Czynniki sprawcze i najważniejsze tendencje rozwojowe polszczyzny powojennej:
Przyrost słownictwa i frazeologii (40 tys. wyrazów od 1945 r.)
a) na skutek derywacji i kompozycji (koparka, ładowarka, kościuszkowiec, wykańczalnia, autostopowicz, plażowicz)
b) zapożyczenia z rosyjskiego, angielskiego i (rzadziej) z francuskiego
c) zapożyczenia sztuczne (greka i łacina): kserokopia, dyktafon, informatyka
d) neosemantyzacja: maluch (Fiat 126p), kanał (droga przekazywania informacji), poślizg (przesunięcie terminu)
Różnicowanie się języka na odmiany środowiskowe
Rozwarstwienie polszczyzny oficjalnej i potocznej:
a) język ogólny: kształtują go środki masowego przekazu; sztywny, szablonowy.
b) język potoczny: gwary uczniowskie i studenckie, robotnicze etc.
Współczesna polszczyzna jest bogato rozbudowana na różne odmiany.
Obniżył się też nieco poziom języka (nie tyle przez niepoprawne formy, co przez wulgaryzmy). Negatywny wpływ ma też moda językowa (propagowana prze media), która wprowadza takie wyrazy jak aktywny, konfrontacja, teren, trend... co prowadzi do zubożenia polszczyzny i schematyzmu.
Na szczęście wzrasta krytycyzm Polaków w stosunku do mass mediów i nadal cienione są autorytety (Czesław Miłosz, Jan Paweł II).