Województwo kujawsko-pomorskie - jedno z 16 województw leżące w północnej części Polski centralnej. Zostało utworzone w 1999 z dawnych województw: bydgoskiego, włocławskiego i toruńskiego. W pierwotnym projekcie sejmowym region ten miał się stać częścią wielkiego województwa pomorskiego, na skutek protestów mieszkańców zrezygnowano jednak z tych planów. Graniczy z woj. pomorskim, warminsko - mazurskim, mazowieckim, łódzkim i wielkopolskim. Siedziba administracji samorządowej: Toruń (Urząd Marszałkowski, Zarząd Woj., Sejmik Woj.). Siedziba administracji rządowej: Bydgoszcz (Urząd Wojewódzki). Dzieli się na 23 powiaty - 4 grodzkie (Bydgoszcz, Grudziądz, Toruń, Włocławek) i 19 ziemskich. Zajmuje obszar 17 972 km2, co stanowi 5,7% powierzchni Polski i zamieszkiwane jest przez 2,1 mln mieszkańców, tj. 5,4% mieszkańców kraju. Na terenie województwa są 52 miasta.
Bydgoszcz, licząca 361 tys. mieszkańców, skupia 28,6% ludności miejskiej i 17,5% ludności województwa. Toruń (207 tys.) skupia odpowiednio: 16,4% i 10,0%, Włocławek (118 tys.) - 9,4% i 5,7%, a Grudziądz (99 tys.) - 7,8% i 4,8%. Do dużych miast należy również Inowrocław liczący 76 tys. mieszkańców. Grupę miast średniej wielkości tworzy 16 ośrodków liczących od 10 do 30 tys. mieszkańców.
W ujęciu historyczno-kulturowym województwo kujawsko-pomorskie obejmuje kilka odrębnych jednostek. Do najważniejszych takich regionów należą: w części północno-wschodniej - Ziemia Chełmińska, w części południowo-wschodniej - Ziemia Dobrzyńska, w części południowej - Kujawy. Te trzy obszary w całości znajdują się na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Ponadto w skład województwa w częściach wchodzą inne regiony: Pałuki, Krajna, Bory Tucholskie, Kociewie.
Ogromną część obszaru województwa kujawsko-pomorskiego obejmuje krajobraz charakteryzujący się dużym zróżnicowaniem rzeźby terenu, występowaniem form pagórkowatych i licznych jezior polodowcowych. Typowe krajobrazy to płaskie i faliste równiny morenowe (Kujawy) oraz pagórki morenowe, dominujące głównie w części północno-zachodniej, północno-wschodniej i wschodniej województwa. Województwo kujawsko - pomorskie leży w obrębie trzech jednostek fizycznogeograficznych: Pojezierza Południowopomorskiego
Pojezierza Chełmińsko - Dobrzyńskiego
Pojezierza Wielkopolskiego
Krajobraz ukształtowany został głównie w okresie zlodowacenia bałtyckiego. Obszary pojezierzy rozdzielone równinnymi dolinami rzek mają typowy, urozmaicony krajobraz polodowcowy - wzgórza morenowe, równiny sandrowe oraz liczne jeziora. Na Pojezierzu Dobrzyńskim występują charakterystyczne unikatowe pola drumlinowe. Najwyższe wzniesienie województwa znajduje się na Pojezierzu Krajeńskim - 206 m. n.p.m, najniżej położone miejsce koło Nowego w Dolinie Wisły - 13 m n.p.m.
Województwo leży w dorzeczu Wisły i Odry. Sieć wodna jest tu bardzo gęsta. Główne rzeki to Wisła i jej dopływy: Drwęca, Brda i Wda, oraz w zachodniej części Noteć (dorzecze Odry). Między Brdą a Notecią powstał Kanał Bydgoski liczący 24,7 km długości. Dzięki temu istnieje szlak wodny Wisła-Odra. Kanał Bydgoski jest tez połączony z Wartątak zwanym Systemem Kujawskim, na który składają się Kanał Notecki, Noteć i jezioro Gopło. W województwie znajduje się około tysiąca jezior polodowcowych. Są to głównie jeziora rynnowe. Największe z nich są połączone rzekami i kanałami i tworzą jeden system wodny. Największe jeziora to Gopło (21,8 km kw), Pakoskie (13,2 km kw) i Głuszyńskie (6,1 km kw). Wszystkie 3 znajdują się na Pojezierzu Wielkopolskim. Województwo posiada też kilka zbiorników sztucznych. Największe z nich to Jezioro Włocławskie na Wiśle (70,4 km kw, część jeziora znajduje się już w województwie mazowieckim) i Jezioro Koronowskie na Brdzie (15,6 km kw
W województwie kujawsko - pomorskim przeważają gleby średnio urodzajne - brunatne i bielicowe wytworzone z piasków i glin. Najlepsze występują na Kujawach (czarne ziemie) oraz w dolinie Wisły (mady). W dolinie Noteci gleby bagienne. Niekorzystnym czynnikiem jest mała ilość opadów.
Województwo należy do słabo zalesionych - 23,3% ogólnej powierzchni (średnia krajowa 29%). Najsilniej zalesiona jest północna część województwa (powiat tucholski - 48,1%, świecki - 35,5%), oraz środkowa (powiat bydgoski - 41%). Najmniej lasów znajduje się na Kujawach ze względu na urodzajne gleby (powiat radziejowski - 4,2%), oraz ziemi chełmińskiej (powiat chełmiński - 6,4% i wąbrzeski - 6,8%). 13 miejsce w Polsce.
ROLNICTWO
Województwo charakteryzuje dobrze rozwinięte, wysokotowarowe rolnictwo - duże gospodarstwa rolne - średnio 10,5 ha (średnia krajowa 7 ha). Dzięki wysokiej kulturze rolnej uzyskuje się bardzo wysokie plony. Głównymi rejonami rolniczymi są Kujawy, Pałuki i Pojezierze Chełmińskie.
Uprawiane są:
zboża - pszenica, żyto, jęczmień
buraki cukrowe (17% produkcji krajowej)
ziemniaki
Duże znaczenie ma hodowla trzody chlewnej (169 sztuk na 100 ha użytków rolnych - 2 miejsce w kraju) oraz bydła. Użytki rolne zajmują 60,9% pow. regionu, w tym grunty orne — 54,1%, łąki i pastwiska — 5,9%, a sady 0,5%.
KOMUNIKACJA
Główne drogi:
Gdańsk - Świecie - Toruń - Włocławek - Łódź, z odgałęzieniem do Bydgoszczy i Poznania
Szczecin - Bydgoszcz - Toruń - Warszawa
W 1998 roku uruchomiono fragment autostrady A1 z Lubicza
do Czerniewic
Transport drogowy
Drogi krajowe przebiegające przez teren województwa
W Województwie Kujawsko-Pomorskim autostrada A1 prowadzi (24 km) przez gminy Nowe, Warlubie, Jeżewo i Dragacz.
S10 10 (Lubieszyn granica państwa z Niemcami - Szczecin - Stargard Szczeciński - Piła - Bydgoszcz - Toruń - Płońsk)
55 ( Stolno - Grudziądz - Kwidzyn - Malbork - Nowy Dwór Gdański )
56 ( Trzeciewiec - Koronowo )
62 ( Strzelno - Włocławek - Płock - Nowy Dwór Mazowiecki - Siemiatycze )
67 ( Lipno - Włocławek )
80 ( Pawłówek - Bydgoszcz - Zławieś Wielka - Toruń - Lubicz )
Najważniejsza linia kolejowa:
Gdańsk - Bydgoszcz - Inowrocław - Katowice
oraz połączenia Torunia z Bydgoszczą i Piłą oraz Poznaniem
żegluga na Wiśle i Kanale Bydgoskim (część europejskiej drogi wodnej E31)
LOTNISKA I PORTY LOTNICZE:
GOSPODARKA
Przemysł
Pod względem społeczno-gospodarczym region kujawsko-pomorski zajmuje środkową pozycję w kraju. Najważniejszą rolę odgrywa wszechstronnie rozwinięty przemysł, który skutecznie dostosowuje się do wymogów konkurencji wolnorynkowej. Bydgoszcz, Toruń i Włocławek, wraz z Grudziądzem i Inowrocławiem, to ważne ośrodki przemysłowe, reprezentujące przemysł chemiczny, elektromaszynowy, spożywczy, tekstylny, celulozowy, mineralny i poligraficzny. Województwo ma charakter usługowo-produkcyjno-rolniczy.
Pod względem wartości produkcji przemysłowej dominujące miejsce zajmuje przemysł spożywczy, doskonale powiązany z bazą surowcową województwa. W branży tej ulokowały się liczne duże spółki z kapitałem zagranicznym. Należy również docenić wielu mniejszych producentów, którzy umacniają dobrą pozycję na rynku.
Dużą rolę w przemyśle regionu odgrywa także przetwórstwo chemiczne. Nie bez znaczenia pozostaje również przemysł elektromaszynowy, drzewno-papierniczy.
Produkcją przemysłową w regionie aktualnie zajmuje się ok. 19 tys. podmiotów. Coraz większą uwagę przywiązują oni do jakości swoich wyrobów, co zwiększa ich szansę udziału w jednolitym rynku Unii Europejskiej. Ponad 70% eksportu z regionu trafia na rynki europejskie.
Główne surowce mineralne: sól kamienna (kopalnie w rejonie Inowrocławia dostarczają ok. 40% produkcji soli w Polsce) oraz wapienie (dla przemysłu cementowego). Eksploatowane są także surowce budowlane (gliny, piaski, żwiry).
Powszechnie wykorzystywane i eksploatowane są tzw. wapienie jurajskie, których zasoby w rejonie Barcina, Pakości i Piechcina szacuje się na 1005 mln ton. Udokumentowane złoża węgla brunatnego w okolicach Szubina, Kcyni, Żnina, Łabiszyna i Radziejowa nie nadają się praktycznie do eksploatacji. Złoża soli kamiennej w okolicach Inowrocławia, Góry i Mogilna szacuje się na 5,5 mld ton. Pokłady tego minerału znajdują się również w Lubieniu Kujawskim i Izbicy Kujawskiej.
GŁÓWNE GAŁĘZIE PRZEMYSŁU:
chemiczny (gumowy, tworzyw i nawozów sztucznych, farb i lakierów, włókien spożywczy (mięsny, cukrowniczy, tłuszczowy, owocowo - warzywny)
chemicznych, produkcja kwasu siarkowego i sody)
papierniczy (jeden z większych producentów papieru w kraju)
drzewny (meblarski)
elektrotechniczny
maszynowy (maszyny dla przemysłu i rolnictwa)
mineralny (szklarski, ceramiki szlachetnej)
materiałów budowlanych (wapienniczy, cementowy
GŁÓWNE OŚRODKI PRZEMYSŁOWE:
Bydgoszcz: zakład chemii organicznej „Organika - Zachem”, fabryka kabli MADEX, Bydgoska Fabryka Mebli S.A, Budo - Plast, Schenker Sp. z o.o, Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego "STOMIL" S.A.
Toruń: włókien chemicznych „Elana”
Inowrocław - Inowrocławskie Zakłady Chemiczne SODA MĄTWY S.A. (powstałe już w 1881), Inowrocławska Fabryka Maszyn INOFAMA S.A. (1878), Huta Szkła Gospodarczego IRENA S.A. (1926) , Zakłady, Zakład Poligraficzno Wydawniczy "Pozkal"
Grudziądz - zakład meblowy „MEBLOFORM” i „MEBLOBIT”
Włocławek - zakład azotowy ANWIL S.A , „Fabryka Porcelany „Sp. Z.o.o.
Świecie - zakład celulozowo - papierniczy Mondi Świecie S.A, zakład meblarski „Synak Meble”
Kruszwica - Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” S.A, Cukrownia "Kruszwica„ S.A
Janikowo - Zakłady Sodowe JANIKOSODA S.A, Cukrownia "Janikowo"
Potulice- „Meble Potulice”,
SPECJALNA STREFA EKONOMICZNA
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna (PSSE) - Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna (PSSE) została powołana na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 11 lipca 2001 o połączeniu dwóch Specjalnych Stref Ekonomicznych w Tczewie i Żarnowcu. Obecnie obejmuje 15 podstref położonych w trzech województwach północnej Polski: pomorskim, kujawsko-pomorskim i zachodniopomorskim. Łączna powierzchnia terenów strefowych to 1 161,87 ha, z czego 150 ha znajduje się w woj. zachodniopomorskim, 563,57 ha w woj. kujawsko-pomorskim, natomiast 448,3 ha - to tereny na obszarze województwa pomorskiego. Spółką zarządzającą jest Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna sp. z o.o. z siedzibą w Sopocie.
Bydgoski Park Przemysłowy (BPP) - park przemysłowo-technologiczny obejmujący teren w południowo-wschodniej części miasta Bydgoszczy. Rozciąga się na powierzchni 282 ha, w tym 36 ha tworzy obszar Podstrefy Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej
BAZA NAUKOWA
Centrum naukowym i kulturalnym jest Bydgoszcz oraz Toruń. Województwo ma wyższych uczelni, m.in.: w Bydgoszczy - Akademia Techniczno - Rolnicza, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Akademia Medyczna, Akademia Muzyczne; w Toruniu Uniwersytet Mikołaja Kopernika (największa uczelnia województwa, ponad 25 tys. studentów); we Włocławku Wyższa Szkoła Humanistyczno - Ekonomiczna oraz Wyższe Seminarium Duchowne.
TURYSTYKA
Ze względu na walory przyrodnicze i dużą liczbę zabytków województwo kujawsko - pomorskie stanowi ważny region turystyczny. Na obszarze województwa występują 1002 jeziora o powierzchni od l ha, które zajmują łącznie obszar 25052 ha, co stanowi 1,4 % jego obszaru. Jednym z najbardziej atrakcyjnych obszarów wypoczynkowych jest północna część województwa z Borami Tucholskimi oraz czystymi rzekami i jeziorami. Rejon koncentracji ruchu wypoczynkowego to także Pojezierze Brodnickie - zgrupowanie kilkudziesięciu jezior otoczonych lasami (jeziora Bachotek, Strażym, Zbiczno, Sosno). Ośrodki sportów wodnych znajdują się także na Jeziorze Włocławskim i Gople.
Skupiskiem najcenniejszych obiektów zabytkowych jest Toruń.
Toruń *** (Ziemia Chełmińska / Kujawy)
prawie 1900 nieruchomych dóbr kultury w tym 5 klasy światowej, 50 klasy europejskiej, 270 klasy krajowej; m.in.
zespół staromiejski wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO, Muzeum Okręgowe w Toruniu, Muzeum Etnograficzne i Dom M. Kopernika
Biskupin - stanowisko archeologiczne, osada obronna kultury łużyckiej
Wenecja - Muzeum Kolei Wąskotorowej
Biskupin *** (pow. żniński, Pałuki)
- grodzisko z epoki żelaza - rezerwat archeologiczny
Ciechocinek ** (pow. aleksandrowski)
- tężnie solankowe - zabytek techniki (1859 r.)
- łazienki eklektyczne (1838 r.)
- cerkiew Michała Archanioła (1898 r.)
- kościół św. Piotra i Pawła (1884 r.) neogotycki
- warzelnia soli (poł. XIX w.)
Golub-Dobrzyń ** (Ziemia Chełmińska / Ziemia Dobrzyńska)
- zamek krzyżacki późniejszy Anny Wazówny (gotyckorenesansowy) - Muzeum Regionalne
- kościół św. Katarzyny gotycki
- kościół św. Katarzyny (1823 r.) klasycystyczny
- mury obronne gotyckie z basztami
- kamienica Pod Kapturem (XVIII w.)
UZDROWISKA
Ciechocinek
Inowrocław
Wieniec Zdrój
ZAMKI KRZYŻACKIE
Charakterystyczne dla tego obszaru są budowle związane z działalnością Krzyżaków. 19 zamków, z czego tylko 3 są niezniszczone, pozostałe znajdują się w ruinie.
PARKI KRAJOBRAZOWE
W regionie znajduje się 8 parków krajobrazowych:
Brodnicki Park Krajobrazowy z siedzibą w Grzmięcy
Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy z siedzibą w Górznie,
Krajeński Park Krajobrazowy z siedzibą w Więcborku,
Nadgoplański Park Tysiąclecia z siedzibą w Kruszwicy,
Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego z siedzibą w Świeciu,
Tucholski Park Krajobrazowy z siedzibą w Tucholi,
Wdecki Park Krajobrazowy z siedzibą w Osiu,
Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy z siedzibą w Kowalu.
