10.Geneza i rozwój folwarku pańszczyźnianego.
W XV nastąpił intensywny rozwój folwarków, które w XVI stały się głównym składnikiem ustroju rolnego. Folwark zyskał przewagę nad indywidualna gospodarka chłopska. Nowy folwark był nastawiony na produkcje zboża. W gospodarstwie tym pan nie pracował już osobiście fizycznie, lecz korzystał z cudzej pracy. Funkcje pana sprowadzały się do kierowania folwarkiem i zadbania o zbyt produktów rolnych.
Przyczyny genezy folwarku były natury zewnętrznej i wewnętrznej. Do wewnętrznych zaliczamy: a) rozwój miast i zwiększenia zapotrzebowania na artykuł rolne; b) narastanie znaczenia polityczno gospodarczego szlachty. Do czynników zewnętrznych zaliczamy: a) możliwości związane z eksportem dalekosiężnym
Szlachta organizowała folwarki, wzorując się na folwarkach klasztorskich i sołtysich. Chłop wolny w okresie gospodarki czynszowej, trącił swa wolność, zmieniając się w chłopa pańszczyźnianego w okresie wzrostu zapotrzebowania na zboże. Sołtys był głównym ekspertem zboża, dochody jego przewyższały nieraz kilkakrotnie dochody szlachcica. Rozwinęły się sprzeczne interesy pana wsi i sołtysa. Szlachta dzięki przewadze politycznej stała się poważna siła, w której obliczu musieli skapitulować zasobni sołtysi. Rozwój folwarku miał miejsce dzięki przywilejowi warekickiemu. Przywilej ten zezwalał szlachcie na wykupienie sołectw i sołtysa- wprowadził Władysław Jagiełło- Proces wykupywania sołectw trwał 150 lat, zakończył się w 1563r. Skutkiem sprzedaży sołectw był upadek samorządu wiejskiego. W ręce szlachcica przechodziła nie tylko ziemia sołtysa, ale jego władza sadowo- administracyjna. Szlachcic uzyskiwał znaczne uprawnienia w stosunku do ludności wsi. Szerzyła się tendencja do ograniczania wolności chłopa.
28.Nowe metody uprawy ziemi w XVII
Zmiany ustroju agrarnego mające miejsce na krańcu średniowiecza miały również wpływ na metody uprawy roli. Zaczęto stosować tzw. płodozmian, który był następcom trójpolówki. Polegał on na tym,iż w pierwszym roku uprawiano ozimine, w drugim rośliny okopowe, w trzecim zborze jare, a w czwartym koniczynie.(Pierwszy raz zastosowany w XVI w Niderlandach). W Niemczech i Dani upowszechnił się system zwany holsztynskim. Charakteryzował się on tym, ze przez pierwsze trzy lata uprawiano zboża, a przez następne 4 pastwiska. Cykl trwał 7 lat. Obszary wschodnie nawet do polowy XVIII stosowały stary system trój- a nawet dwój polowy, używając do tego prymitywnych narzędzi, ponieważ obowiązywał zakaz używania nowoczesnych narzędzi do pracy przy zbożu. Co prawda zachód nie wprowadził radykalnych i daleko wyprzedzających metod uprawy ziemi, lecz zaczął stosować nawozy (smalą, sól, marglem, odchody zwierzęce). Przodownikiem byli rolnicy flandryjscy (Belgia) a tuz za nimi Anglia.