WYCHOWANIE W STAROŻYTNEJ SPARCIE I ATENACH
W VII w p.n.e. w Helladzie rozpada się dawny ustrój rodowy i utrwala podział społeczności na państwa-miasta (polios), a wśród nich m.in. :
1) dorycka Sparta (Lakonia), która podbiła sąsiednią Mesenię i opierająca swój ustrój o prawa Likurga (VIII w. p.n.e):
2 królów
geruzja - rada starców , najważniejsza władza państwowa w państwach greckich o ustroju arystokratycznym (28 gerontów, którzy początkowo stanowili pierwotną radę królów). Do kompetencji geruzji należało: uchwalanie projektów ustaw i praw, które następnie przedstawiano do zatwierdzenia zgromadzeniu ludowemu oraz władza sądowa w sytuacjach, które wymagały ukarania winnych śmiercią lub pozbawienia ich praw oraz w stosunku do wykroczeń królów
5 eforów - najwyżsi urzędnicy w Sparcie i innych państwach doryckich (5 nadzorców), wybierani na 1 rok przez apellę. Równorzędni w stosunku do królów, przed nikim nie odpowiedzialni. Zadania: polityka wewnętrzna i zewnętrzna, zgromadzenie ludowe (apella). 3 klasy: spartiaci - Dorowie, perjojkowie - wolni, ale bez praw politycznych i heloci - podbita achajska ludność niewolna.
2) jońskie Ateny - opierająca swój ustrój o prawa Drakona:
pierwotnie rządzone przez króla
następnie przez - eupatrydów (ateńska arystokracja rodowa, wielcy posiadacze ziemscy)
kolegium 9 archontów (najwyższych urzędników wybranych spośród eupatrydów),którzy stopniowo przejmowali władzę, gdy słabła monarchia i przekształcała się w republikę arystokratyczną.
Reformy Solona odebrały część władzy eupatrydom, a w większym stopniu ograniczyły jej prawa reformy Klejstenesa. To przyczyniło się do powstania demokracji.
W starożytnej Grecji istniały dwa typy wychowania (dzieci wolnych obywateli):
W Sparcie wychowanie znajdowało się całkowicie w rękach państwa i charakteryzowało się ogromną surowością. Miało ono za zadanie wychować sprawnych i posłusznych żołnierzy. Obejmowało tak chłopców, jak i dziewczynki od 7 do 18 roku życia. Wychowankowie wiedli koszarowy tryb życia, uprawiali intensywne ćwiczenia fizyczne i wojskowe. Jednym ze sprawdzianów przydatności były szczególnie surowe sprawdziany na umiejętność przeżycia w nie sprzyjających warunkach. Chłopcy do 20 roku życia przygotowywali się do służby w wojsku, która trwała do 30 roku życia. Takie przygotowanie dawało silnych fizycznie, odpornych na trudy i walecznych żołnierzy. Wychowankom wpajano pogardę dla innego typu wychowania, jak też dla niewolników helotów (niewolnicy państwowi pozbawieni praw politycznych, była to ludność rolnicza Lakonii- Achajowie, podbita przez Dorów, oraz doryccy mieszkańcy Mesenii, zwyciężeni przez Spartan.). Gotowość bojową młodych sprawdzano podczas obław na niewolników (krypteje). System wychowania w Sparcie przypisywany jest Likurgowi.
W Atenach ideałem był człowiek wszechstronnie wykształcony, łączący harmonijnie kształtowanie wyglądu fizycznego i siły z rozwojem umysłowym, moralnym i estetycznym (z greckiego „kalós kai agathós” - „piękny i dobry” ( zespół fizycznych i moralnych zalet dobrego, szlachetnego obywatela, oddającego bezinteresownie swe siły do dyspozycji krajowi i społeczeństwu).
Nauki muzyczne pobierali chłopcy (7 - 14 lat) u prywatnych nauczycieli (gramatyści lub kitaryści), w wieku 15 -16 lat przychodził czas na ćwiczenia fizyczne, pod okiem pedotriby, w palestrze. Nauka była kontynuowana w gimnazjonach, które w okresie hellenistycznym stały się podstawowym typem szkoły średniej. Naukę wieńczyło dwuletnie przeszkolenie wojskowe i obywatelskie w efebiach państwowych (po 338 p.n.e.). Dziewczęta wszystkich warstw nie były objęte nauczaniem państwowym, otrzymywały jedynie wykształcenie domowe.
W świecie hellenistycznym zwyciężył typ wychowania ateńskiego, który też dał początek teorii pedagogicznej (Platon, Arystoteles) poważanej do dziś. W Grecji starożytnej narodziły się również szkoły wyższe, a ich przedstawicielem była Akademia Platońska.