Do modyfikacji ustawień BIOS-u jesteśmy zmuszeni, kiedy nasz pecet pracuje niestabilnie lub, gdy zmieniliśmy jego konfigurację. Choć enigmatyczne opcje setupu oraz ubogie funkcje pomocy skutecznie zniechęcają wielu użytkowników do eksperymentowania z ustawieniami BIOS-u, to ich optymalizacja prawie zawsze się opłaca.
W zasadzie użytkownik nie powinien w ogóle zaglądać do BIOS-u, a jego poprawną konfiguracją powinien zająć się producent płyty głównej, komputera lub sprzedawca. Rzeczywistość jest jednak daleka od ideału i w wielu przypadkach pecet przywieziony ze sklepu nie jest optymalnie skonfigurowany.
Zwykle także rozbudowa komputera albo wymiana uszkodzonego komponentu, wiąże się z koniecznością zmiany ustwień BIOS-u. Taka sytuacja wystąpi też na przykład w razie awarii baterii zegara czasu rzeczywistego. Jeżeli mamy odpowiednią wiedzę, baterię możemy wymienić samodzielnie w kilka minut, a następnie, również samodzielnie, odpowiednio skonfigurować BIOS.
Niestety, trudne do zrozumienia opisy poszczególnych opcji, które w wielu przypadkach zawierają jedynie trudną techniczną terminologię, sprawiają, że często po otwarciu okna setupu BIOS-u czujemy się pozostawieni samym sobie. Przeważnie użytkownik zbywany jest wskazówką "Use default settings" (użyj domyślnych ustawień) lub listą możliwych do wyboru opcji. Szczególnym "poczuciem humoru" obdarzeni są niektórzy autorzy instrukcji dołączanych do płyt głównych, ograniczający się do podawania jedynie oczywistych wyjaśnień, np. że w danym przypadku możemy wybrać wartość on lub off.
Niewiele więcej możemy oczekiwać sięgając do pomocy kontekstowej, zwykle wywoływanej klawiszem [F1]. Niemniej, nowsze wersje BIOS-ów informują, jakie wartości mają standardowe ustawienia (BIOS-Defaults/Setup-Defaults), co może okazać się pomocne w wielu sytuacjach. Pierwszy rodzaj ustawień definiowany jest przez producenta BIOS-u, tak aby możliwe było uruchomienie komputera nawet w najuboższej konfiguracji sprzętowej. Z kolei parametry Setup-Defaults określane są przez producenta płyty głównej z myślą o uzyskaniu maksymalnej wydajności systemu przy zachowaniu jego stabilności. BIOS nie jest sprzedawany jako gotowy produkt. Producent płyt głównych otrzymuje kod źródłowy BIOS-u i musi dostosować go do parametrów technicznych konkretnego modelu płyty (a właściwie jej chipsetu), a często nawet rozszerzyć dodatkowymi funkcjami. Właśnie sposób "zestrojenia" BIOS-u z płytą główną w dużej mierze decyduje o jakości całego systemu.
Podane poniżej wskazówki konfiguracyjne zostały oparte na strukturze i nazewnictwie znanym z BIOS-u 4.51PG firmy Award, przy czym większość opcji ma podobne lub identyczne nazwy w BIOS-ach innych producentów. Niestety, nie jesteśmy, w stanie przedstawić szczegółowo wszystkich możliwych opcji konfiguracyjnych. Na rynku znajduje się zbyt wiele różnych odmian BIOS-ów, a liczba opcji i parametrów charakterystycznych dla każdej odmiany jest tak duża, że ich szczegółowy opis zająłby kilkadziesiąt stron.
AMIBIOS amerykańskiej firmy American Megatrends jest znany na rynku już od czasów pierwszych komputerów 386. Inny, popularny obecnie BIOS to Phoenix, instalowany głównie na platformach Intela. Firma Unicore, której MR BIOS został niemal zupełnie wyparty z rynku, została wchłonięta przez Awarda. Teraz pracownicy Unicore zajmują się przede wszystkim obsługą techniczną i uaktualnianiem sprzedanych wcześniej BIOS-ów.
Komputer jest zbyt wolny? - Niewielkie zmiany ustawień BIOS-u mogą poprawić szybkość peceta
Niektóre poradniki obiecują zwiększenie wydajności komputera nawet o 50 procent, tylko dzięki odpowiedniemu dostrojeniu BIOS-u. Nie należy w to wierzyć! Zwykle, jeszcze w fabryce, wszystkie parametry BIOS-u, mające istotny wpływ na szybkość pracy komputera są ustawione poprawnie przez producenta. Warto jednak sprawdzić konfigurację, aby mieć pewność, że korzystamy z pełnej mocy, którą dysponuje nasz komputer
Włączenie pamięci cache
Nowe procesory mogą w pełni wykorzystać wysoką częstotliwość ich taktowania tylko wtedy, gdy są w stanie dostatecznie szybko pobrać dane, które mają być przetwarzane. Pamięć operacyjna (nawet w postaci szybkich modułów SDRAM) okazuje się do tego celu zbyt wolna. Z tego względu już procesory 386 były przystosowane do pracy z szybką pamięcią podręczną zainstalowaną na płycie głównej (L2 cache), natomiast procesory 486 wyposażono dodatkowo w wewnętrzną pamięć (L1 cache).
Aby uaktywnić pamięć cache, ustawiamy opcje CPU Internal Cache i External Cache na Enabled. W ten sposób włączymy najważniejszy mechanizm przyspieszający działanie systemu. Niektóre BIOS-y pozwalają dodatkowo wybrać tryb pracy pamięci podręcznej. W trybie Write Through każdy zapis w pamięci cache powoduje jednocześnie przesłanie danych do pamięci operacyjnej, natomiast szybszy tryb Write Back najpierw buforuje zapisywane dane, a następnie przesyła je do pamięci RAM w większych blokach.
Uaktywnienie BIOS Shadowing
BIOS komputera, podobnie jak BIOS kart graficznych i sterowników SCSI (tzw. firmware), wykorzystuje do przechowywania danych moduły pamięci (E)EPROM i flash-ROM, które są stosunkowo wolne, a ponadto mają jedynie 8- lub 16-bitowe szyny danych. Z tego powodu zawartość BIOS-u jest kopiowana i przechowywana w pamięci operacyjnej. Taki zabieg pozwala uzyskać znaczny wzrost szybkości, szczególnie odczuwalny w DOS-ie, głównie przy przetwarzaniu grafiki.
Nowsze systemy operacyjne, takie jak Windows 95 lub NT nie korzystają z BIOS-u dzięki własnym sterownikom. Opcje System BIOS Shadow i Video BIOS Shadow w menu BIOS Features Setup powinny być ustawione na wartość Enabled, przy czym ta pierwsza często jest uaktywniona domyślnie bez możliwości zmiany przez użytkownika.
Pamięć Shadow może być ponadto buforowana przez podręczną. W tym celu w menu Chipset Features Setup należy włączyć (Enabled) opcję System/Video BIOS Cacheable. Pozwala to z reguły uzyskać dodatkowy (choć niewielki) wzrost szybkości.
Wybór czasu dostępu
Doświadczeni producenci płyt głównych konfigurują parametry BIOS-u, biorąc pod uwagę czas dostępu zastosowanych modułów pamięci RAM. Jeśli któregoś dnia wymienimy układy na szybsze - na przykład 60 ns zamiast 70 ns (czas dostępu określają zwykle dwie ostatnie cyfry oznaczenia wydrukowanego na układzie) - wówczas w menu Chipset Features Setup w pozycji DRAM Timing powinniśmy wybrać 60 ns, a opcję Auto Configuration ustawić na Enabled.
Wyłączenie portów IDE
Nowe dyski twarde EIDE i napędy CD-ROM ATAPI są bardzo szybkimi urządzeniami. W związku z tym kontrolery IDE zintegrowane z płytą główną powinny być tak skonfigurowane, aby wybrany tryb transferu danych - a tym samym maksymalna przepustowość magistrali - nie spowalniał pracy tych urządzeń.
Najlepszym rozwiązaniem w tym przypadku jest wykrywanie konfiguracji dysków poprzez automatyczny odczyt ich parametrów z firmware'u. Wartość Auto możemy przypisać niezależnie każdemu z czterech urządzeń w menu IDE Peripherals, modyfikując opcje IDE Primary (Secondary) Master (Slave) (oznaczenia te mogą różnić się w zależności od wersji BIOS-u). Nowsze płyty mają funkcję Auto obsługującą także szybki tryb Ultra-DMA.
Jeżeli do któregoś kanału nie jest przyłączone żadne urządzenie IDE, wówczas powinniśmy przypisać mu ustawienie None. Dzięki temu nieco krócej potrwa start systemu operacyjnego, ponieważ komputer nie będzie musiał wyszukiwać nieistniejących urządzeń.
Dodatkowo warto uaktywnić opcję IDE HDD Block Mode (w niektórych BIOS--ach znajduje się ona w menu BIOS Features Setup). W ten sposób wydajność dysku znacznie wzrasta, gdyż czytane są nie pojedyncze sektory, ale większe bloki danych składające się z wielu sektorów. Dla ustawień IDE obowiązuje ta sama zasada co dla BIOS Shadowing - nowe systemy operacyjne wykorzystują własne sterowniki, zupełnie pomijając funkcje BIOS-u.
Szybki start procesora
Wielu producentów płyt głównych nie umieszcza w menu BIOS Features Setup opcji Boot Up System Speed. Jeśli jednak takie ustawienie jest dostępne, powinniśmy nadać mu wartość High, ponieważ wartość Low drastycznie obniża szybkość procesora.
BIOS, OS/2 i Linux
Mniej popularne systemy operacyjne nie potrafią poprawnie pracować z każdą konfiguracją BIOS-u. Podczas instalacji takiego systemu warto czasami zrezygnować z niektórych problematycznych ustawień.
Należą do nich m.in. aktywne mechanizmy oszczędzania energii. Dlatego też powinniśmy wybrać ustawienie Disabled dla opcji Power Management znajdującej się w menu o takiej samej nazwie. To samo dotyczy funkcji PM Control by APM, która włącza programowe sterowanie mechanizmami oszczędzania energii przez system operacyjny zgodny ze standardem APM.
Musimy ponadto pamiętać o zarezerwowaniu zasobów systemowych dla kart niezgodnych ze standardem Plug and Play. W tym celu w menu PnP/PCI Configuration w pozycji Ressources Controlled by wybieramy opcję Manual, a następnie przydzielamy przerwania i kanały DMA, zamieniając w pozycji IRQ-x/DMA-x assigned to opcję PCI/ISA PnP na ISA Legacy.
Najwięcej problemów sprawia opcja Virus Warning w menu BIOS Features Setup, która ostrzega o każdej próbie modyfikacji boot sektora i FAT-u dysku twardego. Musimy ustawić ją na Disabled, aby możliwe było zapisanie boot loadera systemu operacyjnego.
BIOS krok po kroku: co oznaczają poszczególne pozycje
Poniżej znajdziemy opis najważniejszych ustawień dostępnych w Award-BIOS 4.51PG, występujących w wersjach BIOS-u przeznaczonych dla różnych płyt głównych. Pamiętajmy przy tym, że ze względu na dużą różnorodność chipsetów oraz liczne modyfikacje wprowadzane przez producentów płyt głównych nomenklatura, struktura oraz występowanie poszczególnych opcji w różnych wersjach BIOS-u może różnić się od przedstawionych poniżej przykładów.
Na początek najważniejsza informacja: do setupu BIOS-u wejdziemy po twardym lub miękkim resecie komputera, wciskając (w zależności od BIOS-u) w czasie testu systemu klawisze [Ctrl], [Alt] i [Esc], [Del] lub [F1]. W samym menu konfiguracyjnym poruszamy się, korzystając z klawiszy strzałek. Wciśnięcie klawisza [Enter], powoduje wejście do wybranego podmenu, skąd możemy wrócić za pomocą [Esc]. Opcje konfiguracyjne modyfikujemy, wciskając klawisze [PageUp] i [PageDown]. Natomiast [F1] wywołuje pomoc kontekstową.
Przegląd menu i opcji konfiguracyjnych
Standard CMOS Setup - tutaj ustawiamy czas i datę oraz określamy parametry pracy stacji dyskietek i dysków twardych
BIOS Features Setup - w tym podmenu mamy dostęp do wielu zaawansowanych ustawień, które dotyczą praktycznie wszystkich płyt głównych, np. kolejność przeszukiwania napędów podczas uruchamiania komputera
Integrated Peripherals - tu możemy modyfikować ustawienia dotyczące konfiguracji portów szeregowych, równoległych oraz kanałów IDE
SeePU & Chipset Setup - znajdziemy tu przede wszystkim ustawienia specyficzne dla danego typu chipsetu, takie jak np. czasy dostępu do pamięci operacyjnej, częstotliwość taktowania magistrali systemowej i procesora czy ilość pamięci dostęna dla karty AGP. Ponieważ ustawienia te mają bardzo duży wpływ na działanie systemu, nie powinniśmy zmieniać żadnej opcji, jeśli nie znamy jej funkcji
Power Management Setup - w tym menu określamy parametry pracy modułu oszczędzania energii
PCI/PnP Configuration - za pośrednictwem tego podmenu rozdzielamy zasoby systemowe dla komponentów plug and play i urządzeń korzystających z magistrali PCI
Load BIOS Defaults- korzystając z tej funkcji możemy przywrócić rygorystycznie dobierane standardowe ustawienia BIOS-u, gwarantujące stabilną pracę systemu
Load Setup Defaults - w odróżnieniu od BIOS Defaults, za pomocą tego polecenia przywracamy konfigurację opracowaną przez producenta płyty głównej
Supervisor Password - dzięki tej pozycji menu możemy zabezpieczyć komputer przed niepożądanym dostępem. Opcja ta jest szczególnie przydatna, jeśli nasz komputer jest używany w biurze i mają do niego dostęp inne osoby
User Password - inaczej niż w przypadku Supervisor Password, tu określamy hasło użytkownika, które umożliwia co prawda uruchomienie komputera, ale nie pozwala na jakiekolwiek modyfikacje ustawień BIOS-u
IDE HDD Auto Detection - za pomocą tego polecenie możemy automatyczne wyszukać wszystkie dyski przyłączone do kanałów IDE i odczytać ich parametry
HDD Low Level Format - dzięki tej opcji możemy (jak sama nazwa wskazuje) wykonać tzw. niskopoziomowe formatowanie dysku. Ponieważ wywołanie tego polecenia w komputerze ze starszym "twardzielem" może spowodować poważne problemy,a nawet trwale uszkodzić napęd, wielu producentów płyt głównych zrezygnowało z tej pozycji
Save & Exit Setup - to polecenie umożliwia nam zapisanie zmian wprowadzonych w BIOS-ie, wyjście z setupu i restart komputera. Przedtem musimy potwierdzić nasz wybór, wpisując y lub yes
Exit without Saving- dzięki tej opcji możemy opuścić setup i zrestartować komputer bez zapamiętywania zmian dokonanych w BIOS-ie
Dokładne dostrajanie BIOS-u - Zwracajmy uwagę na szczegóły, unikniemy wielu kłopotów
Aby w pełni wykorzystać możliwości tkwiące w komputerze, trzeba mieć pewność, że jego BIOS jest dobrze skonfigurowany. Oto przegląd najważniejszych opcji.
Standard CMOS Setup: konfiguracja sprzętu
Opcje, które znajdziemy w tym menu, umożliwiają określenie parametrów pracy najważniejszych urządzeń wchodzących w skład zestawu komputerowego, takich jak dyski twarde, karta graficzna, pamięć, napędy dyskietek.
Date
Tutaj podajemy bieżącą datę dla podtrzymywanego baterią lub akumulatorem zegara czasu rzeczywistego.
Time
W tym miejscu wprowadzamy dokładny czas dla zegara czasu rzeczywistego. Błędnie podany czas może być przyczyną wielu problemów, jeśli na przykład jest wykorzystywany przez oprogramowanie bankowe w procesie autoryzacji transakcji użytkownika.
Aby przekonać się, czy nasz BIOS poradzi sobie z problemem roku 2000, ustawiamy datę 31.12.1999 oraz czas 23:57. Zapisujemy zmiany i wyłączamy komputer. Po upływie około pięciu minut uruchamiamy komputer ponownie i sprawdzamy datę, wydając z linii poleceń DOS-a komendę date. Jeśli w odpowiedzi zostanie wyświetlona data 1.1.2000, będziemy mieli pewność, że wszystko jest w porządku. Tak jest w przypadku większości BIOS-ów wyprodukowanych po drugiej połowie 1995 r.
W przeciwnym razie powinniśmy poszukać uaktualnienia BIOS-u, szczególnie jeśli przypuszczamy, że w roku 2000 nadal będziemy używać naszego komputera.
Hard Disks
Znajdziemy tu szereg ustawień dla dysków od Primary Master/Slave do Secondary Master/Slave, co odpowiada czterem portom obsługiwanym przez kontroler EIDE zintegrowany z płytą główną. Konfigurując opcję Type, możemy z reguły wybrać jeden z 46 predefiniowanych zestawów ustawień odnoszących się głównie do dysków MFM (Modified Frequency Modulation) i RLL (Run Length Limited), a także parametry None, Auto lub User.
Ustawienie None, czyli "brak dysku", jest poprawne również wówczas, gdy zainstalowany jest dysk SCSI z własnym kontrolerem, który korzysta z konfiguracji zapisanej w swoim BIOS-ie.
Wybór wartości Auto sprawia, że podczas startu systemu BIOS odczytuje zawartość sektora konfiguracyjnego dysku EIDE, w którym zapisane są parametry dysku. Ustawienie to działa prawie zawsze poprawnie, z wyjątkiem sytuacji, gdy dysk podłączony był wcześniej do kontrolera, który stosował inną tabelę logicznego podziału dysku na cylindry, głowice i sektory (Cylinders, Heads, Sectors).
Drive A, Drive B
Konfigurujemy tutaj napędy dysków elastycznych. Wartość 1.44MB, 3.5 in. dotyczy najpopularniejszych dzisiaj stacji 3,5-calowych dyskietek; 1.2 MB, 5.25 in. odpowiada starszym napędom 5,25-calowym. W niektórych BIOS-ach możemy znaleźć dodatkową opcję Floppy 3 Mode Support, którą uaktywniamy jedynie w przypadku specjalnej 3,5-calowej stacji dyskietek o pojemności 1,2 MB.
Halt On
Parametr ten określa zachowanie BIOS-u, jeśli w czasie testu startowego zostanie wykryty błąd. Domyślne ustawienie All Errors powoduje zatrzymanie komputera przy każdym błędzie. Wybór opcji All, But Keyboard (wszystkie oprócz klawiatury) ma sens na przykład w przypadku serwera nie wyposażonego w klawiaturę.
Memory
Tej wartości nie możemy zmieniać. System informuje jedynie, ile pamięci operacyjnej wykrył przy starcie. Pierwszy megabajt dzielony jest najczęściej na 640 KB Base Memory i 384 KB Other Memory. Po dodaniu tych wartości i pamięci Extended Memory otrzymamy całkowitą wielkość pamięci wyświetlaną w polu Total Memory.
BIOS Features Setup: dla zaawansowanych
W tym menu możemy określić parametry pracy płyty głównej i procesora. Decydujemy tu m.in. o tym, w którym napędzie najpierw komputer ma szukać systemu operacyjnego.
Virus Warning
Jeśli opcja ta jest dostępna i aktywna, wówczas BIOS ostrzega nas, gdy jakiś program próbuje zapisać dane w boot sektorze lub tablicy partycji dysku twardego. Ponieważ zwykłe programy nie mają dostępu do tych obszarów, próba taka może świadczyć o zawirusowaniu. Jednak w niektórych sytuacjach, szczególnie podczas instalacji systemu operacyjnego (system musi nadpisać zawartość boot sektora), funkcja Virus Warning może powodować wyświetlanie komunikatów o prawdopodobnym zagrożeniu wirusem.
CPU Internal Cache
Ten parametr powinien mieć wartość Enabled. Powoduje on uaktywnienie wewnętrznej pamięci podręcznej procesora, a tym samym wzrost jego wydajności.
External Cache
Nazwa tej opcji jest trochę myląca, gdyż w tym miejscu włączamy lub wyłączamy pamięć podręczną drugiego poziomu (L2 cache). Nie ma przy tym znaczenia, czy pamięć ta jest rzeczywiście pamięcią zewnętrzną zamontowaną na płycie głównej, tak jak w przypadku procesorów Pentium, czy też jest ona zamknięta w module procesora Pentium II lub we wnętrzu Pentium Pro. Wybór ustawienia Enabled powoduje wzrost wydajności komputera. Wyjątek stanowi Celeron 300 MHz (brak cache'u L2). W przypadku tego procesora opcja External Cache będzie niedostępna.
Są jednak sytuacje, w których warto wyłączyć jeden lub oba rodzaje pamięci cache, np. kiedy uruchamiamy starą grę DOS-ową, która w przeciwnym razie działałaby o wiele za szybko.
Czasami znajdziemy tu pozycję typu External Cache Write Mode. Dzięki niej określamy, czy w czasie zapisu dane powinny trafiać jednocześnie do pamięci cache i RAM, czy też dane mają być buforowane w pamięci podręcznej, a następnie większymi blokami przenoszone do RAM-u. Ta druga opcja nosi nazwę Write Back i w porównaniu z Write Through nieznacznie zwiększa wydajność systemu.
BIOS Features Setup: tutaj znajdziemy najważniejsze ustawienia pozwalające zwiększyć wydajność komputera |
Quick Power On Self Test
Po uaktywnieniu tej opcji skracany jest czas trwania testu wykonywanego w chwili startu komputera. Jeśli nie chcemy każdorazowo szczegółowo sprawdzać stanu peceta, możemy w ten sposób przyspieszyć proces ładowania systemu operacyjnego. Jednak w niektórych sytuacjach konieczne jest wyłączenie tej funkcji. Starsze dyski twarde, które potrzebują stosunkowo długiego czasu do osiągnięcia właściwej prędkości obrotowej po zakończeniu skróconego testu, mogą nie być jeszcze gotowe do pracy i nie zostaną poprawnie rozpoznane.
Boot Sequence
Tutaj określamy kolejność sprawdzania dysków w poszukiwaniu dysku startowego. W nowszych wersjach BIOS-u, oprócz dysków IDE, mamy do wyboru również napędy ZIP, LS-120, CD-ROM oraz napędy SCSI. Najczęściej wybierane ustawienie A, C, SCSI powoduje, że w pierwszej kolejności BIOS próbuje wczytać system z dyskietki i dopiero, gdy próba ta nie powiedzie się, sprawdza kolejno pierwszy dysk EIDE a następnie SCSI. Jeśli zwykle startujemy komputer z dysku twardego, a jednocześnie chcemy ustrzec się przed wirusami "infekującymi" boot sektor, powinniśmy wybrać ustawienie C, A, SCSI.
Swap Floppy Drive
Ustawienie tej opcji na wartość Enabled powoduje zamianę oznaczeń obu stacji dysków elastycznych na poziomie BIOS-u. Funkcja jest użyteczna, jeśli posiadamy stację dysków 3,5-calowych i 5,25-calowych, a chcemy uruchamiać system zarówno z jednej, jak i z drugiej.
Floppy Disk Acess Control
Parametr ten, jeśli jest dostępny, pozwala przełączyć stację dyskietek z trybu "zapis/odczyt" (R/W) do trybu "tylko odczyt" (Read Only). W ten sposób możemy zapobiec kradzieży danych z komputera, jeżeli oczywiście program obsługujący napęd nie pomija procedur BIOS-u i nie odwołuje się bezpośrednio do kontrolera. Ponadto, aby blokada była skuteczna, powinniśmy pamiętać o zabezpieczeniu dostępu do setupu BIOS-u za pomocą hasła.
Boot Up NumLock Status
Ustawienie dla tej opcji wartości Enabled sprawia, że BIOS przy starcie uaktywnia funkcję NumLock dla rozszerzonej klawiatury AT. Dzięki temu wyodrębniona z prawej strony grupa klawiszy przestaje działać jako drugi zestaw kursorów i staje się klawiaturą numeryczną.
Boot Up System Speed
Jeśli parametr ten jest dostępny, pozwala określić szybkość pracy systemu podczas startu. Możliwe są opcje High (wysoka = normalna praca) i low (niska = obniżona szybkość). Zmniejszenie prędkości osiągane jest poprzez obniżenie częstotliwości taktowania lub wyłączenie pamięci cache - zależnie od rodzaju płyty głównej. Redukcja szybkości działania systemu może okazać się pomocna na przykład przy uruchamianiu działających zbyt szybko, starych gier DOS-owych.
Security Option
W tym miejscu włączamy sprawdzanie haseł dla użytkowników i administratora, Jeśli żadne hasła nie zostały zdefiniowane, funkcja ta pozostaje nieaktywna. Wybór opcji System wymaga podania hasła przy każdym starcie systemu. Ustawienie Setup powoduje, że BIOS żąda hasła administratora (Supervisor Password) przy próbie wejścia do BIOS-u. Hasło użytkownika (User Password) w tym przypadku nie wystarcza.
HDD S.M.A.R.T. Capability
S.M.A.R.T., czyli Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology to mechanizm umożliwiający automatyczne monitorowanie i powiadamianie użytkownika o możliwości wystąpienia kłopotów z dyskiem twardym (np. uszkodzone sektory).
Typematic Rate Setting
Po uaktywnieniu tej opcji dostępne stają się dwie dalsze funkcje: Typematic Rate (Chars/sec) i Typematic Delay (msec), definiujące odpowiednio częstotliwość powtarzania znaków i czas, który upłynie zanim rozpocznie się powtarzanie.
PS/2 Mouse Function Control
Ustawienie wartości Auto sprawia, że w chwili startu komputer poszukuje myszy typu PS/2. Jeśli nie zostanie ona znaleziona, przerwanie IRQ12 będzie zwolnione do innych celów. Po wyborze wartości Disabled przerwanie zawsze będzie wolne.
PCI/VGA Palette Snoop
Standardowo opcja ta jest ustawiona jako Disabled, możemy ją jednak uaktywnić, dzięki czemu karta wideo lub MPEG korzystająca z magistrali ISA będzie mogła odczytać paletę barw wykorzystywaną obecnie przez kartę graficzną PCI. W ten sposób unikniemy błędów wyświetlania kolorów, jakie powstają, gdy karty ISA zapisują swoje dane bezpośrednio do pamięci karty graficznej PCI.
OS Select for DRAM > 64MB
Aby OS/2 (wersje wcześniejsze niż Warp 3) mógł poprawnie korzystać z pamięci powyżej 64 MB, wymaga specjalnej organizacji RAM-u. Zapewnimy to ustawiając wartość OS/2. Jeśli używamy innego systemu operacyjnego, wybieramy ustawienie Non-OS/2.
System/Video BIOS Shadow
Uaktywnienie tych opcji powoduje przepisanie zawartości pamięci firmware karty graficznej do znacznie szybszej pamięci operacyjnej. W wielu przypadkach ustawienie odnoszące się do pamięci systemowej BIOS-u w ogóle nie występuje, a pamięć odwzorowywana jest automatycznie.
Parametry te dają wyraźny wzrost szybkości głównie podczas pracy kompuetra w DOS-ie. W nowszych systemach operacyjnych, takich jak Windows 95 oraz wszystkich programach, które komunikują się ze sprzętem bezpośrednio i nie wykorzystują do tego celu BIOS-u, włączenie opcji Video BIOS Shadow przynosi niewielkie korzyści.
Poniżej ustawienia Video BIOS Shadow dostępny jest jeszcze szereg opcji pozwalających zaadresować obszary pamięci w przestrzeni ostatnich 384 KB pierwszego megabajta. Umożliwiają one odwzorowanie w RAM-ie zawartości pamięci ROM znajdujących się na kartach rozszerzeń, na przykład BIOS-u kontrolera SCSI.
Integrated Peripherals
Tutaj określamy parametry pracy układów odpowiedzialnych za komunikację wewnątrz komputera oraz między komputerem a urządzeniami peryferyjnymi.
IDE HDD Block Mode
Jeśli opcja ta zostanie ustawiona jako Enabled (lub Auto), BIOS odczytuje z sektora konfiguracyjnego dysku IDE informację o tym, ile sektorów jednocześnie może być zapisanych lub odczytanych. Wykorzystanie trybu blokowego lub Multi-Sector-Transfers znacznie zmniejsza liczbę operacji, których wykonywanie byłoby konieczne przy zapisie bądź odczycie każdego sektora osobno, dzięki czemu znacznie zyskujemy na wydajności.
Zdarza się też, że w opcji tej niektóre parametry liczbowe mogą być określane przez użytkownika, jednak dobór optymalnych wartości jest sprawą dość trudną.
Możemy zablokować dostęp do tylko setupu BIOS-u lub do całego komputera |
IDE PIO/UDMA
Opcje te, określające preferowany tryb transmisji danych, definiowane są osobno dla każdego z czterech urządzeń obsługiwanych przez kontroler EIDE, zintegrowany z płytą główną (od Primary Master do Secondary Slave). Wybór trybu transmisji determinuje sposób sterowania oraz maksymalną przepustowość magistrali (16,6 MB/s dla PIO4, 33,3 MB/s lub 66 MB/s dla UDMA w przypadku najnowszych płyt), musi być jednak obsługiwany przez urządzenie do niej przyłączone.
Zalecane jest ustawienie wartości Auto, ponieważ w tym przypadku BIOS odczytuje wszystkie parametry z sektora konfiguracyjnego lub z firmware'u dysku. Samodzielna zmiana ustawień ma sens jedynie w sytuacji, gdy pojawią się problemy spowodowane np. zbyt długim kablem połączeniowym lub zwiększeniem częstotliwości taktowania zegara systemowego ponad wartość znamionową tzw. overclocking, (patrz CHIP 11/98, s. 270).
On-Chip Primary/Secondary PCI IDE
Te dwa ustawienia określają, czy oba kanały kontrolera EIDE są aktywne (Enabled) i wykorzystują przypisane do nich zasoby. Jeśli nie używamy żadnych urządzeń IDE, przez wyłączenie kanałów zyskamy dwa przerwania do wykorzystania do innych celów.
Onboard PCI SCSI Chip
Jeżeli opcja taka jest dostępna, uaktywnia zintegrowany z płytą główną kontroler SCSI, który następnie zajmuje konieczne do pracy zasoby (przerwanie, kanał DMA).
USB Keybord Support
Wartość Enabled uaktywnia zintegrowany z płytą kontroler Universal Serial Bus (USB). Oczywiście jeśli nie używamy żadnych urządzeń USB, możemy zachować zasoby zarezerwowane dla kontrolera. Ustawienie Enabled musimy wybrać, jeśli normalną klawiaturę zastąpimy klawiaturą USB. W przeciwnym razie urządzenie USB nie będzie działać ani w systemie operacyjnym, który nie ma własnych sterowników USB, ani w setupie BIOS-u.
Onboard FDC Controller
Opcja ta niemal zawsze ustawiona jest jako Enabled, ponieważ uaktywnia kontroler stacji dyskietek zintegrowany z płytą główną i przydziela mu przerwanie IRQ 6 oraz drugi kanał DMA.
Jedynie w przypadku, gdy kontroler na płycie zastępujemy odpowiednią kartą lub w ogóle nie posiadamy stacji dyskietek, możemy wybrać tu wartość Disabled.
Onboard Serial Port 1/2
Ustawienia 3F8/IRQ4 i 2F8/IRQ3 to standardowe wartości konfigurujące COM1 i COM2. Disabled powoduje wyłączenie portu i zwolnienie jego zasobów.
UART2 Mode
W tym miejscu definiujemy tryb pracy drugiego układu kontrolera portów szeregowych. Standard oznacza normalną pracę portu jako RS-232C.
Alternatywne ustawienia IrDA 1.0, IrDA 1.1 lub ASK-IR pozwalają na współpracę portu z interfejsami wykorzystującymi podczerwień, pracującymi w wymienionych standardach.
Duplex Mode
Wybór ustawienia Full sprawia, że nadajnik/odbiornik podczerwieni może jednocześnie wysyłać i odbierać dane. Opcja Half pozwala odbierać albo nadawać na zmianę.
Onboard Parallel Port
Określamy tutaj adres portu i numer przerwania przypisane do portu równoległego lub wyłączamy port opcją Disabled.
Typowe ustawienia dla LPT1 i LPT2 mają postać 378/IRQ7 i 278/IRQ5. Ponieważ IRQ 5 standardowo wykorzystuje wiele typów kart muzycznych, pierwsza opcja jest w większości przypadków lepszym rozwiązaniem.
Parallel Port Mode
Zazwyczaj mamy tutaj do dyspozycji opcje SPP, EPP i ECP oraz ich różne kombinacje określające tryb pracy portu drukarki.
W przeciwieństwie do Standard Parallel Port (SPP) zarówno Enhanced Parallel Port (EPP), jak i Extended Capabilities Port (ECP) pracują dwukierunkowo, a przez to znacznie szybciej, przy czym EPP występuje w wielu odmianach. Jeśli wszystko działa poprawnie, ECP/EPP jest najlepszym, najbardziej elastycznym i najszybszym trybem pracy.
ECP Mode Use DMA
Możemy w tym miejscu przydzielić lub zablokować kanał DMA dla trybu ECP. Powinniśmy wybrać kanał 3 zamiast kanału 1, który standardowo wykorzystywany jest przez karty muzyczne kompatybilne z Sound Blasterem.
Parallel Port EPP Type
Jeśli ustawienie to jest dostępne, pozwala wybrać pomiędzy EPP1.7 a nowszą wersją EPP1.9. Możemy więc poeksperymentować, jeżeli urządzenie podłączone do portu równoległego pracuje nieprawidłowo.
SeePU & Chipset Setup: konfiguracja dla dociekliwych
Jak sama nazwa wskazuje, większość ustawień dostępnych w tym menu zależy od rodzaju chipsetu zainstalowanego na płycie głównej. Ważny jest także sposób wykonania płyty głównej, typ zastosowanych układów pamięci cache i modułów RAM. Dotyczy to szczególnie tych parametrów, które definiują czasy dostępu do pamięci. Zazwyczaj do precyzyjnego wyznaczenia ich wartości potrzebna jest droga aparatura pomiarowa.
Czołowi producenci płyt głównych dokładają starań, aby ustawienia Setup-Defaults zawierały parametry optymalne dla danego chipsetu. Wartości tych radzimy nie zmieniać. Po pierwsze dlatego, że duży wysiłek, jaki musimy włożyć w testowanie różnych ustawień, przynosi zazwyczaj niewielki wzrost szybkości, po drugie niektóre błędy konfiguracji uwidaczniają się dopiero w ekstremalnie niekorzystnych warunkach. Z tych powodów opisujemy poniżej jedynie najważniejsze opcje.
Jeśli chcemy "wydusić" z komputera wszystkie zapasy mocy, powinniśmy stopniowo zmieniać wartości poszczególnych ustawień i za każdym razem sprawdzać jego działanie (przede wszystkim dotyczy to pamięci i procesora) za pomocą oprogramowania testującego (patrz CHIP 12/98). W ten sposób zabezpieczymy się przed niemiłymi niespodziankami, uwidaczniającymi się dopiero w czasie eksploatacji. Szczególnie ważne są parametry pracy pamięci. Przed przystąpieniem do konfiguracji warto też sprawdzić, jakie układy w rzeczywistości są zamontowane w naszym komputerze.
Wskazana duża ostrożność: błędna konfiguracja ustawień chipsetu w większości przypadków doprowadza do nieuniknionych zakłóceń w pracy komputera |
Auto Configuration
Wybór parametru Enabled sprawi, że zostanie wczytany zestaw ustawień zdefiniowanych przez producenta płyty głównej, dotyczący głównie parametrów (czasy dostępu) różnych typów pamięci. Zmiana tych ustawień możliwa jest dopiero po włączeniu opcji Disabled.
DRAM Speed Selection
Definiujemy tutaj szybkość zainstalowanych modułów pamięci FPM (Fast Page Mode) i EDO-RAM (Extended Data Out). Do wyboru mamy opcje 60ns i 70ns. Aby stwierdzić, jaką wartość powinniśmy wybrać, wystarczy spojrzeć na oznaczenie układów pamięci: na końcu powinny być wydrukowane cyfry 60 lub 70.
System/Video BIOS Cacheable
Te dwa ustawienia decydują o tym, czy programy mogą korzystać z funkcji BIOS-u przepisanych do pamięci shadow RAM. W przypadku programów DOS-owych, które bardzo często odwołują się do procedur BIOS-u, uaktywnienie ich wartością Enabled przynosi niewielki wzrost wydajności.
8/16 Bit I/O Recovery Time
Możemy tutaj określić, ile cykli oczekiwania ma być wstawianych pomiędzy próbami dostępu do magistrali ISA. Zazwyczaj wystarczająca jest wartość 1, jednak w przypadku problemów, na przykład z kartą muzyczną ISA, można poeksperymentować i wybrać większą wartość.
Memory Hole At 15M-16M
Włączenie tej funkcji spowoduje zarezerwowanie pamięci między 15 a 16 MB dla kart rozszerzeń przeznaczonych dla magistrali ISA.
AGP Aperture Size (MB)
Tu określamy, ile pamięci system ma przeznaczyć dla karty AGP. Jednak jeśli zarezerwujemy więcej, system i tak będzie "widział" pozostałą pamięć.
Power Management Setup: oszczędzajmy energię
Opisane poniżej opcje nie mają żadnego wpływu na szybkość działania komputera. Jednak warto zmienić ustawienia przynajmniej niektórych, chociażby po to, by płacić mniejsze rachunki za prąd.
Power Management
W tym miejscu wyłączamy (Disabled) lub włączamy (Enabled) wszystkie funkcje oszczędzania energii. W ostatnim przypadku mamy do wyboru trzy profile: o wysokim (Max Saving), niskim (Min Saving) lub definiowanym przez użytkownika (User Define) stopniu oszczędności.
PM Control by APM
Jeśli używany przez nas system operacyjny - tak jak na przykład Windows 95 - wyposażony jest w mechanizmy Advanced Power Management, wówczas wybierając wartość Yes możemy przekazać mu kontrolę nad funkcjami oszczędzania energii.
Video Off Method
Mamy tu do dyspozycji szereg ustawień sterujących wyłączaniem monitora. Blank powoduje wyświetlanie jedynie czarnego koloru. V/H-Sync+Blank wyłącza dodatkowo sygnały synchronizacji. DPMS Support oznacza, że karta graficzna i monitor są zgodne ze standardem Display Power Management Signalling.
Coś dla ekologów: jeśli chcemy, aby nasz komputer oszczędzał energię, znajdziemy tutaj cały szereg indywidualnie konfigurowalnych ustawień |
Modem Use IRQ
Jeśli do komputera podłączony jest modem, możemy w tym miejscu określić numer przerwania, na którym ma pracować. Wystąpienie tego przerwania będzie "budziło" komputer np. w celu odebrania faksu.
Doze/Standby/Suspend Mode
Te trzy ustawienia określają zachowanie komputera w stanie uśpienia. Zależnie od wybranej opcji w tryb oszczędzania energii przełącza się sam procesor (Doze Mode), dysk twardy i monitor (Standby Mode) lub wszystkie komponenty (Suspend Mode).
HDD Power Down
Określamy tutaj czas bezczynności, po którym wyłączany jest dysk, niezależnie od ustawienia opcji Standby Mode. Pamiętajmy przy tym, że nie wszystkie dyski dobrze znoszą częste wyłączanie. "Twardziele" montowane w serwerach także powinny pracować bez żadnych przerw.
Wake Up Events in Doze & Standby
W pozycji tej znajdziemy listę przerwań, których aktywność (On) przerywa stan uśpienia komputera w trybie Doze i Standby. W wielu nowszych wersjach BIOS-u funkcja ta ma bardziej rozbudowaną formę i nosi nazwę Reload Global Timer Events.
Power Down & Resume Events
Znajduje się tutaj druga lista przerwań, na której ustawiamy On dla wszystkich komponentów, które mają budzić komputer z trybu Suspend.
Throttle Duty Cycle
Ustawienie to określa w procentach ograniczenie mocy procesora po jego przejściu w tryb Doze.
VGA-Active Monitor
Wybór opcji Enabled sprawia, że każda aktywność karty graficznej budzi komputer z trybu Standby.
CPU Fan Off in Suspend
Przy ustawieniu wartości Enabled BIOS wyłącza wentylator procesora w trybie Suspend.
Resume by Ring
Jeśli wybrano opcję Enabled, a na linii Ring Indicator łącza szeregowego pojawia się sygnał wywołania modemu, komputer budzony jest z trybu oszczędzania energii. W ten sposób można nawet włączyć komputer zgodny ze standardem ATX, wyposażony w zasilacz sterowany programowo.
IRQ 8 Clock Event/IRQ 8 Break Suspend
Dzięki uaktywnieniu tej opcji zegar czasu rzeczywistego, do którego przypisane jest przerwanie IRQ 8 (RTC = Real Time Clock), może obudzić komputer z trybu Suspend.
PNP/PCI Configuration: zasoby płyty głównej i kart rozszerzeń
Znajdziemy tu dokładne informacje o wykorzystaniu zasobów komputera (przerwania IRQ i kanały DMA). Możemy także zmieniać domyślne ustawienia dla poszczególnych slotów PCI, napędu dyskietek czy urządzeń USB.
PNP OS Installed
Ustawienie w tym miejscu wartości Yes sprawia, że BIOS przydziela zasoby jedynie tym komponentom, które niezbędne są do uruchomienia komputera. Za konfigurację wszystkich pozostałych elementów sprzętowych odpowiedzialny jest system operacyjny obsługujący standard Plug and Play - na przykład Windows 95.
Resources Controlled By
Możemy tu wybrać opcję Auto lub Manual, decydując w ten sposób, czy zasoby mają być w pełni automatycznie rozdzielane przez BIOS, czy też chcemy ten proces kontrolować. Pierwsza opcja gwarantuje poprawne działanie tylko wtedy, gdy komputer zbudowany jest wyłącznie na bazie komponentów plug and play. Jeśli używamy starszych kart ISA, możemy przydzielić im wymagane zasoby (patrz opis opcji IRQ-x/DMA-x Assigned to).
Reset Configuration Data
Standardowo opcja ta ustawiona jest jako Disabled. Jeśli ją uaktywnimy, wówczas przy restarcie komputera, po opuszczeniu menu konfiguracyjnego BIOS-u kasowane są wszystkie dane konfiguracyjne ESCD (Extended System Configuration Data), a przy kolejnym starcie systemu BIOS rozdziela zasoby na nowo.
Przy ponownym uruchomieniu najpierw obsługiwane są karty ISA, które otrzymują zarezerwowane dla siebie zasoby, a dopiero w następnej kolejności komponenty plug and play. W niektórych sytuacjach jest to jedyny sposób na skonfigurowanie wszystkich elementów sprzętowych.
IRQ-x/DMA-x Assigned to
Ustawienie to pojawia się tylko wtedy, gdy w pozycji Resources Controlled By ustawiona jest wartość Manual. Wówczas, wybierając opcję Legacy ISA lub PCI/ISA PnP, możemy każdy z zasobów przydzielić albo karcie ISA, albo dodać do puli zasobów plug and play (Plug-and--Play-Resources-Pool). Na przykład dla starej karty Sound Blaster 2.0 powinniśmy ustawić IRQ-5 i DMA-1 jako Legacy.
PCI IRQ Activated By
Jeśli ta pozycja dostępna jest w naszej wersji BIOS-u, mamy do wyboru dwie opcje: Level i Edge. Standardowa karta PCI generuje sygnał przerwania o określonym poziomie napięcia, które świadczy o pojawieniu się przerwania na linii (tzw. Level Triggering).
Dzięki temu kilka kart PCI może współdzielić jedno przerwanie (Interrupt Sharing). Niestety, wśród kart PCI znaleźć można kilka "czarnych owiec", w których nie zastosowano tej zasady. Instalacja takiej karty możliwa jest po wybraniu opcji Edge (reaguj na zbocze sygnału).
Slot x Using INT #
Ta nieczęsto występująca opcja pozwala przypisać jedno z czterech przerwań PCI do wybranego slotu PCI. W ten sposób możemy wyeliminować ewentualne problemy związane z kartami typu Edge Triggering. Jednak zwykle wystarcza automatyczny rozdział przerwań włączany przez wybór opcji Auto.
1st/2nd/3th/4th Available IRQ
Korzystając z tej dość rzadkiej opcji, możemy samodzielnie przypisać numery przerwań do czterech przerwań PCI (od A do D), w przypadku gdy przypisanie automatyczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów.
PCI IRQ Map To
Tutaj wybieramy sposób przyporządkowania standardowych przerwań IDE o numerach 14 i 15. Domyślnie opcja PCI Auto przypisuje te przerwania do kontrolera IDE zintegrowanego z płytą główną. Możemy jednak przydzielić każde z przerwań do jednego ze złączy PCI lub - po wybraniu opcji ISA - do złącza kart ISA.
Primary/Secondary IDE INT #
Podajemy tutaj, które z przerwań PCI mają być wykorzystywane przez każdy z dwóch kanałów IDE kontrolera zintegrowanego z płytą główną lub przez odpowiednią kartę PCI. Wartości domyślne to A i B.
Used MEM Base Addr
Ta opcja pozwala zarezerwować obszar pamięci w przestrzeni Upper Memory Block (pamięć górna) np. dla niektórych starszych kart sieciowych ISA. Jeśli zamiast ustawienia NA (not available - niedostępne) wpiszemy adres początkowy, na ekranie pojawi się opcja Used Memory Length, w której określamy wielkość rezerwowanego obszaru.
BIOS od środka
Skrót BIOS pochodzi od słów Basic Input/Output System. BIOS to prosty system operacyjny zapewniający dwukierunkową komunikację pomiędzy sprzętem a "właściwym" systemem operacyjnym i niektórymi programami. Z funkcji BIOS-u bardzo "intensywnie" korzysta DOS. Natomiast większość rozbudowanych, nowoczesnych systemów operacyjnych wykorzystuje BIOS tylko podczas startu komputera, używając następnie własnych sterowników (przystosowanych do pracy w wielozadaniowym, 32-bitowym środowisku), które bezpośrednio komunikują się z komponentami sprzętowymi.
Organizacja pamięci BIOS: współczesne BIOS-y są tak duże, że muszą być przechowywane w postaci skompresowanej |
W czasie startu systemu BIOS musi nie tylko rozpoznać i poprawnie zainstalować różne urządzenia, ale od czasu wprowadzenia magistrali PCI i technologii Plug and Play spoczywa na nim dodatkowy obowiązek rozdziału zasobów systemowych. Wymagane do tego informacje o konfiguracji zapisywane są w obszarze ESCD (Extended System Configuration Data) o rozmiarze 4 KB. Tłumaczy to jednocześnie, dlaczego obecnie stosowane są wyłącznie układy flash-ROM w miejsce popularnych dawniej pamięci EPROM - te ostatnie nie umożliwiały zapisu danych, a 128 bajtów dostępnych w podtrzymywanym bateryjnie układzie zegara czasu rzeczywistego nie wystarczało do zapamiętania całego rejestru ESCD.
Na poniższym rysunku widoczna jest organizacja pamięci BIOS-ROM zapisanej w module flash-ROM oraz jej podział. Najnowsze BIOS-y ze względu na brak miejsca w pamięci flash muszą być częściowo kompresowane. Konieczność dekompresji takiego oprogramowania wyjaśnia, dlaczego BIOS tego typu musi być odwzorowywany w pamięci operacyjnej (shadowing).
Jaki BIOS kryje się w moim komputerze?
Kiedy zwracamy się z prośbą o pomoc techniczną, a także poszukując uaktualnienia BIOS-u, musimy wiedzieć, jaki BIOS i w jakiej wersji znajduje się w naszym komputerze.
Najlepszym źródłem tych informacji jest ekran wyświetlany podczas startu systemu. Nie zawsze jest to jednak pierwszy komunikat pojawiający się po włączeniu komputera, ponieważ bardzo często jako pierwsza zgłasza się karta graficzna. Dopiero gdy na ekranie ukaże się test pamięci, możemy być pewni, że znajdujemy się we właściwym miejscu.
Jeśli producent BIOS-u zapewnił już na tym etapie obsługę klawiatury, możemy wcisnąć przycisk [Pause] i w ten sposób zatrzymać wyświetlany obraz na dłużej. Gdy mamy mniej szczęścia i klawiatura nie działa, możemy co najwyżej wejść do BIOS-u i wyłączyć opcję szybkiego testowania (Quick Power On Test ustawiamy jako Disabled), dzięki czemu informacje będą wyświetlane przez dłuższy czas. W górnej części ekranu powinno pojawić się logo BIOS-u oraz nazwa producenta, włącznie z wersją BIOS-u, po której zobaczymy numer wersji BIOS-u definiowanej przez producenta płyty głównej. To właśnie ta ostatnia informacja ma decydujące znaczenie przy poszukiwaniu uaktualnienia.
Trudne do rozszyfrowania: w długim rzędzie cyfr i liter producenci BIOS-ów kodują różne informacje. Niestety sposób kodowania nie jest jednolity |
Zazwyczaj na samym dole wyświetlany jest jeszcze bardzo długi ciąg znaków alfanumerycznych. Zależnie od producenta BIOS-u znajdziemy tutaj mniej lub więcej różnych danych, częściowo zapisanych otwartym tekstem, częściowo zakodowanych, takich jak data produkcji, obsługiwany chipset i producent płyty głównej. Jeśli kiedyś zdarzy nam się trafić na płytę główną bez dokumentacji, której producenta nie będziemy mogli ustalić, możemy zwrócić się bezpośrednio do producenta BIOS-u i - najlepiej pocztą elektroniczną - przesłać wszystkie dane wyświetlane na ekranie informacyjnym. W odpowiedzi powinniśmy otrzymać informację o tym, kto wyprodukował naszą płytę.
Na serwerach WWW firm American Megatrends i Award (patrz ramka"Info" na końcu tekstu) znajdują się wskazówki, w jaki sposób odnaleźć kod producenta płyty głównej oraz tabele pozwalające na podstawie takiego kodu ustalić nazwę firmy, która wyprodukowała płytę.
Wczytujemy uaktualnienie BIOS-u - Bardzo ostrożnie i tylko w ostateczności!
Przed mniej więcej trzema laty na płytach głównych pojawiły się układy pamięci flash-ROM, które zaczęły wypierać stosowane wcześniej pamięci EPROM i EEPROM. Zadecydowały o tym przede wszystkim dwa powody.
Po pierwsze ogromną zaletą pamięci flash jest znacznie bardziej prosty, w porównaniu z układami (E)EPROM, sposób programowania oraz kasowania zapisanych w nich informacji, nie tylko w całości, ale także częściowo. Co więcej, pamięci flash, które nie tracą swej zawartości po wyłączeniu zasilania, w niektórych zastosowaniach (pamięci do palmtopów) zaczynają zajmować miejsce tradycyjnych modułów RAM.
Nowe zadania - nowe pamięci
Po drugie mechanizm plug and play wymaga dość dużo pamięci do przechowywania rejestru ESCD (Extended System Configuration Data), który opisuje rozdział zasobów systemowych i powiększa się wraz z rozbudową komputera. Niewielka liczba bajtów dostępna w podtrzymywanej bateryjnie pamięci zegara czasu rzeczywistego okazała się do tego celu niewystarczająca. Dlatego też pojawiła się koncepcja zapisania całego BIOS-u w pamięci flash, w której też przechowywany jest rejestr ESCD.
Modernizacja BIOS-u: korzystając z programu Flash Memory Writer, możemy samodzielnie uaktualnić swoją wersję BIOS-u |
Umieszczenie BIOS-u w pamięci, która może być wielokrotnie zapisywana, pozwala jednocześnie na dokonywanie jego uaktualnień za pomocą specjalnego oprogramowania. Dla użytkownika jest to bardzo cenna zaleta, gdyż uaktualnienia te wzbogacają często niezbyt już nowoczesną płytę główną nowymi funkcjami. Zaktualizowana wersja BIOS-u może np. sprawić, że nowe modele procesorów będą poprawnie rozpoznawane i obsługiwane, zostaną dodane nowe opcje pozwalające uruchamiać system z płyty CD lub nieznacznie wzrośnie wydajność dzięki lepszemu dopasowaniu płyty głównej i chipsetu. Koszty takiej operacji są niewielkie, ponieważ większość producentów płyt głównych udostępnia pliki z uaktualnieniem BIOS-u oraz oprogramowanie do przeprowadzenia upgrade'u bezpłatnie w Internecie.
Pierwszym krokiem, jaki musimy wykonać przed aktualizacją BIOS-u jest ustalenie jego wersji , oraz typu płyty głównej (patrz ramka). Zaraz po tym możemy rozpocząć poszukiwania nowszych wersji BIOS-u. Z reguły można je znaleźć na serwerze WWW producenta płyty głównej, w dziale pomocy technicznej (Support). W dokumentacji musimy sprawdzić, czy nasza płyta ma zworkę zabezpieczającą flash-ROM przed przypadkowym zapisem, którą przed aktualizacją będziemy musieli usunąć lub włożyć.
Uruchamiamy komputer w trybie DOS i poleceniem format a: /s tworzymy dyskietkę systemową. Na przygotowaną w ten sposób dyskietkę kopiujemy nowy BIOS razem z oprogramowaniem do zapisu pamięci flash. Następnie restartujemy komputer i ponownie go uruchamiamy.
UWAGA! Jeżeli komputer działa prawidłowo, tzn. rozpoznaje i obsługuje wszystkie komponenty oraz radzi sobie z problemem roku 2000, stanowczo odradzamy (szczególnie początkującym użytkownikom) aktualizację BIOS-u.
Pierwsze uruchomienie
Po starcie komputera uruchomi się system DOS w minimalnej konfiguracji i bez sterowników. Wyłączenie wszystkich sterowników jest bardzo ważne, ponieważ zapobiega to wprowadzaniu niepożądanych przeadresowań pamięci oraz pojawianiu się innych efektów ubocznych, które mogłyby zakłócić proces aktualizacji.
Zachowanie wszelkich środków ostrożności jest niezwykle istotne, ponieważ błędne zaprogramowanie BIOS-u niemal zawsze czyni go bezużytecznym. W takim przypadku konieczne jest wymontowanie układu flash-ROM i ponowne zapisanie go w specjalnym programatorze, a jeśli to się nie uda - kupno nowej płyty.
Jeśli wszystko jest gotowe, uruchamiamy program przeprowadzający upgrade, np. wpisując komendę AWDFLASH. Następnie jesteśmy proszeni o podanie nazwy pliku zawierającego uaktualnienie. Zaraz po tym - zależnie od wersji - program wyświetla sumę kontrolną nowego BIOS-u i sprawdza typ pamięci. W kolejnym kroku jesteśmy pytani, czy chcemy zachować poprzedni BIOS. Warto to zrobić, na wypadek gdyby nowa wersja nie działała poprawnie. Odpowiadamy twierdząco, wciskając klawisz [z] i zapisujemy stary BIOS. Teraz po raz ostatni program pyta, czy chcemy przystąpić do uaktualnienia. Po potwierdzeniu rozpoczyna się zapis danych do pamięci flash. Na zakończenie należy zrestartować komputer. Niektórzy producenci zalecają przy pierwszym uruchomieniu wejście do menu konfiguracyjnego BIOS-u i załadowanie domyślnych ustawień - Setup-Defaults.
