Jakie są przyczyny bezrobocia i co może ją skutecznie zmniejszyć ?
Zmiana ustroju spowodowała nie tylko zmiany polityczne ale przede wszystkim gospodarcze i to nie tylko w naszym kraju. Transformację ustrojową podjęły wszystkie kraje tzw. bloku wschodniego w tym samym czasie. I wszystkie one przeżywają podobne do naszych trudności. Ich przyczyny też są podobne:
rozpadło się RWPG - żyjące jakby własnym życiem, mało wciągnięte w gospodarkę światową i rządzące nią mechanizmy,
w handlu z krajami sąsiednimi przeszliśmy szybko na rozliczenie dolarowe. Równie szybko okazało się, że dotychczasowi kontrahenci tych dolarów nie mają, co spowodowało minimalizację wymiany towarowej, a co za tym idzie - spadek produkcji wielu branż przemysłowych,
załamał się przede wszystkim handel z największym odbiorcą wszelkiej produkcji - byłym ZSRR. Przy rozliczeniach dolarowych polska produkcja okazała się niekonkurencyjna cenowo i jakościowo wobec zachodniej,
upadek muru berlińskiego stał się jednocześnie rozdarciem symbolicznej „żelaznej kurtyny” oddzielającej oba światy - wschodni i zachodni. Jednocześnie zmieniło się znaczenie współistnienia tych światów, którego istotą była zimna wojna i wyścig zbrojeń. Przemiany w byłym Związku Radzieckim spowodowały upadek przemysłowej branży militarnej.
liberalizacja handlu zagranicznego w połączeniu z niską konkurencyjnością cenową i jakościową postawiła nasze produkty na straconej pozycji. Dopiero teraz zaczynamy to odrabiać promując w różny sposób polskie wyroby,
ze względu na zły stan kapitału stałego, czyli przestarzały majątek produkcyjny i nienowoczesną strukturę kwalifikacji pracowniczych oraz zadłużenie (stały odpływ kapitału) nie można było szybko zmienić tego stanu rzeczy,
wszystkie te zjawiska doprowadziły do spadku krajowej produkcji, co w połączeniu z efektami działania programu stabilizacyjnego Banku Światowego znacznie ograniczyło popyt wewnętrzny.
W 1990 r. nasza skrajnie niewydajna, upadła gospodarka, scentralizowana, opóźniona o dziesiątki lat, zderzyła się z nowoczesną gospodarką rynkową. To zderzenie musiało być bolesne i pokazało przepaść dzielącą nas od tzw. Zachodu we wszystkich aspektach gospodarki. Ujawniła się fatalna jej struktura, niska wydajność, zacofanie technologiczne, marnotrawne zużycie zasobów, brak nowoczesnej infrastruktury, gigantyczne zaniedbania w ochronie środowiska i niskie kwalifikacje zawodowe i mentalne ludzi przyzwyczajonych do biernej pracy najemnej. Skończyły się czasy produkcji lekceważącej rynek, wyrobów zbędnych i wybrakowanych, nie mających nic wspólnego z nowoczesnością, a mimo to sprzedawanych pod ladą.
Po roku 1990 okazało się, że w normalnej gospodarce rynkowej nie potrzeba Polsce 200 mln ton słabo sortowanego węgla, 20 mln ton kiepskiej stali i innych rzeczy, których produkcja dawała milionom zatrudnienie, ale nie dobrobyt. Zaczęły działać reguły gospodarki rynkowej wymagające wysokiej jakości i obniżania kosztów, promujące sukces rynkowy, a nie fikcyjne osiągnięcia statystyczne.
Zderzenie nowego ze starym musiało oznaczać pojawienie się bezrobocia i konfliktów społecznych w sektorach dotychczas najbardziej hołubionych: w górnictwie, hutnictwie, przemyśle zbrojeniowym i w państwowym, niezwykle kosztownym rolnictwie. Sposoby przeciwdziałania nieuchronnym konsekwencjom upadku gospodarki komunistycznej nie przynoszą, niestety, chluby kolejnym rządom. Obrona własności państwowej i stanu zatrudnienia w tradycyjnych gałęziach uniemożliwiła ich restrukturyzację oraz wzrost stopy inwestycji, warunkujący zatrudnienie. Nadmierna stopa redystrybucji i fatalna struktura wydatków budżetowych hamują wzrost gospodarki i możliwości zwalczania bezrobocia. Populistyczna polityka kolejnych rządów osłabiła konkurencyjność naszej gospodarki, a dzisiejsza stopa bezrobocia jest rezultatem opóźnień w prywatyzacji, rozmaitych gwarancji płacowych i preferencji dla świadczeń socjalnych zamiast dla innowacji.
Przyczyny bezrobocia w rozwiniętych krajach zachodnich mają inną naturę. Ma ono swe źródło przede wszystkim w postępie technicznym, wprowadzeniu nowych technologii, które zastępują pracę ludzką podnosząc jednocześnie wydajność pracy, co przy wysokich płacach opłaca się przedsiębiorcom. Bezrobocie w tych krajach ma charakter wyselekcjonowany, dotyczy przede wszystkim osób starszych i o niskich kwalifikacjach.
Rozmiary bezrobocia zależą od trzech czynników:
współczynnika aktywności zawodowej,
liczby ludności w wieku produkcyjnym
rozmiarów zatrudnienia
Sposobów zwalczania jest niewiele. Jednak to czy człowiek znajdzie zatrudnienie w dużym stopniu zależy od niego. Ważnym elementem jest pozytywne nastawienie psychiczne do tego aby znaleźć pracę. Każdy człowiek pozostający bez zatrudnienia powinien podnieść swoje kwalifikacje i umiejętności, a także podwyższać wykształcenie, przez szkoły i kursy. Jednak nie każdego stać na taki wydatek. Urzędy Pracy pokrywają koszty kursów, tylko wtedy, gdy dana osoba ma zapewnioną przyszłą pracę. Często zdarza się, iż mimo zapewnień o zatrudnienie pracodawcy w rezultacie rezygnuje, ponieważ okres oczekiwania na ukończenie kursu jest zbyt długi.
Sposoby zwalczania bezrobocia:
Współdziałanie, prezydenta, rządu, parlamentu, samorządów lokalnych i organizacji pracodawców.
Współdziałanie niezbędne dla ochrony obecnych miejsc pracy i tworzenie nowych.
Zachęcanie absolwentów do ubiegania się o pracę, a nie o zasiłek; pracodawcy muszą wiedzieć, że zatrudnienie absolwenta jest opłacalne.
Wsparcie dla restrukturyzacji wsi i tworzenie tam nowych miejsc pracy.
Polityka regionalna.
Sposoby proponowane przez rząd przeciwdziałają bezrobociu na dwa sposoby:
Bierny - charakter osłonowy (wypłacanie zasiłków).
Aktywny - tworzenie miejsc pracy (przez inwestycje, roboty publiczne, szkolenia, przekwalifikowanie bezrobotnych, doradztwo zawodowe i pośrednictwo pracy.
Inne propozycje rządu to:
Wzmocnienie polityki proinwestycyjnej.
Ściślejsze powiązanie programów modernizacyjnych i restrukturyzacyjnych z sytuacją na rynku pracy.
Sterowanie szkolnictwem zawodowym zgodnie z zapotrzebowaniem na rynku pracy.
Polityka fiskalna np. mniejsze podatki = rozwój firmy = wzrost zatrudnienia.
Kierowanie obywateli polskich do pracy za granicę.
Wspieranie drobnych i średnich przedsiębiorstw.
1