V Nauka o cywilizacjach Feliksa Konecznego

• najważniejsze książki o cywilizacji: „O wielości cywilizacji”, „O ład w historii”

• cywilizacja- to metoda ustroju życia zbiorowego (nie tylko publicznego), w danej cywilizacji mieści się szereg odmian cywilizacyjnych, które zwiemy kulturami

• „nikt nie może być cywilizowany na dwa sposoby”- między cywilizacjami istnieją odrębności tak duże, że tworzenie hybryd kulturowych z elementów różnych cywilizacji powoduje zawsze bardzo negatywne skutki- „możliwe są jedynie syntezy między kulturami tej samej cywilizacji”

• cywilizacje to odrębne gatunki, z których krzyżowania można uzyskać co najwyżej nie dające potomstwa hybrydy. Udane są natomiast krzyżowania dokonywane w obrębie określonego gatunku, pomiędzy różnymi jego odmianami. Takimi odmianami są poszczególne kultury należące do tej samej cywilizacji (np. kultura Polska i Francuska- wspólne odmiany cywilizacji łacińskiej)

• trzy zasady wykrywania różnic między cywilizacjami:

• trójprawa- familijnego, majątkowego i spadkowego; różnice występujące na pomocne dla wyodrębniania społeczności znajdujących się na niższym, przed cywilizacyjnym szczeblu organizacji społecznej

• czterech czynników- różnicujących cywilizacje właściwe- opanowanie czasu; stosunek między prawem publicznym a prawem prywatnym, źródła prawa; istnienie lub brak poczucia narodowego

• quincunxa czyli pięciu elementów składowych cywilizacji zróżnicowanego stosunku do prawdy, dobra, piękna, zdrowia i dobrobytu

• 22 cywilizacje= 17 starożytnych (chińska, egipska, bramińska, żydowska, babilońska, irańska, syryjska, tybetańska, punicka, sumeryjska, egejska, numityjska, turańska, spartańska, attycka, hellenistyczna, rzymska)+ 3 z wieków średnich (bizantyjska, łacińska, arabska) +2 cywilizacje indiańskie (Inkasów i Azteków)

• od starożytności pozostało sześć cywilizacji i trzy średniowieczne

• podział na cywilizacje spartańska, attycka, hellenistyczna, rzymska- budzą kontrowersje zarówno Toynbee jak i Spengler łączyli je w jedną cywilizację (klasyczną, helleńską, albo antyczną)

• Koneczny tłumaczy podział zasadą trójprawa

• wśród Hellenów panował chaos w dziedzinie prawa prywatnego i w każdej krainie inne zasady życia zbiorowego- nie wytworzyli wspólnego państwa, ani narodu, ani żadnej wspólnej cywilizacji helleńskiej

• rzymianie uporządkowali prawa, stali się ojcami idei narodu i ojczyzny

• stosunek do dziedzictwa Imperium Romanum (O. Spengler miał negatywny stosunek)

• A. Hilckman przedstawił opinię Konecznego w stosunku do dziedzictw Imperium Romanum

• Istnieją ludy, które nie odczuwają potrzeby oznaczenia czasu, inne potrafią go jedynie mierzyć. Wyższym stopniem opanowania czasu jest żywą świadomością tego, że się jest zrośniętym z przeszłością i ze swą tradycją. Ze wszystkich cywilizacji starożytnych jedynie rzymska, wpłynęła też pod tym względem na cywilizację, będącą jej dziedzictwem

• jedynie starożytny Rzym doszedł do wypracowania prawa publicznego różniącego się wyraźnie od prywatnego

• Rzym był jedynym ośrodkiem, gdzie w praktyce prawo było uważane za konsekwencję i zastosowanie etyki, gdzie zostało poznane z teorii i z praktyki prawo naturalne, wcześniej od wszelkiego prawa pozytywnego, które raczej również powinno opierać się na naturalnym. Prawo w Rzymie było wolne od wszelkiej sakralności po raz pierwszy w historii

• Najstarożytniejszym narodem w historii byli rzymianie- żyjący w Italii, w starożytnej republice Rzymskiej, już wówczas okazało się tam jasno, że naród nie jest pojęciem fizyczno- rasowym, ale kulturalnym, tj. moralnym

• Cywilizacja łacińska jest dziedzictwem Imperium Romanum, a nie zbudowaną na jego gruzach nowa, przeciwstawną mu cywilizacją

• podział cywilizacji

• obecnie istnieje 7 cywilizacji historycznych= 4 starożytne (bramińska, żydowska, chińska, turańska) + 3 średniowieczne (bizantyńska, łacińska i arabska)

• cywilizacja tybetańsa i numidyjska przestały być cywilizacjami historycznymi (już nieliczne i tylko lokalne)

• z 7 cywilizacji 6 należy do szeregu gromadnościowego, a tylko cywilizacja łacińska do personalistycznego, ona też tylko zmierzałoo supremacji sił duchowych

• cywilizacja bramińska- nie dba o ekspansję poza Indiami

• cywilizacja żydowska, niezwykła ekspansja, tylko w cywilizacji chińskiej brak wpływów żydowskich

• turańska- obozowa, potrzebują ciągłej wojny, są to społeczności zmieniające się czasem w armie, ale nigdy w społeczeństwa

• bizantyńska- przyjmuje prawo publiczne, zwalnia władzę od etyki, cezaropapizm- początki państwa totalnego

• cywilizacja arabska wysnuwa prawo publiczne z prywatnego (bo tylko takie jest w Koranie) , społeczeństwo nie posiada samodzielności

• cywilizacja chińska- państwo oparte na biurokracji, niedołężne pismo i ułomny język nie mogą podnieść cywilizacji chińskiej ponad osiągnięty już szczebel.

• cywilizacja łacińska- szacunek dla pracy fizycznej i pożądanie prawdy, wszechstronny rozwój nauki i techniki, jedynie w niej występuje poczucie narodowe

• nie ma zbieżności pomiędzy religią a cywilizacją- nie ma jednej cywilizacji chrześcijańskiej, cywilizacje i religie to dwa odrębne porządki

• nie da się utworzyć syntez cywilizacji, tak samo jak nie da się utworzyć syntez religii

• w Polsce występują cztery cywilizacje, a celem polski jest to żeby w Europie środkowej zapanowała wyłącznie cywilizacja łacińska:

• żydowska- sakralizacja życia

• turańska- militaryzacja życia (cywilizacja Rosji)

• bizantyńska- biurokratyzacja życia (cywilizacja Niemiec, a zwłaszcza Prus- bismarc największym bizantyńcem w europie)

• druga systematyzacja cywilizacji F. Konecznego (w interpretacji A. Piskozuba):

• pomiędzy cywilizacjami nie ma syntez i być nie może, mogą być tylko trujące mieszanki

• ludzkość nie istnieje (twierdzenie podobne jak u O. Spenglera) ani historycznie, ani socjologicznie- nigdy nie było i nie ma wspólnej drogi cywilizacyjnej dla całego rodu ludzkiego

arabska

semipoligamiczne

poligamiczne

organizacji socjalnej

turańska (Kazachstan)

organizacji wojskowej

bizantyńska

prawie publicznym

sakralne

łacińska

supremacja sił duchowych

NIESPACZONE

(hidnuska)

chińska

supremacja sił fizycznych, w których życie publiczne spoczywa na:

cywilizacje

CYWILIZACJE

bramińska

żydowska

niesakralne

prawie prywatnym

łacińska

SPACZONE PRZEZ RELIGIE

hinduska

żydowska

arabska

SPACZONE PRZEZ MILITARYZM

SPACZONE PRZEZ BIUROKRACJE

turańska

bizantyjska

dalekowschodnia (chińska)