22.PROBLEMY NAUCZYCIELI I UCZNIÓW WE
WSPÓŁCZESNEJ SZKOLE
Problemy wynikają najczęściej ze sprzeczności z powszechnie przyjętymi standardami, wartościami i oczekiwaniami.
Są postrzegane zarówno przez społeczność szkolną jak i osoby spoza niej. Są to problemy:
-finansowo-organizacyjne
-dydaktyczne ( efektywność nauczania, problem dyscypliny na lekcji)
-funkcjonowanie społeczności szkolnej -uczniów i nauczycieli ( agresja ,przemoc, zażywanie narkotyków, lub alkoholu, jak i niepożądane zachowania nauczycieli np. stosowanie przymusu i przemocy).
Nie ma osoby, która zakwestionowałaby tezę, że akceptacja przez uczniów szkoły, w której się uczą, nauczyciela oraz więzi istniejącej miedzy nimi a uczniami ma wpływ na powodzenie i sukcesy w nauce, jak również na owocną pracę wychowawczą. Współczesny nauczyciel musi ześrodkować, skoncentrować w swej osobowości wszelkie najwyższe i najwspanialsze cechy etyczne, umysłowe oraz estetyczne, o których mówili wszyscy wybitni myśliciele i pedagodzy dawniejsi i współcześni. Efektywność procesu kształcenia na wszystkich poziomach edukacji zależy od wysokich kwalifikacji zawodowych i moralnych, mogących stanowić wzór do naśladowania dla swoich wychowanków. Zachowując różnice kompetencji, umieć po partnersku prowadzić dialog, wspólnie dążyć do celu znajdując we współpartnerze wzajemne zrozumienie i chęć współpracy, ułatwia relacje uczeń-nauczyciel.
Wiele faktów potwierdza jednak problemy w szkole. Świadczy o tym m.in. traktowanie nauczania jako towaru, nie środka rozwoju człowieka, wyraźna dysproporcja między kosztami a efektami jej pracy, dyskryminowanie dzieci i młodzieży z uboższych warstw ludności, tłumienie inicjatywy i naturalnej aktywności uczniów, niezdrowa rywalizacja, automatyzm, ignorowanie różnic indywidualnych, stosowanie przez nauczycieli bodźców raniących godność wychowanka. Wynika stąd kompletny brak przystosowania do współczesności. To co najważniejsze we wzajemnych interakcjach nauczyciel-uczeń, to osobowość nauczyciela. Ona decyduje o charakterze tych interakcji, a często o tym, czy tę szkołę, przedmiot nauczany lubimy, idziemy z przyjemnością ciekawi tego co nas czeka. „Nie wiadomo- pisze T.Gordon (1995)- z jakich nieszczęsnych powodów większość szkół ma strukturę przypominającą (…) organizację wojskową.” Łączą się z tym „ takie zasady jak: jedność dowodzenia, posłuszeństwo, kary za łamanie przepisów itd. Większość nauczycieli wykazuje zdumiewający brak zrozumienia stosunków uczeń-nauczyciel, a często stosunków międzyludzkich w ogóle. Uczniowie wolą widzieć w wychowawcy raczej człowieka „z krwi i kości”, nawet z wadami, aniżeli „świętego” który oślepia ich własnym autorytetem. Nietolerancja, dogmatyzm i lęk - oto co zdaje się kryć za murem nieporozumienia wychowawców i wychowanków oraz jednocześnie jest jego stałym „budulcem”, tłumiąc człowieka w obu stronach.
Jednym z najpoważniejszych problemów w szkole jest zjawisko agresji wśród dzieci i młodzieży.
1.Problem agresji występuje we wszystkich polskich szkołach, ale nie we wszystkich jest on dostrzegany,
2.W świadomości nauczycieli agresją jest przede wszystkim zachowanie wiążące się z atakiem fizycznym,
3.Nauczyciele nie potrafią sobie radzić z przejawami agresji dzieci i młodzieży,
4.W świadomości polskich nauczycieli szkoła nie jest źródłem agresji,
5.Nauczyciele w ogóle nie postrzegają siebie i swoich zachowań jako źródła agresji uczniów.
Agresja słowna charakteryzuje wszystkich uczniów, agresja fizyczna - przede wszystkim chłopców. Przedmiotem agresji są przede wszystkim rówieśnicy, choć - coraz częściej atak skierowany jest na nauczyciela. Źródła agresji to m.in. rodzina, środowisko rówieśnicze, szkoła, chęć dominowania ”panowania”, brak umiejętności słuchania drugiej osoby, zrozumienia jej racji, brak tolerancji, cierpliwości i wyrozumiałości. Nauczyciele stają się wobec agresji uczniów coraz bardziej bezradni. Szkoły nie wypracowały nowych, skutecznych metod pracy wychowawczej z uczniami agresywnymi. W większości stosuje się znany system kar, czy regulamin szkoły. Istnieje potrzeba wyposażania nauczycieli w umiejętności terapeutyczne w zakresie rozstrzygania sytuacji konfliktowych i przeciwdziałania ich powstawaniu.
Obserwacja dynamiki przemian życia szkoły wskazuje, iż w ostatnim czasie problemów z jej funkcjonowaniem na najwyższym poziomie znalazły się problemy dyscypliny. Pojęciem dyscypliny zwykło się opisywać różne klasy zjawisk. Dyscyplina powinna prowadzić do takiej atmosfery, która ułatwi uczniowi uczenie się, umożliwić rozwój wewnętrznej kontroli i pozwolić na monitorowanie własnych zachowań. Według nauczycieli dyscyplina to przede wszystkim przestrzeganie reguł postepowania.Za ważne uważają również szacunek dla innych, przestrzeganie norm etycznych i moralnych. Wpływ na kształtowanie problemów dyscyplinarnych w szkole ma : dom rodzinny ucznia (styl wychowania, wzorce rodzicielskie), w dalszej kolejności czynniki związane z uczniem, jego potrzebami, charakterem.Za brak dyscypliny uważa się ; rozmowy i hałas podczas lekcji, nadmierna ruchliwość wiercenie się, kręcenie(najczęściej występują w szkole).Mimo, że ruchliwość jest naturalną formą aktywności, nauczyciele spostrzegają takie zachowanie jako świadczące o braku dyscypliny. Może ono wynikać jednak z systemu nauczania, który rzadko korzysta z aktywnych form pracy a nastawiony jest na transmisję gotowych do przyswojenia treści. Zakłada to podporządkowanie się ucznia poglądom głoszonym przez nauczyciela.
Zmiana w szkole bez zmiany edukacji nauczycieli jest niemożliwa. Kompetencje nowego, oświeconego nauczyciela we współczesnej szkole powinny jawić nauczyciela przewodnika, obserwatora, wprowadzającego uczniów w świat wiedzy i języka, monitorującego ich rozwój, rozumiejącego trudności, ewaluującego i „poprawiającego” programy. Istotną cechą takiego nauczyciela jest także i to, że potrafi on rozpoznać, nazwać i zaakceptować swe własne ograniczenia. Gdy większość nauczycieli będzie posiadało owe cechy, a uczniowie będą pozytywnie nastawieni na zmiany, problemów będzie coraz mniej we współczesnej szkole.