Magdalena Nowak, Bezpieczeństwo Narodowe

Temat: Panowanie Karola Wielkiego i rozpad państwa Franków.

Karol Wielki rozpoczął swoje panowanie w roku 768 roku, mając 26 lat. Uznaje się go za najwybitniejszego władcę Franków, pochodzącego z dynastii Karolingów. W czasie panowania Karola Wielkiego obowiązywała monarchia patrymonialna, tzn. władca uważał państwo za swoją własność i dzielił je pomiędzy spadkobierców. Politykę prowadzoną przez Karola Wielkiego, określa się jako politykę ekspansji. Prawdopodobnie tylko dwa lata w okresie jego panowania były latami bez prowadzenia wojen. W polityce wewnętrznej jak i zagranicznej Karol kierował się poczuciem misji. Uważał, że ma obowiązek szerzyć i bronić wiary chrześcijańskiej.

Podboje

W 773 r.  papież Hadrian I wezwał Karola Wielkiego do udzielenia mu pomocy w walce z Longobardami, którzy stanowili zagrożenie dla Stolicy Apostolskiej. Karol jako władca frankijski, na mocy traktatu z Quierzy był zobowiązany do ochrony Rzymu i papieża oraz udzielenia gwarancji bezpieczeństwa Państwu Kościelnemu, zatem zorganizował wyprawę do północnych Włoch, która zakończyła się zajęciem stolicy - Pawii i likwidacją państwa Longobardów i zaanektowaniem ich ziem.

W 779 r. rozpoczął systematyczny podbój Saksonii, w celu narzucenia chrześcijaństwa. Przywódcy Sasów zbiegli do Danii. Zaczęto tworzyć organizację kościelną, zmuszać Sasów do chrztu i płacenia dziesięcin, co przyczyniło się do wybuchu powstania w 782 r. pod wodzą Widukinda. W odpowiedzi na powstanie Widukinda, Karol rozpoczął masowe represje, wydał rozkaz zabicia 4,5 tys. jeńców. Po tym wydarzeniu Widukind zdecydował się na przyjęcie chrztu, a opuszczeni przez władcę możnowładcy toczyli dalszą walkę. Całkowite podporządkowanie nastąpiło po ostatniej wyprawie w 804 r. W czasie swych walk z Sasami Karol rozciągnął władzę zwierzchnią również na Słowian. Dobrowolnie uznali jego władzę Obodrzyce, którym udzielił pomocy.

W 788 r. Karol Wielki zdetronizował frankijskiego lennika, będącego księciem w Bawarii, który prowadził niezależną politykę. Włączenie Bawarii stało się powodem do kolejnej wojny z koczowniczym ludem Awarii, który zamieszkiwał tereny leżące nad środkowym Dunajem. Frankowie wykorzystali wojnę domową, która była toczona w kaganacie awarskim i podbicie tamtejszego ludu zakończyło się sukcesem.

W 788 r. Karol zorganizował wyprawę przeciwko Arabom hiszpańskim. Przeprawił się przez Pireneje i obległ Saragossę, jednak wyprawa zakończyła się niepowodzeniem, ponieważ prawie cały oddział zginął w wąwozie Roncevaux, wtedy też zginął słynny margrabia marchii bretońskiej - Roland. W 793 r. miał miejsce najazd Saracenów na Akwitanię, jednak najazd ten zakończył się sukcesem Karola Wielkiego i granica państwa poszerzyła się do rzeki Ebro i ustanowiono marchię Hiszpańską.

Przed ekspansją frankijską zaciekle broniła się, zamieszkana przez Celtów, Bretania, jednak i ta prowincja w 799 r. uległa Karolowi Wielkiemu.

Karol Wielki łącznie przeprowadził 60 wypraw wojennych, a połowie z nich przewodził osobiście. Dzięki takiej polityce granice państwa znacznie się rozszerzyły. Na północy sięgały do Morza Północnego i Atlantyku, na zachodzie do rzeki Ebro, na wschodzie do rzeki Łaby, a na południu do rzeki Dunaj i do północnych Włoch. Ze względu na potęgę państwa oraz ogromny autorytet na forum Europy Karol Wielki 25 grudnia 800 r. w Rzymie został mianowany przez papieża Leona III na cesarza, co było uwieńczeniem jego sukcesów i oznaczało odrodzenie Imperium Rzymskiego.

Organizacja państwa Karola Wielkiego

Karol Wielki dążył do ujednolicenia struktury administracyjnej swej monarchii, dlatego też podzielił terytorium państwa na 700 hrabstw, zarządzanych przez hrabiów oraz na marchie. Zadaniem hrabiów było wykonywanie poleceń królewskich, dowodzenie pospolitym ruszeniem, przewodniczenie w sądach. Hrabiowie byli kontrolowani przez specjalnych urzędników cesarskich. Marchie stanowiły okręgi przygraniczne, na czele których stał margrabia, posiadający uprawnienia wojskowe. Do jego zadań należały ochrona i rozszerzanie granic państwa. W czasie panowania Karola Wielkiego istniała Marchia Hiszpańska, Duńska, Awarska, Bretońska i Friulska.
Oprócz tego w państwie funkcjonowały okręgi inspekcyjne. Okręgi powstały, aby w państwie nie dochodziło do nadużyć. Urzędnicy byli poddawani kontroli dwóch inspektorów - duchownego i świeckiego. Urzędników mianował i odwoływał władca. Miał nad nimi pełną kontrolę i dzięki temu istniała możliwość odwołania się, jeśli ludność stwierdziła, że hrabia nadużywa swojej władzy. W takiej sytuacji inspektorzy informowali władcę o nadużyciach.

Władca sprawował władzę osobiście, jednak swoje decyzje mógł uzgadniać z radą królewską, w której skład wchodzili dostojnicy kościelni i świeccy. Cechą charakterystyczną dworu Karola Wielkiego było to, że nie miał on stałej siedziby. Był to dwór wędrujący, jednak centralnym ośrodkiem władzy cesarza był Akwizgran (dzisiejsze Aachen w Niemczech), gdzie wybudowano pałac z kaplicą, bibliotekę i szkołę pałacową dla dworzan. Miasto to stało się centrum nauki i kultury, za sprawą mnicha Alkuina - doradcy Karola Wielkiego w sprawach oświaty.

Centralne urzędy na dworze Karola Wielkiego to:

- kanclerz, który zarządzał kaplicą dworską i kancelarią,

- palatyn, zastępował monarchę w sądzie dworskim,

- cześnik, opiekował się piwnicą,

- komornik, dysponował komorą i szatnią,

- koniuszy, opiekował się stajniami władcy.

Organizacja armii

Na każdym obywatelu, który posiadał ziemię i ukończył 21 lat, spoczywał obowiązek służby wojskowej. Podstawową rolę w wojsku Karola Wielkiego odgrywała chłopska piechota. Pobór do wojska był uzależniony od posiadanego majątku. Każdy kto posiadał 4 łany miał obowiązek stawić się na wojnę. Każdy posiadający 12 łanów na wyprawę wojenną miał się stawić konno wraz z pełnym rycerskim wyposażeniem (włócznia, tarcza, dwa miecze - krótki i długi oraz łuk). Najubożsi mieli wyposażyć jednego wybranego wojownika.

W okresie panowania Karola Wielkiego mówi się o renesansie karolińskim, co oznaczało ożywienie i podniesienie poziomu kulturalnego. Cesarz przywiązywał ogromną wagę do rozwoju nauki i kultury.  Sprowadzał na swój dwór uczonych z Włoch, Anglii, Hiszpanii i innych krajów. Dbał o rozwój oświaty wśród biednej i bogatej ludności swego państwa. Wprowadził powszechny obowiązek szkolny zarówno dla chłopców jak i po raz pierwszy dla dziewcząt. Przeprowadził reformę szkół klasztornych i powstały nowe szkoły katedralne, w których uczono 7 sztuk wyzwolonych:

• Trivium: gramatyka - umiejętność czytania i pisania, opanowanie terminologii łacińskiej, retoryka - umiejętność redagowania listów i dokumentów, dialektyka - umiejętność logicznego myślenia

• Quadrivium: arytmetyka - dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie; geometria - opis ziemi i przyrody, astronomia - umiejętność tworzenia kalendarza; muzyka.

Dzięki temu poziom wykształcenia duchowieństwa podniósł się. Karol Wielki wprowadził także reformę pisma i języka łacińskiego. Kopiści - pisarze - zajmowali się przepisywaniem ksiąg, a w szczególności Biblii i utworów antycznych, pięknym pismem, używając przy tym liter o uproszczonym, wyraźnym kształcie (tzw. minuskuła karolińska). Minuskuła stanowiła swego rodzaju połączenie najlepszych, wyselekcjonowanych cech z niemal wszystkich znanych wówczas rodzajów pisma. Z łaciny usunięto wszelkie wpływy z języka barbarzyńców. Ułatwiło to porozumiewanie się ludzi wykształconych z różnych krajów chrześcijańskich oraz stało się fundamentalnym stylem stosowanym w kodeksach w całej Europie aż do czasów renesansu.

Oprócz rozwoju piśmiennictwa i oświaty rozwijała się także architektura, w której nawiązywano do wzorców późnorzymskich. Do elementów rzymskich próbowano dodawać elementy bizantyjskie. Surowe mury kościołów i budowli pałacowych zostały wzbogacone o freski i mozaiki. Sztuka ta stała się fundamentem dla wprowadzonego później w Europie stylu romańskiego.

Karol Wielki przeprowadził reformę walutową. Złoty solid bizantyjski został zastąpiony denarem. Monety te wykonywano z czystego srebra. Wprowadzony system monetarny przyjął się w całej ówczesnej Europie.

Ponadto w czasie panowania Karola Wielkiego ukształtował się system lenny. Więzi wasalne zostały rozbudowane. Hrabiowie i Biskupowie, którzy pełnili funkcje urzędnicze byli nagradzani przez władcę ziemią lub innymi świadczeniami. Wynagrodzenie to nosiło nazwę beneficjum. Po otrzymaniu wynagrodzenia dygnitarze stawali się wasalami władcy feudalnego i oddawali swoje dobra innym - swoim wasalom i stawali się dla nich panami feudalnymi.

Co się stało po śmierci

Karol Wielki zmarł w 814 roku w Akwizgranie. Przed śmiercią przekazał władzę swojemu synowi Ludwikowi Pobożnemu. Jednak Ludwik nie posiadał takiego autorytetu jak jego ojciec, był władcą nieudolnym, nie potrafił utrzymać zwierzchnictwa państwa nad papiestwem. Uchodził za osobę aż nadto pobożną, w związku z czym ulegał wpływom duchownych. To doprowadziło do konfliktu z jego trzema synami, którzy domagali się odsunięcia ojca od władzy i podziału państwa. Po śmierci Ludwika w 843 r. miało miejsce podpisanie traktatu w Verdun i nastąpił podział państwa Karola Wielkiego na 3 części:

- część zachodnia po Rodan, Mozę i Skaldę, w której panowanie objął Karol Łysy,

- ziemie położone centralnie, od Morza Północnego po Alpy oraz północne Włochy zostały przekazane Lotariuszowi wraz z tytułem cesarskim.

- część ziem położonych na wschód od Renu, zostały oddane pod panowanie Ludwika Niemca.

Bibliografia

Ciejka Małgorzata, Notatki z lekcji. Historia cz.1, Kraków 2000, s. 55-56.

Manikowska Halina, Historia dla maturzysty. Średniowiecze. Podręcznik, Warszawa 2003, s. 48-51.

Manikowska Halina, Tazbirowa Julia, Historia 1. Średniowiecze. Podręcznik dla klasy I liceum ogólnokształcącego, Warszawa 1997, s. 12-18.

Kozłowski Michał, Karol Wielki i jego dziedzictwo - w 1200 rocznicę śmierci, [online], [dostęp 23.03.2014] Dostępny w Internecie: http://www.histmag.org/9004

---