Pedagogika społeczna jako nauka społeczna -czerpie idee z filozofii, historii, ekonomii, socjologii. Mówi ona o dzieciach i młodzieży, o instytucjach, nauka praktyczna, zajmuje się badaniem rzeczywistości społecznej, poszukuje prawidłowości życia społecznego. Odnosi się do wartości, które owe życie regulują, odwołuje się do teorii dobra wspólnego, do teorii działania.
Metoda -zespół przepisów dotyczących stawiania pytań tzw. problemów zbierania danych, ich przetwarzania i interpretacji, budowanie teorii oraz ich sprawdzania.
Metoda naukowa musi być podporządkowana pewnym regułą, mieć określone cechy: powtarzalność, uporządkowanie, skuteczność, efektywność-ekonomiczność.
Pedagogika społeczna:
Rodrewicz-Winnicki; to teoria edukacyjnego działania w środowisku, gdzie obok takich działań jak kompensacja i profilaktyka ważna jest modernizacja.
W. Theiss; zajmuje się teorią środowiskowych uwarunkowań edukacji i rozwoju człowieka oraz teorią i praktyką kształtowania środowiska.
St. Kawula; skupia się na problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych oraz na analizie warunków (czynników) umożliwiających zaspokojenie potrzeb człowieka (grup społecznych) w różnych fazach jego życia i różnych sytuacjach życiowych.
A. Przecławska; przedmiotem pedagogiki społ. jest problematyka konstruowania środowiska wychowawczego ułatwiającego osobny rozwój człowieka oraz metody wychowawczego postępowania które temu sprzyjają.
A. i J. Kargulowie; przedmiotem pedagogiki społ. są te jednostki i grupy społ., które nie nadążają za rozwojem społecznym i cywilizacyjnym, oraz te jednostki, grupy i organizacje społeczne a także podejmowane przez nie działania, które skutki owych opóźnień niwelują.
W. Pasterniak; najistotniejszym zadaniem pedagogiki społ. jest zmierzenie się z problemem rozpoznawania, rozumienia, akceptowania i respektowania wartości w warunkach życia społecznego, stworzenia społecznej pedagogiki wartości.
Metody:
1.Eksperyment pedagogiczny - jedna z trudniejszych metod badawczych. Wymaga ogromnej precyzji i jest długotrwała. Należy wprowadzić zmienną eksperymentalną, taką innowację, która byłaby zauważalna i zmierzalna. Wyróżniamy 2 grupy badawcze np. 2 klasy. W obu grupach przeprowadzamy badania wstępne, pomagają one wyznaczyć grupę eksperymentalna i kontrolną. Grupa eksperymentalna będzie grupą, która w badaniach wstępnych uzyska gorsze wyniki. Grupa, która uzyska lepsze wyniki jest grupą kontrolną. Do grupy eksperymentalnej wprowadzamy zmienna eksperymentalną - może to być np. metoda aktywizowania, teatralna. Wszystkie pozostała cechy musza być takie same - ten sam program, nauczyciel, itp. Po określonym czasie organizujemy w obu grupach badania częściowe. Jeśli uzyskujemy dobre wyniki w grupie eksperymentalnej mówimy o tym, że eksperyment weryfikuje się i prowadzimy go dalej. Po kolejnym okresie robimy badania końcowe, w obu grupach, jeśli grupa eksperymentalna ma lepsze wyniki od grupy kontrolnej to mówimy że eksperyment się zweryfikował. Po, np. wakacjach przeprowadzamy badania dystansowe, jeśli grupa eksperymentalna ma lepsze wyniki niż grupa kontrolna, to mówimy że eksperyment się powiódł i można go stosować jako metodę nauczania.
2. Sondaż diagnostyczny - jedna z łatwiejszych metod bardzo popularna, jest to badanie opinii społecznej na jakiś temat, sprawdza się w badaniu opinii na jakiś temat. W badaniu faktu, np. badania CBOŚ lub OBOP -u -metoda warstwowo losowa na tysiącu osobach. Do dużych badań organizowanych przez firmę, instytucje państwowe wynajmowani są płatni ankieterzy.
3. metoda indywidualnych przypadków - metoda bardzo trudna, ponieważ opiera się na dogłębnym szczegółowym badaniu ludzkich biografii -ważne jest zdobycie zaufania osoby, z która współpracujemy. Badanie prawidłowości, próba syntezy potrzebna jest do wskazania, wyodrębnienia pewnych postulatów dla wychowania, wspomagania osób z problemem społecznym.
4. monografii pedagogicznej - metoda najłatwiejsza -opis działalności pewnej instytucji. Należy zbadać działalność danej instytucji, by wskazać drogę dla jej „lepszej” działalności. Monografie prowadzi się w celu wskazania rzeczywistej działalności instytucji.
Techniki:
ankieta - budujemy kwestionariusz ankiety (narzędzie) który składa się z pytań skierowanych do osoby badanej. Ankieta składa się z 2 części: metryczka -określa osobę badana (wiek, płeć, klasa, szkoła, wykształcenie, adres); pytania -najczęstsze są pytania skategoryzowane: do pytań dołączone są odpowiedzi (tak, nie), są również pytania problemowe, tzw. otwarte, które pytają o motywy postępowania, pytania te są pewna forma badań jakościowych -wymagają interakcji -wprowadzenie osoby badanej do motywu, tzw. słowo wstępne. Ankieta jest stosunkowo prosta w przeprowadzeniu; zarzuca się jej jednak, że nie jest techniką wiarygodną -stosuje się wtedy pytania sprawdzające.
wywiad - przeprowadzony bezpośrednio, osobiście. Bezpośrednia, celowa zaplanowana rozmowa z osoba badaną. Do wywiadu musimy się bardzo dobrze przygotować. Należy przygotować sobie kwestionariusz. Wywiad jest techniką, która kontrolujemy ale którą nie zawsze da się kontrolować. Informacje z wywiadu zapisujemy albo bezpośrednio po rozmowie albo w trakcie -w zależności od zdania osoby badanej osoba z którą rozmawiamy powinna czuć się dobrze -odpowiednie środowisko domowe.
obserwacja - element wspomagający eksperyment, sondaż diagnostyczny i metodę indywidualnych przypadków, jest to celowe, planowane spostrzeganie pewnych zjawisk, zachowań, wydarzeń które rejestrujemy po to aby zdobyć wiedzę o rzeczywistości. Dzieli się na (1 podział):
czynną -jesteśmy częścią grupy obserwowanej
bierna -tylko obserwujemy
(2 podział):
jawna -grupa nie wie co robimy, kim jesteśmy
ukryta -grupa nie jest świadoma
kwestionariusz obserwacji -określamy cel, czas, miejsce, podajemy kto obserwuje
zawiera przebieg obserwacji, jest systematyczny, obiektywny.
Wychowanie -celowe, świadome i planowe oddziaływanie wychowawcy w stosunku do wychowanka w celu kształtowania u niego określonych cech osobowości. W tym ujęciu jest to proces przebiegający w świetlicach terapeutycznych, szkołach itp. Oddziaływanie różnorodnych i wielorakich bodźców społecznych, kulturowych, które działają na jednostkę i maja wpływ na zachowanie i rozwój różnych sfer psychicznych i fizycznych. Wychowanie przebiega nie instytucjonalnie, bardzo często w sposób nieświadomy, jest procesem spontanicznym nie celowym. Mamy z nim do czynienia w życiu codziennym -interakcje. Wychowanie realizuje rodzina, grupa rówieśnicza, ulica, środki masowego przekazu.
Kultura -zbiór wszystkich wartości materialnych, niematerialnych, wzorów i wzorców zachowań, które są przyjęte i zaakceptowane, uznawane w społeczeństwie i przekazywane z pokolenia na pokolenie po to, aby były realizowane.
1 podejście mówi, że kultura to, to wszystko co ułatwia nam życie: rozwój techniczny, sposób komunikowania się, sposób naszego życia -wartości moralne. To podejście mówi, że kultura jest równoznaczna z cywilizacją.
2 podejście mówi, że kultura wzmacnia ducha -to wszystko co kształtuje nasza osobę -kultura to religia, sztuka, zwyczaje obrzędy; istotne jest nasze przeżycie, nasz stosunek do wartości, które nazywamy kulturą -kultura niematerialna.
2 grupy uczestników: twórcy kultury i odbiorcy kultury.
Dobro wspólne -termin znany od starożytności i związany jest z uwzględnieniem, zastanowieniem się w jaki sposób funkcjonują wartości. Ideą dobra wspólnego po raz pierwszy posłużył się Platon, on nazwał dobro wspólne - wspólnym pożytkiem albo pomyślność społeczeństwa. Rozwinęło się wraz z rozwojem chrześcijaństwa, św. Augustyn określał dobro wspólne jako pokój i uporządkowana zgodę, ale najpełniej idee tę określił i rozwinął św. Tomasz z Akwinu, odnosił dobro wspólne do modelu wszechświata, w którym dobrem najwyższym był Bóg, ale dobrem wspólnym był ład wszechświata, doskonałość, na tę doskonałość składają się jednostki i ich dobro, a także porządek społeczny, który łączy działania ludzi i prowadzi do pewnej doskonałości społecznej. W jego ujęciu dobro wspólne było rozumiane jako społeczna zasada moralna, która funkcjonuje i obowiązuje ponad konkretnym czasem i miejscem
Podejścia do dobra wspólnego:
indywidualistyczne (liberalistyczne) -w tym podejściu dobro wspólne jest pomijane (jako zasada) albo redukowane jedynie do sfery wartości materialno-ekonomicznych. Podkreśla prawo jednostki , pomniejsza zobowiązania społeczne jednostki prowadząc do postaw aspołecznych. Wartości i normy moralne są relatywizowane, wszystko jest względne.
Kolektywistyczne -jest istotna sprawa dla rozwoju, następuje tu niebezpieczne przeniesienie idei dobra wspólnego, w myśl dobra jednostki akcentuje się dobro struktur społecznych, ekonomicznych, politycznych; może się przerodzić w ustrój totalitarny, w którym ważniejszy jest kolektyw od jednostki, dlatego ogranicza się prawa jednostki, najistotniejsza jest struktura polityczne.
Personalistyczne -przyjmuje się 2 bieguny rozumienia dobra wspólnego: element wewnętrzny -dobrem wspólnym jest rozwój integralny osoby ludzkiej oraz niezbędnych wartości; element zewnętrzny -to zespół instytucji, struktur i warunków ekonomicznych, gospodarczych, które są nieodzowne dla realizacji dobra wspólnego.
Cechy dobra wspólnego wg J. Maritain:
Dobro wspólne powinno być rozdawane -należy tworzyć warunki dla naszego rozwoju
Powinno być postawą władzy społecznej, jak również powinno zakładać istnienie władzy społecznej,
Powinno być dobrem etycznie godziwym.
Sumienie -zdolność rozróżniania dobra i zła, dyspozycja człowieka do przezywania i oceniania norm moralnych, określa nam nasze powinności.
Sumienie społeczne -dyspozycja człowieka do urzeczywistniania moralnego dobra w wymiarze indywidualnym, zbiorowym, a także umiejętności rozporządzania jak je realizować w konkretnej sytuacji. W rozwoju sumienia istotna sprawę odgrywa wychowanie, pouczanie przez innych, wpływy kulturowe. Obowiązki względem sumienia: urabianie sumienia prawego -zgodnego z obiektywnym porządkiem moralnym, z ogólnie przyjętymi zasadami; posłuszeństwo osądom własnego sumienia; wstrzymania się od działania w przypadku wątpliwości -czy określone działanie jest dozwolone, istotny jest nasz zdrowy rozsądek, pewna nabyta praktyka.
Zmiana społeczna jest związana ze społeczeństwem i rozwojem społecznym i mówi się, że społeczeństwo jest w stanie ciągłego rozwoju, nie jest stanem tylko jest procesem, społeczeństwo staje się w wyniku pewnych procesów i te procesy nazywamy zmiana społeczną.
Zmiana społeczna definiowana jest jako zespół nieuchronnych procesów, dzięki którym społeczeństwo przechodzi na kolejny etap rozwoju. Ta zmiana zachodzi dlatego, że pewne formy życia społecznego przeżywają się, są nieadekwatne do rozwoju wiedzy, naszych umiejętności. Do zmiany społecznej należy zarówno przeobrażenie przypadkowe i drobne, które występują w stosunku jednostki wobec np. ludzi starych, zmiana w obszarze mody, stylu życia; obok tych drobnych zmian obserwuje się zmiany struktur społecznych, a więc zmiany systemu politycznego, gospodarczego itd.
Typy zmiany społecznej:
1. Zmiana autonomiczne -spowodowana przez czynniki, które funkcjonują w danym systemie, w danej grupie społecznej w sposób pośredni lub bezpośredni, zmiana wewnętrzna
2. egzogeniczna -spowodowana przez czynniki zewnętrzne według danego systemu, wpływają na system w sposób pośredni lub bezpośredni i takim czynnikiem mogą być np. migracje ludności, co powoduje wielorasowość danego społeczeństwa, wojna, katastrofa ekologiczna.
3. ewolucyjna -jest efektem powolnego procesu, który zmierza do udoskonalenia działania systemu w sposób płynny, spokojny.
4. rewolucyjna -niezgoda na jakiś stan, gwałtowne przeciwstawienie się, jest to przewrót.
5. kulturowa -jest to zmiana, która toczy się przez cały czas, jest to proces, który prowadzi do pojawienia się nowych sposobów życia, zachowań, my możemy na nowo odkryć tradycje -to, co już było i wrócić do tej tradycji albo poprzez kultywację albo poprzez modyfikację tego co było, np. muzyka.
Widoczne czynniki pojawienia się zmiany :
Zmiana środowiska naturalnego -ocieplenie klimatu
Liczebność i rodzaj populacji -starzejemy się, rozwija się kontynent azjatycki i Afryka.
Zmiany technologiczne -zmieniamy styl życia
Dyfuzja kulturowa -gwałtowna zmiana w obrębie zmiany technologicznej np. kwestia życzeń świątecznych
Konflikt społeczny -proces społeczny, który zachodzi między jednostkami, instytucjami, ale również między państwami, który wynika ze sprzeczności interesów, celów, intencji jakie wobec siebie maja jednostki.
Etapy konfliktu społecznego:
pojawiają się sprzeczne cele, interesy, konflikty między jednostkami np. ja chce do kina, on do teatru.
powstaje napięcie społeczne i to napięcie jest źródłem naszej frustracji, poczucia zagrożenia, braku pewności, te uczucia powodują, że powstaje więcej barier.
sprzeczności, podziały prowadzą do niemożności współpracy, podziały się potęgują, czujemy do siebie niechęć, wrogość, nienawiść, zaczyna się racjonalizacja konfliktu -staramy się nazwać ten nasz konflikt, kiedy się pojawił, co było jego przyczyną, po to by go wyjaśnić
jedna ze stron podejmuje walkę, by wyjaśnić sprzeczności i ta walka może przybierać formę jawnej albo ukrytej agresji np. tzw. ciche dni, kłótnie, strajki, odmowa współpracy.
przyczyny zakończenia konfliktu: całkowite zwycięstwo jednej ze stron; wyczerpanie wszystkich uczestników konfliktu; dojście do porozumienia i kompromisu
możemy zauważyć, że w uczestnikach konfliktu istnieją swojakiego rodzaju uprzedzenia i ta niechęć prowadzi do pojawienia się nowych sprzecznych interesów.
Edukacja równoległa:
W znaczeniu węższym - jest to kształcenie i wychowanie pozaszkolne jako układ placówek wychowania poza szkołą obejmujący tym oddziaływaniem określoną część dzieci i młodzieży.
W znaczeniu szerszym -jest to całokształt wpływów i oddziaływań zarówno planowych jak i samorzutnych, okazjonalnych na dzieci, młodzież i dorosłych w różnych etapach ich życia i różnorodnych dziedzinach ich aktywności społecznej.
Cechy wychowawcy nieprofesjonalnego:
pracuje z własnej woli, dla własnej satysfakcji,
nie jest powołany z urzędu, ale jest inspirowany sytuacją, która się wydarzy
jego działanie jest w mniejszym lub większym stopniu zorganizowane, działalność zamierzona która podlega weryfikacji w zależności od warunków
działalność ma charakter usługowy
powinien być autorytetem osobowym, kimś komu się wierzy, na kim się wzoruje, polega.
Wychowanie dla Radlińskiej -proces, który się dzieje przez całe życie. Wyróżniła 3 etapy w wychowaniu: wzrost, wzrastanie, wprowadzanie.
Czas wolny wg Kamińskiego - jest to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta pracą zarobkową, normalną i dodatkową ani przez systematyczne kształcenie się uczelniane, ani przez zaspokajanie podstawowych potrzeb fizjologicznych takich jak sen, posiłki, higiena, ani przez stałe obowiązki domowe (gotowanie, pranie, sprzątanie, opieka nad dzieckiem) i może być spożytkowana bądź na swobodne wczasowanie, bądź na życie rodzinne i aktywność przynoszącą doraźne korzyści. Czas wolny powinien być wypełniany treścią -WCZASOWANIEM tj. część czasu wolnego, którą swobodnie możemy wypełnić odpoczynkiem, zabawą, oraz podejmowaną z własnej potrzeby, dla własnego rozwoju praca umysłową (samokształcenie), aktywnością społeczną, artystyczną, sportową, techniczną
Czas na wpół wolny wg Kamińskiego -jest to ta część budżetu czasu, która jest przeznaczona na czynności, którym towarzyszy poczucie obowiązku ich wykonywania lub świadomość rzeczywistych korzyści, ale które wykonujemy z pewnym marginesem swobody (np. sprzątanie świata, wychowywanie dzieci, hodowla królików itp.)
Warunki-Cechy czasu wolnego:
dobrowolność -decyduje o tym co kto chce robić i kiedy;
brak korzyści użytkowych, utylitarnych;
hedonizm (przyjemność)
osobisty charakter zajęć;
Anna Zawadzka
Czas wolny to czas poza obowiązkami i zaspokajaniem elementarnych potrzeb fizjologicznych, którym jednostka dysponuje dobrowolnie i wypełnia odpoczynkiem, rozrywką, i praca nad sobą. Jest to sfera życia, w największym stopniu kierowana osobistymi potrzebami, dyspozycjami, nawykami, akceptowanymi wzorami postępowania, oddziałuje na sfery pozostałe i przez nie jest kształtowany.
Wypoczynek -jest to zespół wszystkich zajęć podejmowanych w czasie wolnym. Wartość wypoczynkową mają dowolne dobrowolne zachowanie realizujące odpoczynek, rozrywkę bądź wszechstronny rozwój i udział w życiu społecznym w sposób społecznie ceniony (akceptowany) a ukierunkowany przez dążenia i orientację postępowania grup i jednostek
Cechy czasu wolnego wg Zawadzkiej: nieobowiązkowość, dobrowolność, świadomość.
Funkcje czasu wolnego:
odpoczynku -polega na odreagowaniu zmęczenia i znużenia, na odnowieniu sił fizycznych i psychicznych zużytych nie tylko w pracy zawodowej, ale również podczas zajęć i obowiązków życia codziennego. Czas spędzony w ciszy, spokoju, samotności.
zabawy -powinna rozwijać naszą wyobraźnię, przynosi odprężenie, ma aspekt katarktyczny (oczyszczający). Uwalnia nas od stresów. Uwalnia naszą ekspresje.
zakłada doskonalenie jednostki w jakiejś dziedzinie kultury