„Makbet” - streszczenie szczegółowe
Akcja toczy się w Szkocji, a pod koniec czwartego aktu przenosi się do Anglii.
AKT PIERWSZY
SCENA PIERWSZA
Na otwartej przestrzeni, gdzieś na szkockich polach, podczas wielkiej burzy z piorunami, pojawiły się trzy czarownice. Pierwsza z nich zapytała pozostałe o to, kiedy ponownie spotkają się przy takiej pogodzie. Druga odpowiedziała, że już niedługo, zaraz po zakończonej wielkiej bitwie. Na miejsce kolejnego spotkania wyznaczyły wrzosowisko, na którym miały się spotkać z Makbetem i przeprowadzić z nim rozmowę:
„Tam Makbet z naszych ust
Dowie się o swych losach”.
Pierwsza z wiedźm usłyszała odgłosy ropuchy, co wszystkie trzy kobiety odczytały jako sygnał do zniknięcia. Zanim to zrobiły zakrzyczały wspólnym głosem:
„Ropucha skrzeczy. Jedźmy!
Szpetność upięknia, piękność szpeci;
Nuże przez mgły i par zamieci!”.
Po tych słowach czarownice zniknęły.
SCENA DRUGA
W obozie wojennym w Forres słychać było wrzawę wojenną. Król Szkocji Dunkan wraz ze swoimi synami Malkolmem i Donalbeinem oraz dostojnikiem Lennoxem i orszakiem, spotkał na swej drodze rannego Żołnierza.
Król uważał, że od wojownika pozna szczegóły toczącej się bitwy. Malkolm wychwalał zakrwawionego Żołnierza mówiąc, że jest on mężnym wojownikiem i nazwał go swoim przyjacielem. Podobnie jak ojciec, poprosił rannego mężczyznę o zdanie relacji z poczynań wojennych. Żołnierz nie miał dobrych wieści: według niego losy walki nie układały się po myśli króla. Zrelacjonował, że okrutny Makdonwald („Godzien haniebnej nazwy buntownika”) dostał wsparcie od Kemów z zachodnich wysp i był już bliski wygrania wielkiej bitwy.
Na szczęście dla ludzi Dunkana, wspaniały szturm przeprowadził Makbet. Dzielny wódz utorował sobie mieczem drogę do samego Makdonwalda i zabił zdrajcę w taki oto sposób:
„Nieubłagane zadawał mu cięcia,
Aż go rozrąbał od czaszki do szczęki
I głowę jego zatknął u blank naszych”.
Dunkan był zachwycony postawą wodza swoich wojsk - Makbeta. Żołnierz mówił dalej o tym, że do walki po wrogiej stronie przystąpił wielki norweski wódz ze swoją armią. Król zapytał rannego mężczyznę, czy Makbet i Banko (przyjaciel Makbeta) nie wystraszyli się posiłków wroga. Żołnierz odpowiedział, że wręcz przeciwnie - natarli ze zdwojoną siłą na nieprzyjaciół. Dalszych losów bitwy ranny wojownik już nie znał, bo musiał się wycofać z powodu obrażeń, jakich doznał. Król nakazał opatrzyć rany dzielnego Żołnierza i pochwalił jego męstwo.
Do orszaku i towarzyszy króla podbiegł drugi posłaniec - tan Rosse (czyli szlachcic), będący dziedzicznym naczelnikiem hrabstwa. Król powitał mężczyznę i zapytał skąd przybywa, po czym usłyszał, że z hrabstwa Fajf. Rosse zrelacjonował przebieg stoczonej tam bitwy, w trakcie której Makbet pokonał wielkiego norweskiego wodza (tego samego, o którym opowiadał wcześniej Żołnierz).
Wieści te bardzo ucieszyły Króla Dunkana. Rosse mówił dalej, że król Sweno (norweski wódz) poprosił o zawarcie pokoju. Postawiono mu warunek: będzie to możliwe, ale dopiero jak wpłaci dziesięć tysięcy dolarów do skarbca na wyspie Sankt Kolmes. Wówczas też miał otrzymać pozwolenie na pochowanie ciał poległych żołnierzy. Król nakazał ogłosić Makbeta tanem Kawioru. Dotychczasowego naczelnika tego hrabstwa rozkazał zabić, ponieważ zdradził swojego władcę.
SCENA TRZECIA
W dzikiej okolicy przy akompaniamencie piorunów i huku burzy ponownie zebrały się trzy czarownice. Jedna z nich opowiedziała o swoim spotkaniu z młodą kobietą. Dziewczyna, którą wiedźma poprosiła o podarowanie jednego kasztana, których miała cały dzban, przepędziła ją, nazywając „czopem” i „flądrą”. Wiedźma postanowiła, że za tę zniewagę zapłaci mąż kobiety, który płynie na statku do Damaszku. Czarownica zapowiedziała, że niedługo wyruszy, by „dopaść” ukochanego młodej kobiety. Pozostałe dwie wiedźmy zadeklarowały swoją pomoc w ukaraniu młódki i jej męża. Urażona czarownica zapowiedziała, co zrobi z mężczyzną, gdy go już znajdzie:
„Kłuć go będę, szczypać, dręczyć,
Cherlać musi i kawęczyć;
Snu nie znajdzie w noc i we dnie”.
Wiedźma zapowiedziała także, że statkowi, na którym płynie mężczyzna, nie będzie dane dotrzeć do portu, a na dowód tego pokazała odcięty palec sternika.
Jedna z czarownic zauważyła, że zbliża się Makbet (zerwał się silny wiatr i słychać było dźwięk trąb). Trzy wiedźmy wypowiedziały zaklęcie, a potem stanęły w czarodziejskim kręgu.
Makbet zachwycał się ponurością dnia. Jego kompan - Banko, zauważył trzy wiedźmy. Od razu spostrzegł, że nie są to ludzkie istoty, nie wiedział też, z czym lub z kim mają do czynienia, powątpiewał w płeć wiedźm, ponieważ miały one długie brody. Makbet zab nakazał, by dziwne istoty przedstawiły się, na co pierwsza wiedźma przywitała go:
„Cześć ci, Makbecie! Cześć ci, tanie Glamis!”.
Druga zaś:
„Cześć ci, Makbecie! Cześć ci, tanie Kawdor!”,
a trzecia:
„Cześć ci, Makbecie! Przyszły królu, cześć ci!”.
Banko dziwił się zachowaniem Makbeta, który nie cieszył się z tak pochwalnych słów, po czym zapytał wiedźmy, dlaczego jego nie powitały w ten sposób. Czarownice pozdrowiły więc i Banka, mówiąc po kolei:
„Mniej wielkim będziesz niż Makbet, a większym”,
„Nie tak szczęśliwym, a przecie szczęśliwszym”,
„Nie będąc królem, królów płodzić będziesz:
Cześć wam więc obu, Makbecie i Banko!”
Makbet zapytał, dlaczego nazywają go tanem Kawdoru, bogatego hrabstwa, ponieważ dawna śmierć Sinela - jego ojca, uczyniła z niego tana Glamis. Najbardziej zdziwiła go jednak przepowiednia o tym, że ma zostać królem. Gdy rozkazał czarownicom odpowiedzieć na pytanie, skąd mają takie informacje - wiedźmy zniknęły.
Banko i Makbet zastanawiali się, czy spotkanie z czarownicami nie było przywidzeniem wywołanym spożyciem jakiejś zatrutej rośliny. Przypominali sobie, co przepowiedziały im zjawy, zanim rozpłynęły się w powietrzu.
Banko zauważył zbliżających się w ich kierunku dwóch mężczyzn, którymi okazali się Rosse i Angus. Pierwszy z nich opowiedział Makbetowi o zachwycie króla nad jego walecznością i osiągnięciami w boju. Angus dodał, że przysłał ich tu Dunkan, by przekazali Makbetowi podziękowania i w nagrodę za męstwo ogłosili go tanem Kawdoru. Banko zareagował na te słowa gwałtownie, krzycząc, że szatańskie słowa się potwierdziły. Makbet zapytał Rossego, dlaczego ogłoszono go naczelnikiem Kawdoru, skoro jego poprzedni tan wciąż żyje, na co usłyszał, że mężczyzna ten dopuścił się zdrady własnego państwa i, że ciąży na nim za to wyrok śmierci.
Makbet na stronie zapytał Banka, czy ten wierzył w przepowiednie wiedźm, z których już jedna się sprawdziła. Ten odpowiedział, że wiara w słowa zjaw mogłaby wzbudzić u jego przyjaciela żądzę korony królewskiej. Przyznał, że według niego przepowiednie były próbą, którą wymyśliło piekło, by zmącić ludzki świat. Makbet mówił do siebie, że wróżby już zaczęły się spełniać i że może to być prolog do jego świetlistej przyszłości jako wielkiego króla Szkocji. Nie mógł rozstrzygnąć, czy wróżby były złem czy dobrem:
„To nadprzyrodzone
Proroctwo złym być nie może, nie może
Także być dobrym”.
Przeżywał wewnętrzne rozdarcie. Gdy myślał, że proroctwo jest dobrem - nasuwały mu się w wyobraźni krwawe sceny:
„Mordercze widma, bytujące dotąd
Tylko w fantazji mojej, tak dalece
Wstrząsają moje jestestwo (…)”.
W końcu uznał, że jeżeli los chciał, by został królem, to się stanie tak bez zabiegania o zaszczyt z jego strony:
„Niech będzie, co będzie”.
Oprzytomniał i podziękował dostojnikom za ich informacje. Nakazał zgromadzonym wspólne udanie się do króla, a do Banka powiedział, by nie zapominał o wydarzeniach, które miały miejsca na wrzosowisku.
SCENA CZWARTA
W komnacie pałacu w Forres słychać odgłos trąb. Do sali wchodzi Dunkan, a za nim Malkolm, Donalbein, Lennox i cały orszak. Król zapytał Malkolma, czy wyrok na tanie Kadoru został już wykonany i czy powrócili już ci, którzy mieli go przeprowadzić. Syn odparł, że jeszcze ich nie ma, ale wyrok podobno został już wykonany. Z relacji świadków wynikało, że skazany przyznał się do zdrady i błagał o przebaczenie. Król wspominał o zaufaniu, jakim obdarzył tana Kawioru. Wspomnienia przerwało mu pojawienie się Makbeta z towarzyszami. Dunkan przywitał go słowami:
„Witaj, przezacny kuzynie”.
Król wyznał swojemu krewnemu, że nie ma odpowiedniej nagrody dla jego zasług. Makbet odpowiedział, że służba przy jego boku stanowi wystarczające wynagrodzenie, a jego czyny były zawsze dyktowane miłością do ojczyzny. Dunkan był także bardzo wdzięczny Bankowi i, po przywołaniu go do siebie, serdecznie uściskał młodzieńca.
Król wykorzystał tę niezwykle wzniosłą chwilę, by wyznaczyć na swojego następcę Malkolma, najstarszego syna, który od tej pory został księciem Kumberland. Dunkan ogłosił także wymarsz do Inverness, zamku, który był siedzibą Makbeta. Kuzyn króla był rad na tę wieść i postanowił pojechać do pałacu pierwszy, aby powiadomić swoją żonę o rychłym przybyciu władcy Szkocji.
Gdy chciał się już oddalić, przyszła mu do głowy pewna myśl: będzie musiał usunąć księcia Kumberland ze swojej drogi po koronę królewską. Choć próbował odegnać od siebie ten straszny pomysł, on już zaświtał w jego umyśle. Gdy opuścił komnatę, Dunkan zwrócił się do Banka, zachwalając pod niebiosa swojego kuzyna:
„Nieporównany to skarb taki krewny”.
SCENA PIĄTA
Na zamku w Inverness, w komnacie należącej do Makbeta, siedzi jego żona - Lady Makbet i czyta list od swojego męża. W liście jej ukochany pisał o swoim spotkaniu z trzema wiedźmami i o ich przepowiedniach. Dalej informował, że jak tylko zjawy rozpłynęły się w powietrzu, dostojnicy Rosse i Angus powitali go, nazywając nowym tanem Kawdoru (co świadczyło o tym, że słowa czarownic się sprawdzały). Makbet poinformował także małżonkę o ostatniej, najważniejszej przepowiedni: będzie królem. Na zakończenie listu pozdrowił ukochaną.
Lady Makbet rozmyślała o przyszłości męża i swojej. Miała nadzieję, że Makbet, wbrew swojej łagodnej naturze, obierze najszybszą drogę do przejęcia tronu. Zdawała sobie sprawę, że jej mąż to człowiek uczciwy i prawy: wobec tego na niej będzie spoczywał obowiązek przekonania go, by przemocą i siłą upomniał się o swoje przeznaczenie.
Do komnaty wszedł sługa i zapowiedział, że w zamku będzie nocował sam król, czym zaskoczył Lady Makbet, ponieważ mąż nie wspomniał jej w liście o swym powrocie, a tym bardziej, że towarzyszyć mu będzie król. Sługa powiedział swojej pani, że taką nowinę przyniósł posłaniec. Lady Makbet nakazała przygotować zamek na przyjęcie króla Dunkana.
Gdy została sama, wezwała duchy:
„Przybądźcie, o wy duchy, karmiciele
Zabójczych myśli, z płci mej mię wyzujcie
I napełnijcie mię od stóp do głowy
Nieubłaganym okrucieństwem!”.
Lady Makbet potrzebowała wsparcia sił nadprzyrodzonych, aby zagłuszyć w sobie sumienie i kobiece instynkty. Potrzebowała sił, aby popchnąć swojego męża do popełnienia zbrodni, która zarówno jemu, jak i jej, utoruje drogę do tronu Szkocji.
Gdy do komnaty wszedł Makbet, żona powitała go mówiąc, że jego list przeniósł ją w świetlistą przyszłość. Gdy mężczyzna powiedział, że Dunkan ma spędzić w ich zamku jedną noc i nazajutrz odjechać, Lady Makbet zawyrokowała, że tak się nie stanie: król miał nie obudzić się następnego ranka, a ta noc miała być jego ostatnią. Plan kobiety polegał na tym, by jak najgodniej przyjąć króla i zrobić na nim możliwe najlepsze wrażenie. Poradziła mężowi:
„Wyglądaj jako kwiat niewinny, ale
Niechaj pod kwiatem tym wąż się ukrywa”.
Powiedziała, by skoncentrował się na wywarciu jak najlepszego wrażenia na królu, a jej pozostawił całą „resztę”.
SCENA SZÓSTA
Przed zamkiem Inverness doszło do powitania króla i jego orszaku przez służbę Makbeta. Dunkanowi towarzyszyli: Malkolm, Donalbein, Banko, Lennox, Makduf, Rosse i Angus. Królowi bardzo spodobało się miejsce, w którym usytuowany był zamek Makbeta. Do zgromadzonych przed zamkiem mężczyzn wyszła małżonka gospodarza zamku. Lady Makbet wyraziła zaszczyt, jaki czuła z możliwości goszczenia tak zacnego gościa. Po wymianie uprzejmości, Dunkan poprosił, by zaprowadziła go do Makbeta.
SCENA SIÓDMA
Na cześć Dunkana zorganizowano wielką ucztę. Makbet po pewnym czasie wstał od biesiadnego stołu i udał się do pustej komnaty. Przeżywał tam wewnętrzne rozterki. Mówił sam do siebie:
„Jeśli to, co się ma stać, stać się musi,
Niechby przynajmniej stało się niezwłocznie”.
Zdawał sobie sprawę, że jego czyn będzie potępiony w przyszłości - Dunkan był władcą nieskazitelnym, wspaniałym. Wiedział, że morderstwo króla pociągnie za sobą lawinę krwawych wydarzeń, ale istniało coś, co zmuszało go do popełnienia tej zbrodni:
„Jeden, wyłącznie jeden tylko bodziec
Podżega we mnie tę pokusę, to jest
Ambicja, która przeskakując siebie
Spada po drugiej stronie”.
Do komnaty weszła Lady Makbet i zapytała o powód jego odejścia od stołu. Powinien przecież robić jak najlepsze wrażenie na królu, a nie uciekać od niego. Makbet wyznał małżonce swoje obawy. Nie chciał postępować w zbrodniczy sposób. Uważał, że nie może odrzucać uczciwie zdobytego blasku chwały, a królowi powinien być wdzięczny za godności, którymi ten go obdarzył.
To szczere wyznanie nie znalazło uznania u żony bohatera. Lady Makbet wytknęła mu słabość i nieumiejętność walczenia o spełnienie swoich marzeń. Kobieta nazwała Makbeta tchórzem. Powiedziała, że w jego przypadku:
„«Nie śmiem» przeważa «chciałbym»”.
Świeżo upieczony tan Kawdoru kazał żonie przestać mówić w taki sposób i zapewnił ją, że nie jest tchórzem, ale „mężem”, na co usłyszał, że prawdziwym mężem był wtedy, gdy otwarcie mówił o chęci zabicia Dunkana dla przejęcia pełni władzy. Kobieta zapewniła Makbeta, że jeżeli byłaby zobowiązana do tak strasznego czynu, popełniłaby go bez wahania. Lady Makbet dała przykład swojej bezwzględności wyznaniem, że roztrzaskałaby czaszkę własnemu dziecku, gdyby wcześniej się do tego zobowiązała.
Makbet zapytał, czy jego żona rozważa możliwość niepowodzenia zabójstwa króla. Kobieta odpowiedziała, że nie ma takiej możliwości, ponieważ gdy Dunkan i jego służba zasną zmęczeni i pijani, państwo Makbet będą mogli zrobić z królem, co zechcą, a winę zrzucić na służbę króla. Tan Kawdoru był zachwycony męstwem swojej małżonki i rzekł do niej:
„Rodź mi samych chłopców!
Bo męstwa twego nieugięty kruszec
Nic niewieściego od dziś dnia nie spłodzi”.
Małżeństwo postanowiło, że dokona mordu wykorzystując sztylet któregoś z członków służby króla. Po krwawym czynie pogrążą się w wielkiej żałobie, żeby odwrócić od siebie ewentualne podejrzenia. Makbet zgodził się w końcu ze swoją żoną:
„Niech się więc stanie! Wszystkie moje siły
Nagnę do tego okropnego czynu.
Idźmy i szydźmy z świata jasnym czołem:
Fałsz serca i fałsz lic muszą iść społem”.
AKT DRUGI
SCENA PIERWSZA
Na dziedziniec zamku w Inverness wyszli Banko i oświetlający mu pochodnią drogę Fleance - jego syn. Z ich rozmowy wynikało, że jest późna pora. Wkrótce dołączył do nich Makbet. Banko w rozmowie z gospodarzem zamku przekazał mu pierścień od króla - podarunek dla Lady Makbet w podzięce za wspaniałą gościnę, którego Dunkan nie mógł wręczyć osobiście, ponieważ poczuł się bardzo zmęczony i zasnął.
Banko powiedział też, że zastanawiał się nad słowami wróżb spotkanych wcześniej trzech zjaw. Makbet skłamał, że zupełnie o tym zapomniał, ale chętnie porozmawiałby o tych proroctwach z przyjacielem przy innej okazji. Mężczyźni postanowili, że gdy nadejdzie odpowiedni moment (wyznaczy go Makbet) spotkają się i zastanowią się nad treścią przepowiedni, po czym pożegnali się. Banko odszedł razem z Fleancem, zostawiając Makbeta samego na dziedzińcu.
Tytułowy bohater przywołał swojego sługę i nakazał mu, by udał się do Lady Makbet i powiedział jej, żeby dała znać dzwonkiem, kiedy przygotowywany przez nią napój zacznie działać. Gdy Makbet ponownie pozostał sam na dziedzińcu w wyobraźni ujrzał sztylet, który miał wskazać mu drogę do ofiary. Wyimaginowane narzędzie zbrodni po czasie zaczęło ociekać czerwoną posoką. Makbet zdał sobie sprawę, że to jego krwawe myśli stworzyły taki obraz. Mężczyzna w swoim monologu zauważył, że ta noc nie będzie zwykłą, ale czarodziejską. Poprosił ziemię, by go nie zdradziła:
„Aby kamienie nie wypowiedziały,
Gdzie idę, i nie zdradziły alarmem
Tej zgrozy,co ma nastąpić”.
Nagle zabrzmiał dźwięk dzwonka - sygnał od jego żony. Mężczyzna uznał, że moment wysłania Dunkana do nieba, lub do piekła, nieuchronnie się zbliżył.
SCENA DRUGA
Lady Makbet wyszła na dziedziniec i była z siebie bardzo dumna, ponieważ wiedziała, że cała świta króla śpi mocnym snem. Jej duma wynikała z tego, że żołnierze zasnęli spojeni jej eliksirem. Kobieta usłyszała krzyk dobiegający z oddali:
„Kto tu? hej!”
Lady przestraszyła się, że to któryś z członków orszaku króla obudził się i zamach na Dunkana się nie powiódł. Nie mogła w to uwierzyć, ponieważ wszystko przygotowała perfekcyjnie, nawet sztylety leżały w widocznym miejscu w komnacie króla, tak, by jej mąż nie miał żadnych kłopotów z ich znalezieniem. Lady Makbet żałowała, że sama nie podjęła się zadania zamordowania króla.
Nagle pojawił się mąż kobiety i rzekł do niej, że wykonał swoją tragiczną powinność. Makbet spojrzał na swoje zakrwawione ręce i uznał to za żałosny widok. Małżonka od razu skarciła go, że tylko tchórze tak się zachowują. Makbet opowiedział jej, że dwóch ze strażników króla zbudziło się. Nie trwało to jednak długo i zasnęli ponownie modląc się razem na głos przez sen. Bohater przyglądał się im w trwodze, że zbudzą się ponownie i próbował skwitować ich pacierz zwrotem: amen, ale słowo to nie mogło mu przejść przez gardło.
Lady Makbet uspokoiła męża i powiedziała, że nie może rozmyślać o takich rzeczach, ponieważ może doprowadzić go to do obłędu. Mężczyzna wyjawił małżonce, że zaraz po dokonaniu zbrodni wydawało mu się, iż słyszał głos mówiący: „Nie zaśniesz już więcej!”. Lady Makbet uznała, że coś musiało się przesłyszeć jej mężowi. Makbet uparcie jednak twierdził, że słyszał ten głos. Kobieta nie chciała nawet tego słuchać. Zdziwiło ją, że mąż przyniósł ze sobą narzędzia zbrodni.
Nakazała mu zanieść sztylety do komnaty króla i umazać krwią jego strażników. Makbet powiedział jej, że jego noga już tam nie postanie. Czuł do siebie odrazę przez to, czego dokonał. Lady postanowiła wziąć sprawy w swoje ręce, sama udała się do komnaty Dunkana, by podłożyć sługom króla sztylety i dodatkowo upozorować ich zbrodnię.
Makbet pozostawiony sam sobie bał się. Każdy najmniejszy szmer wzbudzał w nim dreszcze. Mężczyznę najbardziej przerażał widok zakrwawionych rąk, zdał sobie sprawę, że nigdy nie będzie mógł ich obmyć.
Gdy Lady Makbet powróciła, pokazała mężowi swoje zakrwawione ręce i wyznała, że nie czuje wstydu z tego powodu. Nagle para usłyszała donośne kołatanie do południowej bramy zamku. Kobieta zarządziła, że udadzą się szybko do swoich komnat i obmyją ręce i przebiorą się w nocne ubrania, aby nie budzić żadnych podejrzeń. Makbet wyraźnie się pogubił i nie wiedział, co ma ze sobą zrobić. Jego żona wyraziła swoją pogardę:
„Przestańże gubić się tak nędznie w myślach”.
Makbet żałował swojego czynu i marzył o tym, aby coraz głośniejsze kołatanie zbudziło Dunkana. Wiedział jednak, że tak się nie stanie.
SCENA TRZECIA
Gdy odźwierny otworzył bramę okazało się, że to Makduf i Lennox kołatali. Mężczyźni nawiązali krótką rozmowę z członkiem służby. Odźwierny wyjaśnił im, że wszyscy mieszkańcy zamku brali udział w wielkiej uczcie na cześć króla, dlatego on sam był jeszcze pod wpływem alkoholu. Nieoczekiwani goście zauważyli, że w ich kierunku podąża sam Makbet. Uznali, że ich głośne kołatanie musiało obudzić tana Kawdoru. Makduf wyjawił, że przybili tutaj po króla, który chciał, aby odebrać go z samego rana.
Makbet odparł, że Dunkan jeszcze się nie obudził. Gospodarz zamku wskazał drzwi do komnaty króla i zaproponował Makdufowi, by wszedł tam i obudził władcę. Dostojnik skorzystał z tej propozycji. Makbet wdał się w rozmowę z Lennoxem. Gość mówił o zeszłej nocy, która była nadzwyczaj burzliwa. Mężczyzna opowiadał o silnym wietrze i dźwiękach, przypominających jęki, jakby nie z tego świata. Lennox mówił, że zdawało mu się, że słyszał ostatniej nocy:
„(…) głośnym głosem zwiastowane wieszczby
Straszliwych pożóg i różnych wypadków
Znamionujących opłakane czasy”.
Mężczyzna powiedział też, że wszystkim tym zjawiskom towarzyszyło lekkie trzęsienie ziemi. Makbet zgodził się ze swoim rozmówcą:
„W istocie,
Straszna to była noc”.
Makduf powrócił przerażony, nie mógł powiedzieć o tym, co zobaczył w komnacie króla. Makbet (symulujący przerażenie i zdziwienie) z Lennoxem udają się do pokoju Dunkana, by przekonać się na własne oczy, co tak wstrząsnęło mężczyzną. Makduf wykrzykiwał:
„Hola! Wstawajcie! Przybywajcie! Bijcie
W dzwony na alarm. Mord! piekielna zdrada!
Banko! Donalbein, Malkolm! Przybywajcie!”.
Jednak pierwszą osobą, jaką udało mu się przywołać była Lady Makbet. Kobieta, która podobnie jak jej mąż, udawała zdziwienie, zapytała Makdufa, dlaczego ten chce wszystkich obudzić. Mężczyzna nie chciał powiedzieć Lady o śmierci króla, ponieważ uważał, że ta wiadomość jest zbyt straszna dla niewieścich uszu.
Gdy pojawił się Banko, Makduf, stojący przy Lady Makbet, krzyknął, że król został zamordowany. Kobieta słysząc to udała przerażenie. Banko nie mógł uwierzyć w tę okropną wiadomość. Z komnaty Dunkana wracają Makbet z Lennoxem. Tan Glamis i Kawdoru z wielkim rozrzewnieniem powiedział, że:
„Nic szanownego na tym świecie; wszystko
Jest tylko blichtrem; wielkość, świętość znikły,
Scedzone wino życia, same tylko
Męty zostały w tym lochu marności”.
Do zgromadzonych na dziedzińcu dołączyli synowie króla. Makbet z Makdufem powiedzieli im, że ich ojciec został zamordowany. Na pytanie Malkolma, kto dokonał tego straszliwego przestępstwa, Lennox odpowiedział, że najprawdopodobniej dwaj służący króla. Przy obydwu mężczyznach znaleziono sztylety, a na ich twarzach i szatach widać było plamy królewskiej krwi. Do rozmowy wtrącił się Makbet i wyznał Malkolmowi, że w uniesieniu zabił obydwu domniemanych morderców. Mężczyzna wytłumaczył swoje zachowanie:
„Któż jednocześnie może być roztropnym
I przerażonym, łagodnym i gniewnym,
Wiernym i obojętnym? Nikt zaiste”.
Makbet kontynuując, powiedział, że emocje wzięły nad nim górę: widząc zamordowanego króla i jego oprawców, nie mógł pohamować swojej złości. Z pomocą przyszła mu żona. Lady Makbet udała, że zaraz zasłabnie, co odwróciło uwagę Makdufa, który miał za złe gospodarzowi zamku, że zabił dwóch głównych podejrzanych w sprawie zabójstwa króla. Synowie króla rozmawiali ze sobą na stronie. Donalbein uznał, że nie są bezpieczni w tym miejscu i powinni jak najszybciej stąd uciekać w trosce o własne życia. Oddadzą się żałobie, kiedy będą już bezpieczni.
Banko nakazał sługom odprowadzenie Lady Makbet do jej komnaty. Mężczyzna zaproponował także specjalne zebranie, którego celem będzie dokładnie zbadanie sprawy morderstwa Dunkana. Makbet zaproponował, że spotkają się w głównej sali zamku. Wszyscy się z nim zgodzili i udali się do swoich komnat, by odziać się, jak przystało na mężów.
Wszyscy, prócz synów króla, którzy zostali sami na dziedzińcu. Bracia naradzili się i uznali, że uciekną w dwóch kierunkach. Malkolm będzie szukał schronienia w Anglii, a Donalbein w Irlandii. Bracia zdawali sobie sprawę, że na zamku w Inverness mogłoby dojść do swoistego polowania na potomków króla, świadczyły o tym słowa Donalbeina:
„Tu każdy uśmiech jest nożem.
Im kto krwią bliższy, tym bliższy krwotoku”.
Malkolm uznał, że powinni dosiąść koni i opuścić Szkocję bez pożegnania się i oglądania się za siebie.
SCENA CZWARTA
Przed zamkiem Rosse rozmawiał ze Starcem. Mężczyźni uznali, że ostatnia noc była niezwykłym zjawiskiem, zauważyli też, że dzień był bardzo mroczny. Rosse uznał, że to wyraz wstydu, jaki odczuwa natura za wydarzenia, które zaszły minionej nocy, ciemność nie chce dopuścić słońca do ziemi. Starzec zgodził się ze swoim rozmówcą. Wyjawił także, że minionego wtorku widział wspaniałego sokoła, którego zaatakowała „nędzna sowa” i zadziobała go.
Starzec zrozumiał, że był to zwiastun wydarzeń, które miały miejsce w nocy na zamku. Rosse powiedział, że królewskie rumaki, najlepsze w kraju, minionej nocy zupełnie zdziczały i pożarły się między sobą. Do rozmawiających mężczyzn dołączył Makduf. Mężczyzna podzielił się najnowszymi doniesieniami ze specjalnego zebrania - podejrzenie padło na synów króla, którzy mieli namówić strażników do zabicia go. O ich winie miał świadczyć fakt, że uciekli z Inverness, nie oglądając się za siebie. Rosse był zaszokowany tą wiadomością. Uznał, że jeżeli potomkowie króla byli zdrajcami to władzę królewską przejmie Makbet. Makduf powiedział na to:
„Już go obrano, i ruszył do Skony
Na koronację”.
Rosse zapytał, gdzie pochowany będzie Dunkan. Dostojnik odparł mu, że w Kolmes-hill, w grobowcu przodków króla. Makduf nie miał zamiaru wybierać się na koronację Makbeta, powiedział, że uda się do Fajf. Rosse uznał, że powinien jednak pojechać do Skony i osobiście pokłonić się nowemu królowi Szkocji.
AKT TRZECI
SCENA PIERWSZA
Do sali królewskiego zamku w Forres, wszedł Banko. Mężczyzna na głos zastanawiał się na głos nad przepowiedniami trzech wiedźm. Uznał, że wszystkie wróżby sprawdziły się w przypadku Makbeta, ale nie był przekonany do sposobu, w jakim jego przyjaciel osiągnął władzę. Nie mógł zrozumieć, dlaczego Makbetowi tak bardzo zależało na przejęciu tronu. Wiedźmy powiedziały przecież, że to właśnie on - Banko będzie płodził następców króla, co oznacza, że obecny władca Szkocji nie odda swojej władzy swojemu potomkowi.
Banko zamilkł natychmiast, gdy do komnaty wszedł wraz z żoną Makbet, a za nimi Lennox, Rosse, lordowie, damy i cały orszak. Nowy król przywitał Banka, jako swojego głównego gościa. Makbet zaprosił przyjaciela na wielką ucztę, ale ten nie mógł obiecać, że zdąży wrócić na czas, ponieważ udawał się tego dnia w podróż w interesach wraz ze swoim synem Fleancem. Makbet chciałby, aby Banko został do następnego dnia, ponieważ miała odbyć się specjalna narada. Jednym z tematów poruszonych na obradach miały być doniesienia o dalszych losach zdrajców narodu - Malkolma i Donelbeina, którzy w Anglii i Irlandii mieli szerzyć fałszywe informacje na temat morderstwa popełnionego na ich ojcu. Banko pożegnał się z Makbetem i opuścił Forres.
Król ogłosił, że wieczerza odbędzie się o godzinie siódmej i do tego czasu zebrani mogą się rozejść i zająć swoimi sprawami. Makbet zapytał jednego ze swoich podwładnych, czy mężczyźni, z którymi chciał się spotkać, są już na zamku. Sługa odparł, że tak i poszedł po nich.
Gdy Makbet pozostał sam, zastanawiał się nad zagrożeniem ze strony Banka:
„Prócz niego nie ma na świecie człowieka,
Którego bym się lękał: obok niego”.
Mężczyzna porównał siebie do Antoniusza, a Banka do Cezara. Przypomniał sobie jak podczas spotkania z wiedźmami, jego przyjaciel podporządkował sobie zjawy i nakazał im siebie pozdrowić. Wciąż pamiętał, że czarownice powitały Banka jako ojca szeregu królów. Makbet zdał sobie sprawę, że swoim niecnym czynem utorował drogę do tronu nie swoim potomkom:
„Dla rodu Banka, dla jego korzyści
Zamordowałem zacnego Dunkana;
(…) żeby
Ukoronować ród, nasienie Banka!”.
Postanowił, że nie dopuści do takiej sytuacji. Do komnaty króla wszedł sługa z dwoma zbójami, a Makbet nakazał swojemu podwładnemu oddalić się i czekać na rozkaz. Król w rozmowie z najętymi zbirami przekonywał ich, że to właśnie Banko kiedyś ich upokorzył, a teraz mają możliwość zemszczenia się na nim. Makbet tłumaczył zbójom, że mają wspólnego wroga w postaci Banka. Powiedział im, że sam mógłby go „go sprzątnąć otwarcie”, ale ze względu na przychylność wspólnych przyjaciół nie uczyni tego. Król w końcu zleca zbirom zabicie Banka i Fleancea. Zbóje zgodzili się wykonać zadanie.
SCENA DRUGA
W innej komnacie zamku Foress Lady Makbet nakazała swojej służącej, by ta wezwała do niej króla. Zanim Makbet zjawił się w pokoju żony, ta zastanawiała się nad sensem przejęcia przez nich władzy, skoro w każdej chwili musieli drżeć w obawie przed jej utratą. Gdy król zjawił się w komnacie żony, ta natychmiast zauważyła, że był ponury i zmartwiony. Lady Makbet usilnie próbowała nakłonić męża, by ten pogodził się przeszłością:
„Nad tym się nie ma i co zastanawiać;
Co się raz stało, już się nie odstanie”.
Król wyznał, że męczy go sumienie, a koszmarne sny nie dają mu spać. Powiedział nawet, że wolałby umrzeć, niż tak żyć. W pewnym sensie zazdrościł Dunkanowi, ponieważ jemu:
„(…) stal, trucizna,
Domowy zamach ani obcy najazd
Nic mu zaszkodzić już nie może”.
Lady Makbet próbowała podnieść męża na duchu. Chciała, by był on miły i radosny na wieczornej uczcie. Makbet zapewnił żonę, że postara się udawać radosnego i poprosił ją o to samo. Zaapelował, aby była szczególnie uprzejma i miła dla Banka (nie powiedział małżonce o tym, że zlecił jego zabójstwo), ponieważ potrzebne im były jego względy. Lady Makbet zdawała sobie sprawę, że to właśnie Banko i Fleance byli największym zagrożeniem dla jej męża. Król nie zdradził małżonce swojego planu, ponieważ chciał wziąć cały ciężar kolejnej zbrodni na siebie.
SCENA TRZECIA
W otaczającym zamek Forres lesie zaczaili się na powracającego Banka zbójcy. Do dwóch zbirów dołączył trzeci, który powiedział, że przysłał go sam król Makbet. Trzej mężczyźni w ukryciu oczekiwali schyłku dnia i podróżujących Banka i Fleancea. Nagle zbójcy usłyszeli tętent koni. Byli przekonani, że to ich ofiary zbliżały się do zamku.
Mężczyźni zauważyli, że Banko z synem zeszli z koni, ponieważ ostatni odcinek drogi do zamku trzeba było pokonać pieszo. Do dwójki mężczyzn dołączył pachołek, który przyświecał im drogę pochodnią, ponieważ było już ciemno. W świetle ognia zamachowcy rozpoznali twarz Banka. Zbójcy napadli na idących mężczyzn. Udało im się zabić Banka, ale Fleance zdołał zbiec.
SCENA CZWARTA
W zamku Foress miała odbyć się wielka uczta. Przed biesiadnym stołem stali Makbet, jego żona, Rosse, Lennox, lordowie i inne osoby. Król nakazał, by wszyscy zasiedli do wieczerzy na miejscach zgodnych ze swoimi stopniami. Makbet postanowił, że na głównym miejscu przy stole zasiądzie jego żona, co było dowodem jego uznania dla kobiety.
Gdy wszyscy zasiedli do biesiadnego stołu w wyśmienitych nastrojach, Makbet zauważył jednego ze zbójów, najętych do zabicia Banka. Król przeprosił swoich gości i podszedł do mężczyzny. Razem udali się na stronę. Makbet zauważył czerwone plamy na twarzy zbira, ten zapewnił go, że to krew Banka. Zbój zdał relację z wydarzeń i powiedział, że nie udało im się zabić Fleancea, który uciekł. Króla zasmuciła ta wiadomość:
„Moja więc choroba
Powraca znowu. Byłbym, gdyby nie to,
Zdrów jak lew, silny jak marmur, jak skała
Nieporuszony, lekki jak powietrze,
Które ogarnia wszystko; tak zaś jestem
Spętany ,wątły, ścieśniony, oddany
Na łup kapryśnych trosk i niepewności”.
Zabójca uspokoił króla, że ciało Banka leży rowie, a twarz ofiary jest zmasakrowana tuzinem ran. Ta wiadomość ucieszyła Makbeta. Obiecał zbójcy, że porozmawiają o wszystkim ponownie następnego dnia. Po tych słowach zbir opuścił komnatę.
Lady Makbet wzywała swojego męża do stołu, mówiąc, że nie zachowuje się wystarczająco gościnnie, każąc swoim gościom czekać na siebie. Król powrócił do stołu i stojąc wyraził swoje zaniepokojenie nieobecnością Banka. W tym momencie na miejscu króla przy stole zasiadł duch zamordowanego. Gdy Rosse zapytał Makbeta, czemu ten nie zasiada do wspólnej biesiady, król odpowiedział, że przecież nie ma wolnych miejsc. Lennox wskazał na miejsce, gdzie siedział duch Banka, i powiedział, że przecież to jest wolne. Król wystraszył się upiora, którego nikt poza nim nie widział.
Biesiadnicy chcieli wstać od stołu, ponieważ uznali, że Makbet źle się czuje. Małżonka króla poprosiła wszystkich, by pozostali na swych miejscach. Usprawiedliwiła zachowanie męża mówiąc, że często mu się zdarza tak postępować. Uspokoiła biesiadników, że ten stan wkrótce minie i król wróci do siebie. Wstała od stołu i zabrała Makbeta na stronę. Lady Makbet zarzuciła małżonkowi, że znowu poddaje się tchórzostwu. Król odpowiedział jej:
„Jestem (mężem),
I to odważnym, kiedy mogę patrzeć
Na coś, na widok czego sam Lucyper
Musiałby zblednąć”.
Lady Makbet uznała, że ponownie coś się przewidziało jej mężowi, podobnie jak kiedyś zakrwawiony sztylet, który wskazywał mu drogę do Dunkana. Kobieta uważała zachowanie króla za dziecinadę, nie mogła zrozumieć, dlaczego wpatrywał się w puste krzesło z przerażeniem w oczach. Gdy Makbet wyjawiał żonie, co widział przy stole spostrzegł, że duch Banka już zniknął. Małżonka uznała, że to, co widział król to:
„Nędzne,
Śmiechu i wzgardy godne przywidzenie!”.
Makbet powiedział, że od zarania dziejów ludzie mordowali się nawzajem, ale dopiero teraz duchy zmarłych nawiedzały swoich oprawców. Małżonkowie powrócili do wieczerzy. Król wytłumaczył zgromadzonym swoje dziwne zachowanie osobliwą przypadłością. Nalegał, by wzniesiono toast za nieobecnego, zacnego Banka i kontynuowano ucztę. Makbetowi ponownie ukazał się duch dawnego przyjaciela. Król zareagował bardzo gwałtownie, krzyczał:
„Precz z moich oczu! Zapadnij się w ziemię!
Krew twoja zimna, kości twe bez szpiku,
Nie ma już siły widzenia w tych oczach,
Którymi błyszczysz”.
Lady uspokoiła lordów, by nie zwracali uwagi na dziwaczne zachowanie króla, ponieważ dość często mu się ono zdarza. Makbet postanowił wyzwać ducha do walki, co spowodowało, że zjawa zniknęła, a król poczuł się pewniej. Żona powiedziała mu, że swoimi napadami krępuje biesiadników. Makbet nie może uwierzyć, że pozostali zgromadzeni ludzie nie widzieli ducha, który dopiero co siedział wśród nich jak żywy. Gdy Rosse zapytał o czyjego ducha chodzi Lady Makbet nakazała wszystkim rozejść się i nie pogarszać stanu zdrowia króla głupimi pytaniami. Goście pożegnali się i zostawili parę królewską samą.
Makbet uznał, że przewidzenia wzięły się stąd, że ktoś jest żądny jego krwi. Wspomniał żonie, że Makduf unika jego towarzystwa, być może planuje jakiś spisek przeciwko niemu. Król zaplanował, że następnego dnia uda się do czarownic po informacje dotyczące jego dalszych losów:
„Wesprzyjcie czary,
Czarne, drzemiące w mym mózgu zamiary!”.
Lady Makbet zgodziła się z mężem, że to dobry pomysł. Małżeństwo udało się do swojej komnaty na spoczynek.
Hekate |
Podczas burzy, na wrzosowiskach Hekatespotkała się z trzema wiedźmami. Miała im za złe, że nie czarownice zaprosiły jej do intrygi związanej z Makbetem:
„A mnie, mistrzynię waszą, mnie,
Krzewiącą głównie wszystko złe,
Nie wezwać nawet do udziału
W tym dziele śmierci i zakału?”.
Bogini wytknęła wiedźmom błąd. Uznała, że w wyniku ich psoty Makbet za dużo skorzystał i uważał, że wszystko zawdzięcza sobie. Hekate postanowiła, że sama zajmie się dalszymi losami króla. Zapowiedziała, że będzie czekała nad Acheronem (mityczną rzeką smutku, płynącą przez Hades), gdzie przybędzie Makbet, by poznać swoje przeznaczenie. Bogini nakazała wiedźmom, by przygotowały wielki kocioł, ponieważ ma ona niecny zamiar. Hekate chciała sporządzić magiczny wywar, o jego najważniejszym składniku powiedziała:
„Miesiąc dziś w sutej czapce lisiej;
Przy jednym jego rogu wisi
Zaklęta kropla (…)”.
Pod wpływem tego napoju Makbet miałby postradać zmysły. Mityczna bogini usłyszała przywołujące ją śpiewy i udała się po składniki potrzebne do sporządzenia napoju dla króla.
SCENA SZÓSTA
W jednej z komnat zamku w Forres spotkali się Lennox z Lordem. Mężczyźni rozmawiali o wydarzeniach mających ostatnio miejsce w ich kraju. Lennox ubolewał nad losami Dunkana i Banka, najprawdopodobniej zgładzonych przez własnych synów. Dostojnik naśmiewał się z postawy Makbeta, który zbytnio rozczulał się nad odejściem tych dwóch mężów. Mężczyźni poruszyli temat Makdufa, który udał się do Anglii na dwór króla Edwarda. Plotka głosiła, że właśnie tam schronienie znalazł Malkolm. Tan Fajfu podobno prosił władcę sąsiedniego państwa, by zaatakował Szkocję i pozbawiając Makbeta władzy, przywrócił dawny ład i porządek w kraju.
Lord powiedział, że nowy król Szkocji wysyłał posłańca do Makdufa z rozkazem powrotu do ojczyzny, ale dostojnik odmówił, co bardzo rozgniewało Makbeta. Rozmawiający mężczyźni mieli nadzieję, że tyran (jak nazywali obecnego króla Szkocji) zostanie zgładzony.
AKT CZWARTY
SCENA PIERWSZA
W ciemnej jaskini, jak zwykle przy akompaniamencie grzmotów, trzy czarownice przygotowywały w kotle magiczny wywar. Wiedźmy kolejno wypowiadały zaklęcia i dodawały składniki do gotującego się w saganie eliksiru. W jaskini pojawiła się Hekate i pochwaliła czarownice. Nakazała swoim podwładnym kontynuowanie rzucania zaklęć i stworzenie magicznego kręgu wokół kotła. Bogini opuściła pieczarę na kilka chwil przed przybyciem do niej Makbeta.
Król rozkazał wiedźmom odpowiedzieć na pytania. Wiedźmy zaproponowały, by odpowiedzi udzieliły mu wezwane przez nie bóstwa. Makbet zgodził się. Pierwszą zjawą wywołaną przez wiedźmy była głowa w hełmie. Widmo ostrzegło króla, by zważał na Makdufa, ponieważ to właśnie z jego strony grozi mu największe niebezpieczeństwo.
Drugą zjawą wywołaną przez czarownice było zakrwawione dziecko, które nakazało bohaterowi być mężnym, nieugiętym, srogim. Widmo powiedziało także, że nikt zrodzony z kobiety nie pokona Makbeta. Król usłyszawszy to rzekł, że daruje życie Makdufowi, skoro ten nie odbierze mu korony. Po chwili jednak zmienił zdanie i zapowiedział, że zgładzi konkurenta dla świętego spokoju. Trzecim widmem było dziecko w koronie i z małym drzewkiem w dłoni. Zjawa przepowiedziała bohaterowi:
„Bądź jak lew śmiały ,dumny, przedsiębierczy;
Nie tknie Makbeta żaden cios morderczy,
Póki las Birnam ku dunzynańskiemu
Wzgórzu nie pójdzie walczyć przeciw niemu”.
Król był zadowolony z takiej przepowiedni, ponieważ uznał za niemożliwe to, że las Birnamski podejdzie pod zamek Dunzynam. Ostatnim pytaniem, jakie Makbet miał do czarownic było, czy potomstwo Banka będzie kiedykolwiek rządzić krajem. Wszystkie trzy wiedźmy odmówiły odpowiedzi, ale wezwały kolejne widma. Makbetowi ukazało się ośmiu królów, ostatni z nich trzyma w ręku zwierciadło. Za ósemką władców ukazał się… Banko. Zaszokowany bohater zauważył podobieństwo wszystkich postaci, nie mógł zrozumieć jak to było możliwe. Zbroczony krwią Banko śmiał się z Makbeta i zdawał się mówić, że to wszystko jego potomkowie.
Czarownice zauważyły poruszenie i strach w oczach króla, dlatego postanowiły tchnąć w niego świeży, magiczny zapał. Po chwili wszystkie trzy zniknęły. Makbet ocknął się i okazało się, że nie był w jaskini, ale w jednej z komnat zamku Forres. Do pokoju wszedł zaniepokojony Lennox, który usłyszał krzyki króla. Bohater zapytał dostojnika, czy ten widział wiedźmy. Mężczyzna odparł, że nie.
Lennox doniósł, że do zamku przybyli dwaj rycerze z wiadomością, że Makduf zbiegł do Anglii. Makbet postanowił, ze od tej chwili będzie przekładał na czyny wszystkie swoje, najczarniejsze nawet, myśli (czar wiedźm zadziałał). Król postanowił, że napadnie na zamek tana Fajf i zamorduje wszystkich spokrewnionych z Makdufem, na czele z jego żoną i synem.
SCENA DRUGA
Na zamku w Fajf Lady Makduf rozmawiała z Rosse. Kobieta nie mogła zrozumieć, co takiego uczynił jej mąż, że był zmuszony do ucieczki z kraju. Zarzucała swojemu małżonkowi, że uciekł pozostawiając ją z dzieckiem. Rosse próbował uspokoić kobietę. Bronił Makdufa, nazywając go najmężniejszym i najroztropniejszym mężem w Szkocji. Mężczyzna pożegnał się z Lady Makduf i jej małym synkiem.
Tłumaczył, że jego dłuższy pobyt na zamku mógł ściągnąć na wszystkich jego mieszkańców niebezpieczeństwo. Matka wdała się w rozmowę z synkiem na temat jego ojca. Lady Makduf otwarcie nazwała swojego męża zdrajcą i uważała, że każdemu zdrajcy należy śmierć przez powieszenie. Chłopczyk uznał, że zdrajców jest więcej na świecie niż poczciwych ludzi, więc nie możliwe jest, aby ich wszystkich wieszać.
Ich rozmowę przerwał nagle nieznajomy mężczyzna. Przybysz ostrzegł Lady Makduf przed wielkim niebezpieczeństwem, w jakim znajdowała się ona i jej syn. Prosił kobietę, by jak najszybciej uciekła z zamku, po czym wyszedł.
Lady Makduf była zdezorientowana, nie mogła pojąć, co takiego uczyniła, że groziło jej śmiertelne niebezpieczeństwo. Gdy chciała uciekać na zamku zjawił się mężczyzna, który nazwał męża kobiety zdrajcą i zabił na jej oczach jej synka. Chłopczyk zdążył jeszcze krzyknąć do matki, by uciekała. Morderca rzucił się w pogoń za krzyczącą w panice Lady Makduf.
SCENA TRZECIA
W pałacu króla Edwarda w Anglii rozmawiają Makduf i Malkolm. Tan Fajf chciał namówić Malkolma, by ten pomógł mu wyzwolić Szkocję spod tyrańskich rządów Makbeta. Syn Dunkana był powściągliwy, ponieważ wiedział, że Makduf przyjaźnił się niegdyś z obecnym królem Szkocji i mógł zawrzeć z nim pakt. Malkolm powiedział, że nie może nikomu zaufać, nawet jemu. Makduf słysząc to stracił nadzieję na obalenie tyrana, który uciskał ludność w jego kraju:
„Brocz się, brocz, biedny nasz kraju!
Gruntuj spokojnie fundament bezprawia,
Tyranio! cnota nie wstrząśnie już tobą!”.
Zawiedziony tan Fajfu pożegnał się z prawowitym władcą Szkocji. Malkolm prosił o wybaczenie Makdufa. Tłumaczył, że jemu też jest ciężko patrzeć na upadek ojczyzny. Powiedział, że uzyskał już wsparcie króla Anglii, który powierzył mu liczną armię, ale obalenie tyrana nie pomogłoby Szkocji. Malkolm uważał, że gdyby przejął tron po Makbecie, to dopuściłby się jeszcze straszliwszych zbrodni. Syn Dunkana uważał się za potencjalnego rozpustnika:
„To prawda,
Że on (Makbet) jest krwawy, gwałtowny, złośliwy,
Fałszywy, chytry, drapieżny, wszeteczny,
Pełen wszelkiego rodzaju ohydy,
Noszącej znaną nazwę, ale moja
Rozpusta nie ma granic. Wasze żony,
Córy, dziewice, ba! nawet matrony
Nie napełniłyby studni żądz moich.
Chuci me wszelką zerwałyby tamę
Stawioną mojej woli. Lepszy Makbet
Niż taki władca”.
Makduf odpowiedział, że bywali już władcy o podobnych problemach. Według niego możliwe było pogodzenie pożądania z władzą królewską. W dodatku możliwe byłoby zaspokojenie jego popędu, ponieważ w Szkocji nie brakowało pięknych kobiet, chętnych spełniać zachcianki swojego króla.
Malkolm wyznał swoją drugą słabość, której się obawiał. Była nią chciwość. Obawiał się, że przez nią zapewne wymordowałby szlachtę dla zagarnięcia jej bogactw. Makduf uznał tę wadę za większą niż rozpusta. Zapewnił jednak, że Szkocja jest wystarczająco zamożna, by zaspokoić jego zachłanność. Dostojnik zapewnił, że z pewnością cnoty Malkolma wezmą górę nad wadami. Syn Dunkana odparł, że nie ma żadnej z cech idealnego władcy:
„Sprawiedliwość, prawość,
Umiarkowanie, łaskawość, wspaniałość,
Stałość, uprzejmość, pobożność, cierpliwość,
Męstwo, energia te wszystkie przymioty
Właściwe królom są mi całkiem obce”.
Makduf utracił całą nadzieję. Uznał, że Malkolm nie jest godny władzy, a nawet życia! Mężczyzna ubolewał nad losem swojej ukochanej Szkocji, dla której nie było żadnych dobrych perspektyw. Malkolm dostrzegł, że Makduf byłby doskonałym władcą i postanowił, że zawierzy wybór nowego króla Szkocji Bogu. Syn Dunkana zdecydował powierzyć swoje losy tanowi Fajfu. Powiedział, ze wyrzeka się swoich grzechów, których jeszcze nie popełnił:
„Bom w gruncie od nich wolny. Nigdym jeszcze
Nie tknął kobiety, nigdym nie pożądał
Cudzego mienia, rzadkom nawet sięgnął
Po własne, nigdy nie złamałem słowa”.
Wyznał, że Siward już dawno proponował mu zbrojne wyruszenie na Szkocję. Teraz postanowił, że jest gotów przyjąć tę propozycję i wraz z Makdufem pokonać tyrana.
Do komnaty wszedł lekarz. Malkolm zapytał go, czy król Edward szybko wyzdrowieje. Medyk odpowiedział, że już wkrótce władca będzie mógł spotkać się ze swoimi poddanymi, zebranymi tłumnie przed zamkiem, czekającymi na uzdrowienie. Malkolm wytłumaczył Makdufowi, że król Edward ma nadprzyrodzoną zdolność leczenia swoich poddanych z tzw. skrofułów - choroby, której cechą jest opuchlizna szyi. Do tego władca Anglii posiadał dar przewidywania.
Do komnaty wszedł Rosse, który przyniósł najświeższe wiadomości ze Szkocji. Mężczyzna powiedział, że w ojczyźnie dzieją się straszne rzeczy, w kraju panuje terror, a morderstwa są na porządku dziennym. Makduf zapytał o swoją rodzinę, czy nic im się nie stało. Rosse odparł, że kiedy ich opuszczał wszyscy mieli się dobrze. Mężczyzna powiedział, że w kraju coraz głośniej słychać głosy żądające obalenia tyrana, a powrót Makdufa byłby wielkim sygnałem do rozpoczęcia powstania. Malkolm powiedział, że już niedługo do tego dojdzie, ponieważ Anglia udzieliła im wsparcia w postaci dziesięciotysięcznej armii pod dowództwem wielkiego Siwarda.
Rosse chciał się odwdzięczyć podobnie wspaniałą nowiną, ale zamiast tego musiał powiedzieć Makdufowi, że doszły go słuchy, iż wojska Makbeta najechały na zamek w Fajf i wymordowały wszystkich jego mieszkańców. Mężczyzna usłyszawszy te słowa wpadł w wielki gniew, obiecał tyranowi krwawą zemstę. Makduf obwiniał się, że to przez niego jego najbliżsi ponieśli śmierć. Postanowił wykorzystać wszystkie negatywne emocje, jakie w tej chwili nim targały w walce przeciwko Makbetowi:
„Stawcie mię naprzeciw
Tego szatana Szkocji oko w oko,
Tylko na długość miecza mi go dajcie:
Jeżeli zdoła ujść, niechże mu wtedy
Pan Bóg przebaczy”.
Malkolm uznał, że nadszedł czas, by pożegnać się z królem Edwardem i przeprowadzić natarcie na Szkocję.
AKT PIĄTY
SCENA PIERWSZA
Nocą, w komnacie zamku Dunzynan nadworny lekarz rozmawiał z jedną z dam. Kobieta zrelacjonowała medykowi, że była świadkiem, jak Lady Makbet, pod nieobecność swojego męża lunatykowała i we śnie napisała coś na kawałku papieru. Lekarza bardzo zdziwiło takie zachowanie. Do tego dama powiedziała, że podczas pisania, Lady Makbet wypowiadała takie rzeczy, których jej nie wypada powtórzyć.
Nagle zauważyli żonę króla przechadzającą się ze świecą w ręku. Lady Makbet wydawała się być na wpół przytomna. Lekarz zauważył, że żona króla obciera sobie ręce, jakby chciała coś z nich zmyć. Dama powiedziała, że widziała już kiedyś takie zachowanie swojej pani. Gdy Lady Makbet odezwała się, medyk postanowił spisać każde jej słowo. Kobieta próbowała pozbyć się plam krwi ze swoich rąk. Wykrzykiwała, że zbyt dużo krwi przyniosły działania jej i jej męża. Lady Makbet miała za złe, że zamordowano żonę Makdufa i jego syna. Uznała, że wszystkiemu winien jest obłęd Makbeta. Lekarz i dama byli zaszokowani wiadomościami, jakie nieświadomie wyjawiła przed nimi pani. Lady krzyknęła:
„Ciągle ten zapach krwi! Wszystkie wonie
Arabii nie odejmą tego zapachu z tej małej ręki.
Och! och! och!”.
Podsłuchujący ją w ukryciu uznali, że jej na sumieniu ciążą wielkie grzechy. Lady Makbet nakazała samej sobie nałożyć szlafrok i położyć się do łóżka. Lekarz powiedział damie, że nie wie jak pomóc władczyni. Uznał, że bardziej potrzebuje pomocy duchowej niż medycznej. Mężczyzna wyraził nadzieję, iż Lady Makbet nie targnie się na własne życie.
SCENA DRUGA
W pobliże zamku Dunzynan zbliżała się wielka angielska armia dowodzona przez Malkolma, Siwarda i Makdufa. Menteith, Caithness, Angus i Lennox chcieli do niej dołączyć. Zaplanowali, że ich drogi skrzyżują się pod lasem Birnam.
Caitness powiedział, że w tym czasie Makbet obwarowywał swój zamek. Mężczyzna mówił, że krążą wieści o szaleństwie tyrana. Angus twierdził, że król poprzez swoje liczne zbrodnie zasłużył sobie na brutalne obalenie. Caithness uważał, że nie ma co tracić czasu na rozmowy, ale trzeba jak najszybciej dostać się pod las Birnam i tam pokłonić się zbawcy ich ojczyzny. Wszyscy czterej przyśpieszają.
SCENA TRZECIA
Do jednej z komnat w zamku Dunzynan wszedł Makbet, a za nim przyboczny orszak. Król miał już dość wieści o zbliżającej się armii angielskiej. Przypomniał sobie przypowieści czarownic i uznał, że dopóki las Birnam nie podejdzie pod jego zamek, nie ma się czego obawiać. Uważał też, że Malkolm nie może go pokonać, bo zrodziła go przecież kobieta (według wróżby nikt, kogo zrodziła niewiasta nie zada śmiertelnego ciosu Makbetowi). Do sali wbiegł kolejny sługa. Mężczyzna miał bardzo przerażoną minę i powiedział, że do zamku zbliża się dziesięciotysięczna armia. Makbet zadrwił:
„Gęsi, hultaju? hę?”
Sługa odparł, że chodziło mu o żołnierzy angielskich. Król nakazał mu umalować twarz ćwikłą, aby do reszty upodobnił się do błazna.
Makbet wezwał Sejtona, swojego oficera. Król uważał, że najazd wojsk angielskich albo go zniszczy albo wyniesie na wyżyny chwały. Gdy zjawił się oficer i potwierdził doniesienia gońca, Makbet nakazał przyniesienie sobie zbroi. Bohater miał zamiar walczyć do ostatnich sił. Nakazał Sejtonowi zmobilizować swoje wojska, zalecił też, by żołnierzy odmawiających walki karać śmiercią przez powieszenie.
Do komnaty wszedł lekarz i poinformował króla o stanie zdrowia jego małżonki. Medyk uważał, iż Lady Makbet cierpi na halucynacje i urojenia, wywołane złym stanem psychicznym. Król powiedział, że lekarz ma zrobić wszystko, co w jego mocy, by wyleczyć panią dworu. Medyk powiedział, że w takich przypadkach chory musi radzić sobie sam.
Makbet ponaglał Sejtona, by ten podał mu zbroję, w międzyczasie mówił lekarzowi o tym, jak zdradzili go tanowie i przeszli na stronę Malkolma. Król rzekł:
„Drwię z klęsk i śmierci, póki cię, Birnamie,
Przy dunzynańskiej nie zobaczę bramie”,
po czym wyszedł wraz całym orszakiem z komnaty, pozostawiając lekarza samego. Mężczyzna powiedział sam do siebie:
„Gdybym się za tę bramę raz wydostał,
Sam diabeł by mnie zawrócić nie sprostał”.
SCENA CZWARTA
Pod lasem doszło do spotkania czterech tanów z armią Siwarda. Malkolm zapytał o nazwę lasu, pod którym się znajdują, Menteith odparł - Birnam. Syn Dunkana rozkazał żołnierzom, aby każdy z nich uciął gałąź z tego lasu i niósł ją przed sobą, miało to ukryć liczebność armii i wprowadzić w błąd szpiegów tyrana. Malkolm zapewnił Siwarda, że Makbetowi służą już wyłącznie najemnicy. Dzielny angielski dowódca odparł, że to nie ma znaczenia, ponieważ nikt nie oprze się ich sile.
SCENA PIĄTA
Wewnątrz zamku Dunzynan Makbet zarządził całkowitą mobilizację. Nakazał zatknąć sztandar wysoko. Król nie obawiał się siły przeciwnika, ponieważ jego zamek warowny był niezwykle mocny. Do Makbeta dobiegły krzyki przerażonych kobiet z sąsiedniej sali. Podczas gdy Sejton poszedł sprawdzić, co się stało, bohater wspominał, że już dawno nie odczuwał strachu, chociaż wcześniej uczucie to towarzyszyło mu na każdym kroku. Sejton powrócił ze straszną nowiną:
„Panie, królowa umarła!”.
Makbeta wieść ta przede wszystkim zdziwiła. Król powiedział, że powinna ona umrzeć „nieco później”. Bohater zastanawiał się nad kruchością ludzkiego życia i przyrównał je do teatru:
„Życie jest tylko przechodnim półcieniem,
Nędznym aktorem, który swoją rolę
Przez parę godzin wygrawszy na scenie
W nicość przepada - powieścią idioty,
Głośną, wrzaskliwą, a nic nie znaczącą”.
Do komnaty wszedł żołnierz i powiedział królowi o zjawisku, które dostrzegł na dworze i nie może w nie uwierzyć. Otóż wartownik zauważył, że do zamku zbliża się… las Birnam. Makbet zareagował bardzo gwałtownie - chwycił żołnierza za ubranie i nazwał go kłamcą. Mężczyzna broniąc się zaproponował, by pan sam wyjrzał i przekonał się na własne oczy. Król powiedział, że jeżeli jest okłamywany, to wartownika czeka straszna śmierć. Wiedział też, że jeżeli to prawda, to sam zginie. Makbet przypomniał sobie przepowiednię, którą wyjawiło mu dziecko w koronie z drzewkiem w ręku. Wiedział, że zbliżał się jego koniec, ale zapowiedział, że umrze w walce.
SCENA SZÓSTA
Na równinę przed zamkiem Makbeta wyszli Malkolm, Siward i Makduf, a za nimi bojownicy trzymający gałęzie w rękach. Syn Dunkana rozkazał, by żołnierze odrzucili kamuflaż i ukazali się w pełnym blasku tyranowi. Malkolm wyznaczył Siwarda i jego syna, by dowodzili wstępną bitwą. Makduf nakazał zadąć w trąby. Wszechogarniającemu dźwiękowi instrumentów towarzyszyły okrzyki bojowe zgromadzonych żołnierzy.
SCENA SIÓDMA
Na drugim skraju równiny stanął Makbet i jego wojsko. Król zdawał sobie sprawę, że jedynie ktoś niezrodzony z kobiety może go pokonać. Młody Siward stanął naprzeciw Makbeta i zapytał go o imię. Gdy dostał odpowiedź powiedział:
„Makbet! Sam szatan nie mógł wyrzec nazwy
Nienawistniejszej dla mojego ucha”.
Między mężczyznami doszło do pojedynku, z którego zwycięsko wyszedł tytułowy bohater. Makduf przemierzał pole walki w poszukiwaniu Makbeta. Zaprzysiągł mu zemstę za zabicie żony i synka. Mężczyzna zamierzał zabić tylko jednego człowieka, jeśliby tego nie dokonał, to schowałby do pochwy miecz niezbroczony niczyją krwią. Zorientował się, że nieopodal panuje wielki zgiełk, co oznaczało, że walczy tam ktoś nietuzinkowy.
Siward prowadził Malkolma do zamku, nie napotykali po drodze wielkiego oporu, ponieważ większość żołnierzy tyrana przeszła na ich stronę. Makdufowi udało się odnaleźć Makbeta na polu bitwy. Tyran wyznał, że tan Fajfu był jedynym rywalem, którego się obawiał. Podczas pojedynku Makbet powiedział, że trudy jego rywala są daremne, ponieważ jego życie jest chronione przez magię i jedynie ktoś niezrodzony z kobiety może go zgładzić. Makduf odpowiedział:
„Zwątp więc w czary!
Zapytaj tego anioła, któremu
Sprzedałeś duszę, toć powie, że Makduf
Przedwcześnie z łona matki był wypruty”.
Makbet usłyszawszy to zrozumiał, że nie pokona przeciwnika. Tan Fajfu zaproponował, by tyran się poddał, ale ten nawet tego nie rozważył. Bohater powiedział, że, mimo iż wszystkie przepowiednie mówiące o jego upadku się sprawdziły, to będzie walczył do końca o swoje życie.
Przy odgłosie trąb i kotłów do komnaty królewskiej w zamku weszli Malkolm, Siward, Rosse, Lennox, Angus, Menteith i Caithness oraz towarzyszący im żołnierze. Malkolm ubolewał, że tej chwili nie doczekali wszyscy zacni mężowie. Syn Dunkana zauważył, że nie ma Makdufa i syna Siwarda. Rosse dodał, że syn angielskiego dowódcy zginął bohaterską śmiercią w pojedynku z Makbetem. Siward ubolewał nad stratą dzielnego syna i był bardzo dumny ze sposobu, w jakim zginął jego potomek.
Do komnaty wszedł Makduf, niosąc przed sobą włócznię z nabitą na nią głową Makbeta. Dzielny tan Fajfu powitał Malkolma, jako nowego króla Szkocji. Na ten widok wszyscy zgromadzeni wznosili huczne wiwaty.
Malkolm w podzięce tanom za pomoc nadał im tytuły hrabiów, których nikt poza nimi w Szkocji nie nosił. Postanowił, że pierwszym zadaniem dla nowej władzy będzie sprowadzenie do kraju uchodźców, którzy opuścili kraj w strachu przed tyranem i jego żoną, która, jak mu doniesiono, popełniła samobójstwo. Malkolm podziękował zgromadzonym za pomoc w odzyskaniu władzy i zaprosił wszystkich na koronację do Skony.