Ile to właściwie jest 1/2,5", czyli zamieszanie z rozmiarami matryc

Autor: Marcin Pawlak

Przeglądając dane techniczne aparatów prędzej czy później napotkamy informację o rozmiarze zastosowanej matrycy. Jednak przyjęty przez producentów sposób podawania ich wielkości jest dość często mylący i bywa źródłem wielu nieporozumień.

Jeśli chcemy tylko zaspokoić swą ciekawość, wystarczy że będziemy wiedzieli, jak owe oznaczenia odczytać. Zapis 1/2" to nic innego jak ułamek, zatem im większy jest drugi człon takiego zapisu, z tym mniejsza matrycą mamy do czynienia. Czy ma to jednak jakieś znaczenie? Do niedawna rozmiar matrycy zastosowanej w aparacie był kwestią nader istotną. Ze względu na zasadę działania sensorów światłoczułych, fizyczny rozmiar matrycy w powiązaniu z jej rozdzielczością miał ogromny wpływ na jakość rejestrowanego obrazu. Miniaturyzacja matryc nieuchronnie pociągała za sobą spadek jakości obrazu, głównie wskutek wzrastającego poziomu szumów. Dziś, ze względu na ogromny rozwój elektroniki przetwarzającej zarejestrowany obraz, fizyczne rozmiary przetwornika nie mają już tak krytycznego znaczenia, jednak w dalszym ciągu można stosować się do zasady, że im większy jest rozmiar matrycy, tym lepiej. To jednak w zasadzie wszystko, co o rozmiarze matrycy przeciętny niedzielny "pstrykacz" powinien wiedzieć.

 

Nieco inaczej ma się sprawa, jeśli przyjrzeć się wpływowi, jak rozmiar matrycy ma na charakter wykonywanych zdjęć. Niewielki rozmiar wykorzystywanych dziś w kompaktach matryc wymusza stosowanie obiektywów o bardzo krótkich ogniskowych, co ma duży wpływ na rejestrowaną na zdjęciach głębię ostrości.

Jak widać, stosowane w kompaktach matryce (1/2,5'', 2/3'') są dużo mniejsze nie tylko od klatki filmu 36x24 mm, ale i od sensorów stosowanych w cyfrowych lustrzankach (Nikon DX, system 4/3).

Jeśli jednak chcemy nieco zagłębić się w matematyczne podstawy fotografii, choćby po to, by samodzielnie obliczyć takie parametry jak kąt widzenia obiektywu przy konkretnej ogniskowej, prędzej czy później potrzebować będziemy fizycznych wymiarów matrycy.

 

W wypadku sensorów stosowanych w lustrzankach nie ma z tym problemu: w danych technicznych aparatu znajdziemy odpowiednie parametry. Nieco inaczej ma się sprawa w przypadku aparatów kompaktowych - tu spotkamy się ze wspomnianym wcześniej ułamkowym, calowym zapisem.

Mylące oznaczenia sensorów
Wydawać by się mogło, znajdująca się w oznaczeniu sensora wartość to właśnie poszukiwany przez nas rozmiar - przekątna przetwornika. Tymczasem okazuje się, że ma ona bardzo niewiele wspólnego z fizycznymi rozmiarami matrycy. Ten sposób określania wielkości przetwornika ma swoje źródło w nomenklaturze stosowanej przez producentów kamer wideo, i wywodzi się jeszcze z czasów, gdy w kamerach przetworniki obrazu miały postać szklanej lampy katodowej. Oznaczenie to odnosiło się nie do rozmiaru pola rejestrującego obraz, a średnicy szklanej bańki owej lampy.

Przekątna matrycy jest mniejsza o mniej więcej 1/3 od wartości wynikającej z oznaczenia, gdyż odnosi się ona do średnicy lampy obrazowej o tej samej wielkości pola obrazowego.

Dziś, choć lampy obrazowe przeszły już do historii, ów sposób określania wielkości przetworników pozostał. Zatem najpopularniejszy dziś rozmiar matrycy 1/2,5" oznacza, że pole rejestrujące obraz jest takie jak w lampie o rozmiarze 1/2,5". Niestety, informacja ta niewiele nam mówi o rzeczywistym rozmiarze wspomnianej matrycy, gdyż nie ma ścisłej zależności matematycznej pomiędzy ułamkową wartością zapisaną w oznaczeniu, a rzeczywistą przekątną sensora. Jeżeli nie potrzebujemy dokładnej wartości, możemy z grubsza przyjąć, że przekątna matrycy to 2/3 wartości zapisanej w jej oznaczeniu. Jeśli jednak potrzebujemy dokładnej długości przekątnej (lub innych wymiarów), nie pozostaje nic innego jak posłużyć się danymi katalogowymi. Dla ułatwienia podajemy poniżej wartości charakterystyczne dla najpopularniejszych rozmiarów, uzupełnione (dla porównania) danymi sensorów stosowanych w lustrzankach i aparatach średniego formatu.

Rozmiary sensorów stosowanych w cyfrowych aparatach fotograficznych

Typ przetwornika

Proporcje kadru

Przekątna

Szerokość

Wysokość

Phase One P 65+

3/2

67,4 mm

53,9 mm

40,4 mm

Leaf AFi 10

3/2

66,57 mm

56 mm

36 mm

Kodak KAF 39000

4/3

61,3 mm

49 mm

36,8 mm

Leica S2

6/5

54 mm

45 mm

30 mm

Dalsa 48x36 mm

4/3

60 mm

48 mm

36 mm

36×24 mm

3/2

43,3 mm

36 mm

24 mm

APS-H Canon

3/2

34,3 mm

28,6 mm

19,1 mm

Leica M

3/2

32,5 mm

27 mm

18 mm

Leica R8/9

3/2

31,7 mm

26,4 mm

17,6 mm

DX Nikon

3/2

28,4 mm

23,6 mm

15,8 mm

APS-C Canon

3/2

27 mm

22,5 mm

15 mm

Sony R1

3/2

25,9 mm

21,5 mm

14,4 mm

Sigma 1,7x

3/2

24,9 mm

20,7 mm

13,8 mm

4/3, Micro 4/3

4/3

22,5 mm

18 mm

13,5 mm

1"

4/3

16 mm

12,8 mm

9,6 mm

2/3"

4/3

11 mm

8,8 mm

6,6 mm

1/1.7"

4/3

9,5 mm

7,6 mm

5,7 mm

1/1.8"

4/3

8,9 mm

7,2 mm

5,3 mm

1/2"

4/3

8 mm

6,4 mm

4,8 mm

1/2.5"

4/3

7,2 mm

5,8 mm

4,3 mm

1/2.7"

4/3

6,7 mm

5,4 mm

4 mm

1/3"

4/3

6 mm

4,8 mm

3,6 mm

1/3.2"

4/3

5,7 mm

4,5 mm

3,4 mm

1/3.6"

4/3

5 mm

4 mm

3 mm

1/4"

4/3

4,5 mm

3,6 mm

2,7 mm

1/6"

4/3

2,9 mm

2,3 mm

1,7 mm

1/8"

4/3

2 mm

1,6 mm

1,2 mm

---