Język niemiecki - Schwache Verben Czasowniki słabe Przykładem czasownika słabego jest czasownik "machen" (robić). machen                     rdzeń końcówka bezokolicznika       Czasowniki słabe w czasie teraźniejszym odmieniają się przez dodanie odpowiedniej końcówki do rdzenia czasownika: Singular (liczba pojedyncza) Plural (liczba mnoga) ich mache wir machen du machst ihr macht er/sie/es macht sie machen Sie machen       Czasowniki słabe odmieniają się regularnie w czasie teraźniejszym oraz tworzą w sposób regularny formy Präteritum oraz Partizip Perfekt. Znaczy to, że w przeciwieństwie do mocnych nie tworzą one przegłosu. Formy Präteritum oraz Partizip Perfekt tworzone są przez dodanie: ......- te do rdzenia czasownika dla form czasu Präteritum ge- .... - t do rdzenia czasownika dla Partizip Perfekt Infinitiv          Präteritum          Partizip Perfekt machen   machte          gemacht

Język niemiecki - Imperativ Tryb rozkazujący       W języku niemieckim możemy utworzyć następujące formy trybu rozkazującego: 2 osoba liczby pojedynczej    Geh! 2 osoba liczby mnogiej    Geht! forma grzecznościowa Sie    Gehen Sie! Tworzenie trybu rozkazującego dla 2 osoby l. p. poprzez odrzucenie końcówki odmiany 2 os. l. p. i pominięcie zaimka osobowego: du sagst > Sag! (przykład czasownika słabego) du sprichst > Sprich! (przykład czasownika mocnego) UWAGA: W trybie rozkazującym czasowniki mocne nie mają przegłosu. Dlatego mówimy: du schläfst ale: Schlaf! du läufst ale: Lauf!       Natomiast "e" w rdzeniu czasownika zmienia się w "i" lub "ie". Pierwotnie do form trybu rozkazującego dodawano zawsze końcówkę -e. Obecnie czynimy tak w przypadku form trybu rozkazującego, które po odrzuceniu końcówki 2. os. l. p. trudno byłoby wymówić. Do tej grupy należą czasowniki, których rdzeń kończy się na -d-, -t-, -ig oraz rechnen, öffnen. Tworzenie trybu rozkazującego dla 2 osoby l. mn. od formy 2 os. l. mn. poprzez pominięcie zaimka osobowego: ihr sagt > Sagt! ihr sprecht > Sprecht! Tryb rozkazujący dla formy grzecznościowej "Sie" tworzymy przez zamianę na szyk przestawny. Forma czasownika pozostaje bez zmian: Sie sagen > Sagen Sie! Sie sprechen > Sprechen Sie!       Odstępstwa od tych zasad obserwujemy przy tworzeniu trybu rozkazującego czasowników posiłkowych "haben", "sein" i "werden": 2 os.  l. p.  du hast > Hab!   du bist > Sei!   du wirst > Werde! 2 os.  l. mn.  ihr habt > Habt!  ihr seid > Seid!   ihr werdet > Werdet! forma grzecznościowa: Sie haben Haben Sie! Sie sind Seien Sie! Sie werden Werden Sie!

Trennbare Verben Czasowniki rozdzielnie złożone       Czasowniki rozdzielnie złożone rozpoczynają się na sylabę akcentowaną. Przedrostkiem jest przyimek lub przysłówek (por. też: Untrennbare Verben; Verben, die trennbar und untrennbar sind). Przykłady: anfangen - rozpoczynać się Der Film fängt um 20 Uhr an. aufmachen - otwierać Machen Sie bitte das Fenster auf! aufschreiben - zapisywać Der Kellner schreibt die Bestellung auf. fernsehen - oglądać telewizję Ich sehe jeden Abend fern. einkaufen - robić zakupy Wir kaufen immer am Wochenende ein. stattfinden - odbywać się Der Fotokurs findet von 16 bis 18 Uhr statt. Przy tworzeniu Partizip Perfekt -ge- występuje po przedrostku, np. aufschreiben - zapisywać             Der Kellner hat die Bestellung aufgeschrieben. fernsehen - oglądać telewizję       In den Ferien habe ich jeden Abend ferngesehen. einkaufen - robić zakupy             Wir haben für die ganze Woche eingekauft. UWAGA:       W zdaniach podrzędnych, gdzie czasownik występuje na końcu zdania (tzw. szyk końcowy) przedrostek piszemy łącznie Wenn ich nach Hause zurückkehre, .... Als ich nach Hause zurückkehrte, .... Als ich nach Hause zurückgekehrt bin, .... Nachdem ich nach Hause zurückgekehrt war, .... Wenn ich nach Hause wieder zurückkehren werde, .....

Język niemiecki - Verben, die trennbar und untrennbar sind Czasowniki rozdzielnie lub nierozdzielnie złożone       Niektóre czasowniki odmieniają się w zależności od znaczenia albo w sposób rozdzielnie, albo nierozdzielnie złożony. Do tej grupy zaliczamy czasowniki, rozpoczynające się od przedrostków: durch- über- unter- um- wieder-       Czasownik jest rozdzielnie złożony, jeżeli przedrostek jest akcentowany. Czasownik ma wtedy "pierwotne", "dosłowne" znaczenie, np. durchbrechen - przełamać.       Jeżeli akcent nie przypada na przedrostek, czasownik jest nierozdzielnie złożony. Czasowniki te zatraciły swe pierwotne znaczenie, często też mają znaczenie przenośne, np. durchbrechen - przedrzeć się przez coś. Dla porównania: wiederholen > ich hole etwas wieder - przynieść coś z powrotem wiederholen > ich wiederhole etwas - powtarzać coś unterhalten > ich halte etwas unter - podtrzymywać, podstawiać (sich) unterhalten > ich unterhalte mich mit jemandem - rozmawiać z kimś; także: (sich) (gut/schlecht) unterhalten - bawić się etwas (Beziehungen) unterhalten - podtrzymywać (kontakty)

Język niemiecki - Reflexive Verben Czasowniki zwrotne Polskie czasowniki zwrotne nie muszą być zwrotne w języku niemieckim (i odwrotnie), np: sich erinnern an (+ Akk.) - przypominać sobie coś sich setzen - siadać sich unterhalten über (+ Akk.) - rozmawiać o       Przy odmianie czasownika zwrotnego w języku niemieckim każdej osobie odpowiada inna forma zaimka zwrotnego. Porównaj: ich wasche mich ja myję się du wäschst dich ty myjesz się er, sie, es wäscht sich on, ona, ono myje się wir waschen uns my myjemy się ihr wascht euch wy myjecie się sie waschen sich oni myją się Sie waschen sich (forma grzecznościowa) Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku Największą grupę stanowią czasowniki zwrotne z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku (Akkusativ). sich fühlen - czuć się ich fühle mich du fühlst dich er, sie, es fühlt sich wir fühlen uns ihr fühlt euch sie fühlen sich Sie fühlen sich Oddzielną grupę stanowią czasowniki zwrotne w połączeniu z zaimkiem zwrotnym w III przypadku (Dativ). W zdaniu z takim czasownikiem znajduje się zawsze oprócz zaimka zwrotnego dowolne dopełnienie w IV przypadku (Akkusativobjekt), oznaczone w poniższych zdaniach kursywą. Zaimek zwrotny w III przypadku oznaczono tłustym drukiem. Ich habe mir das Rauchen abgewöhnt. Wir haben uns die Ausstellung angesehen. Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w III przypadku sich etwas ansehen - oglądać ich sehe mir den Film an du siehst dir den Film an er sieht sich den Film an wir sehen uns den Film an ihr seht euch den Film an sie sehen sich den Film an Sie sehen sich den Film an W zdaniach zawierających czasownik zwrotny z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku sam zaimek zwrotny jest dopełnieniem (lub występuje dodatkowo Präpositionalobjekt). Niektóre czasowniki występują w zależności od kontekstu albo z zaimkiem zwrotnym w III, albo w IV przypadku, lub też zupełnie bez zaimka zwrotnego. Ich wasche mich. - Myję się. (Akkusativ) Wasch dir bitte die Hände vor dem Essen. - Umyj proszę ręce przed jedzeniem. (Dativ) Die Mutter wäscht das Kind. - Matka myje dziecko. (bez zaimka zwrotnego) Niektóre czasowniki mogą, ale nie muszą być używane jako zwrotne, w zależności od znaczenia, np. etwas kaufen - kupować; sich etwas kaufen - coś sobie kupić sich vorstellen - przedstawić się; jemand(en) vorstellen - przedstawić kogoś Czas przeszły Perfekt oraz Plusquamperfekt czasowników zwrotnych tworzymy zawsze za pomocą czasownika "haben?: Ich habe mich über sein Verhalten geärgert. Wir haben uns für die Reise nach Majorka entschieden. Er hat sich das linke Bein gebrochen. Sie hat sich zum Geburtstag eine Puppe gewünscht.

Język niemiecki - Die Tempora: Perfekt       Czas przeszły Perfekt tworzymy poprzez użycie czasownika posiłkowego "haben" lub "sein" w formie osobowej w czasie teraźniejszym w połączeniu z formą Partizip Perfekt danego czasownika, np. Ich bin nach Hause gegangen. (Poszłam do domu) Ich habe auf dich gewartet. (Czekałam na ciebie) (Porównaj: odmiana czasowników "haben" i "sein" w czasie teraźniejszym - Hilfsverben) Partizip Perfekt czasowników słabych tworzymy w sposób regularny, tj. przez dodanie ge- .... -t do rdzenia czasownika, np. Infinitiv Partizip Perfekt mach |en  ge|mach|t Czasowniki mocne tworzą Partizip Perfekt w sposób nieregularny. W odróżnieniu od czasowników słabych zachodzi zmiana w rdzeniu czasownika. (Oznacza to, że należy przyswoić je sobie za pomocą nauki pamięciowej). Forma Partizip Perfekt w przypadku czasowników mocnych rozpoczyna się na ge-, zaś kończy na -en (w odróżnieniu od końcówki -t u czasowników słabych). Formy Partizip Perfekt najważniejszych czasowników mocnych, czasowników modalnych oraz nieregularnych zostały zmieszczone w oddzielnym rozdziale. UWAGA:       Czas Perfekt czasowników modalnych, występujących jako posiłkowe tworzymy przez użycie formy osobowej czasu teraźniejszego czasownika posiłkowego haben w połączeniu z bezokolicznikiem danego czasownika modalnego, np. Ich habe gestern bis 18 Uhr arbeiten müssen. (Musiałem wczoraj pracować do godz. 18)

Język niemiecki - Die Tempora: Plusquamperfekt       Czas przeszły Plusquamperfekt tworzymy przez użycie użycie czasowników posiłkowych "haben" i "sein" w Präteritum (hatte, war) w połączeniu z formą Partizip Perfekt. (Porównaj: odmiana czasowników "haben" i "sein" w czasie Präteritum - Hilfsverben)       Partizip Perfekt czasowników słabych tworzymy w sposób regularny, tj. przez dodanie ge- .... -t do rdzenia czasownika, np. Infinitiv Partizip Perfekt machen  gemacht       Czasowniki mocne tworzą Partizip Perfekt w sposób nieregularny.(Oznacza to, że należy przyswoić je sobie za pomocą nauki pamięciowej). W odróżnieniu od czasowników słabych zachodzi zmiana w rdzeniu czasownika.       Forma Partizip Perfekt w przypadku czasowników mocnych rozpoczyna się na ge- , zaś kończy na -en (w odróżnieniu od końcówki - t u czasowników słabych).       Formy Partizip Perfekt najważniejszych czasowników mocnych, czasowników modalnych oraz nieregularnych zostały zamieszczone w oddzielnym rozdziale. UWAGA:       Czas Plusquamperfekt czasowników modalnych tworzymy przez użycie formy osobowej czasu Präteritum czasownika posiłkowego haben w połączeniu z bezokolicznikiem danego czasownika modalnego, np. Ich hatte gestern bis 18 Uhr arbeiten müssen. (Musiałem wczoraj pracować do godz. 18)

Język niemiecki - Die Tempora: Futur I und II Futur I       Czas przyszły Futur I tworzymy przez użycie formy osobowej czasu teraźniejszego czasownika posiłkowego "werden" w połączeniu z bezokolicznikiem: ich werde lernen (będę się uczyć) du wirst lernen er/sie/es wird lernen wir werden lernen ihr werdet lernen sie werden lernen Sie werden lernen       Czasu Futur I używamy przy opisywaniu czynności, która nastąpi w przyszłości oraz dla wyrażenia przypuszczenia (wtedy zdanie w Futur I odnosi się do teraźniejszości). Futur II       Czas przyszły Futur II tworzymy przez użycie formy osobowej czasu teraźniejszego czasownika posiłkowego "werden" w połączeniu z Partizip Perfekt + "haben" lub "sein": ich werde abgefahren sein du wirst abgefahren sein er/sie/es wird abgefahren sein wir werden abgefahren sein ihr werdet abgefahren sein sie werden abgefahren sein Sie werden abgefahren sein ich werde (das Buch) gelesen haben du wirst (das Buch) gelesen haben er/sie/es wird (das Buch) gelesen haben wir werden (das Buch) gelesen haben ihr werdet (das Buch) gelesen haben sie werden (das Buch) gelesen haben Sie werden (das Buch) gelesen haben       Czasu Futur II używamy przy opisywaniu czynności, która ma się zakończyć w przyszłości, także dla wyrażenia przypuszczenia (wtedy zdanie w Futur II odnosi się do przeszłości).

Język niemiecki - Passiv Strona bierna       W języku niemieckim do tworzenia strony biernej używamy formy osobowej czasownika posiłkowego "werden" w połączeniu z Partizip Perfekt dowolnego czasownika. UWAGA:       Przy tworzeniu strony biernej w czasach Perfekt, Plusquamperfekt oraz Futur II używamy formy worden, podczas gdy Partizip Perfekt czasownika werden brzmi geworden. PASSIV Präsens Präteritum Perfekt Plusquamperfekt Futur I Futur II Das Kind wird gewaschen Das Kind wurde gewaschen Das Kind ist gewaschen worden Das Kind war gewaschen worden Das Kind wird gewaschen werden Das Kind wird gewaschen worden sein UWAGA:       Należy odróżnić zdania w stronie biernej w czasie teraźniejszym (Präsens) od zdań w czasie przyszłym Futur I. Porównaj: Das Zimmer wird aufgeräumt. (Passiv) Anna wird aufräumen. (Futur I)

Język niemiecki - Die Partizipialkonstruktion       - tworzymy przez połączenie z innymi określeniami Partizip Präsens lub Partizip Perfekt, które występują w tym wypadku w roli przydawki. Die Partizipialkonstruktion występuje z racji swoich funkcji pomiędzy rodzajnikiem a rzeczownikiem, do którego sie odnosi (rzadziej, gdy nie używamy rodzajnika, bezpośrednio przed danym rzeczownikiem).       Partizip Präsens tworzymy przez dodanie do bezokolicznika końcówki -d. (Co do tworzenia Partizip Perfekt - porównaj czasowniki słabe i mocne). Jako przydawka Partizip Präsens bądź Partizip Perfekt przyjmują końcówkę odpowiednią do rodzaju określanego rzeczownika, to znaczy odmieniają się jak przymiotnik.       Zaimek zwrotny zachowujemy wyłącznie przy tworzeniu Partizip Präsens od czasowników zwrotnych, np. die sich sehr schell verbreitende Krankheit - szerząca się bardzo szybko choroba; ale: das von ihm verbreitete Gerücht - rozprzestrzeniona przez niego pogłoska.

Język niemiecki - Das Gerundivum Das Gerundivum jest konstrukcją, którą tworzymy od Partizip Präsens + "zu", np. lösen  lösend  die zu lösenden Aufgaben (zadania, które należy rozwiązać) beantworten  beantwortend  die zu beantwortenden Fragen (pytania, na które trzeba odpowiedzieć).       W tego typu konstrukcjach "zu" występuje przed Partizip Präsens, za wyjątkiem czasowników rozdzielnie złożonych, np. Anerkennen  anerkennend  die anzuerkennenden Leistungen (osiągnięcia godne uznania).

Język niemiecki - Das Genus W języku niemieckim występują 3 rodzaje gramatyczne rzeczownika: rodzaj męski - Maskulinum (männlich), rodzaj żeński - Femininum (weiblich), rodzaj nijaki - Neutrum (sächlich). Każdemu z rodzajów odpowiada inny rodzajnik określony - por. odmiana rodzajnika określonego i nieokreślonego przez przypadki. der Mann (mężczyzna)- rodzaj męski die Frau (kobieta) - rodzaj żeński das Kind (dziecko) - rodzaj nijaki Rodzaj gramatyczny rzeczownika nie musi się zgadzać z rodzajem naturalnym. Przykłady: das Mädchen - dziewczyna das Fräulein - panna, panienka Rodzaj gramatyczny rzeczownika w języku niemieckim nie musi pokrywać się z rodzajem tego rzeczownika w języku polskim, np.: die Katze - kot der Löffel - łyżka die Gabel - widelec das Messer - nóż.

Język niemiecki - Temporale Adverbien damals - wtedy, wówczas früher - wcześniej ehemals, ehedem- dawniej, niegdyś, ongiś kürzlich, neulich, vor kurzem - niedawno gerade, (so)eben - właśnie, akurat, dokładnie jetzt - teraz nun - teraz, obecnie von ~ an - od tej pory heute - dzisiaj heutzutage - dzisiaj, w dzisiejszych czasach bald - wkrótce gleich - natychmiast, zaraz, tuż ( ~ danach - tuż po) sofort - natychmiast morgen - jutro übermorgen - pojutrze einmal - pewnego razu, niegdyś, kiedyś; także: raz später - później künftig - w przyszłości zuerst..., dann... - najpierw..., potem... zunächst - przede wszystkim, najpierw, naprzód, na razie vorher, zuvor - przedtem dann - potem, później; wtedy danach - następnie, potem, później da - gdy, kiedy nachher - później, potem, następnie hinterher - potem, poniewczasie zuletzt - ostatnio schließlich - w końcu inzwischen - tymczasem bisher - dotychczas, dotąd, do tej pory seitdem - od tego czasu, odkąd nie - nigdy niemals - nigdy, ani razu selten - rzadko kaum - dopiero co, ledwie, zaledwie, prawie nigdy fast nie - prawie nigdy manchmal - czasami ab und zu - od czasu do czasu öfter(s) - częściej, kilkakrotnie, nieraz oft, häufig - często meistens - najczęściej fast immer - prawie zawsze immer - zawsze, ciągle, wciąż, nieustannie ständig - stale, ciągle, wciąż, nieprzerwanie jederzeit - zawsze, o każdej porze, w każdym czasie stets - stale, ciągle, ustawicznie einmal, zweimal, dreimal ... - raz, dwa razy, trzy razy einmal die Woche, zweimal die Woche - raz w tygodniu, dwa razy w tygodniu jedesmal - za każdym razem mehrmals - wielokrotnie wieder - znowu erneut - na nowo täglich - codziennie wöchentlich - co tydzień monatlich - co miesiąc jährlich - co roku montags - w poniedziałki; dienstags - we wtorki morgens - rano (każdego dnia rano), z rana; nie mylić z: am Morgen - rano, np. gestern am Morgen - wczoraj rano mittags -w południe (zwykle, każdego dnia) nachmittags -po południu (zwykle, każdego dnia) abends - wieczorem, wieczorami (zwykle, każdego dnia) früh  >spät - wcześnie < > późno erst  > schon (bereits) - dopiero < > już lange - długo längst - dawno, od dawna weiterhin - nadal, dalej monatelang - (całymi) miesiącami, przez wiele miesięcy jahrelang - (całymi) latami, przez wiele lat

Język niemiecki - Modale Adverbien       - są tworzone często od przymiotników i mogą być wówczas stopniowane (stopniowanie przysłówków zostało omówione razem ze stopniowaniem przymiotnika (por Das Adjektiv - Komparation). Do tej grupy zaliczamy ponadto wiele przysłówków nie pochodzących od przymiotników. Mogą one określać: sposób, w jaki zachodzi dana czynność PYTANIA: Wie? Auf welche Art und Weise? absichtlich - na umyślnie anders - inaczej auswendig - na pamięć geradeso - właśnie tak, nie inaczej, tak samo gern - chętnie glücklicherweise - szczęśliwie möglicherweise - możliwie natürlich - oczywiście teilweise - częściowo umsonst - za darmo vergebens - na próżno stopień, w jakim zaszła bądź zajdzie jakaś czynność PYTANIA: Wie? In welchem Grade? außerordentlich - wyjątkowo allzu, zu - zbyt beinahe - prawie, bez mała, omal nie etwas - trochę fast - prawie ganz - zupełnie gänzlich - całkowicie mehr ... als - bardziej... niż nur - tylko sehr - bardzo so...wie - tak.... jak ungewöhnlich - niezwykle viel - dużo wenig - mało ziemlich - dosyć pozytywny stosunek mówiącego do treści wypowiedzi allerdings - jednak auf jeden Fall - w każdym wypadku bestimmt - na pewno freilich - naturalnie, oczywiście, ma się rozumieć, wprawdzie, co prawda, prawdę mówiąc gewiß - zapewne, na pewno, pewnie ja - tak; przecież; tylko; ba, co więcej, nawet natürlich - oczywiście sicher - na pewno, zapewne, pewnie, niezawodnie tatsächlich - rzeczywiście unbedingt - koniecznie wirklich - naprawdę zweifellos, zweifelsohne - bez wątpienia, niewątpliwie, bezsprzecznie negatywny stosunek mówiącego do treści wypowiedzi durchaus nicht - na pewno nie gar nicht - wcale im Gegenteil - przeciwnie keineswegs, keinsesfalls, auf keinen Fall - w żadnym wypadku nein - nie nie, niemals - nigdy wirklich nicht - naprawdę nie wątlipowość allenfalls - w najgorszym, w ostatecznym razie, od biedy, co najwyżej, ewentualnie, może etwa - około höchstens - najwyżej kaum - prawie, prawie nie mindestens - przynajmniej, co najmniej, lekko licząc möglicherweise - być może ungefähr - około vermutlich - przypuszczalnie vielleicht - może wahrscheinlich - prawdopodobnie wenigstens - przynajmniej, co najmniej, choć, chociaż wohl - tu: chyba, bodaj, pewnie, może, widocznie; wprawdzie

Język niemiecki - Präpositionen mit dem Akkusativ

Przyimki występujące z IV przypadkiem (Akkusativ)

• bis - do, aż, (w określeniach czasu, miejsca, miary, wagi itp.), póki nie

• durch - przez (w określeniach czasu i miejsca), w ciągu, z powodu

• entlang - wzdłuż (występuje też z II przypadkiem)
  występuje też po rzeczowniku: den Bach entlang - wzdłuż strumienia

• für - dla

• gegen - przeciwko, wbrew, na przekór, (w zamian) za, wobec, względem, w stosunku do, w porównaniu do, około (przy określeniach czasu), pod, ku

• ohne - bez

• um - dookoła, naokoło, o (np. w określeniach czasu, porównaniach), około, po, za (przy wynagrodzeniu)

• wider (przestarzałe) - wbrew, przeciwko, na przekór

Język niemiecki - Präpositionen mit dem Dativ Przyimki występujące z III przypadkiem (Dativ)       Niektóre przyimki występujące do tej pory z II przypadkiem zaczynają być używane z III przypadkiem. Poniżej wymienione zostały przyimki, po których rzeczownik występuje zawsze w III przypadku oraz ich podstawowe znaczenia (wykaz nie obejmuje zastosowania ich w utartych zwrotach). Por. też przyimki występujące z IV lub III przypadkiem. aus - z (w określeniach miejsca, czasu, materiału, z którego coś jest wykonane, przyczyny i powodu) außer - z wyjątkiem, poza, prócz (w utartych zwrotach może też występować z II przypadkiem) bei - koło, przy (w określeniach miejsca i czasu), u; podczas, za (w określeniach czasu) entgegen - w kierunku, w stronę, ku; wbrew gegenüber - naprzeciw, wobec, w porównaniu do gemäß - odpowiednio do, zgodnie z, według, w myśl mit - z, wespół z, od (momentu - w określeniach czasu), może być też tłumaczone Narzędnikiem nach - po, do (w określeniach miejsca), na, po, za ( w określeniach czasu), według, podług nächst - następny/a, tuż przy, zaraz obok nebst - wraz z seit - od (w określeniach czasu) von - z (w określeniach miejsca, materiału, tłumaczone też przez przymiotnik), spośród, od (dla określenia powodu, przyczyny; w określeniach czasu tylko w zwrotach von... bis... - od... do...; dla określenia początku von... an), o (dla określenia przedmiotu rozmowy); w stronie biernej: przez (kogoś); zu - do, w kierunku, na, po, u (lub tłumaczone narzędnikiem); w określeniach czasu: na, o, za, ku; przy określeniach sposobu: w, na; przy określeniach stosunku, miary, liczby: do, po (lub tłumaczone narzędnikiem); przy określeniach zamiaru lub celu: dla, do, na, ku zuwider - wbrew, niezgodnie z, przeciw trotz - mimo, pomimo (występowało też z II przypadkiem)

Język niemiecki - Präpositionen mit dem Genitiv Przyimki występujące z II przypadkiem diesseits - z tej strony; jenseits - z tamtej strony innerhalb - wewnątrz (lub: w ciągu - w określeniach czasu); außerhalb - na zewnątrz oberhalb - na górze; unterhalb - na dole trotz - mimo, pomimo (obecnie coraz częściej z III przypadkiem) statt (anstatt) - zamiast

Język niemiecki - Reflexivpronomen Zaimek zwrotny       W języku niemieckim każdej osobie odpowiada inny zaimek zwrotny. Porównaj: ich wasche mich du wäschst dich er, sie, es wäscht sich wir waschen uns ihr wascht euch sie waschen sich Sie waschen sich ja myję się ty myjesz się on, ona, ono myje się my myjemy się wy myjecie się oni myją się (forma grzecznościowa)       Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku (Akkusativ)       Największą grupę stanowią czasowniki zwrotne z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku (Akkusativ). sich fühlen - czuć się ich fühle mich du fühlst dich er, sie, es fühlt sich wir fühlen uns ihr fühlt euch sie fühlen sich Sie fühlen sich Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w III przypadku (Dativ)       Oddzielną grupę stanowią czasowniki zwrotne w połączeniu z zaimkiem zwrotnym w III przypadku (Dativ). W zdaniu z takim czasownikiem znajduje się zawsze oprócz zaimka zwrotnego dowolne dopełnienie w IV przypadku (Akkusativobjekt). Ich habe mir das Rauchen abgewöhnt. Wir haben uns die Ausstellung angesehen. sich etwas ansehen - oglądać ich sehe mir den Film an du siehst dir den Film an er sieht sich den Film an wir sehen uns den Film an ihr seht euch den Film an sie sehen sich den Film an Sie sehen sich den Film an       Niektóre czasowniki występują w zależności od kontekstu albo z zaimkiem zwrotnym w III, albo w IV przypadku, lub też zupełnie bez zaimka zwrotnego. Ich wasche mich. - Myję się. (Akkusativ) Wasch dir bitte die Hände vor dem Essen. - Umyj proszę ręce przed jedzeniem. (Dativ) Die Mutter wäscht das Kind. - Matka myje dziecko. (bez zaimka zwrotnego)       UWAGA: Polskie czasowniki zwrotne nie muszą być zwrotne w języku niemieckim (i odwrotnie), np. sich erinnern an (+ Akk.) - przypominać sobie coś sich setzen - siadać sich unterhalten über... (+ Akk.) - rozmawiać o...

Język niemiecki - Kausale Nebensätze określają przyczynę, powód. W zdaniach tego typu używamy spójników: denn "denn? tłumaczymy jako "bo", "ponieważ". W zdaniach z "denn" występuje zawsze szyk prosty. Zdanie z "denn" określa przyczynę czynności opisywanej w zdaniu głównym. Zdanie z "denn" w zdaniu podrzędnie złożonym występuje jako drugie. Przykłady: Ich kann dich heute nicht besuchen, denn ich habe keine Zeit. (Nie mogę cię dzisiaj odwiedzić, bo nie mam czasu). Dieses Jahr können sie nicht nach Spanien fahren, denn ihre Kinder sind noch zu klein.(W tym roku oni nie mogą jechać do Hiszpanii, bo ich dzieci są jeszcze za małe). weil "weil? tłumaczymy jako "ponieważ". W zdaniach z "weil" występuje zawsze szyk końcowy (w przeciwieństwie do zdań z "denn"). Zdanie z "weil" określa przyczynę czynności opisywanej w zdaniu głównym. Zdanie z "weil" w zdaniu podrzędnie złożonym występuje jako pierwsze lub - częściej - jako drugie. Przykłady: Ich muss noch etwas im Laden besorgen, weil wir heute Besuch haben. (Muszę coś jeszcze załatwić w sklepie, ponieważ mamy dzisiaj gości). Ich kann heute Abend nicht ausgehen, weil ich für die Prüfung lernen muss. da "da? tłumaczymy jako "gdyż", "ponieważ", "skoro". (W zdaniach czasowych "da" tłumaczymy jako "gdy", "kiedy"). W zdaniach z "da" występuje szyk końcowy. Zdanie z "da" określa oczywistą (z punktu widzenia autora wypowiedzi) przyczynę czynności opisywanej w zdaniu głównym, dlatego występuje najczęściej jako pierwsze. Przykłady: Da ich gestern keine Zeit hatte, konnte ich erst heute diese Angelegenheit erledigen. (Ponieważ wczoraj nie miałam czasu, mogłam dopiero dzisiaj załatwić tę sprawę). Da wir uns schon so lange kennen, kann ich dir mein Geheimnis verraten. (Skoro znamy się tak długo, mogę ci zdradzić moją tajemnicę). Da du die Rechnung nicht bezahlt hast, hat man uns heute das Telefon abgestellt. (Ponieważ nie zapłaciłeś rachunku, odłączyli nam dzisiaj telefon). darum (deshalb, deswegen, daher, also, folglich) - dlatego Spójniki te mają podobne znaczenie i mogą być używane wymiennie, przy czym "folglich" stosujemy raczej w języku urzędowym. Po wymienionych spójnikach występuje zawsze szyk przestawny (najpierw orzeczenie - czasownik w formie osobowej, potem podmiot) Zdanie z dowolnym z wymienionych wyżej spójników w zdaniu podrzędnie złożonym występuje zawsze jako drugie. Ich bin krank, darum gehe ich zum Arzt. (Jestem chory, dlatego idę do lekarza).

Język niemiecki - Konditionale Nebensätze       Zdania warunkowe określają warunek, który musi być spełniony, aby zaszła czynność opisywana w zdaniu głównym. wenn W zdaniach warunkowych "wenn" tłumaczymy jako "gdyby", "jeżeli", "jeśli". (W zdaniach czasowych spójnik "wenn" oznacza "kiedy" (por. Temporale Nebensätze). Zdania warunkowe w czasie Präsens opisują warunek, który z punktu widzenia autora wypowiedzi możliwy jest do spełnienia w przyszłości (por. Irreale Wunschsätze). W zdaniach z "wenn" występuje szyk końcowy. Przykłady: Wenn ich die Prüfung bestehe, fahre ich mit meinen Freunden ins Gebirge. (Jeżeli zdam egzamin, pojadę z moimi przyjaciółmi w góry). Wenn wir uns nicht beeilen, werden wir den Zug verpassen. (Jeżeli się nie pospieszymy, spóźnimy się na pociąg). falls Spójnik "falls" tłumaczymy jako "w przypadku gdy", "jeżeli", "w razie, gdyby", "na wypadek, gdyby". Zdania warunkowe ze spójnikiem "falls" opisują warunek z punktu widzenia autora wypowiedzi możliwy do spełnienia (w przyszłości). W zdaniach z "falls" występuje szyk końcowy. Przykłady: Falls du Paul siehst, sag ihm, er soll mich anrufen. (Jeżeli będziesz się widział z Paulem, powiedz mu, żeby do mnie zadzwonił). Falls du in die Stadt fährst, kauf mir bitte 2 Liter Milch. (Gdybyś jechał do miasta, kup mi proszę 2 litry mleka). es sei denn "es sei denn? tłumaczymy jako "chyba, że...?. w zdaniu następującym po "es sei denn? występuje szyk prosty. Przykłady: Wir kaufen ihm eine Mikrowelle, es sei denn, du hast eine bessere Idee. (Kupimy mu kuchenkę mikrofalową, chyba, że masz lepszy pomysł). Wir sehen uns am Samstag, es sei denn, etwas kommt mir dazwischen. (Zobaczymy się w sobotę, chyba, że coś mi wypadnie). Angenommen, ... (Angenommen, dass...) "Angenommen, dass..." oraz "Angenommen,..." tłumaczymy jako "Zakładając, że...", "Przypuśćmy, że". W zdaniach rozpoczynających się od "Angenommen, dass..." występuje szyk końcowy; w zdaniach z "Angenommen,..." - szyk prosty. Przykłady: Angenommen, dass wir Posen vor Mitternacht erreichen, so müssen wir noch immer ca. 2 Stunden fahren. = Angenommen, wir erreichen Posen vor Mitternacht, so müssen wir noch immer ca. 2 Stunden fahren. (Zakładając, że dotrzemy do Poznania przed północą, będziemy i tak musieli jechać jeszcze około dwóch godzin).

Język niemiecki - Konsekutive Nebensätze so dass, so..., dass, dermaßen..., dass Zdania z "so dass" określają zawsze jakieś następstwo, związek przyczynowo-skutkowy. W zdaniach tego typu "so" może występować przed przysłówkiem lub przydawką przymiotnikową, np. so schnell, dass; so viel, dass. W zdaniach z "so dass" występuje szyk końcowy. Zdanie podrzędne z "so dass" występuje zawsze po zdaniu nadrzędnym. Zamiast "so" przed przysłówkiem lub przydawka przymiotnikową możemy użyć "dermaßen" dla większego podkreślenia danej cechy. Przykłady: Er fuhr so schnell, dass mit schlecht wurde. (On jechał tak szybko, że zrobiło mi się niedobrze). Ihre Kinder wachsen so (schnell), dass sie bald grösser werden als sie. (Jej dzieci tak (szybko) rosną, że wkrótce będą od niej wyższe). Er ist so faul, dass er nicht einmal sein Zimmer aufräumen kann. (On jest tak leniwy, że nawet nie może posprzątać swojego pokoju). Er ist dermaßen faul, dass er nicht einmal sein Zimmer aufräumen kann. (On jest aż tak leniwy, że nawet nie może posprzątać swojego pokoju). solch-..., dass W zdaniach z "solch-..., dass" podkreślany jest dany rzeczownik, np. ein solches Gewitter - taka burza. Można używać "solch" w formie nieodmienionej. W tym przypadku pomiędzy "solch" a rzeczownikiem występuje jednak rodzajnik nieokreślony, np. solch ein Gewitter - taka burza Przykłady: Ein solches Wetter haben wir lange nicht mehr gehabt. Solch ein Wetter haben wir lange nicht mehr gehabt (Dawno nie mieliśmy takiej pogody) Er hatte eine solche Angst, dass er an nichts mehr denken konnte. (On tak się bał, że nie mógł o niczym więcej myśleć).

Język niemiecki - Konzessive Nebensätze Zdania z obwohl, obgleich, obschon obgleich, obwohl, obschon - oznaczają "chociaż?, "mimo że". Spójniki te mają podobne znaczenie, przy czym "obschon" występuje rzadko. W zdaniach ze spójnikami "obgleich", "obwohl", "obschon" występuje szyk końcowy. Przykłady: Er ist nicht gekommen, obwohl wir verabredet waren. (Nie przyszedł, mimo że byliśmy umówieni). Sie hat uns nicht geholfen, obgleich wir sie darum gebeten haben. (Ona nie pomogła nam, mimo że ją o to prosiliśmy). Ich kam zu spät an, obwohl ich ein Taxi genommen hatte. (Dojechałam za późno, mimo iż wzięłam taksówkę).

Język niemiecki - Modale Nebensätze indem Zdania z "indem? określają środek lub sposób, w jaki ktoś coś robi. Tłumaczymy je często z użyciem imiesłowu czynnego. Zdanie z "indem" w zdaniu podrzędnie złożonym występuje zawsze jako drugie. Przykłady: Er hat mir sehr geholfen, indem er mich auf meine Fehler hingewiesen hat. (On bardzo mi pomógł, wskazując mi moje błędy). Man kann die Kapazität dieser Maschine erhöhen, indem man einen besseren Treibstoff verwendet. (Można podnieść wydajność tej maszyny, stosując inne paliwo). Vergleichssätze je..., desto "je..., desto? tłumaczymy jako "im..., tym". W pierwszym ze zdań zaczynającym się od "je..." wystepuje szyk końcowy, w drugim, rozpoczynającym się od "desto", szyk przestawny: Przykłady: Je fleißiger du lernst, desto schneller wirst du dir die Fremdspache aneignen. Im pilniej się uczysz, tym szybciej przyswoisz sobie język obcy. Je länger sie spielte, desto ruhiger wurde die Musik. (Im dłużej grała, tym spokojniejsza stawała się muzyka). als "als? tłumaczymy jako "niż?. Zdanie z "als" w zdaniu podrzędnie złożonym występuje zawsze jako drugie. W zdaniach z "als" występuje zawsze szyk prosty. Przykłady: Die Eltern kamen früher nach Hause zurück, als wir dachten. (Rodzice wrócili do domu wcześniej, niż sądziliśmy). Die Entfernung zwischen unserer Jugendherberge und dem Bahnhof war grösser, als wir dachten. (Odległość od naszego schroniska do dworca była większa niż przypuszczaliśmy). Wie..., so "Wie..., so" tłumaczymy jako "tak..., jak" "Wie..., so" łączy 2 zdania, w których porównywane są dwie takie same wielkości. Przykłady: Das Städchen ist heute noch genau so klein und nett, wie ich es in Erinnerung behalten habe. (To miasteczko jest dzisiaj tak samo małe i miłe, jakim zachowałam je w pamięci). Er spricht tatsächlich so gut Deutsch, wie er behauptet hat. (On rzeczywiście mówi po niemiecku tak dobrze, jak twierdził).

Język niemiecki - Infinitivkonstruktionen Konstrukcje z "um...zu", "ohne...zu", "(an)statt...zu" Konstrukcje z "um...zu", "ohne...zu", "anstatt...zu" nie posiadają własnego podmiotu, tylko odnoszą się do podmiotu w zdaniu głównym. (Przy różnych podmiotach używamy zdań z "damit" - por. Finale Nebensätze, ohne dass, (an)statt dass). Konstrukcje z "um...zu", "ohne...zu", "(an)statt...zu" występują przed lub po zdaniu głównym. um...zu Konstrukcja "um...zu? wyraża cel danej czynności, życzenie lub zamiar. "um...zu" możemy przetłumaczyć jako "aby?, "żeby?. Przy takich samych podmiotach w zdaniu nadrzędnym i podrzędnym stosujemy "um...zu", przy różnych - "damit". Porównaj: Die Mutter gibt mir das Geld, damit ich die Rechnung bezahle. różne podmioty - zdanie z "damit? (Mama daje mi pieniądze, żebym zapłaciła rachunek). Ich rufe den Kellner, um die Rechnung zu bezahlen. (Wołam kelnera, żeby zapłacić rachunek). Przykłady konstrukcji z "um...zu": Ich brauche ein Bügeleisen, um meine Sachen zu Bügeln. (Potrzebuję żelazko, żeby wyprasować swoje rzeczy). Peter ruft seine Eltern an, um ihnen zum 30. Hochzeitstag zu gratulieren. (Peter dzwoni do swoich rodziców, żeby złożyć im życzenia z okazji 30 rocznicy ślubu).

Język niemiecki - Irreale Wunschsätze mogą odnosić się do teraźniejszości lub do przeszłości. W zdaniach tego typu stosujemy Konjunktiv II (Konjunktiv Präteritum lub Konjunktiv Plusquamperfekt). W zdaniach odnoszących się do teraźniejszości występuje Konjunktiv Präteritum. Wyrażają one "pobożne życzenia", które z przyczyn obiektywnych w chwili obecnej nie są możliwe do spełnienia, np. Wenn ich mehr Zeit hätte, würde ich Sport treiben. Gdybym miał więcej czasu, uprawiałbym sport (ale mam w tej chwili za mało czasu na to). W zdaniach tego typu odnoszących się do przeszłości występuje Konjunktiv Plusquamperfekt. Wyrażają one życzenia odnoszące się do przeszłości, które nie mogą już nigdy być spełnione. (Mogą także wyrażać ubolewanie, że w przeszłości nastąpiła dana czynność, która nie powinna mieć miejsca). Przykłady: Wenn ich mehr Zeit gehabt hätte, hätte ich das Buch zu Ende gelesen. (Gdybym miał więcej czasu, doczytałbym tę książkę do końca). Wenn er vorsichtiger gefahren wäre, hätten sie keinen Unfall gehabt. (Gdyby (wtedy) jechał ostrożniej, nie mieliby wypadku).

16

---