Konstytucja Czeczeńskiej Republiki z 1992r.

Konstytucja Czeczeńskiej Republiki Iczkerii

Przyjęta: 12 Marca 1992

Status ICL Dokumentu: 12 March 1992

Oficjalny Tytuł: "Konstytucja Czeczeńskiej Republiki"

Przyjęta Na Podstawie: Dekret Nr 108 Parlamentu Czeczeńskiej Republiki, Grozny

Status Tłumaczenia: Nieoficjalne

Tłumaczenie: Patryk Śniegoń

Podstawowa wersja angielska została pobrana z: http://www.waynakh.com/en/chechnya/constitution.htm.

Preambuła

Z woli Najwyższego, naród Czeczeńskiej Republiki, wyrażając swoje dążenia, będąc prowadzonym przez idee humanizmu oraz intencję stworzenia sprawiedliwego socjalnie społeczeństwa, postępując z wysoką odpowiedzialnością w stosunku do poprzednich i przyszłych pokoleń naszych rodaków, respektując prawa i interesy wszystkich narodów i wszystkich ludzi, proklamuje Czeczeńską Republikę jako niepodległe, suwerenne państwo oraz uznaje się za równy w prawach podmiot w systemie światowej wspólnoty narodów, akceptuje obecną Konstytucję oraz uznaje ją od tego czasu za główne Prawo społeczne i państwowe.

Rozdział I. Podstawa Systemu Konstytucyjnego

Art. 1

Czeczeńska Republika jest suwerennym, demokratycznym, legalnym tworem państwowym, powstałym poprzez samostanowienie narodu Czeczeńskiego. Ma on suwerenne prawo do troski o terytorium i bogactwa narodowe; niezależnego stanowienia o polityce zagranicznej i wewnętrznej; przyjęcia Konstytucji oraz praw będących naczelnymi na jego terytorium. Państwowa suwerenność Czeczeńskiej Republiki jest niepodzielna.

Art. 2

(1) Naród Czeczeńskiej Republiki jest wyłącznym źródłem całej władzy w państwie. Naród realizuje niezależnie władzę należącą bezpośrednio do niego, oraz poprzez system organów ustawodawczych, wykonawczych i sądowych stworzonych przez niego, jak również poprzez możliwości organów samorządowych.

(2) Żadna część narodu, ani organizacja, czy też pojedyncza osoba nie może naruszyć władzy w państwie. Nielegalne przejęcie władzy jest haniebną zbrodnią.

(3) Wybory do organów reprezentacyjnych są przeprowadzane na zasadzie powszechności, równości oraz bezpośredniego wyboru w wolnym mianowaniu kandydatów i głosowaniu. Okres sprawowania urzędu przez każdy wybieralny organ i urzędnika, a także postępowanie tworu wykonawczego i sądowego są określone przez Konstytucję i prawa.

Art. 3

Człowiek jest najwyższą wartością i głównym celem polityki państwa. Czeczeńska Republika respektuje i chroni prawa człowieka, dostarcza możliwości dla nieskrępowanego rozwoju jednostki, gwarantuje społeczną słuszność i ochronę jednostki. Prawa człowieka w Czeczeńskiej Republice są zgodne z obowiązującymi zasadami i normami prawa międzynarodowego.

Art. 4

(1) Państwo, jego organy oraz urzędnicy służą całemu społeczeństwu, a nie jakiejkolwiek tylko jego części. Sprzyja to konsolidacji wszystkich społecznych warstw i grup, narodów i ludzi wewnątrz Czeczeńskiej Republiki, opierając się na zasadzie społecznej słuszności, obywatelskiego przyzwolenia i pokoju. Demokracja w Czeczeńskiej Republice realizowana jest na zasadzie politycznego i ideologicznego pluralizmu.

(2) Żadna ideologia nie może być ustanowiona oficjalną.

(3) Partie polityczne oraz inne organizacje społeczne są tworzone i działają na zasadach określonych przez Konstytucję.

(4) Istnienie partii politycznych oraz innych organizacji społecznych propagujących rasową, narodową, społeczną, religijną lub klasową nienawiść, nawołujących do przemocy i odrzucających system konstytucyjny jest zakazane.

(5) Tworzenie i działalność partii politycznych w organach państwowych, Siłach Zbrojnych, a także w państwowych przedsiębiorstwach i placówkach edukacyjnych jest niedozwolone.

(6) Decyzje organizacji partyjnych nie są zobowiązujące dla organów państwowych, organów urzędowych, organizacji i placówek oraz ich pracowników w realizowaniu przez nich swych służbowych obowiązków.

(7) Organizacje religijne są oddzielne od państwa, niezależnie operują swoimi finansami i działają niezależnie od jego organów. Państwo wspiera pożyteczną społecznie działalność organizacji religijnych.

(8) Prawo określa procedury rejestrowania organizacji społecznych i religijnych, a także partii i ruchów politycznych. Partie i ruchy polityczne, organizacje społeczne i religijne zarejestrowane zgodnie z Prawem mają prawo do legalnego istnienia, swobodnego korzystania i administrowania strukturami należącymi do nich oraz innym mieniem i funduszami.

(9) Umacnianie autorytetu państwa, troska o poszanowanie dla jego atrybutów i symboli jest obowiązkiem wszystkich obywateli, organizacji społecznych i mediów masowych.

Art. 5

(1) Państwo, wszystkie jego organy i urzędnicy są powiązani poprzez porządek i system konstytucyjny.

(2) Konstytucja oraz prawa są opatrzone pierwszeństwem nad wszystkimi innymi normatywnymi wzorcami w Czeczeńskiej Republice. Prawa oraz inne legalne wzorce przeczące klauzulom Konstytucji nie mają mocy prawnej. Normatywne wzorce nie opublikowane oficjalnie do wiadomości publicznej nie są zobowiązujące dla obywateli oraz nie są stosowane przez sądy. Normy konstytucyjne mają działanie bezpośrednie.

(3) Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądowa w Czeczeńskiej Republice działa w ramach niezależności administracyjnej, wzajemnego oddziaływania na siebie i wzajemnej równowagi.

Art. 6

(1) Czeczeńska Republika, respektując prawa i wolności ludzkie, kieruje się konwencjonalnymi zasadami i normami prawa międzynarodowego oraz polityki zagranicznej. Dąży do powszechnego i sprawiedliwego pokoju opartego na wartościach ogólno-ludzkich; do bliskiej, handlowej i obustronnej współpracy ze wszystkimi krajami.

(2) Działając dla rozwoju międzynarodowej społeczności opartej na zwierzchnictwie prawa, Czeczeńska Republika może wstępować do międzynarodowych organizacji, wspólnych układów bezpieczeństwa, oraz międzypaństwowych formacji.

Art. 7

(1) Media masowe są wolne od cenzury. Realizując działalność w formach propagandowych są odpowiedzialne za naruszenie Konstytucji oraz praw.

(2) Nie dozwolona jest monopolizacja mediów masowych przez organy państwowe, organizacje społeczne, partie polityczne, grupy i pojedyncze osoby. Procedura ugruntowania mediów masowych, ich praw i obowiązków, a także odpowiedzialności jest określona przez prawo.

Art. 8

Zapewniona jest wolność ekonomiczna obywateli i wspólnot pracowniczych, zróżnicowanie form posiadania oraz równe warunki ich prawnej ochrony w Czeczeńskiej Republice. Postępując w zgodzie z interesem publicznym, prawo określa ograniczenia swobody aktywności ekonomicznej obywateli i wspólnot pracowniczych.

Art. 9

(1) Własność w Republice jest podzielona na własność prywatną i własność państwową.

(2) Ziemia, jej złoża, przestrzeń powietrzna, fauna i flora w swoich naturalnych warunkach są integralną własnością narodu Czeczeńskiej Republiki. Przyznawanie ziemi obywatelom, przedsiębiorstwom, instytucjom i organizacjom w posiadanie i użytkowanie jest realizowane zgodnie z prawem i względem na publiczne potrzeby i interesy.

(3) Prawny porządek rodzajów i form własności jest ustalony przez prawo.

Art. 10

Prywatna własność obywateli Czeczeńskiej Republiki jest ich osobistą własnością i jest wykorzystywana przez nich w sposób dowolny. Funkcjonowanie prywatnych przedsiębiorstw należących do pojedynczej osoby, bądź do grupy osób, jest określone przez prawo. Prawo może zakazać lub ograniczyć poszczególne rodzaje działalności prywatnego przedsiębiorstwa w imię interesu publicznego.

Art. 11

Państwo podejmuje niezbędne kroki dla ochrony ziemi, jej złóż oraz środowiska w interesie ochrony zdrowia ludzkiego i utrzymania normalnych warunków ich życia.

Art. 12

(1) Czeczeńska Republika określa politykę demograficzną, ochrony macierzyństwa i dzieciństwa, przeznaczając niezbędną pomoc dla rodziny, jako głównej socjalnej komórki społeczeństwa i umożliwiając jej osiągnięcie gwarantowanego poziomu życiowego.

(2) Dzieciom przysługuje trwała ochrona społeczna. Państwo jest powołane do zaspokajania tych potrzeb społecznych w postaci placówek przedszkolnych dla dzieci, miejsc wypoczynku i okazuje przy tym specjalną troskę w ochronie zdrowia dzieci.

Art. 13

(1) Czeczeńska Republika prowadzi aktywną politykę w stosunku do młodzieży, skierowaną na utrzymanie warunków niezbędnych dla dopuszczenia do wspólnego zawodowego kształcenia oraz do miejsc pracy dla młodych ludzi zgodnie z ich powołaniem, kompetencjami, poziomem wykształcenia i wzglądem na publiczne potrzeby.

(2) Państwo rozwija i określa programy wsparcia dla młodych rodzin, sprzyjając przejęciu przez nie budynków mieszkaniowych na niezbędny okres.

(3) Organy państwowe współdziałają z organizacjami młodzieżowymi, odpowiadając na kwestie dotyczące życia politycznego oraz biorą pod uwagę ich opinie dotyczące rozwoju socjoekonomicznego, ekologicznego i innych programów.

Art. 14

W Czeczeńskiej Republice istnieją sieci bezpłatnej i wykwalifikowanej publicznej służby zdrowia, ochrony praw socjalnych, edukacji narodowej, kultury i sportu. Państwo przeznacza na nie niezbędne środki finansowe i materialne.

Art. 15

(1) Czeczeńska Republika wykazuje troskę o rozwój nauki, sztuki, literatury, narodowej twórczości, tworzy warunki dla rozkwitu umysłowego oraz duchowego i moralnego poziomu ludności.

(2) Państwo nie zezwala na rozpowszechnianie produktów i wszelkich rodzajów aktywności podkopującej zasady moralne społeczeństwa.

Art. 16

Najważniejsze kwestie życia państwa są poddawane pod dyskusję narodową, jak również poddawane referendum.

Rozdział II. Prawa, Wolności i Obowiązki Obywateli

Art. 17

(1) Czeczeńska Republika przyznaje każdemu obywatelowi naturalne i integralne prawa.

(2) Czeczeńska Republika gwarantuje i chroni te prawa, zapewniając wypełnianie obywatelskiego obowiązku. Prawa, wolności i obowiązki obywateli Czeczeńskiej Republiki nie mogą być anulowane ani ograniczone, przy czym obowiązki są arbitralnie rozszerzane przez wszystkie inne akty i działania.

(3) Każdy dokument legislacyjny pomniejszający lub ograniczający prawa i wolności obywateli nie posiada mocy prawnej.

Art. 18

Prawa, wolności i obowiązki obywateli Czeczeńskiej Republiki są ustanowione i realizowane zgodnie z obowiązkami Czeczeńskiej Republiki wynikającymi z międzynarodowych umów i porozumień.

Art. 19

(1) Obywatel i państwo są połączeni poprzez wzajemne prawa i obowiązki.

(2) Organy państwowe i urzędnicy są zobowiązani do zapewniania i ochrony praw i wolności obywateli, oraz do wspierania prawnej społecznej działalności ochronnej.

Art. 20

Prawa obywateli są nierozerwalne z ich obowiązkami. Obywatel działa swobodnie, zgodnie z jego prawami i obowiązkami. Nie powinien on zatem naruszać praw i korzyści prawnych innych obywateli, przynosząc szkodę państwu i bezpieczeństwu publicznemu, prawu i porządkowi oraz moralnym zasadom społeczeństwa.

Art. 21

(1) Wszyscy obywatele Czeczeńskiej Republiki są równi wobec prawa i sądów, posiadają równe prawo do ochrony, niezależnie od narodowości, rasy, pochodzenia społecznego, płci, języka, wyznania religijnego, miejsca zamieszkania, zatrudnienia, majątku, przekonań politycznych i innych, przynależności partyjnej oraz innych okoliczności.

(2) Równość obywateli jest zapewniona na wszystkich płaszczyznach życia państwowego i społecznego. Przywileje poszczególnych warstw społecznych, grup ludności i pojedynczych osób, tak samo jak uprzywilejowanie obywateli, powodowane każdymi motywami, przeczy społecznej słuszności i jest poddawane eliminacji na podstawie prawa.

(3) Przywileje i korzyści dla poszczególnych grup obywateli mogą być ustanawiane jedynie przez prawo.

Art. 22

Kobieta i mężczyzna mają równe prawa i wolności.

Art. 23

Zagwarantowana jest równość obywateli różnych narodowości. Bezpośrednie i pośrednie ograniczanie praw lub ustanawianie przywilejów i korzyści na podstawie cech narodowościowych jest karane przez prawo. Państwo zapewnia ochronę praw mniejszości narodowych.

Art. 24

(1) W Czeczeńskiej Republice przyjęte jest jednolite obywatelstwo.

(2) Podstawy i procedury przyznawania oraz odbierania obywatelstwa są określone przez prawo.

(3) Obywatel Czeczeńskiej Republiki nie może być pozbawiany obywatelstwa ani prawa do jego zmiany.

(4) Obywatel Czeczeńskiej Republiki nie może być odesłany poza granice Czeczeńskiej Republiki. Czeczeńska Republika chroni prawa i wspiera obywateli poza swoimi granicami.

Art. 25

(1) Cudzoziemcy oraz osoby bez obywatelstwa, przebywający na terytorium Czeczeńskiej Republiki, mają zapewnione prawa i wolności zgodne z Konstytucją Czeczeńskiej Republiki oraz normami prawa międzynarodowego. Cudzoziemcy oraz osoby bez obywatelstwa są zobowiązani do przestrzegania Konstytucji i praw Czeczeńskiej Republiki. Mają także prawo do ochrony politycznej.

(2) Kolejność i warunki przyznawania ochrony politycznej są określone przez prawo.

Art. 26

(1) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do pracy. Wynagrodzenie pracownika za jego pracę określane jest na zasadzie porozumienia stron i nie może być niższe od oficjalnej płacy minimalnej. Państwo podejmuje działania dla utrzymania zatrudnienia ludności, przeprowadza szkolenia i przygotowania zawodowe oraz szkolenia przekwalifikowujące, mając na względzie zapotrzebowanie społeczne.

(2) Praca przymusowa jest zakazana, z wyjątkiem przypadków zastrzeżonych przez prawo.

Art. 27

Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do własności prywatnej. Własność prywatna jest święta i nienaruszalna. Nietykalność własności prywatnej obywateli i prawo jej dziedziczenia są zagwarantowane przez ustawodawstwo.

Art. 28

Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do aktywnego handlu samodzielnego, rodzinnego, wspólnotowego czy kapitałowego, zgodnie z celami zaspokajania potrzeb ekonomicznych.

Art. 29

Prawo obywateli Czeczeńskiej Republiki do wypoczynku zapewnione jest dla pracowników poprzez ustanowienie czterdziestoośmiogodzinnego tygodnia pracy, corocznego płatnego urlopu na okres co najmniej dwudziestu czterech dni roboczych, wolnych od pracy dni świątecznych i weekendów, jak również innych gwarancji ustanowionych rzez ustawodawstwo.

Art. 30

Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do ochrony zdrowia, korzystania z bezpłatnych państwowych placówek medycznych, jak również płatnych placówek publicznej służby zdrowia. Państwo podejmuje działania zmierzające do podniesienia jakości usług medycznych.

Art. 31

(1) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do mieszkania; mogą nabyć je na własność, bądź korzystać z funduszy mieszkalnictwa komunalnego lub prywatnego.

(2) Nikt nie może zostać pozbawiony mieszkania w sposób nieuzasadniony.

Art. 32

Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do otrzymania ogólnej i specjalistycznej edukacji w szkołach oraz instytucjach edukacyjnych różnego typu. Dostępność wszystkich rodzajów edukacji jest zagwarantowana przez państwo.

Art. 33

Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do pomocy socjalnej w przypadku podeszłego wieku, kalectwa fizycznego, braku pracy, choroby lub utraty wsparcia. Renty, emerytury, dodatki, ulgi i inne rodzaje pomocy społecznej powinny uwzględniać poziom życia obywateli oraz nie mogą być niższe od ustanowionej płacy minimalnej.

Art. 34

(1) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do sprzyjania środowisku naturalnemu.

(2) Szkody wyrządzone obywatelowi, jego zdrowiu lub własności prywatnej przez niewłaściwe działania w zakresie wykorzystywania natury podlegają rekompensacie.

Art. 35

(1) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do korzystania z dorobku kulturowego.

(2) Troska o zachowanie zabytków historycznych oraz innych obiektów posiadających wartość kulturową jest obowiązkiem obywateli Czeczeńskiej Republiki.

Art. 36

Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają zagwarantowaną wolność twórczości artystycznej, naukowej oraz technicznej. Prawa autorskie obywateli oraz prawo do własności intelektualnej są chronione przez państwo.

Art. 37

Obywatele Czeczeńskiej Republiki obowiązani są do płacenia podatków w porządku i wysokości ustalonej przez prawo.

Art. 38

(1) Czeczeńska Republika uznaje i szanuje prawo każdej osoby do życia.

(2) Nikt nie może być pozbawiony życia. Kara śmierci może być stosowana jedynie w przypadku szczególnie potwornych zbrodni i może być zasądzona wyłącznie wyrokiem sądowym.

(3) Obywatelom zapewniona jest ochrona przeciw wszelkim naruszeniom życia, zdrowia i prywatnego bezpieczeństwa.

(4) Nikt nie może być poddawany medycznym i naukowym eksperymentom bez jego zgody.

(5) Każda ingerencja w sferę życia prywatnego jest nielegalna.

(6) Osoba pozbawiona wolności ma prawo do ludzkiego traktowania. Nikt nie może być poddawany torturom, nieludzkiemu traktowaniu lub poniżaniu jego godności. Dowody w jego sprawie zebrane w sposób nielegalny są uznawane za nieważne.

Art. 39

{...}

Art. 40

(1) Każda osoba jest nietykalna. Nikt nie może być osadzony w więzieniu lub trzymany w areszcie bez decyzji sądowej lub sankcji prokuratora.

(2) Każdy obywatel odpowiadający za przestępstwo jest uważany za niewinnego tak długo, dopóki nie zostanie mu to udowodnione przez sąd.

Art. 41

(1) Obywatelom Czeczeńskiej Republiki gwarantuje się tajemnicę korespondencji, rozmów telefonicznych, telegrafów i innych wiadomości.

(2) Wyjątki od tego są dopuszczalne jedynie w przypadkach zastrzeżonych przez prawo.

Art. 42

Obywatelom Czeczeńskiej Republiki gwarantuje się nienaruszalność miejsca zamieszkania. Niedopuszczalne jest wkroczenie do mieszkania wbrew woli osób je zamieszkujących w celu przeprowadzenia przeszukania lub inspekcji, chyba że jest to przypadek zastrzeżony przez prawo.

Art. 43

(1) Zagwarantowana jest wolność sumienia. Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do wyznawania każdej religii lub nie wyznawania żadnej, do uczestniczenia w obrzędach religijnych oraz do prowadzenia jakiejkolwiek innej działalności religijnej nie będącej w sprzeczności z prawem.

(2) Nikt nie może być wolny od odpowiedzialności w relacji z państwem, lub odmawiać przestrzegania praw z powodu przekonań religijnych. Jeśli służba wojskowa stoi w sprzeczności z przekonaniami religijnymi obywatela, może ona być zastąpiona poprzez alternatywną służbę cywilną. Warunki takiego zastąpienia są określone przez prawo.

Art. 44

(1) Rodzina, macierzyństwo i dzieciństwo są pod ochroną państwa. Małżeństwo jest oparte na dobrowolnym związku mężczyzny i kobiety. Małżonkowie są równi względem praw w relacjach rodzinnych.

(2) Porządek i warunki zawierania i unieważniania małżeństwa oraz prawa i obowiązki małżonków są ustalone przez prawo.

Art. 45

(1) W granicach Czeczeńskiej Republiki zapewniona jest swoboda przemieszczania się, wyboru miejsca zamieszkania oraz prawo opuszczania i wstępu do Czeczeńskiej Republiki.

(2) Prawa te mogą być ograniczane w szczególnych przypadkach na zasadach ustalonych przez prawo.

Art. 46

(1) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo zaskarżyć działania państwa oraz organów publicznych i ich urzędników. Skargi powinny być rozpatrywane na zasadach i warunkach ustalonych przez prawo.

(2) Obywatel ma prawo wnieść skargę do sądu dotyczącą niewłaściwego postępowania państwa oraz organów publicznych i ich urzędników, które narusza jego prawa.

(3) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do odszkodowania za moralne i materialne szkody spowodowane bezprawnym działaniem państwa oraz organów publicznych i ich urzędników wykonujących swoje oficjalne obowiązki.

Art. 47

(1) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do partycypowania w zarządzaniu państwem i interesem publicznym, zarówno bezpośrednio jak i poprzez reprezentantów. Obywatele uczestniczą w dyskutowaniu praw oraz decyzji o znaczeniu ogólno-państwowym i lokalnym, jak również w referendach.

(2) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do inicjatywy i niezależności w realizacji prywatnych i kolektywnych interesów prawnych, kierowania połączonymi przedsiębiorstwami oraz wspólnej ochrony praw w ramach Konstytucji i praw Czeczeńskiej Republiki.

Art. 48

(1) Każdy obywatel Czeczeńskiej Republiki ma prawo do informacji o sytuacji we wszystkich sferach państwa, publicznym i międzynarodowym życiu, jak również o prawnych korzyściach i obowiązkach obywatela.

(2) Odpowiedzialność za utrudnianie korzystania obywatela z prawa do informacji i powodowanie szkód w publikacji praw jest określona przez prawo.

(3) Rozpowszechnianie informacji zawierających tajemnicę państwową, bądź inną tajemnicę chronioną przez prawo jest niedozwolone.

Art. 49

Wolność prasy oraz prawo używania przez obywateli Czeczeńskiej Republiki państwowego radia i telewizji jest gwarantowana na zasadach ustalonych przez prawo. Państwo zapewnia obywatelom dostęp do mediów masowych.

Art. 50

(1) Obywatelom Czeczeńskiej Republiki zapewniona jest wolność słowa, myśli, przekonań i nieograniczonego wyrażania się. Nikt nie może podlegać karze za swoje przekonania.

(2) Publiczne wzywanie do zbrojnego zniesienia systemu konstytucyjnego lub do jego zmiany sposobami sprzecznymi z Konstytucją Czeczeńskiej Republiki, jak również wzywanie do terroryzmu, wzniecanie społecznej, klasowej, narodowej i religijnej nienawiści, obrażanie uczuć i godności obywateli są zakazane.

Art. 51

Obywatelom Czeczeńskiej Republiki zapewniona jest wolność zgromadzeń, zebrań, pochodów i demonstracji. Zasady tych wolności są określone przez prawo.

Art. 52

(1) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do osobistego i grupowego zwracania się do organów państwowych i organizacji publicznych.

(2) Obowiązkiem urzędników jest rozpatrzenie tych zwrotów, odpowiedź na nie i podjęcie koniecznych działań.

(3) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mogą zwracać się do organów państwowych i organizacji publicznych używając języka czeczeńskiego bądź rosyjskiego. Organy państwowe i organizacje publiczne mają obowiązek odpowiedzieć w tym samym języku, w którym został napisany ów zwrot, lub zapewnić obywatelom tłumaczenie tejże odpowiedzi.

Art. 53

(1) Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do łączenia się w partiach politycznych, organizacjach publicznych oraz do partycypowania w strukturach mediów masowych.

(2) Niedozwolone jest istnienie partii oraz publicznych stowarzyszeń i ruchów nawołujących do siłowego zniesienia systemu konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki, posiadających zbrojny bądź tajny charakter lub posiadających jakiekolwiek inne karalne zamiary. Ich działalność może być zwalczana na zasadach określonych przez prawo.

Art. 54

Obywatele Czeczeńskiej Republiki mają prawo do uczestniczenia i kandydowania w wyborach do organów państwowych i samorządów lokalnych. Zagwarantowana jest powszechna bezpośredniość i równość wyborców.

Art. 55

Obywatelom Czeczeńskiej Republiki zapewniony jest równy dostęp do zajmowania stanowisk państwowych oraz pełnienia służby państwowej. Warunki i regulacje pełnienia służby państwowej są określone przez prawo.

Art. 56

(1) Obywatele Czeczeńskiej Republiki obowiązani są do ochrony kraju oraz służby wojskowej w strukturach Sił Zbrojnych Czeczeńskiej Republiki.

(2) Warunki i regulacje służby wojskowej są określone przez prawo. Zastąpienie służby wojskowej przez alternatywną służbę cywilną jest dozwolone na zasadach określonych przez prawo.

(3) Obywatele Czeczeńskiej Republiki uczestniczący w obronie kraju, ochronie porządku i bezpieczeństwa publicznego, jak też członkowie ich rodzin mają zapewnione gwarancje socjalne i materialne.

Art. 57

Związki zawodowe mają prawo do uczestniczenia w pracach organów państwowych. Państwo uznaje prawo związków zawodowych do partycypowania w interesach przedsiębiorstw, organizacji i instytucji, do tworzenia organów samorządów pracowniczych, do negocjowania i zawierania wspólnych umów z administracją lub właścicielami instytucji, do zapewniania i ochrony ekonomicznych i socjalnych interesów w formach nie będących w sprzeczności z prawem.

Art. 58

Zagwarantowana jest działalność związków zawodowych w instytucjach, przedsiębiorstwach i organizacjach, prawo pracowników do wstępowania do owych związków, jak również prawo związków zawodowych do łączenia się i wstępowania do struktur międzynarodowych związków zawodowych.

Art. 59

(1) Państwo zapewnia sprawiedliwe rozwiązania sporów między pracownikami i administracją instytucji.

(2) W przypadkach przyjętych przez prawo wspólnoty pracownicze mają prawo do strajku, który całkowicie lub częściowo zawiesza działalność przedsiębiorstw, firm lub organizacji.

(3) Strajk jest niedopuszczalny, w przypadku gdy stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego lub utrudnia działalność służb odpowiedzialnych za zapewnienie prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa.

Art. 60

Prawa konsumentów w Czeczeńskiej Republice są chronione przez prawo. Konsumenci, w postaci osób prywatnych bądź stowarzyszeń konsumenckich, mają prawo do sądowego lub administracyjnego ubiegania się o odszkodowanie w przypadku odniesienia szkody spowodowanej działalnością manufaktur dóbr i usług, manufaktur handlowych i innych organizacji.

Rozdział III. System Władzy Państwowej i Zarządzania

Art. 61

(1) Jedynym organem władzy ustawodawczej w Czeczeńskiej Republice jest Parlament Czeczeńskiej Republiki, który obierany jest przez obywateli na podstawie powszechnych, bezpośrednich wyborów w tajnym głosowaniu. (2) Obierani nie mogą być obywatele uznani przez sąd za niezdolnych do tego, oraz osoby w przypadku których zapadł prawomocny wyrok skazujący na karę pozbawienia wolności. Porządek wyborów parlamentarnych jest określony przez prawo.

Art. 62

(1) Parlament Czeczeńskiej Republiki jest kompetentny do akceptowania, rozpatrywania i decydowania o każdej kwestii.

(2) Do wyłącznych kompetencji Parlamentu Czeczeńskiej Republiki należą:

1. Przyjmowanie Konstytucji Czeczeńskiej Republiki, wprowadzanie w niej zmian i poprawek.

2. Określanie polityki wewnętrznej i zagranicznej Czeczeńskiej Republiki.

3. Decydowanie o kwestiach dotyczących systemu państwowego Czeczeńskiej Republiki.

4. Decydowanie o kwestiach dotyczących systemu administracyjno-terytorialnego Czeczeńskiej Republiki.

5. Decydowanie o kwestiach dotyczących zmiany granic Czeczeńskiej Republiki.

6. Zapewnianie perspektywicznych planów i programów dla rozwoju socjalno-ekonomicznego Czeczeńskiej Republiki.

7. Wybór Przewodniczącego Parlamentu Czeczeńskiej Republiki.

8. Wybór Zastępców Przewodniczącego Parlamentu Czeczeńskiej Republiki.

9. Decydowanie o zwoływaniu referendum.

10. Decydowanie o rozpoczęciu procedury zwolnienia stanowiska Prezydenta Czeczeńskiej Republiki.

Art. 63

Parlament Czeczeńskiej Republiki pozostaje niezmiennie najwyższym organem ustawodawczym w Czeczeńskiej Republice. Parlament Czeczeńskiej Republiki wybierany jest na okres pięciu lat.

Art. 64

(1) Parlament Czeczeńskiej Republiki:

1. Zatwierdza wybranych członków Parlamentu oraz lokalnych organów samorządowych Czeczeńskiej Republiki.

2. Zatwierdza skład Centralnej Komisji Wyborczej w wyborach do Parlamentu oraz do lokalnych organów samorządowych.

3. Zatwierdza skład Rady Ministrów oraz wprowadza w niej zmiany.

4. Obiera Przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki oraz jego zastępców i członków Sądu Konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki; Przewodniczącego Sądu Najwyższego Czeczeńskiej Republiki oraz jego zastępców i członków Sądu Najwyższego Czeczeńskiej Republiki; sędziów miejskich i okręgowych; Przewodniczącego Sądu Arbitralnego Czeczeńskiej Republiki oraz jego zastępców i członków Sądu Arbitralnego Czeczeńskiej Republiki; nominuje Prokuratora Generalnego oraz jego zastępców; Przewodniczących Komisji Śledczych; Naczelnika Służby Ochrony Państwa oraz jego zastępców; naczelników banku narodowego; naczelników służb sanitarno-epidemiologicznych; naczelników służb ekologicznych.

5. Zatwierdza nominacje ministrów, ambasadorów oraz innych wysokich rangą urzędników państwowych wskazanych przez Prezydenta Czeczeńskiej Republiki.

6. Rozpatruje w sposób formalny sprawozdania sformułowane przez stworzone przez siebie organy oraz zatwierdzonych lub mianowanych przez siebie urzędników, za wyjątkiem sędziów; rozwiązując różne kwestie polega na Radzie Ministrów.

7. Zapewnia jednolitą regulację ustawodawczą na całym terytorium Czeczeńskiej Republiki.

8. W przypadkach i porządku określonym przez Konstytucję może zwolnić stanowisko Prezydenta, Wiceprezydenta, Przewodniczącego i sędziów Sądu Konstytucyjnego, Przewodniczącego i sędziów Sądu Najwyższego; może też zwolnić od obowiązków także innych wysokich rangą urzędników państwowych w przypadkach określonych przez prawo.

9. Zarządza powszechną lub częściową mobilizację; wprowadza stan kryzysowy lub zatwierdza odpowiedni do tego dekret Prezydenta; zarządza wprowadzenie stanu wojennego w przypadku ataku zbrojnego na Czeczeńską Republikę; podejmuje decyzje o użyciu Sił Zbrojnych w warunkach stanu kryzysowego, oraz użyciu Sił Zbrojnych jako wypełnienia zobowiązań międzynarodowych.

10. Ustanawia rangi dyplomatyczne, stopnie wojskowe, oraz inne stopnie specjalne.

11. Przyznaje najwyższe stopnie wojskowe, stopnie specjalne oraz rangi dyplomatyczne.

12. Zapewnia jednolitą regulację ustawodawczą na całym terytorium Czeczeńskiej Republiki.

13. Rozwiązując problemy przestrzega Konstytucji oraz wolności i obowiązków obywateli Czeczeńskiej Republiki.

14. Interpretuje prawo Czeczeńskiej Republiki.

15. Ustanawia porządek organizacji i działalności organów samorządowych.

16. Wydaje akty amnestii.

17. Rozpatruje i zatwierdza Budżet Państwowy Czeczeńskiej Republiki, ustanawia podatki oraz obowiązkowe płatności, przeprowadza kontrole sposobu przestrzegania Budżetu, zatwierdza sprawozdania z jego przestrzegania; w przypadkach koniecznych dokonuje zmian w Budżecie; podejmuje decyzje o pożyczkach oraz o udzieleniu ekonomicznej lub innej pomocy.

18. Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe.

19. Podejmuje działania w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa narodowego Czeczeńskiej Republiki.

20. Ustanawia odznaczenia państwowe oraz tytuły honorowe Czeczeńskiej Republiki.

21. Unieważnia całkowicie lub częściowo dekrety i zarządzenia Rady Ministrów, dekrety i zarządzenia Prezydenta Czeczeńskiej Republiki, jeśli są one sprzeczne z Konstytucją lub prawem Czeczeńskiej Republiki.

22. Unieważnia decyzje władz lokalnych, jeśli są one sprzeczne z bieżącym ustawodawstwem Czeczeńskiej Republiki.

23. Rozwiązuje kwestie związane z wygaśnięciem władzy członków Parlamentu Czeczeńskiej Republiki.

24. Podejmuje decyzje, także na wniosek Prezydenta, dotyczące zarządzenia referendum.

25. Decyduje również o innych kwestiach.

(2) Parlament Czeczeńskiej Republiki przyjmuje prawo Czeczeńskiej Republiki i decyduje większością ogólnej liczby głosów członków Parlamentu Czeczeńskiej Republiki.

Art. 65

Prawo inicjatywy ustawodawczej należy do członków Parlamentu Czeczeńskiej Republiki, Prezydenta Czeczeńskiej Republiki, Sądu Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Sądu Arbitralnego oraz Prokuratora Generalnego Czeczeńskiej Republiki.

Art. 66

(1) Przewodniczący Parlamentu Czeczeńskiej Republiki obierany jest przez członków Parlamentu na okres pięciu lat.

(2) Przewodniczący Parlamentu Czeczeńskiej Republiki może w każdej chwili zostać odwołany przez członków Parlamentu w drodze głosowania.

(3) Przewodniczący Parlamentu Czeczeńskiej Republiki jest odpowiedzialny przed Parlamentem.

(4) Do kompetencji Przewodniczącego Parlamentu Czeczeńskiej Republiki należy:

1. Przygotowanie porządku dla kwestii będących przedmiotem posiedzenia Parlamentu Czeczeńskiej Republiki oraz podpisywanie aktów przyjętych przez Parlament Czeczeńskiej Republiki.

2. Przedstawianie Parlamentowi Czeczeńskiej Republiki sytuacji w państwie oraz głównych kwestii związanych z polityką wewnętrzną i zagraniczną państwa.

3. Przedstawianie Parlamentowi Czeczeńskiej Republiki kandydatów na stanowiska zastępców Przewodniczącego Parlamentu Czeczeńskiej Republiki.

(5) Przewodniczący Parlamentu Czeczeńskiej Republiki wydaje polecenia.

(6) Zastępcy Przewodniczącego Parlamentu Czeczeńskiej Republiki mogą decydować o ograniczeniu funkcji Przewodniczącego Parlamentu Czeczeńskiej Republiki, a także zająć jego miejsce w przypadku jego nieobecności lub niemożności sprawowania przez niego swoich obowiązków.

Art. 67

(1) Prawa Czeczeńskiej Republiki są podpisywane i obwieszczane przez Przewodniczącego Parlamentu Czeczeńskiej Republiki w okresie dziesięciu dni od ich akceptacji, a w dniu ich podpisania zostają skierowane do Prezydenta Czeczeńskiej Republiki. Prezydent Czeczeńskiej Republiki, w okresie dziesięciu dni od otrzymania tegoż tekstu, może zgłosić veto dla przyjęcia owych praw.

(2) Prawo, do którego Prezydent Czeczeńskiej Republiki zgłosił swoje veto, zostaje ponownie rozpatrzone przez Parlament Czeczeńskiej Republiki. W przypadku, gdy prawo to zostanie uznane przez dwie-trzecie ogólnej liczby członków Parlamentu, zyskuje ono moc prawną.

Art. 68

(1) Każdy członek Parlamentu Czeczeńskiej Republiki ma prawo do złożenia zapytania jakiemukolwiek urzędnikowi, a ten zobligowany jest do udzielenia mu odpowiedzi w okresie trzech dni. Jeśli urzędnik unika udzielenia odpowiedzi na zapytanie lub przedstawia wyraźnie fałszywe dane, może zostać usunięty ze stanowiska lub pociągnięty do prawnej odpowiedzialności administracyjnej lub karnej. Członek Parlamentu Czeczeńskiej Republiki ma prawo nietykalności: nie może zostać osadzony w więzieniu bez zgody Parlamentu.

(2) Status prawny, prawa, obowiązki i przywileje członków Parlamentu Czeczeńskiej Republiki są regulowane przez prawo.

Art. 69

(1) Władzę wykonawczą w Czeczeńskiej Republice posiada Prezydent.

(2) Prezydent Czeczeńskiej Republiki nie może być członkiem Parlamentu Czeczeńskiej Republiki. Prezydent Czeczeńskiej Republiki nie może zajmować żadnych stanowisk w strukturach komercyjnych, nie może być także zaangażowany w żadną działalność przedsiębiorczą.

Art. 70

Na stanowisko Prezydenta Czeczeńskiej Republiki może kandydować każdy obywatel który ukończył trzydzieści pięć lat, ale nie przekroczył sześćdziesiątego piątego roku życia. Jedna osoba nie może być obrana na stanowisko Prezydenta Czeczeńskiej Republiki więcej niż dwie kadencje z rzędu.

Art. 71

(1) Prezydent Czeczeńskiej Republiki obierany jest na okres pięciu lat przez obywateli Czeczeńskiej Republiki w drodze powszechnego, bezpośredniego głosowania. Liczba kandydatów na urząd Prezydenta Czeczeńskiej Republiki nie jest ograniczona. Wybory prezydenckie są uznane za nieważne, jeśli weźmie w nich udział mniej niż połowa uprawnionych do głosowania wyborców. Wybory prezydenckie wygrywa kandydat który uzyskuje przynajmniej połowę wszystkich oddanych głosów.

(2) Inne wybory lub nominacje na stanowisko Prezydenta Czeczeńskiej Republiki, a także przydzielanie uprawnień prezydenckich, są nielegalne i nie mają mocy prawnej.

Art. 72

Obejmując stanowisko, Prezydent Czeczeńskiej Republiki składa następującą przysięgę: Składam uroczystą przysięgę wiernie służyć narodowi Czeczeńskiej Republiki, wzmacniać i chronić jej suwerenność, ściśle przestrzegać Konstytucji i praw Czeczeńskiej Republiki, gwarantować prawa i wolności obywateli, uczciwie wykonywać przydzielone mi najwyższe obowiązki Prezydenta Czeczeńskiej Republiki.

Art. 73

Prezydent Czeczeńskiej Republiki:

1. Reprezentuje Czeczeńską Republikę w sprawach wewnętrznych i międzynarodowych.

2. Jest szefem Rządu Czeczeńskiej Republiki, kształtuje władzę wykonawczą zgodnie z Konstytucją i nadzoruje ją.

3. Nominuje ministrów, ambasadorów oraz innych wysokich urzędników Czeczeńskiej Republiki za zgodą Parlamentu Czeczeńskiej Republiki.

4. Zwalnia ze stanowisk ministrów i innych urzędników wskazanych przez niego.

5. Nadzoruje realizację polityki zagranicznej, negocjuje i zawiera międzynarodowe porozumienia, które następnie ratyfikowane są przez Parlament Czeczeńskiej Republiki. W granicach ram prawnych Prezydent Czeczeńskiej Republiki może także zawierać porozumienia międzynarodowe bez ich ratyfikowania przez Parlament Czeczeńskiej Republiki.

6. Jest Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Czeczeńskiej Republiki. Nominuje Naczelnych Dowódców Sił Zbrojnych za zgoda Parlamentu; przyznaje stopnie wojskowe kadrze oficerskiej.

7. W nagłych przypadkach wprowadza stan kryzysowy w Czeczeńskiej Republice lub w którymś z regionów. Decyzję taką musi zatwierdzić Parlament Czeczeńskiej Republiki w okresie dwóch dni.

8. Wydaje rozkaz częściowej bądź powszechnej mobilizacji, wprowadza stan podwyższonej gotowości bojowej dla Sił Zbrojnych Czeczeńskiej Republiki oraz podejmuje inne niezbędne działania w przypadku groźby ataku na Czeczeńską Republikę. Decyzje takie musi zatwierdzić Parlament Czeczeńskiej Republiki w okresie trzech dni.

9. Wydaje rozkazy o rozpoczęciu akcji militarnych. Decyzje takie musi zatwierdzić Parlament Czeczeńskiej Republiki w okresie trzech dni.

10. Przedkłada projekt Budżetu Państwa do rozpatrzenia i zatwierdzenia przez Parlament Czeczeńskiej Republiki.

11. Może uczestniczyć w posiedzeniach Parlamentu, jego komitetów i komisji. W uzgodnieniu z Parlamentem Czeczeńskiej Republiki podejmuje decyzję o rozpisaniu referendum, skierowanemu w formie pisemnej do Parlamentu i narodu Czeczeńskiej Republiki.

12. Może skorzystać z prawa łaski we wszystkich przypadkach na terytorium Czeczeńskiej Republiki.

13. Odznacza orderami i odznaczeniami Czeczeńskiej Republiki, przyznaje stopnie specjalne oraz stopnie honorowe.

14. Decyduje o przyznaniu i odebraniu obywatelstwa Czeczeńskiej Republiki zgodnie z kwestiami ustawodawczymi.

15. Ma prawo inicjatywy ustawodawczej.

16. Ogłasza dekrety w okresie dziesięciu dni od daty ich podpisania.

17. Przynajmniej raz w roku prezentuje Parlamentowi Czeczeńskiej Republiki raporty dotyczące wypełniania programów ekonomicznych i innych, oraz raporty o sytuacji w państwie skierowane w formie pisemnej do narodu.

18. Wykonuje inne obowiązki narzucone mu przez Konstytucję i prawa Czeczeńskiej Republiki.

Art. 74

Prezydent Czeczeńskiej Republiki może zostać usunięty ze stanowiska w przypadku popełnienia przez niego przestępstwa. Parlament Czeczeńskiej Republiki podejmuje decyzję o usunięciu Prezydenta Czeczeńskiej Republiki ze stanowiska większością przynajmniej 2/3 głosów. Wówczas sprawę podejmuje Sąd Konstytucyjny, który wydaje opinię większością przynajmniej 2/3 głosów. Parlament Czeczeńskiej Republiki podejmuje wtedy ostateczną decyzję w oparciu o opinię Sądu Konstytucyjnego; Parlament Czeczeńskiej Republiki podejmuje ostateczną decyzję o usunięciu Prezydenta Czeczeńskiej Republiki ze stanowiska większością przynajmniej 2/3 głosów.

Art. 75

(1) Wiceprezydent Czeczeńskiej Republiki obierany jest równocześnie z Prezydentem na okres pięciu lat. Kandydat na Wiceprezydenta ustalony jest przez kandydata na Prezydenta. Oddanie głosu na kandydata na urząd Prezydenta jednoznaczne jest z oddaniem głosu na ustalonego przez niego kandydata na urząd Wiceprezydenta.

(2) W imieniu Prezydenta, Wiceprezydent może wykonywać część jego obowiązków. Wiceprezydent wykonuje obowiązki Prezydenta, jeśli ten chwilowo nie jest zdolny do samodzielnego ich wykonywania. W takim przypadku obowiązki Wiceprezydenta muszą zostać potwierdzone przez Parlament Czeczeńskiej Republiki w okresie dwudziestu czterech godzin. W przypadku rezygnacji Prezydenta lub zwolnienia się jego stanowiska, Wiceprezydent obejmuje stanowisko Prezydenta aż do czasu rozpisania nowych wyborów prezydenckich.

(3) W przypadku rezygnacji Wiceprezydenta lub zwolnienia się jego stanowiska, Prezydent Czeczeńskiej Republiki nominuje nowego Wiceprezydenta, który może objąć stanowisko po zatwierdzeniu go przez większość członków Parlamentu Czeczeńskiej Republiki. Wiceprezydent nie może obejmować żadnych innych stanowisk.

Art. 76

Prezydent Czeczeńskiej Republiki wydaje dekrety i rozporządzenia oraz nadzoruje ich przestrzeganie na podstawie i w zgodności z Konstytucją i prawami Czeczeńskiej Republiki oraz dekretami Parlamentu Czeczeńskiej Republiki. Dekrety Prezydenta Czeczeńskiej Republiki nie mogą być sprzeczne z Konstytucją i prawami Czeczeńskiej Republiki. Dekrety Prezydenta Czeczeńskiej Republiki obligują do ich wykonywania na całym terytorium Czeczeńskiej Republiki. Prezydent Czeczeńskiej Republiki ma prawo do zawieszenia decyzji organów władzy wykonawczej na terytorium Czeczeńskiej Republiki jeśli są one sprzeczne z Konstytucją Czeczeńskiej Republiki.

Art. 77

Prezydent oraz Wiceprezydent Czeczeńskiej Republiki są nietykalni i chronieni przez prawo.

Art. 78

(1) Rząd Czeczeńskiej Republiki jest organem wykonawczo-zarządzającym i jest podporządkowany Prezydentowi Czeczeńskiej Republiki.

(2) Rząd Czeczeńskiej Republiki składa się z Przewodniczącego Rządu, jego zastępców i członków Rządu. Struktura Rządu określana jest na podstawie wniosków Prezydenta Czeczeńskiej Republiki i akceptowana jest przez Parlament Czeczeńskiej Republiki.

Art. 79

(1) Rząd Czeczeńskiej Republiki odpowiada przed Prezydentem Czeczeńskiej Republiki. Nowo uformowany Rząd przedstawia pod dyskusję Parlamentowi Czeczeńskiej Republiki program swoich przyszłych działań na okres sprawowania swojej władzy.

(2) Rząd Czeczeńskiej Republiki, co najmniej raz w roku, przedstawia Parlamentowi Czeczeńskiej Republiki raporty dotyczące swojej pracy.

(3) Parlament Czeczeńskiej Republiki może wyrazić wotum nieufności wobec Rządu Czeczeńskiej Republiki, co powoduje jego rozwiązanie. Dekret taki jest przyjmowany na podstawie większości 2/3 wszystkich głosów członków Parlamentu Czeczeńskiej Republiki.

(4) Rząd Czeczeńskiej Republiki każdorazowo składa swoją dymisję nowo obranemu Prezydentowi Czeczeńskiej Republiki.

Art. 80

Rząd Czeczeńskiej Republiki może rozwiązywać kwestie dotyczące zarządzania państwem, jeśli należą one do kompetencji Rządu.

Art. 81

Rząd Czeczeńskiej Republiki wydaje dekrety i zarządzenia oraz sprawdza ich przestrzeganie na podstawie i w zgodności z Konstytucją i prawami Czeczeńskiej Republiki oraz dekretami Parlamentu i Prezydenta Czeczeńskiej Republiki. Dekrety i zarządzenia Rządu Czeczeńskiej Republiki obligują do ich wykonywania na całym terytorium Czeczeńskiej Republiki

Art. 82

Struktura Rządu Czeczeńskiej Republiki, jego kompetencje, porządek działania oraz relacje z innymi organami państwowymi określone są przez prawo.

Art. 83

Przychody i wydatki Budżetu Czeczeńskiej Republiki powinny być równoważne. Największa dopuszczalna wielkość deficytu Budżetu określona jest przez prawo.

Art. 84

Przychody Budżetu Czeczeńskiej Republiki stanowią podatki, obowiązkowe płatności, pobory i opłaty, przychody z działalności państwa oraz inne przychody określone przez prawo. Rodzaje i wysokość podatków, poborów i opłat, określone są przez prawo.

Art. 85

Wydatki państwowe dokonywane są na koszt Budżetu Państwa. Wydatki państwowe mogą być dokonywane jedynie w zgodzie z artykułami Budżetu zaaprobowanymi przez Parlament Czeczeńskiej Republiki. Szczegółowe raporty dotyczące dochodów i wydatków publicznych muszą zostać opublikowane raz do roku.

Rozdział IV. System Wyborczy

Art. 86

Wybory w Czeczeńskiej Republice przeprowadzane są na podstawie powszechnego, równego i bezpośredniego głosowania.

Art. 87

W wyborach mogą uczestniczyć obywatele, którzy ukończyli siedemnaście lat. Obywatele uznani przez sąd za niezdolnych, bądź obywatele skazani przez sąd na karę pozbawienia wolności, nie mogą uczestniczyć w wyborach ani też nie mogą być w nich obierani.

Art. 88

Porządek przeprowadzania wyborów członków Parlamentu, organów samorządowych oraz innych urzędników jest określony przez obowiązującą Konstytucję oraz prawo.

Rozdział V. Organy Samorządowe

Art. 89

Lokalne samorządy posiadają władzę reprezentacyjną oraz wykonawczą, działającą na zasadach demokracji bezpośredniej. Nazewnictwo organów samorządowych określone jest przez ustawodawstwo.

Art. 90

Organy samorządowe, w granicach zgodności z Konstytucją i prawami Czeczeńskiej Republiki, mogą podejmować działania niezależnie od władz państwowych.

Art. 91

Przedstawiciele lokalnych organów samorządowych reprezentują władzę naczelną na właściwym im obszarze.

Art. 92

Organy samorządowe niezależnie opracowują, zatwierdzają i wykonują swój własny Budżet. Środki jakimi dysponują organy samorządowe, wraz z ich Budżetem, nie mogą zostać im cofnięte.

Art. 93

Obywatele mają prawo zaskarżyć na drodze sądowej decyzje i działania organów samorządowych oraz ich urzędników.

Rozdział VI. Wymiar Sprawiedliwości

Art. 94

(1) Wymiar sprawiedliwości w Czeczeńskiej Republice jest reprezentowany wyłącznie przez sąd oraz odpowiednie ustawy niezależne od władzy legislacyjnej, władzy wykonawczej, partii politycznych oraz innych społecznych bloków i ruchów. Oprócz organów wymiaru sprawiedliwości, określonych przez Konstytucję oraz prawa Czeczeńskiej Republiki, nikt nie może przywłaszczać sobie funkcji i uprawnień organów wymiaru sprawiedliwości.

(2) Wymiar sprawiedliwości ma za zadanie ochronę systemu konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki, ochronę praw i wolności obywateli, kontrolę poprawnego stosowania i przestrzegania praw i normatywów przez władzę wykonawczą.

Art. 95

(1) Władza sądownicza realizowana jest zgodnie z zasadą sprawiedliwości.

(2) Postanowienia władzy sądowniczej są obligatoryjne dla wszystkich państwowych i społecznych organizacji, urzędników i podmiotów prawnych, oraz są egzekwowane na całym terytorium Czeczeńskiej Republiki.

Art. 96

Obywatele Czeczeńskiej Republiki mogą uczestniczyć w procesie wykonywania sprawiedliwości poprzez sprawowanie obowiązków sędziego. Kolegium sędziowskie tworzone jest przez partie polityczne w sposób określony przez ustawodawstwo.

Art. 97

Sędziowie są niezależni i podporządkowani jedynie prawu. Sędziowie składają przysięgę zgodną z prawem. Sędziowie nie mogą przyjmować żadnych płatnych posad, prócz tych związanych z nauczaniem, oraz nie mogą być członkami partii politycznych.

Art. 98

Przewodniczący Sądu Konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki oraz jego zastępcy, członkowie Sądu Konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki; Przewodniczący Sądu Najwyższego Czeczeńskiej Republiki oraz jego zastępcy, członkowie Sądu Najwyższego Czeczeńskiej Republiki; sędziowie sądów miejskich i okręgowych obierani są przez Parlament Czeczeńskiej Republiki.

Art. 99

(1) Do kompetencji Sądu Konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki należą: rozstrzyganie w sprawach legalności praw Czeczeńskiej Republiki i dekretów Prezydenta Czeczeńskiej Republiki; rozstrzyganie sporów konstytucyjno-prawnych pomiędzy organami państwowymi czy stowarzyszeniami społecznymi; rozstrzyganie skarg Prezydenta Czeczeńskiej Republiki na naruszanie Konstytucji i prawa.

(2) Prawa Czeczeńskiej Republiki oraz dekrety Prezydenta Czeczeńskiej Republiki, które przez Sąd Konstytucyjny Czeczeńskiej Republiki uznane zostaną za niezgodne z Konstytucją, tracą swą moc od momentu opublikowania takiej decyzji przez Sąd Konstytucyjny Czeczeńskiej Republiki.

(3) Wszystkie decyzje Sądu Konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki w sprawach powyższych zagadnień są ostateczne i niepodważalne.

(4) Porządek procesu rozstrzygania o legalności przez Sąd Konstytucyjny określony jest przez prawo.

Art. 100

W Czeczeńskiej Republice utworzony zostanie Sąd Najwyższy, Sąd Miejski w Groznym, inne sądy miejskie i okręgowe oraz trybunały wojskowe. Inne sądy mogą być tworzone tylko na zasadach zgodnych z prawem Czeczeńskiej Republiki.

Art. 101

Sąd Najwyższy Czeczeńskiej Republiki wykonuje funkcje nadzoru nad działalnością sądowniczą niższych sądów rozpatrujących sprawy wykroczeń cywilnych i kryminalnych. Organizacja i porządek funkcjonowania Sądu Najwyższego, Sądu Miejskiego w Groznym, innych sądów miejskich i okręgowych oraz trybunałów wojskowych regulowana jest przez stosowne prawa.

Art. 102

(1) Proces rozpatrywania spraw jest we wszystkich sądach jawny. Zamknięte posiedzenia sądu są dopuszczalne jedynie w przypadkach określonych przez prawo, a sam przebieg tych posiedzeń również musi być zgodny z prawem. Rozpatrywanie spraw dokonywane jest przez komisje sędziowskie, jednomyślnie lub przez ławę przysięgłych.

(2) Brak przesłuchania w sprawach kryminalnych w sądach pierwszej instancji jest niedopuszczalny, za wyjątkiem spraw określonych przez ustawodawstwo.

Art. 103

Proces rozpatrywania spraw dokonywany jest na zasadach konkurencyjności praw. Prawo do pomocy prawnej przysługuje na każdym etapie postępowania sądowego.

Art. 104

Prawo do obrony przysługuje tak podejrzanemu jak i oskarżonemu, pozwanemu oraz skazanemu. Ochrona praw i interesów prawnych zapewniona jest wszystkim obywatelom uczestniczącym w postępowaniu.

Art. 105

Oskarżony uważany jest za niewinnego dopóki jego wina nie zostanie dowiedziona na podstawie procesu przeprowadzonego w porządku określonym przez prawo, oraz dopóki nie zostanie potwierdzona mocą prawną wyroku sądowego.

Art. 106

Proces rozpatrywania spraw może być prowadzony w języku czeczeńskim bądź rosyjskim. Osobom, które uczestniczą w postępowaniu i mają prawo do zapoznania się z materiałami sprawy, jak też biorą udział w czynnościach sądowych, a nie znają języka w jakim postępowanie jest prowadzone, przysługuje tłumacz.

Art. 107

Jeśli sąd podczas rozpatrywania konkretnej sprawy uzna, że zastosowane prawo normatywne jest sprzeczne z Konstytucją Czeczeńskiej Republiki, obowiązany jest zawiesić rozpatrywanie tej sprawy i wnieść do Sądu Konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki uzasadniony wniosek o uznanie tego prawa za niekonstytucyjne.

Art. 108

(1) Dla rozstrzygania sporów gospodarczych pomiędzy podmiotami prawnymi ustanowiony zostanie Sąd Arbitralny Czeczeńskiej Republiki.

(2) Porządek organizacyjny i zasady działalności Sądu Arbitralnego Czeczeńskiej Republiki określone są przez prawo.

Rozdział VII. Egzekwowanie Prawa

Art. 109

(1) Władza ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza, adwokatura oraz obywatele uczestniczą w ochronie prawa i porządku na terytorium Czeczeńskiej Republiki.

(2) Zróżnicowanie uprawnień organów państwowych zapewnia legalność; prawo i porządek zapewnione są dzięki prawom Czeczeńskiej Republiki.

(3) Organy egzekwujące prawo i odpowiadające bezpośrednio przed władzą ustawodawczą to Biuro Prokuratora Czeczeńskiej Republiki, Komisje Śledcze Czeczeńskiej Republiki oraz Służba Ochrony Państwa Czeczeńskiej Republiki.

(4) Organy egzekwujące prawo i odpowiadające bezpośrednio przed władzą wykonawczą to organy i instytucje sądowe, Spraw Wewnętrznych, graniczne oraz kontroli celnej.

(5) Zabronione jest tworzenie prywatnych i społecznych organizacji niezależnie prowadzących dochodzenia oraz podejmujących inne czynności mające na celu zwalczanie przestępczości na terytorium Czeczeńskiej Republiki.

(6) Organizacje społeczne mogą, zgodnie z prawem Czeczeńskiej Republiki, wspierać egzekwujące prawo organy państwowe w ochronie praworządności i porządku oraz praw i wolności obywateli.

Art. 110

(1) Prokurator Generalny Czeczeńskiej Republiki oraz podporządkowani mu prokuratorzy nadzorują jednolite przestrzeganie i zastosowanie praw stanowionych na terytorium Czeczeńskiej Republiki, a także ratyfikują międzynarodowe akty prawne wydawane przez wszystkie organy państwowe, stowarzyszenia społeczne, urzędników i obywateli, z wyjątkiem organów najwyższych oraz władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowej Czeczeńskiej Republiki.

(2) Prokurator Generalny Czeczeńskiej Republiki obierany jest przez Parlament Czeczeńskiej Republiki na okres pięciu lat. Prokuratorzy niższych szczebli obierani są przez Parlament Czeczeńskiej Republiki, na podstawie prezentacji Prokuratora Generalnego, na taki sam okres. Porządek organizacji i działalności Biura Prokuratora Czeczeńskiej Republiki określony jest przez prawo.

Art. 111

(1) Zadaniem Służby Ochrony Państwa Czeczeńskiej Republiki, w granicach jej uprawnień, jest ochrona systemu konstytucyjnego Czeczeńskiej Republiki, suwerenności i interesów państwa, oraz integralności terytorialnej Czeczeńskiej Republiki. Naczelnik Służby Ochrony Państwa obierany jest przez Parlament Czeczeńskiej Republiki.

(2) Porządek organizacji i działalności Służby Ochrony Państwa Czeczeńskiej Republiki określony jest przez prawo.

Art. 112

Komisje Śledcze Czeczeńskiej Republiki oraz jej organy są wykonawcami dochodzeń przygotowawczych w sprawach kryminalnych na całym terytorium Czeczeńskiej Republiki.

Nota od tłumacza:

1. Brak treści art. 39 został przyjęty za tekstem wersji angielskiej.

2. Projekt powyższego tłumaczenia powstał w celu zapewnienia możliwie najpowszechniejszej jego dostępności, zatem oświadczam iż rezygnuję z praw autorskich do powyższego tłumaczenia mówiących o zakazie jego rozpowszechniania bez wiedzy i zgody autora.

http://czeczenia.com.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=626&Itemid=1

2

---