Leszek Gołębiewski SJ
Modlitwa małżonków
Modlitwa indywidualna i wspólnotowa
Modlitwa jest rozmową z Bogiem. Ta rozmowa jest łatwa i niełatwa zarazem. Łatwa, bo Bóg wszystko rozumie; niełatwa - bo nam trudno Go zrozumieć. To, co Bóg mówi do nas jest tak różne od tego, co naokoło słyszymy, że trzeba się uczyć sztuki wsłuchiwania się w Jego głos. Słuchanie Boga nie jest rzeczą łatwą. Jako ludzie jesteśmy istotami rozdartymi. Oprócz głosu Boga dają się słyszeć też inne głosy: głosy nieuporządkowanych ludzkich pragnień i potrzeb, głosy namiętności i żądz. Tutaj swą szczególną aktywność przejawia nieprzyjaciel ludzkiej natury - zły duch. Nieuporządkowane pragnienia stwarzają w nas wewnętrzny chaos i zamęt tak, że stajemy się niezdolni do słuchania czegokolwiek poza sobą. Aby otworzyć się na Boży głos potrzeba nieustannie oczyszczać swoje serce z egoizmu i uwrażliwiać się na sprawy duchowe.
Bóg mówi do nas poprzez swoje Słowo. Ono rodzi w nas duchowe pragnienia: pragnienie większej szczerości i uczciwości, pragnienie służenia innym, pragnienie zjednoczenia z Bogiem. Bóg mówi do nas także przez stworzony świat oraz przez wydarzenia. Życiowe sukcesy i porażki, trudne sytuacje egzystencjalne, pogoda i radość życia, zagrażające nam niebezpieczeństwa - na te i wszystkie inne doświadczenia trzeba nam patrzeć jako na znaki, poprzez które Pan Bóg pragnie nas pouczać i prowadzić do siebie. Wszystkie zdarzenia historii życia, każdy dzień jest miejscem przemawiania Boga do nas. Nasze mówienie do Boga jest zawsze w jakimś sensie odpowiedzią na Jego mówienie.
Modlimy się do Boga w naszej izdebce, ale jeszcze bardziej, gdy gromadzimy się wspólnie na modlitwie. Chrystus obiecał swoją szczególną obecność i wstawiennictwo tam, gdzie dwóch lub trzech zgromadzi się w Jego imię. Modlitwy wspólnotowej najłatwiej nauczyć się w rodzinie, wśród osób bliskich, czując wzajemną bliskość i odpowiedzialność za siebie przed Bogiem.
Każda modlitwa indywidualna jest włączona w modlitwę całej wspólnoty Kościoła. Nikt z nas nie modli się wyłącznie indywidualnie, ale modli się w Kościele i poprzez Kościół. Chrystus, obecny w swoim Kościele włącza nas wszystkich przez modlitwę w swoją Ofiarę, jednoczy w Komunii ze Sobą i między nami. Modlitwa indywidualna i wspólnotowa wzajemnie się dopełniają i wspomagają. Taka jest intencja Kościoła. Taka też była praktyka modlitwy Jezusa. Jezus uczestniczył w modlitwie wspólnotowej w świątyni, w synagodze, ale też często modlił się indywidualnie.
Modlitwa małżonków
Modlitwa jest kluczem do przeżywania w wierze sakramentu małżeństwa. Duchowe życie małżeńskie uobecnia się w codziennych wydarzeniach. Wszystko może być przeżywane w sposób ukryty w bliskości z Panem i w postawie służby wobec współmałżonka. Jednak dobrze jest, by pojawiły się wyraźne chwile zjednoczenia z Bogiem. Rano doradza się małżonkom, by rozpoczynali swój dzień modlitwą do Ducha Świętego o poznanie zadań wyznaczonych im przez Opatrzność Bożą, i prośbą o udzielenie potrzebnych sił do ich wypełnienia. A wieczorem, aby przeprowadzili refleksję nad przeżytym dniem i powierzali Bogu wszystkie troski i radości. Praktyka wspólnej modlitwy staje się wtedy punktem odniesienia dla wzajemnych decyzji małżonków, dla ich trwania w wierności i miłości.
U początku drogi małżeńskiej zapotrzebowanie na rodzaj modlitwy, jej formę lub czas, może być inne u męża i żony. Modlitwa ma zawsze charakter osobowego kontaktu człowieka z Bogiem, ale we wspólnocie małżeńskiej ma charakter wspólnotowy. Osoba modląca się jest ubogacana nie tylko przez Boga, ale również przez współmałżonka. We wspólnocie małżeńskiej, osoba bardziej rozbudzona duchowo jest szansą dla osoby mniej zaangażowanej duchowo, a ta z kolei może weryfikować prawdziwość postaw osoby bardziej rozbudzonej duchowo.
Sens modlitwy małżonków najgłębiej wyraża określenie “modlitwa życia”, co oznacza, że między modlitwą a życiem istnieje ścisły związek. W modlitwie małżonków streszcza się całe bogactwo modlitwy chrześcijańskiej: adoracji (chęci trwania przy Bogu), modlitwa prośby (kiedy dostrzegamy naszą niewystarczalność) oraz uwielbienia i dziękczynienia (kiedy wysławiamy Boga za Jego dobroć i wierność).
Modlitwa życia uwrażliwia małżonków na to, że Ojcem wszelkiego życia jest miłujący Bóg, a symbolem życia, rodzącego się z miłości, jest ludzkie serce. Mówiąc o modlitwie życia, konsekwentnie wskazuje się na serce, jako na “glebę”, na którą jak ziarno pada słowo Boga. Stary Testament pokazuje np. Abrahama (ojca naszej wiary), którego serce dzięki modlitwie zgadzało się z wolą Boga. Nowy Testament ukazuje Maryję, która swoje serce poddała słowu Boga, aby wypełnił się Jego odwieczny zamysł wobec świata. Podobnie małżonkowie we wspólnej modlitwie poddają swoje serca słowu Boga, aby dobrze wypełnić swoje powołanie.
Modlitwa rodzinna
Rodzina jest pierwszym środowiskiem, w którym człowiek spotyka się z modlitwą. Relacje między rodzicami a dziećmi mają bardzo ważny wpływ na kształtowanie się modlitwy dziecka. Dziecko przez dialog z rodzicami dochodzi do dialogu z Bogiem. Gdy rodzice modlą się wspólnie z dziećmi, wówczas występują nie w roli nauczycieli modlitwy, ale tych, którzy żyją modlitwą, ona jest dla nich ważna i dlatego z miłości wdrażają w nią dzieci. Taka modlitwa prowadzi do zażyłej więzi z Bogiem, umacnia też więzi rodzinne.
Odpowiednie formy modlitwy powinno się łączyć z etapami rozwojowymi dzieci i tym, co aktualnie przeżywa rodzina. W pierwszych latach po narodzinach, dziecko oczekuje od rodziców ciepła, bliskości, zapewnienia bezpieczeństwa. Jeśli ma zaspokojone te potrzeby i rodzice umiejętnie połączą je z modlitwą, to poprzez modlitwę dziecko doświadcza tych samych relacji z Bogiem. Modlitwa rodzinna, kiedy biorą w niej udział małe dzieci, powinna być prosta, spontaniczna i urozmaicona. Z Bogiem można rozmawiać przy pomocy słów, gestów. Można Go słuchać, np. w słowach Pisma Świętego. W życiu dziecka ważną rolę odgrywa nastrój, np. kiedy dziecko jest wesołe, modlitwa może być czymś pięknym, radosnym itd. Ale rodzice powinni też stopniowo wyjaśniać swoim dzieciom, że Bóg kocha człowieka, zna serce ludzkie i wie, co jest mu najbardziej potrzebne, dlatego nieraz dla dobra człowieka nie spełnia jego pragnień i życzeń.
Każda rodzina powinna wypracować własny “styl” modlitwy. Nie może to być schemat, ale styl dostosowany do zmieniających się potrzeb, zainteresowań, wrażliwości rodziny, okresów liturgicznych i tego, czym żyje Kościół. W modlitwie rodzinnej powinno się stworzyć pole inicjatywy dla każdego, proponować także dzieciom przewodniczenie w niej. Przeżycia modlitewne w domu rodzinnym udzielają się dzieciom do tego stopnia, że jako dorośli modlą się w tym samym stylu.
Wspólna, codzienna modlitwa, czytanie Pisma Świętego i rozmowy na tematy religijne są nieodzowne w pogłębianiu życia duchowego w rodzinie. Prosta modlitwa rodzinna przed i po jedzeniu jest okazją do dziękowania Bogu za wszystkie dobra (materialne i duchowe) i pamiętania o tych, którzy cierpią głód i biedę. Z drugiej strony modlitwa wspólna nie może zastąpić modlitwy indywidualnej. Tam więc, gdzie praktykuje się codziennie wspólną modlitwę rodzinną, powinno się przewidzieć w niej także czas na kontakt osobisty z Bogiem.
1