z czasem do rozluźnienia konstrukcji utworów, aby mogła lepiej i łatwiej odpowiadać wyrażanym treściom. Powstawały formy muzyczne bardziej otwarte i swobodne, tworzono muzykę bardziej zrozumiałą dla ludzi pisaną do tekstów w językach narodowych.
Niemal wszyscy kompozytorzy tej epoki rozwijali takie formy muzyki świeckiej:

-frottolla- włoska pieśń oparta na różnych formach poetyckich
-villanella- pieśn ludowa
-canzonetta-pieśń taneczna lub krótki utwór instrumentalny
-chanson- pieśń o tematyce miłosnej
-madrygał-wielogłosowy utwór instrumentalny

W muzyce religijnej zaczęto odchodzić od sztywnych zasad chorału gregoriańskiego na rzecz form bardziej swobodnych, często opartych na melodiach świeckich. Pojawiły się pieśni z tekstami w języku narodowym, co ułatwiło wiernym udział we wspólnych śpiewach liturgicznych.

Kościół za wzór doskonałości muzyki religijnej uznał twórczość Giovanniego Pierluigi da Palestriny - kapelmistrza w Bazylice św. Piotra w Rzymie, który zajmował się niemal wyłącznie muzyką kościelną. Jego dzieła odznaczały się prostotą melodii, surowością i powagą brzmienia.

Znane są 104 msze (4-8 głosowe), około 370 motetów, około 70 hymnów, 35 magnificatów, po kilka lamentacji i litanii, około 140 madrygałów. Pierwsza, pełna edycja jego dzieł pochodzi z lat 1862-1907, obejmuje 33 tomy. Jego utwory reprezentują typowe gatunki muzyki XVI wieku, odzwierciedlające jego związek z papiestwem oraz tendencje stylistyczne powstałe w rezultacie postanowień soboru trydenckiego.

Ze względu na swój ogromny wpływ na kształtowanie się renesansowej muzyki religijnej, Palestrina zwany jest często "Bachem Renesansu" i "księciem muzyków".

Wybitnym kompozytorem renesansu był Orlando di Lasso, żyjący i tworzący w Niemczech. W jego ogromnym dorobku kompozytorskim (ponad 2000 utworów) znalazły się różnorodne utwory. Jego dorobek przekracza 2000 dzieł. Komponował wyłącznie utwory wokalne, niektóre przeznaczał do wykonania z towarzyszeniem instrumentów. Tworzył głównie gatunki pieśniowe: villanelle, moreski, 3-8 głosowe canzony

Jedną z najważniejszych form twórczości Orlanda di Lasso są 4-5 głosowe madrygały do tekstów świeckich, np. Petrarki, oraz religijnych. Formą stanowiącą, obok madrygału, największe osiągnięcie twórcze kompozytora, są 2-12 głosowe motety, których napisał ponad 1000.

Uważa się go także za inicjatora opery. Jako pierwszy wystawił w Monachium improwizowaną sztukę ze śpiewami, co później zainspirowało Jacopo Periego do napisania pierwszej opery "Dafne".

Pierre de la Rue (ur. ok. 1460 w Tournai, zm. 20 listopada 1518 w Courtrai) - kompozytor franko-flamandzki.

Był uczniem Johannesa Ockeghema. W latach 1489-92 działał w 's-Hertogenbosch, w tamtejszej kapeli. Potem (do 1516) związany był z kapelą dworu burgundzkiego, jako śpiewak. Towarzyszył księciu Filipowi I Pięknemu w trakcie podróży do Hiszpanii. Duża liczba jego utworów znajdująca się w archiwach kapeli papieskiej w Rzymie świadczy o tym, że był również we Włoszech. Od 1501 był kanonikiem w Courtrai.

Pierre de la Rue zaliczany jest do kompozytorów tworzących w stylu tzw. polifonii niderlandzkiej (szkoła franko-flamandzka). Jego kompozycje wokalne - przeważnie czterogłosowe utwory religijne - zachowują rozwiniętą technikę kanoniczną.

Znane kompozycje:

• 5 mszy wydanych jako Misse Petri de la Rue (Wenecja, 1503)

• 37 motetów (niektóre wydane w zbiorach)

• 37 francuskich chansons (wydane w zbiorach)

Do najważniejszych zdobyczy muzyki renesansowej należało wypracowanie oryginalnego brzmienia instrumentalnego. Najpopularniejszym instrumentem była lutnia. Udoskonalono również wiele instrumentów, głównie smyczkowych (np. viola- pierwowzór wiolonczeli) oraz klawiszowych. Wśród nich prym wiódł klawesyn i jego odmiany: wirginał, spinet, klawikord.

---