Budowa układu pokarmowego i proces trawienia
Człowiek musi dostarczać w sposób ciągły swojemu organizmowi substancji pokarmowych w celu dostarczenia energii, budulca i materiału zapasowego. W tym celu jemy. Z pokarmem do organizmu dostarczamy związki organiczne (cukry, tłuszcze, białka i witaminy) i nieorganiczne (sole mineralne, woda). Aby mogły zostać przyswojone, muszą jednak zostać uprzednio strawione. Odbywa się to w układzie pokarmowym. Układ w całości ma długość ok. sześciu metrów. Z niego pokarmy są przekazywane przez układ krwionośny i rozprowadzane po całym ciele.
Układ pokarmowy - budowa
jama ustna
-język
-policzki
-uzębienie heterodentyczne (zróżnicowane)
-trzy pary ślinianek
-podniebienie twarde
gardło (wspólne dla układów pokarmowego i oddechowego)
przełyk (mięśnie gładkie)
żołądek (na granicy z dwunastnicą zwieracz kontrolujący ruch pokarmu)
dwunastnica
jelito cienkie (na granicy z jelitem grubym kolejny zwieracz)
jelito grube (na granicy z odbytnicą ostatni zwieracz)
odbytnica
wątroba
trzustka i woreczek żółciowy
Proces trawienia
By pokarm mógł być przyswajalny, musi zostać strawiony, z wyjątkiem wody, soli mineralnych i witamin. Pokarm najpierw trafia do jamy ustnej. Tam zostaje rozdrobniony i zmiażdżony zębami oraz językiem i zwilżony śliną. Ślina zawiera ptialinę, enzym rozkładający częściowo cukry, jest produkowana w trzech parach ślinianek. Na podniebieniu i języku znajdują się kubki smakowe, pozwalające nam odczuwać smak. Później, poprzez gardło i przełyk trafia do żołądka. W nim soki żołądkowe (pepsyna) i kwas solny częściowo trawią białka. To, jak długo pokarmy będą trawione, zależy od stopnia ich strawności (ciężko i lekko strawne). W dwunastnicy żółć (a w niej lipazy) emulguje (rozbija) krople tłuszczu. Tam też soki trzustkowe rozbijają białka, cukry i tłuszcze na czynniki proste. Do dwunastnicy przepływają przez przewód z wątroby i trzustki. W jelicie cienkim sok jelitowy zmienia substancje pokarmowe w mleczko pokarmowe. Składniki odżywcze są zmieniane w substancje proste: glukozę, aminokwasy, glicerol i kwasy tłuszczowe. Są one wchłaniane przez kosmki, małe wypustki, którymi wyłożone jest jelito. Nieprzyswajalne części przechodzą dalej, są przekształcane przez drobne bakterie w kał, a ten w postaci stolca jest wydalany przez odbytnicę. Uprzednio zostaje z niego odzyskana woda.
Wątroba-laboratorium chemiczne
Wątroba jest największym gruczołem w jamie brzusznej. Produkuje żółć, która zbiera się w woreczku żółciowym. Wątroba neutralizuje niektóre szkodliwe substancje, takie jak alkohol. W wątrobie odkłada się żelazo, a także glukoza, która przekształcona w glikogen, a następnie na powrót w glukozę może być dostarczana organizmowi ciągle, nie tylko po pobraniu z pokarmu. W wątrobie powstają też substancje, dzięki którym krew może prawidłowo krzepnąć.