Historia literatury rosyjskiej do 1842
20.01.2012
Twórczość okresu 1730-1760
Był to okres kształtowania się i powolnej dominacji klasycyzmu. Przedstawicielami byli: Wasyl Triediakowski, Michał Łomanosow I Aleksandr Sumarokow.
Wasyl Triediakowski - syn popa, pochodził z niższych warstw społecznych, jednak chciał się uczyć, dlatego porzucił rodzinne strony i wyjechał do Moskwy w wieku ok 20 lat, gdzie zapisał się do Akademii Słowiańsko-grecko-łacińskiej, podając się za szlachcica. Po kilku latach studiów, potajemnie wyjechał na studia do Paryża - miasta, które miłował. Studiował tam na Sorbonie. Tam interesował się literaturą europejską. W 1730 powrócił do Moskwy w wieku 27 lat i związał się ze środowiskiem petersburskiej Akademii Nauk, gdzie początkowo byl bibliotekarzem, ostatecznie został tam profesorem. W międzyczasie był też poetą nadwornym. Praktycznie całe swe życie poświęcił na próbie udoskonalenia rosyjskiego języka literackiego. Wielu ludzi nie rozumiało wtedy jego poczynań, w wyniku czego często był przedmiotem kpin, żartów.
Oprócz tego zajmował się działalnością literacką, zarówno w teorii jak i w praktyce. Pracował nad strukturą wersologiczną poezji rosyjskiej. Bardzo przysłużył się literaturze rosyjskiej, jako twórca wierszy sylabotonicznych w Rosji. We Francji stwierdził, że jeśli poezja rosyjska ma się nadal rozwijać, to trzeba jej pomóc. Gdy w 1730 roku powrócił do Rosji, wydał książkę, w której wyjaśnił sposób działania i budowy systemu sylabotonicznego w wierszu. W swej twórczości wykorzystał przechodzące akcenty w języku rosyjskim.
Sylaba - określona jednostka rytmiczna w wierszu, wynaleziona już przez starożytnych Greków.
Napisał pierwsze dwie elegie miłosne. Były one nowoczesne pod względem merytorycznym i formalnym.
Trochej (хорей) - styl stopy, którą w swych utworach preferował Triediakowski. Uważał on ją za najadekwtniejszą dla poezji rosyjskiej.
Kataleksa (каталическая стопа) - w wierszu iloczasowym zjawisko skrócenia stopy kończącej wers lub człon wersowy o jedną lub dwie sylaby stanowiące część lub całość tezy.
Błędy popełnione przez Triediakowskiego w jego reformach:
Triediakowski ograniczył sylabotonizm do dwóch rozmiarów wiersza jedenasto- i trzynastozgłoskowca. Ponadto, pozostawił średniówkę. Do tego, miała ona miejsce, pomiędzy dwoma akcentowanymi głoskami, co było ciężkie do wymówienia. Pozostawił rymy żeńskie - takie, jakie dawno temu wprowadził na Ruś Symeon Połocki.
Zobaczywszy te zmiany Łomonosow, przebywajacy w Niemczech, wysłał do Ptersburga poprawki tej reformy:
uważał, że należy tez pisać wiersze tego typu z rymami męskimi wprowadził je,
uważał, że wszystkie rozmiary wiersza trzeba podporządkować sylabotonizmowi,
uwazał, że lepszą stopą będzie jamb, a nie trochej, co rzeczywiście się sprawdziło.
Po uzupełnieniach Łomonosowa poezja rosyjska stanęła przed nową szansą rozwinięcia się. W czasach Katarzyny II czasem była ona juz tworzona na poziomie europejskim, jednak dorównała mu dopiero w XIX wieku.
Treidiakowski jednak nie chciał ustąpić Łomanosowi i uparcie tworzył wg swego zdania. Ludzie mu współcześni również opowiadali się za twórczością Łomonosowa, co bardzo bolało Triediakowskiego.
Dorobek Triediakowskiego jako filologa jest olbrzymi. Wiele tłumaczył, głownie z francuskiego. Były to dzieła o tematyce filologicznej. Nie tylko tłumaczył, ale również i tworzył (zarówno utwory naukowe jak i poetyckie). Poeta jednak nie był wybitny. Często odnosił się do stylu barokowego, mimo iż jako teoretyk opowiadał się za koncepcją klasycystyczną (podobnie jak Łomonosow). Bardzo często w swej twórczości przesadzał ze środkami stylistycznymi, głównie z inwersją, co powodowało, że były on trudne w odbiorze przez społęczeństwo. Dlatego też, Łomonosow określał jego twórczość jako chińszczyznę.
Podróż na wyspę miłości - 1730, opowieść o dwojgu kochanków, autorstwa Triediakowskiego. Pierwsza powieść beletrystyczna literatury rosyjskiej. Był to początek jego twórczości. Cerkiew była przerażona tym, że w tak otwarty sposób mówiono o sprawach intymnych, miłosnych. Z czasem na pewien czas wręcz go ocenzurowano, a nawet zakazano.
Telemachia - napisany w latach 60-tych, poemat. Wzorował się na literaturze francuskiej. Opisał on w nim przygody Telemacha - syna Odyseusza. Utwór ten ma miejsca dobre i słabe. Trudny jest w nim styl - zawiły i charakterystyczny dla Triediakowskiego. Jest on jednak ciekawy, ze względu na to, że Triediakowski zdecydował się zachować w swym utworze heksametr, tak jak w oryginale (Odysei). Jest pierwszym poetą rosyjskim, który posłużył się heksametrem, co się mu bardzo dobrze udało. Jest jedna z niewielu zalet tego utworu. Wzorowali się na nim późniejsi, XIX wieczni poeci, pisząc swe utwory heksametrem.
Triediakowski również bardzo zasłużył się dla Akadamii Nauk w Petersburgu. Jego zasługi nie są zliczone do dziś.
Michał Wasiliewicz Łomonosow (1711-1765)
Urodził się na wsi w pobliżu Archangielska, syn rybaka. Nie chciał jednak przejąć fachu po ojcu, uwielbiał czytać, zgłębiać wiedze. O jego wykształcenie dbał w tym czasie miejscowy kościelny, który zanosił mu różne książki. Dzięki niemu miał okazję przestudiować gramatykę, arytmetykę i różne inne książki. Najciekawszym było to, że pewnego razu kościelny ten przyniósł Łomonosowi Psałterz Połockiego, który się mu bardzo spodobał. Dzięki temu zainteresował się poezją, która stała się później jego hobby.
Wyjechawszy ze swej wsi, przyjechał do Moskwy i podając się za szlachcica, wstąpił do Akademii Słowiańsko-grecko-łacińskiej. W przeciwieństwie do Treidiakowskiego, ukończył tę uczelnię i jako jeden z najwybitniejszych studentów, został wysłany na studia do Niemiec, gdzie studiował nauki ścisłe. Nadal jednak interesował się literaturą, językiem (również niemieckim, którego się nauczył), filologią i filozofią. W 1741 powrócił do Rosji i związał się ze środowiskiem Akademii Nauk, a w 1745 (w tym samym czasie gdy Triediakowski) został profesorem tej akademii - wykładał chemię. Nie mniej jednak zasłużył się dla literatury rosyjskiej. Przeprowadził on reformę języka literackiego - doprowadził do reformy trzech stylów.
Kategoryzacja:
1) wyrazy języka zarówno scs i rosyjskiego,
2) wyrazy cerkiewnosłowiańskie,
3) wyrazy jezyka rosyjskiego.
Tym samym doprowadził do rozróżnienia na style: wysoki (słowa pierwszej i drugiej kategorii), średni (słowa kategorii pierwszej i trzeciej, jednak należało nie przesadzać ze słowami scs) i niski (słowa kategorii pierwszej i trzeciej, jednak absolutnie niedopuszczalne było używanie słów drugiej kategorii).
styl wysoki: ody (głównie pochwalne), tragedie, poematy bohaterskie, oficjalne mowy,
styl średni: poezja liryczna i satyry, ew. dramaty,
styl niski: komedie, bajki, wszelakie nieoficjalne wystąpienia, korespondencja prywatna.
Łomonosow przedstawił tę teorię w jednej ze swych rozpraw. Zwracał on w niej uwagę, jak wiele język rosyjski zawdzięcza językowi scs i nie można się odciąć od jego tradycji, gdyż jest jego elementem składowym.
Teoria trzech stylów jest związana ze stylem klasycystycznym w Rosji - jest to usankcjonowanie klasycyzmu w Rosji. Sam Łomonosow jednak nie stosował się do własnych innowacji. Wraz ze swą twórczością poetycką, tkwił w epoce baroku.
Jako poeta pisał głownie ody panegiryczne, które najczęściej pisał na zlecenie. Jedna z najsłynniejszych, została napisana na cześć Elżbiety Pietrowny i na zamówienie Akademii Nauk, w związku z tym, że caryca zwiększyła nakład pieniężny dla tejże Akademii. Łomonosow w utworze tym oczywiście, wykorzystując sytuację, przeszedł również do propagowania nauki, co uważał za jedną z najważniejszych rzeczy w życiu. Uważał, że nauka jest dobra na wszystko - pomaga młodemu, wspiera starego, nie przeszkadza w odpoczynku, sprzyja podróży, jest przydatna w każdym momencie życia człowieka. Tematyką tą objął 1/3 tej ody.
Łomonosow propagował naukę, nawet w swych odach religijnych.
Rozmowa z Anakreontem - utwór Łomonosowa, w którym poeta rozmawia z Anakreontem, w którym mówi, iż nie będzie pisała tak jak on. Nie będzie się przejmował zdaniem dziewczyn na swój temat, tylko będzie się zajmował rzeczami poważnymi, ważnymi, "dla ludzi".
Uprawiał bardzo chętnie i często poezję dydaktyczną, np. na temat powstawania szkła.
20 stycznia 2012 r.
1