Ubezpieczenia

3. Ustawowe wymagania finansowe.

W celu zwiększenia bezpieczeństwa obrotu na polskim rynku ubezpieczeniowym oraz możliwości sprawowania efektywnego nadzoru nad prawidłowym funkcjonowaniem zakładów ubezpieczeń ustawodawca wprowadził wiele obowiązkowych wymagań finansowych, jakim musza podporządkować się zakłady ubezpieczeń.

3.1 Środki własne zakładu ubezpieczeń jako ustawowy miernik jego bezpieczeństwa finansowego

Do systemu finansowego zakładów ubezpieczeń wprowadzona została bardzo ważna kategoria środków własnych. Każdy zakład ma obowiązek posiadania środków własnych w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności. Środki te mają zapewnić prawidłowe i nieprzerwane wy­konywanie zadań i obowiązków przez zakład ubezpieczeń.

Środki własne zakładu ubezpieczeń oblicza się jako sumę:

l ) opłaconej części kapitału akcyjnego lub zakładowego,

2) w przypadku spółek akcyjnych - połowy należnych wypłat na poczet kapitału akcyjnego,

3) w przypadku towarzystw ubezpieczeń wzajemnych - potowy należ­nych wpłat na poczet kapitału zakładowego, jeżeli co najmniej 25% kapitału zostało opłacone,

4) kapitału zapasowego,

5) kapitału rezerwowego z aktualizacji wyceny,

6) kapitału rezerwowego pozostałego,

7) pomniejszoną o wartości niematerialne i prawne oraz skorygowaną (w przypadku zysku - wielkość dodatnia, straty - wielkość ujemna) o wartość nie podzielonego wyniku finansowego z lat ubiegłych,

8) nie podzielonego wyniku finansowego z lat ubiegłych oraz

9) wyniku finansowego netto okresu sprawozdawczego.

Ponadto w towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych prowadzących działalność w dziale II (pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe) wyliczone w powyższy sposób środki własne powiększa się o środki w wysokości 50% nie wpłaconych dopłat, które towarzystwo może żądać od ubezpieczonych na podstawie statutu. Wartość tych środków nie może jednak przekroczyć 50% obliczonego marginesu wypłacalności oraz 50% środków własnych wyliczonych w powyższy sposób.

Kategorii środków własnych nie można utożsamiać z kapitałami własnymi. Różnicę między pojęciem środków własnych a pojęciem kapitałów własnych w ubezpieczeniowej spółce przedstawia poniższa tabela.

Różnice w liczeniu kapitałów własnych i środków własnych

Kapitały własne	Środki własne
+ kapitał podstawowy	+ kapitał podstawowy
- należny, ale nie wniesiony kapitał podstawowy	- należny, ale nie wniesiony kapitał podstawowy
+ kapitał zapasowy	+ kapitał zapasowy
+ kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny	+ kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny
+ kapitał rezerwowy pozostały	+ kapitał rezerwowy pozostały
+/- nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych	+/- nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych
+/- wynik finansowy netto roku obrotowego	+/- wynik finansowy netto roku obrotowego
	- wartości niematerialne i prawne
	+ 50% należnego, ale nie wniesionego kapitału podstawowego

Ustawodawca określił specjalne progi umożliwiające gradację bezpieczeństwa finansowego prowadzonej działalności ubezpieczeniowej. Progi te porównywane są do wysokości posiadanych przez zakład ubezpieczeń środków własnych.

Finansowe normy ostrożnościowe

Polskie prawo ubezpieczeniowe oprało swoje standardy płynności finansowej przedsiębiorstw ubezpieczeniowych na rozwiązaniach zastosowanych w krajach Unii Europejskiej. Składają się one z trzech podstawowych wielkości:

• Minimalnego kapitału gwarancyjnego;

• Marginesu wypłacalności;

• Pokrycia funduszu ubezpieczeniowego lokatami.

3.2 Kapitał gwarancyjny

Dla kapitału gwarancyjnego ustawodawca przyjął dwa progi:

1. minimalną wysokość kapitału gwarancyjnego dla każdej grupy ubez­pieczeń określoną w odpowiednich przepisach,

2. wymagalną wysokość kapitału gwarancyjnego, która wynosi trzecią część marginesu wypłacalności, ale nie może być jednak niższa od po­wyższej minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego.

Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego, którą zakład ubez­pieczeń obowiązany jest posiadać ma wysokość stałą. Jest równowarto­ścią w złotych kwoty wyrażonej w ECU. Stąd wysokość kapitału gwaran­cyjnego (stała w ciągu roku) jest indeksowana kursem ECU do wartości złotego i podlega ewentualnej zmianie z roku na rok. Zakład ubezpieczeń już w okresie otrzymywania zezwolenia na prowadzenie działalności musi wykazać się posiadaniem środków finansowych na wpłatę kapitału akcyj­nego (zakładowego) w tej minimalnej wysokości. Zezwolenie nie może być wydane, kiedy np. wnioskodawca nie udokumentuje posiadania środ­ków na wpłatę kapitału akcyjnego (zakładowego) w wysokości minimal­nego kapitału gwarancyjnego, wymaganego dla grup ubezpieczeń, w któ­rych chce prowadzić działalność.

Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego uzależniona jest od for­my prawnej zakładu ubezpieczeń (spółka akcyjna lub towarzystwo wza­jemne), od działu ubezpieczeń (ubezpieczenia na życie albo pozostałe ubezpieczenia osobowe i ubezpieczenia majątkowe) oraz od prowadzo­nych w ramach każdego działu grup ubezpieczeń => (patrz tabela na następnej stronie).

Dział	Grupy ubezpieczeń	Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego w ECU
I	Wszystkie	800 000
II	1-8, 16, 18	300 000
II	9, 17	200 000
II	10-13, 15	400 000
II	14	400 000*

* w przypadku przekroczenia przez składkę przypisaną z tytułu ubezpieczeń kredytu 4% zbioru składki przypisanej z tytułu ubezpieczenia ryzyk pozostałych grup działu II lub, gdy zbiór składki przypisanej z tytułu ubezpieczeń kredytu w każdym z 3 ostatnich lat obrotowych przekroczy wartość 2 500 000 ECU minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego dla tej grupy ubezpieczeń wynosi 1 400 000 ECU.

Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego dla zakładu ubezpieczeń, który prowadzi działalność w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych jest niższa (0 1/4) niż w ubezpieczeniowej spółce akcyjnej. Wśród towa­rzystw ubezpieczeń wzajemnych wyodrębniono małe towarzystwa, dla któ­rych ustalono, przy spełnieniu ściśle określonych warunków, jeszcze mniejsze wysokości minimalnego kapitału gwarancyjnego lub zwolniono z jego posia­dania (np. gdy m.in. roczna składka przynajmniej za jeden rok w ciągu trzech ostatnich lat obrotowych w dziale I nie przekroczy 500 tys. ECU lub w dziale II w ostatnim roku obrotowym nie przekracza równowartości 1 mln ECU).

W przypadku prowadzenia przez zakład ubezpieczeń działalności w za­kresie kilku grup ubezpieczeń minimalna wysokość kapitelu gwarancyjnego odpowiada najwyższemu z minimalnych kapitałów gwarancyjnych określo­nych dla tych grup. Tak wyznaczona minimalna wysokość kapitelu gwaran­cyjnego określa jego dolną granicę, obowiązującą od momentu rozpoczęcia działalności aż do przekroczenia kolejnego progu związanego z bezpiecz­nym prowadzeniem tej działalności.

W tym zakresie polski ustawodawca określa kolejny próg, którym jest wymagalna wysokość kapitału gwarancyjnego w wysokości 113 margi­nesu wypłacalności. Ten drugi parametr ma zastosowanie jedynie wtedy, kiedy 1/3 obliczonej wysokości marginesu wypłacalności jest wyższa od minimalnego kapitelu gwarancyjnego.

3.3 Margines wypłacalności

Każdy zakład ubezpieczeń zobowiązany jest posiadać środki własne w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności.

Przez określenie margines wypłacalności rozumie się najniższą wyso­kość środków własnych, jaką powinien posiadać zakład ubezpieczeń, na danym etapie swojej działalności.

Wysokość marginesu wypłacalności zależy od następujących wielkości:

1. w ubezpieczeniach na życie (dział I) - wysokości rezerwy ubezpieczeń na życie, rezerwy składki, rezerwy na pokrycie ryzyka niewygasłego, wysokości sumy ubezpieczenia i współczynnika reasekuracyjnego,

2. w pozostałych ubezpieczeniach (dział II) - albo od wysokości zbioru składek, albo od wysokości wypłaconych odszkodowań i świadczeń (decyduje wyższa wysokość) i współczynnika reasekuracyjnego.

Sposób obliczania marginesu wypłacalności zakładu ubezpieczeń prowa­dzącego działalność w dziale ubezpieczeń na życie zależy od tego czy mamy do czynienia z ubezpieczeniami na życie związanymi z funduszem inwesty­cyjnym ( grupa 3), z powstałymi ubezpieczeniami na życie (grupa 1 - ubez­pieczenia na życie, grupa 2 - ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci, grupa 4 - ubezpieczenia rentowe), czy z ubezpieczeniami wypadkowymi i chorobowymi (grupa 5). Dla każdego z tych grup ubezpieczeń stosowana jest inna metoda obliczania marginesu wypłacalności zakładu ubezpieczeń. W związku z tym, że w przypadku ubezpieczeń na życie (grupy 1-4) podsta­wą obliczenia marginesu wypłacalności jest wysokość rezerw, których wyli­czenie wymaga zastosowania specjalnych metod aktuarialnych wyliczaniem marginesu wypłacalności zajmuje się wyłącznie aktuariusz.

W przypadku prowadzenia działalności ubezpieczeniowej w dziale II margines wypłacalności stanowi większą z kwot, tj. około 17% zbioru składki lub około 25% przeciętnej rocznej sumy odszkodowań. Tak obli­czoną kwotę obniża się o odpowiedni procent wynikający ze współczyn­nika reasekuracyjnego (nie więcej niż 50%).

Margines wypłacalności ma zastosowanie tylko wtedy, gdy jego wysokość jest wyższa od minimalnego kapitału gwarancyjnego. Jeżeli środki własne za­kładu ubezpieczeń są niższe od wymaganego marginesu wypłacalności, za­kład ubezpieczeń jest obowiązany przedłożyć na żądanie organu nadzoru plan przywrócenia prawidłowych stosunków finansowych (tzw. plan finansowy).

Gdy środki własne zakładu ubezpieczeń są niższe od wymaganego kapita­łu gwarancyjnego, zakład jest obowiązany niezwłocznie powiadomić organ nadzoru i przedstawić mu do zatwierdzenia plan krótkoterminowego podwyż­szenia środków własnych (tzw. krótkoterminowy plan wypłacalności).

Natomiast organ nadzoru może wyznaczyć zakładowi ubezpieczeń termin na sporządzenie krótkoterminowego planu wypłacalności oraz zlecić jego uzupełnienie lub ponowne opracowanie. Jeżeli zakład ubezpieczeń nie opra­cuje krótkoterminowego planu wypłacalności albo przedstawiony plan nie gwarantuje przywrócenia wypłacalności i organ nadzoru odmówi jego za­twierdzenia, albo gdy realizacja planu okaże się nieskuteczna, organ nadzoru może ustanowić zarząd komisaryczny na okres nie krótszy niż 6 miesięcy i nie dłuższy niż rok. Ponadto minister finansów na wniosek organu nadzoru może cofnąć zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie jednej lub kilku grup ubezpieczenia albo jednego lub kilku rodzajów ubezpieczeń, a tak­że nałożyć ograniczenia swobody gospodarki finansowej zakładu ubezpie­czeń. Minister finansów na wniosek organu nadzoru może także zarządzić li­kwidację przymusową, a organ nadzoru może zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń, jeżeli zarząd komisaryczny nie doprowadził do przywrócenia prawidłowych stosunków finansowych zakładu ubezpieczeń, a jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów.

3.4 Pokrycie funduszu ubezpieczeniowego lokatami.

Zakład ubezpieczeń musi mieć pełne pokrycie funduszu ubezpieczeniowego (rozumianego jako rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe) w lokatach (patrz tabela poniżej). Pokrycie to powinno być nie tylko ilościowe (wartościowe) tzn. wysokość lokat powinna być co najmniej równa wysokości funduszu ubezpieczeniowego, ale także jakościowe tzn. struktura lokat powinna odpowiadać pod względem płynności i rentowności charakterowi rezerwy (np. w rezerwach ubezpieczeń na życie zakład może inwestować w lokaty długoterminowe, natomiast przy rezerwie na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia tylko krótkoterminowe).

Wskaźnik pokrycia funduszu ubezpieczeniowego lokatami da wybranych zakładów ubezpieczeń* ( w %)

Nazwa zakładu	1995	1996
PZU	86,6	79,6
Warta	119,3	116,1
Polisa	67,5	87,1
Hestia Insurance	80,1	99,3
Polonia	85,2	73,9
TUK	20,0	32,2
Compensa	78,2	113,0
Filar	95,5	113,5
ATU	389,4	201,0
Heros	193,3	146,2
PZU Życie	106,9	111,7
CU na Życie	129,8	119,8
Amplico Life	134,5	136,0
Nationale-Nederlanden	184,6	120,3

Źródło: Na podstawie raportu Ubezpieczenia - wyniki firm „Rzeczpospolita” z dnia 10 IV 1997r.

* liczony jako iloraz lokat i funduszu ubezpieczeniowego powinien być większy bądź 100%

Brak pokrycia funduszu ubezpieczeniowego lokatami może świadczyć o tym, że zakład ubezpieczeń przeznaczył środki z tego funduszu, które powinny stanowić zabezpieczenie wypłat bieżących i przyszłych zobowiązań wobec ubezpieczonych, na inne cele, np. pokrycie kosztów bieżących funkcjonowania, uregulowanie innych zobowiązań.

3.5 Maksymalna wartość pojedynczego ryzyka na udziale własnym zakładu ubezpieczeń.

Kolejnym ograniczeniem w działalności zakładu ubezpieczeń, który ma istotny wpływ na jego sytuację finansową jest ustawowe ograniczenie wysokości sumy ubezpieczenia od pojedynczego ryzyka do zatrzymania na udziale własnym przez zakład ubezpieczeń do maksymalnie 25% łącznej wysokości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i kapitałów własnych. To ograniczenie jest bardzo istotnym czynnikiem hamującym szybki wzrost dynamiki i rozwoju zakładów ubezpieczeń, które nie mają odpowiedniego zasilenia kapitałowego oraz stworzonych na odpowiednim poziomie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych (dotyczy to przede wszystkim zakładów ubezpieczeń krótko funkcjonujących na rynku).

Poniższa tabela prezentuje, jak duże ograniczenia wprowadza ten warunek.

Wysokość sumy ubezpieczenia ryzyka możliwej do zatrzymania na udziale własnym przez wybrane polskie zakłady ubezpieczeń wg wymagań ustawowych (dane szacunkowe na 31.12.1996r. - w mln PLN)

Nazwa	Kapitały własne [1]	Rezerwy tech.-ub. [2]	Podstawa naliczania limitu [3]=[1+2]	Przybliżona wysokość limitu [0,25*[3]]
PZU	(0,82)	3109,81	3108,99	777,25
Warta	133,70	705,81	839,51	209,88
Polisa	45,47	94,48	139,95	34,99
Hestia Ins.	21,78	105,24	127,02	31,76
Polonia	16,73	93,20	109,93	27,48
Heros	21,58	34,67	56,25	14,06
ATU	28,64	25,27	53,91	13,48
TUK	7,21	44,75	51,96	12,99
Compensa	17,09	33,67	50,76	12,69
Filar	9,65	29,07	38,72	9,68
Energoasekuracja	11,89	24,91	36,80	9,20
Samopomoc	8,75	23,81	32,56	8,14

5

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---