Dylematy moralne, rozterki, konflikty wewnętrzne różniące bohaterów romantycznych ze szczególnym uwzględnieniem postaci z twórczości Żeromskiego."
Każdy człowiek w swoim życiu musi dokonywać wyborów, czyli podejmować decyzje jaką wybrać drogę lub metodę działania. Momenty dokonywania wyborów są bardzo trudne, ponieważ nigdy nie wiadomo, która decyzja jest słuszna. Wielu pisarzy obarczyło swych bohaterów koniecznością dokonywania wyborów i próbowało oddać wiernie ich uczucia, rozterki wewnętrzne, myśli. Szczególnie mocno zaznaczają się rozterki wewnętrzne bohaterów romantycznych, bowiem muszą oni wybrać między ojczyzną, a życiem osobistym. Konrad Wallenrod podejmuje walkę z przerażającą siłą wroga, lecz droga którą wybrał jest niemoralna. Dlatego bohater przeżywa nieustanne rozterki duchowe, cierpi bo wie ,że podstęp jest niezgodny z honorem rycerza. Konrad Wallenrod jest targany myślami o godności rycerskiej, otwartej walce, a świadomością iż nie ma innego sposobu na pokonanie wroga. Jego przeżycia wewnętrzne odbijają się na zachowaniu jest porywczy, wybuchowy, popada w alkoholizm, a rysy twarzy przypominają starego człowieka, pomimo, że bohater był człowiekiem dość młodym. Rozterki wewnętrzne przeżywał również Kordian, tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego. Ten młody człowiek w pierwszej części dramatu zastanawiał się nad sensem i celem swego życia. Cierpiał wewnętrznie, ponieważ nie potrafił odnaleźć idei, której mógłby się poświęcić. W słowach "...sto we mnie żądz, sto uczuć, sto uwiędłych liści..." wyraża się ogromny ból człowieka niezdolnego do jakiegokolwiek czynu. Szukając odpowiedzi na pytanie "jak żyć" Kordian podróżuje po Europie, ale i tutaj przekonuje się, że zaszczyty, stanowiska i miłość można zdobyć wyłącznie za pieniądze. Ta świadomość powoduje jeszcze głębsze rozterki w sercu Kordiana i dlatego postanawia popełnić samobójstwo. Na szczycie Mont Blank szczęśliwie przeżywa metamorfozę i postanawia poświęcić się walce o wyzwolenie kraju. W działalności konspiracyjnej odnalazł Kordian sens swego życia, ale nadal przeżywa duchowe dylematy. Chce zabić cara, mimo iż rozsadek i współtowarzysze podpowiadają bezsensowność tego zamiaru. Targany sprzecznymi myślami Kordian nie wykonuje zamierzonego zadania, przegrywa z własnymi myślami, ponieważ okazał się zbyt słaby wewnętrznie. Ludzkie rozterki i dylematy moralne znalazły szczególne miejsce w twórczości S. Żeromskiego. Pisarz w młodości przeżył trudne doświadczenia, niejednokrotnie cierpiał głód i poniżenie. Dlatego mocno uwrażliwił się na ludzką krzywdę i niedolę, a swych utworach odsłaniał konflikty i dylematy moralne bohaterów. W krótkim opowiadaniu "Zmierzch" przedstawił parę ubogich wieśniaków, którzy nieludzko pracują przy wywozie ziemi od bladego świtu do późnego zmierzchu. Żeromski obnażył w tym utworze nie tylko niesprawiedliwość społeczną, ale wprowadził również wątek moralny. Gibatowa zmuszona do całodniowej harówki musi pozostawić w domu małe dziecko, bez opieki. Dlatego właśnie przeżywa wewnętrzne katusze i cierpienia psychiczne. Musi jednak pracować gdyż tylko w ten sposób jest w stanie zapewnić jaki kolwiek byt swemu dziecku. Dzięki wspaniałym impresjonistycznym opisom przyrody, które stanowią kontrast z trudną sytuacją chłopów, autor pogłębia obraz matczynej tragedii. W opowiadaniu "Dr Piotr" ukazał Żeromski problem wyboru jakiego musiał dokonać tytułowy bohater. Jego ojciec Dominik Cedzyna oszukiwał finansowo robotników aby zdobyć pieniądze na kształcenie syna. Tymczasem, gdy Piotr wrócił do kraju i zorientował się w ojcowskich oszustwach, zrodził się w jego duszy konflikt. Młody Cedzyna postanowił zwrócić zagrabione przez ojca pieniądze, ale zapomniał o swych obowiązkach synowskich. Chcąc zachować własną godność i czyste sumienie pozostawił ojca bez opieki i tym samym skazał go na osamotnienie. Wybór jakiego dokonał Piotr był trudny i skazał na cierpienie zarówno ojca jak i syna. Jedną z najbardziej złożonych psychologicznie postaci wykreowanych przez Żeromskiego jest Tomasz Judym, bohater "Ludzi bezdomnych". Od chwili ukończenia studiów Tomasz zostaje ogarnięty pasją pracy społecznej. Jego marzenia, pomysły i czyny spowodowane są chęcią poprawy losu nędzarzy i wyzyskiwanych. Ludzi, którym pomaga i za których oddaje swoje życie bez reszty traktuje jak bezradną i nieszczęśliwą masę wyniszczoną moralnie. Dla nich właściwie zrezygnował z miłości Joasi. Odrzucił szczęście osobiste, ponieważ bał się, że nie będzie mógł poświęcić się bez reszty pracy społecznej. Decyzja Judyma odbiła się na jego wnętrzu, stał się człowiekiem na jego wnętrzu, stał się człowiekiem samotnym i poniekąt tragicznym. Chociaż jego postawa była niewątpliwie pod wieloma względami słuszna, to jednak wybierając drogę samotnego męczennika, będzie miał niewielkie szanse na realizację swych marzeń. Postępowanie bohatera było zdeterminowane przez pochodzenie i wychowanie. Pozbawiony rodzinnego ciepła, a później zdominowany marzeniami o niesieniu pomocy innym, zapomniał, że w życiu człowieka ważne miejsce zajmuje miłość i zrozumienie bliskiego człowieka. Zaprezentowani bohaterowie zostali postawieni w trudnej sytuacji wyboru. Mogli wybrać łatwe i proste życie, albo kierując się przekonaniami wewnętrznymi zdecydować się na walkę w imię wyznawanych idei. Wszyscy wybierają drogę niepewną, życie trudne i pełne niespodzianek. Bardzo często przegrywają, są jednak czyści moralnie i pewni, że ich sumienie jest nieskalane. Często świadomie wybierają samotność w imię wyższych zasad decydując się nas ludzką pogardę i nietolerancję. Uważam, że ich postawa jest godna naśladowania.