RADZIECKI REALIZM SOCJALISTYCZNY:
RADZIECKI REALIZM SOCJALISTYCZNY:
Doktryna i praktyka twórcza wprowadzona w ZSRR na początku lat 30. XX w
Uznana za podstawową metodę artystyczną
Realizm socjalistyczny zadekretowany został na Zjeździe Pisarzy Radzieckich w 1934 roku jako metoda wymagająca od artysty prawdziwego, historycznie konkretnego przedstawienia rzeczywistości w jej rewolucyjnym rozwoju:
I Wszechzwiązkowa Narada Pracowników Kinematografii w 1935 roku poświęcona była dostosowaniu metody do potrzeb kina
Nurt ściśle związany z polityką kulturalną okresu stalinizmu
Stał się obowiązującą wykładnią tzw. sztuki zaangażowanej, jako ideowego i propagandowego narzędzia partii komunistycznej.
Program socrealizmu, mimo ambicji stworzenia spójnych założeń, był wewnętrznie sprzeczny i niekonsekwentny
Jego zaplecze teoretyczne stanowiły wybrane elementy estetyki XIX-wiecznego realizmu (zwłaszcza kategoria tzw. realizmu krytycznego) i praktyki twórczości akademickiej
Teoretyczne założenia realizmu socjalistycznego odgrywały w praktyce rolę instrumentalną, będąc sprawdzianem ideologicznej poprawności dzieł oraz miarą uległości twórców wobec dysponenta politycznego (kryterium tzw. partyjności)
Główne hasła realizmu socjalistycznego:
Postulat zgodności wizji świata z ideologicznymi tezami marksizmu
Komunikatywności formy
Optymizm
Uprzywilejowanie tematyki pracy, walki klasowej i tradycji ruchu robotniczego
Zapowiedzią realizmu socjalistycznego w filmie była tzw. rewolucyjna klasyka sowiecka lat 20. i początku lat 30:
Pancernik Potiomkin i Październik S.M. Eisensteina
Matka i Koniec Sankt Petersburga W.I. Pudowkina
Arsenał i Ziemia O. Dowżenki
Idealne filmy socrealizmu to eposy:
Przedstawiające prawdziwych bohaterów rewolucji→Czapajew 1934
Przedstawiające fikcyjnych bohaterów rewolucji→ Trylogia o Makymie 1934-1939
Pod koniec lat 30. w ZSRR realizm socjalistyczny uległ stopniowej schematyzacji i wulgaryzacji, stając się ideologicznym taranem do walki z wszelkim nowatorstwem formalnym i odmiennymi sposobami myślenia:
Prymitywny, dychotomiczny podział na bohaterów pozytywnych (rewolucjonistów) i bohaterów negatywnych (przeciwnicy walki klas)
Uproszczona, dwubiegunowa wizja świata
Film socrealistyczny był traktowany jak doraźne narzędzie walki politycznej i propagandy, komentator i rezoner tez formułowanych przez kierownictwo partii komunistycznej na walnych zjazdach i plenach KC
Film współdziałał też w tworzeniu kultu Stalina (filmy M. Cziaurelego)
Filmy socjalistyczne:
Czpajew, Siergiej i Gieorgij Wasiljejowie, 1934
Młodość Maksyma, Grigorij Koznicew, Leonid Trauberg, 1935
My z Kronsztandu, Jefim Dzigan, 1936
Powrót Maksyma, Grigorij Koznicew, Leonid Trauberg, 1937
Delegat floty,Aleksander Zachri, 1937
Szczors, Aleksander Dowżenko, 1939
Nauczyciel,Siergiej Gierasimov,1939
Wielkie życie,Leonid Łukow,1939
Ziemia woła, Aleksander Zachri,1940
BEZDOMNI:
Reżyseria: Nikolai Ekk
Scenariusz: Nikolai Ekk, Aleksandr Stolper, Regina Janushkevich
Zdjęcia: Vasili Pronin
Scenografia: Ivan Stepanov, A. Yevmanenko
Muzyka: Yakov Stollyar
Na podstawie: powieści Aleksandra Makarenki
Produkcja: ZSRR
Rok produkcji: 1931
Obsada: Mariya Gonfa, Vladimir Vesnovsky, Mariya Andropova, Michaił Dżagofarow, Nikołaj Batałow, Michaił Żarow
Pierwszy radziecki film dźwiękowy, w którym ideologia została umiejętnie połączona z dokumentalnym realizmem.
Akcja toczy się na początku lat 20-tych. Młodociany przestępca Kola [Michaił Dżagofarow] przyłącza się on do bandy bezdomnych chłopców, którzy niebawem zostają aresztowani. Władza kieruje ich do specjalnego obozu w którym mają być poddani resocjalizacji. Ich wychowawca, Siergiejew [Nikołaj Batałow] , konsekwentnie wprowadza w życie swoją nową koncepcję. W myśl jej - ich zwichrowane charaktery naprostować ma ciężka praca fizyczna. Początkowo chłopcy próbują się buntować, jednak po pewnym czasie metoda ta zaczyna przynosić efekty. Kiedy były herszt bandy, Żigan [Michaił Żarow] próbuje nawrócić ich na drogę przestępstwa, "bezdomni" stawiają mu zdecydowany opór.
CZAPAJEW:
Reżyseria: Sergei Vasilyev, Georgi Vasilyev
Scenariusz: Sergei Vasilyev, Georgi Vasilyev, Anna Furmanov
Zdjęcia: Aleksandr Sigayev, Aleksandr Ksenofontov
Scenografia: Isaak Makhlis
Muzyka: Gavriil Popov
Na podstawie: powieści Dimitrija Furmanowa
Produkcja: ZSRR
Rok produkcji: 1934
Obsada: Georgi Zhzhyonov, Nikolai Simonov, Vyacheslav Volkov
Film, który zapoczątkował w kinie radzieckim nowy model bohatera ekranowego.
Kinowa biografia słynnego rewolucjonisty radzieckiego Czapajewa, który dowodził w 1919 Kozakami walczącymi przeciwko białogwardzistom. Autorzy skupili się na jego przyjaźni z komunistą Furmanowem, pod którego wpływem bohater zaprowadził wśród swoich żołnierzy wojskowy rygor i dyscyplinę. Dzięki temu zaczęli oni odnosić w walce sukces za sukcesem. Śmierć Czapajewa od kuli wroga w nurtach Uralu wzmocniła jeszcze hart bojowy w jego oddziale i pozwoliła im odnieść zwycięstwo w decydującej bitwie.
Bracia Wasiljejowie pokazali Czapajewa jako prawdziwego, realnego człowieka z krwi i kości. Dzięki swojej koncepcji udowodnili, że zbytnie idealizowanie i pomnikowe ukazanie postaci historycznych czyni je nudnymi dla widza i co za tym idzie odbiera im chęć ich naśladowania. Przedstawienie na ekranie autentycznych wydarzeń bez schematów i natrętnej demagogii wzmocniło tylko legendę bohatera, a nie jak się obawiano w czasie realizacji zdemitologizowało ją.
AEROGRAD:
Reżyseria: Aleksander Dowżenko
Scenariusz: N. Simonov ,Aleksander Dowżenko
Zdjęcia: Mikhail Gindin, Nikolai Smirnov , Eduard Tisse
Scenografia: Viktor Panteleyev, Aleksei Utkin
Muzyka: Dmitri Kabalevsky
Produkcja: ZSRR
Rok produkcji: 1935
Obsada: Stepan Shkurat, Boris Dobronravov, Sergei Stolyarov, G. Tsi
Obraz Aleksandra Dowżenki pomyślany jako propaganda obronności kraju.
Nasycona pięknem obrazów i muzyki, poetycka opowieść człowieku z ludu, dzielnym myśliwym Głuszaku.
Niemłody już bohater nazywany jest przez miejscową ludność "Tygrysią śmiercią". Przez swoje długie życie niezwykle skutecznie tropił zwierzynę na kresach azjatyckich. A kiedy nastała nowa władza - zajął się dywersantami i pierwszy stanął do walki z nimi. Głuszak w ujęciu twórcy to symbol siły i piękna ludu, a jednocześnie idealne ucieleśnienie nowego ładu społecznego.
SZCZORS:
Reżyseria: Aleksander Dowżenko
Scenariusz: Aleksander Dowżenko
Zdjęcia: Yuri Goldabenko, Aleksander Dowżenko
Scenografia: Morits Umansky
Muzyka: Dmitri Kabalevsky
Produkcja: ZSRR
Rok produkcji: 1939
Obsada: Yevgeni Samojlov, Ivan Skuratov, Nina Nikitina
Zrealizowany przez Aleksandra Dowżenkę na osobiste polecenie Stalina, ludowy epos poświęcony ukraińskiemu bohaterowi z czasów rewolucji - Mikołajowi Szczorsowi.
Film nie jest dosłowną biografią postaci historycznej, ale czymś na kształt pieśni stepowej, dzięki której widz odbywa wędrówkę po Ukrainie.
Niepodważalne piękno plastyczne obrazu powoduje, ze można przymknąć oczy na jego stronę ideologiczną
ZIEMIA WOŁA:
Reżyseria: Aleksander Zachri
Scenariusz: Yekaterina Vinogradskaya
Zdjęcia: Aleksandr Gintsburg
Scenografia: Olga Pchelnikova, Vladimir Kalyagin
Muzyka: Nikolai Timofeyev
Produkcja: ZSRR
Rok produkcji: 1940
Obsada: P. Sorokin, Vasili Vanin, Valentina Telegina, Boris Blinov, Wiera Marecka
Początek lat 30-tych. Na wsi radzieckiej trwa intensywny proces wprowadzania kolektywizacji. Świeżo przyjęta do kołchozu, Anna Sokołowa [Wiera Marecka] zostaje wybrana na jego przewodniczącą. Ta decyzja komitetu spotyka się z dużymi wątpliwościami najbliższego otoczenia bohaterki. Jej mąż, przekonany, że nie da sobie rady namawia ją, żeby zrezygnowała. Jednak niezłomna kobieta nie chce tego słuchać. Mądrość życiowa i doświadczenie pozwalają jej podejmować tylko słuszne decyzje. Dzięki nim kołchoz zaczyna przeżywać chwile gospodarczej prosperity. Wkrótce za jej wysiłek spotyka ją nie lada zaszczyt - towarzyszka Sokołowa zostaje wybrana posłanką do Rady Najwyższej ZSRR.