Insurekcja kościuszkowska i III rozbiór Polski

podręcznik, str. 71-77

1. Insurekcja kościuszkowska 1794:

1. marsz brygady Antoniego Madalińskiego z Ostrołęki do Krakowa ( ambasador rosyjski nakazał zmniejszenie liczby wojska polskiego)

2. przysięga Tadeusza Kościuszki na krakowskim rynku 24 III 1794- początek insurekcji- Kościuszko naczelnikiem powstania ( dyktatorem, m.in.: kierował działaniami wojennymi, mianował członków rządu- tzw. Rady Najwyższej Narodowej, wydawał rozporządzenia)

3. sukcesy powstańców:

• zwycięstwo kosynierów pod Racławicami- 4 IV 1794

• wyparcie Rosjan z Warszawy- Jan Kiliński

• opanowanie Wilna- Jakub Jasiński

uniwersał połaniecki- 7 V 1794- wolność osobista chłopów, zmniejszenie wymiaru pańszczyzny; próba zachęcenia do udziału w powstaniu chłopów

wyroki dla zdrajców państwa- przywódców Targowicy ( sąd powstańczy skazał na śmierć przywódców Targowicy, tych, którym udało się zbiec wieszano symbolicznie na szubienicach ich portrety)

2. Klęska powstania kościuszkowskiego:

1. przyłączenie do wojny Prus do stronie Rosji

2. klęska pod Szczekocinami 6 VI 1794

3. powstanie antypruskie w Wielkopolsce- Jan Henryk Dąbrowski

4. klęska pod Maciejowicami- 10 X 1794 ( powstańcy walczyli 12 godzin z dwukrotnie silniejszymi siłami rosyjskimi feldmarszałka Iwana Fersena, ranny Kościuszko dostał się do niewoli)

5. kapitulacja Warszawy- rzeź Pragi ( generał Aleksander Suworow)- 9 XI 1794

3.Trzeci rozbiór Polski 1795:

1. akt rozbiorowy 24 X 1795 - likwidacja państwa polskiego na 123 lata

• Rosja- tereny na wschód od Bugu i Niemna

• Prusy- Mazowsze, ziemie litewskie po Niemnem

• Austria- reszta Małopolski z Krakowem, Lublinem, Sandomierzem

• wywiezienie Stanisława Augusta Poniatowskiego do Grodna i jego abdykacja - 25 XI 1795 ( zmarł w Petersburgu w 1798 r.)

• upadek I Rzeczpospolitej Polskiej - przyczyny zewnętrzne czy wewnętrzne

Przyczyny wewnętrzne	Przyczyny zewnętrzne
kryzys ustroju- liberum veto ( zrywanie sejmów), wolna elekcja, przywileje szlacheckie ( „złota wolność szlachecka”), „król malowany”	scentralizowane monarchie oświeceniowe- Rosja, Prusy, Austria, niepodważalna władza monarchy, rozwinięta biurokracja, ograniczenie roli parlamentu
anarchia- oligarchia magnacka ( rywalizacja o wpływy rodów magnackich, często przy pomocy obcych mocarstw)	Rzeczpospolita od sejmu niemego ( 1717) faktycznie protektoratem ( państwem zależnym) Rosji
słabość militarna ( 24 tys. armia !, w rzeczywistości jeszcze mniej liczna, liczne wojny w XVII wieku, wplątanie Polski w wojnę północną przez Augusta II Mocnego), anachroniczne pospolite ruszenie szlacheckie	potęga militarna sąsiadów; nowoczesne, wyszkolone wojska z poboru, liczące 200 tys. ( Prusy)- 300 tys. ( Rosja i Austria), od czasów saskich armia rosyjska i pruska stacjonowała na terenie Rzeczpospolitej, ekspansja terytorialna sąsiadów Polski
refeudalizacja- zacofanie gospodarcze ( folwarki szlacheckie, latyfundia magnackie), brak rozwoju przemysłu, ruina gospodarcza kraju po wojna XVII wieku i wojnie północnej- Rzeczpospolita karczmą zajezdną”	rozwój gospodarczy- manufaktury, merkantylizm ( dbałość o rozwój gospodarczy kraju, ograniczenia na towary importowane), wpływy podatkowe do budżetu

4. blaski i cenie panowania ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego:

blaski	cienie
próba reformy ustroju kraju- Konstytucja 3 maja	„marionetka w rękach carycy Katarzyny II”- całkowita zależność od Rosji ( w młodości był kochankiem przyszłej carycy Katarzyny II, owocem ich związku miała być Anna Piotrowna- przyłączenie się do Targowicy
mecenat kulturalny- oświecenie stanisławowskie	przyłączenie się do Targowicy
rozwój oświaty- KEN, Szkoła Rycerska	bierność, niezdecydowanie polityczne- Targowica, rozbiory, insurekcja kościuszkowska
rozwój gospodarczy- manufaktury, infrastruktura	abdykacja ( ponoć Rosjanie obiecali spłacić 40 mln długów byłego króla)




Panorama Racławicka- www.panoramaraclawicka.pl

Autorzy: lwowski malarz Jan Styka (1858-1925), który zaprosił do współpracy znakomitego batalistę Wojciecha Kossaka (1857-1942). Pomagali im: Ludwik Boller, Tadeusz Popiel, Zygmunt Rozwadowski, Teodor Axentowicz, Włodzimierz Tetmajer, Wincenty Wodzinowski i Michał Lozański

Wymiary; 15 m x 114 m

Czasy wykonania: 9 miesięcy

Otwarcie Panoramy Racławickiej: w 100-lecie bitwy 5 VI 1894 we Lwowie

Obecnie: od 1985 roku Wrocław

 

---