Litwa, Łotwa i Estonia już od momentu odzyskania niepodległości szukały możliwości współpracy i konsolidacji z Zachodem. Mimo, iż nie we wszystkich krajach ujawniały się silne nastroje anty-rosyjskie, kraje te przywiązywały ogromną rolę do współpracy nie ze swoim wschodnim sąsiadem, ale właśnie z Unią Europejską czy też z NATO.

Czyniono wiele starań, by nawiązać możliwie bliskie kontakty nie tylko z zachodnimi partnerami, ale także, a może przede wszystkim, z najbliższymi sąsiadami, którymi te trzy państwa były dla siebie nawzajem. Mimo barier kulturowych, językowych, historycznych czy ekonomicznych, szukano możliwości konsolidacji i sąsiedzkiej przyjaźni.

Państwa te zostały bardzo mocno poparte w staraniach o współpracę z Europą zachodnią przez kraje nordyckie i to właśnie z krajami skandynawskimi wiązały swą politykę bezpieczeństwa czy też umacniania niezależności od Rosji.

Rozpoczynając rozważania na temat tych trzech krajów nadbałtyckich, należy zadać sobie pytanie: Co te trzy kraje (Litwa, Łotwa Estonia) mają wspólnego ze swoimi nordyckimi sąsiadami i czy te kraje w związku z ich przyszłością w UE powinny być postrzegane jako kraje z typowymi „nordyckimi postawami”, czyli kraje, które po prostu wzmocniłyby siłę „klubu nordyckiego” w UE?

Po pierwsze kraje te są dość silnie powiązane ze swoimi nordyckimi sąsiadami- historycznie, kulturowo i politycznie. Cechuje je nordycki kierunek polityki w EU. Kraje Nordyckie mają podobne cele polityczne i takie same strategie, ale są też pewne rozbieżności, jeśli chodzi o politykę zagraniczną, wynikające generalnie z odmiennego położenia geograficznego np.:

• Finlandia jest uważana za kraj bardziej pro-integracyjny i pro-europejski

• Szwecja koncentruje się na promowaniu swojej tradycyjnej polityki, zgodnej z jej prywatnymi interesami tzw. 3 x e's - enlargement, employment, environment. Poza tym zwiększona równość płci, ochrona praw konsumenta, otwartość i widoczność na arenie politycznej Europy także cechuje politykę Szwecji (Szwecja nie należy do unii monetarnej).W Szwecji widoczny jest także duży rozdźwięk wewnątrz kraju na przeciwników i zwolenników UE.

Republiki Nadbałtyckie w trakcie rozmów o ich przyłączeniu do UE miały zgoła inną postawę niż np. Dania czy Polska, które stawiały wysokie wymagania. Litwa, Łotwa i Estonia nie prosiły o specjalne traktowanie, i postawiły niewiele wymagań, poza tym negatywny wynik pierwszego referendum w Danii o przyłączenie jej do UE, uzmysłowiło im zagrożenie, że Dania może być traktowana jako kraj „B”, czyli drugiej kategorii, czego republiki nadbałtyckie by sobie nie życzyły, wręcz przeciwnie, chcą być uznawane za ważnych i pełnoprawnych członków UE.

Różnice Finlandii, Szwecji i Danii w polityce w stosunku do krajów nadbałtyckich również są charakterystyczną cechą krajów Unii Nordyckiej. Mimo, iż były jednymi z pierwszych, które poparły starania Litwy, Łotwy i Estonii o bycie niezależnymi republikami.

• Dania najbardziej angażuje się w pomoc krajom nadbałtyckim (rywalizuje ze Szwecją), gdyż chce pełnić role turntable czy też „wrót” dla kontynentu, będąc jednocześnie sferą wpływów USA, jako kraj należący do NATO.

• Finlandia i Szwecja są bardziej naturalnymi partnerami dla republik nadbałtyckich ze względu na ich mocne historyczne, kulturalne i geograficzne powiązanie, jednak gdy miało się odbyć głosowanie za ich przyjęciem do UE, tylko Szwecja wyraziła pełne poparcie dla wszystkich trzech krajów, Finlandia natomiast tak jak Niemcy i Francja chciała, by wyłonić pierwszą grupę krajów „godnych” przyjęcia do UE i do grupy tej należałaby tylko Estonia! W drugiej połowie 1999 r. zmieniła jednak zdanie i przejęła profil szwedzki i duński, czyli pełne poparcie dla wszystkich trzech krajów.

Co jest nordyckiego w Republikach Nadbałtyckich? (aspekt polityczny i geograficzny).

Wszystkie trzy kraje leżą na północnym-wschodzie, ale nie jest powiedziane, że te trzy kraje, są tak rożne, by nie można było znaleźć jednej wspólnej nordyckiej cechy, która byłaby wspólna dla wszystkich trzech republik, niemniej jednak:

Dużo wątpliwości rodzi się wokół pytania, czy Litwa mogłaby należeć do kategorii „państw nordyckich” - Litwa jest katolicka, bardziej skierowana ku Europie centralnej (Polsce) niż ku Bałtykowi, a sama Polska jest jednym z najważniejszych dla niej partnerów!(Polska ma ją wspierać w staraniach o członkostwo w NATO i UE; ważnym partnerem dla Litwy jest tez Białoruś!)

Wszystkie republiki nadbałtyckie często odrzucały próby charakteryzowania ich, jako „krajów nordyckich”. Negowały epitet „bałtyckie”, gdyż ze względów politycznych unikają jasnej kategoryzacji. Najważniejsza jest dla niech NIEZALEŻNOŚĆ i to podkreślają najbardziej!

Podobieństwa są np. między Estonią a Finlandią: położenie geograficzne (30 min między Tallinem a Helsinkami), kultura i ta sama grupa językowa (ugrofińska)

Często przypisuje się Republikom Nadbałtyckim pozytywne cechy Krajów Nordyckich np. dynamizm, nowoczesną ekonomię, otwartość itd.

Orientacja polityczna.

Żadne z tych trzech krajów nie ma jeszcze klarownego obrazu swojej polityki jako członka EU. Wszystkie natomiast podkreślają chęć współpracy tak bliskiej jak to możliwe i ciągłe poszerzanie procesu integracji w basenie Morza Bałtyckiego tzw. initial trends in the baltic's future EU orientation, to: niezależność, suwerenność i budowanie jedności narodowej. Jednak cel uczestnictwa w UE nie był za bardzo „połączony” z żądną z tych idei. Uczestnictwo w UE wymaga akceptacji glosowania Rady UE i ponadnarodowej roli instytucji europejskich (np. Komisji czy Parlamentu UE). Unia Europejska postrzegana była jako „rynek” rządzony przez procedury i rożne aspekty polityczne. Ta wizja „realistyczna” gdzie decyzje są podejmowane przez wyspecjalizowanych ludzi czy tez urzędników państwowych zawiera tez jeden fakt, mianowicie taki, ze Litwa, Łotwa i Estonia należą do małych członków, nawet najmniejszych, co znaczy, ze ich wpływ na generalną politykę UE jest bardzo ograniczony.

Litwa, Łotwa i Estonia, dla zwiększenia swego znaczenia, dążą do wzmocnienia urzędów UE np. Komisji Europejskiej czy tez Parlamentu Europejskiego ( parlament dwuizbowy),

(pomimo, iż nicejska Europejska Rada w grudniu 2000 r. okazała się raczej „skąpa” dla nowych przyszłych członków, Republiki Nadbałtyckie uznały wynik jej spotkania za nie krzywdzący).

Litwa, mimo, iż podążała tą samą drogą, co Łotwa i Estonia wyraziła swój sprzeciw wobec zmniejszania jej głosów w EU Council, w czym poparły ją Dania i Szwecja.

Wszystkie trzy kraje były jednak zadowolone reformą Traktatu Nicejskiego, która dzieliła glosy odp. do ich wymagań, oraz osiągnięto główny cel: przygotowano, „dopasowano” UE na przyjęcie nowych członków (make the EU fit).

Jednak pozycja małych krajów jest mimo wszystko słaba!

Podsumowując ten rozdział artykułu, nasuwają się czytelnikowi pewne konkluzje, iż są elementy wspólne dla Republik Bałtyckich i Krajów Nordyckich (znaczenie suwerenności albo troski o politykę Rosji), ale jest też między nimi wiele różnic ( tradycje, kultura). Generalnie można powiedzieć, że koalicja między Republikami a Państwami Nordyckimi nie może być wykluczona, jednak brak solidnego i stałego bloku z jasno ustalonymi zasadami współpracy politycznej jest widoczny (w porównaniu do Unii Nordyckiej). Współpraca tych krajów (baltics and nordics) będzie raczej przypadkowa i niestety bardzo zależna od bieżących spraw i interesów UE.

Kwestia bezpieczeństwa Litwy, Łotwy i Estonii.

Uwaga Brukseli w kierunku Regionu Bałtyckiego została wzmożona po przyjęciu Finlandii i Szwecji (1995r.) do UE.

Jest to jeden z niewielu regionów, gdzie ślady dawnego konfliktu: wschód - zachód mogą ciągle pozostawać (nie tyko w świadomości). Wspólnym zadaniem UE jest zatarcie tych śladów i budowanie przyjaznej i pozytywnej polityki współpracy. Polityka bezpieczeństwa jest w tym regionie powiązana (bezpośrednio lub pośrednio) z Rosją, której wpływ na region jest bardzo realny (granice, mniejszości językowe w republikach) poza tym rozwój enklawy kaliningradzkiej jest ważny dla stabilności i rozwoju Regionu Bałtyckiego.

Sytuacja w regionie morza bałtyckiego.

Region ten charakteryzuje obecność różnorodnych aktorów politycznych z różnymi statusami bezpieczeństwa oraz potrzebami. Występuje tu duża różnorodność instytucji: NATO, EU, OSCE, CBSS.

Polityczna, militarna i ekonomiczna różnorodność regionu, zewnętrzne zobowiązania i obowiązki aktorów regionu powiększają tylko komplikacje w „bałtyckim dialogu bezpieczeństwa”.

Tą sytuację odzwierciedla polityka EU w stosunku do regionu. Jest ona fragmentaryczna, nieprzejrzysta. Wszystkie kraje bałtyckie „szukają” odpowiedniej polityki zagranicznej gwarantującej bezpieczeństwo i narodową spójność.

Rosja - ciągle uważana jest za źródło zagrożenia i niestabilności, (co potwierdza USA „Rosja postrzega niezależność republik jako chwilowy i tymczasowy fenomen”).

Kraje bałtyckie są postawione w obliczu dwóch ograniczeń:

• republiki są małe, a ich polityka bezpieczeństwa jest zależna oraz pod wpływem obecnego międzynarodowego systemu;

• sąsiadują z dużym mocarstwem -Rosją, co sprawia, ze są wyjątkowo podatne na presję.

Kraje te przy swoich ograniczonych źródłach i możliwościach, mogą osiągnąć bezpieczeństwo tylko przy współpracy z Zachodem!

Po roku 1991 kraje bałtyckie dyskutowały o różnych koncepcjach bezpieczeństwa, rozważano różne opcje:

• rozwój bliskiej i zinstytucjonalizowanej współpracy krajów nadbałtyckich;

• bałtycka neutralność - podłączenie się do bloku państw nordyckich, jako gwarantów bezpieczeństwa;

• ustanowienie instytucji NATO-bis, która miała być organizacją kolektywna państw centrum i wschodu, włączając Republiki oraz nawet Ukrainę;

• idea Back-to-Black-Sea to z kolei koncepcja promowana przez Ukrainę.

Zdecydowano jednak, by Republiki współpracowały tak blisko jak to możliwe, by mogły stać się prawdziwymi członkami europejskiego bezpieczeństwa: tzw. counterbalancing Russia.

NATO - cel uczestnictwa.

Już w 1992 r. republiki wyraziły gotowość przystąpienia do NATO (Litwa wydawała się najbardziej właściwym kandydatem - duże sumy przeznaczane na obronę).

NATO jednak wyjawiało swą niechęć przyjmowania Republik na członków NATO. Złożyły się na to różnorodne przyczyny:

• trzy Republiki Bałtyckie nie były uznawane jako strategiczne dla bezpieczeństwa i stabilności Europy;

• Rosja była „wrażliwa” na ich uczestnictwo w NATO bardziej niż w innych organizacjach;

• NATO nie chciało przyjąć członków z nierozwiązana sprawą mniejszości narodowych i problemami granicznymi;

• te państwa byłyby trudne do obrony;

• Kaliningrad stałby się „cierniem” w NATO.

Państwa te jednak walczyły o NATO, brały udział w różnych ćwiczeniach, chciały pokazać, ze nie byłyby tylko konsumentami bezpieczeństwa, ale również strategicznymi partnerami. Polska bardzo popierała szczególnie Litwę (wspólny pokojowy batalion w 1991 r. LITPOLBAT). Duże wsparcie otrzymywała Litwa również ze strony USA (2001r.).

ROLA PAŃSTW NORDYCKICH.

Państwa nordyckie charakteryzował podobny kierunek polityki w stosunku do Republik Bałtyckich, czego rezultatem była ich współpraca. Nie znaczy to jednak, że ich działania były zawsze niezmienne i podobne, gdyż istniały pewne różnice. Wynikały one z różnych kwestii, którym można się bliżej przyjrzeć.

Dania- niepewność w kwestii bezpieczeństwa, USA pewnym, lecz oddalonym gwarantem, niech do przystąpienia do tego rodzaju militarnej organizacji w ramach UE (awersja do współpracy wojskowej w Europie Środkowo- Wsch.), integracja wojskowa z Niemcami tylko w ramach NATO(dystans!)

Do 1990- brak bezpośredniej relacji z republikami bałtyckimi uwagi na ZSRR, dopiero wyraźne sygnały ich dążenia do niepodległości skłoniły ją do aktywniejszej polityki, wspierała państwa bałtyckie w ich włączenie w listopadzie 1990 w obrady Paris CSCE (Comission on Security and Cooperation in Europe)

1991- zmiana kierunku działania, minister spraw zagranicznych Uffe Ellemann-Jensen złożył skargi do Rosji o użycie sił specjalnych Wilnie i Rydze; Dania podpisuje też akty współpracy z krajami bałtyckimi i druga po Islandii spośród krajów nordyckich uznaje ich rządy.

Po okresie niepewności 1993-94 negocjowanie Republik Bałtyckich i Rosji o wycofanie jej wojsk z ich obszarów, program współpracy NATO i Rosji, porozumienia republik bałtyckich z EU

1995- aktywniejsza polityka: ważna część polityki zagranicznej, rośnie zainteresowanie handlem - ten ruch był sygnałem zmiany duńskiej polityki zagr. I Polit. Bezpieczeństwa, która od 1980 była tematem konfliktowym wewnątrz Danii, krytykowana była też na zewnątrz- USA uważały DK partnera, na którym nie można polegać (tzw. free- rider)

Szansa na zmianę wraz z upadkiem zimnej wojny i adoptowanie nowych koncepcji przez NATO- powszechna i wspólna ochrona + koncepcja mówiąca o współpracy z wcześniejszymi wrogami,

1997- porozumienie Rosji i NATO- wszystko to zostało ocenione przez DK

• Dania zaczyna zabiegać o kolektywną ochronę w razie ataku na małe państwa, takie jak ona sama

• Dania zdawała sobie sprawę, że republiki nie wejdą do UE w pierwszej turze, ale już chciała integrować je ze strukturami

Szwecja- na ogłoszenie republik niepodległymi zareagowała ostrożniej, ale od 1991 rządy miały pozwolenie na utworzenie biur informacyjnych na terenie Szwecji, program pomocy początkowo pozarządowy, oferowała pomoc w wspieraniu niepodległości,ale tylko opartą na współpracy z Rosją.

08. 1991 - koniec polityki soviets first nie tylko z powodu rozpadu ZSRR, ale też zmiany rządu z socjaldemokracji na centrowo - prawicowy (moderata) z Carlem Biletem, rozpoczęła się debata o bezpieczeństwie - stawiano nadal na neutralność, w razie ataku na republiki bałtyckie „Szwecja nie byłaby obojętna”- ale nie wiadomo co do dokładnie miałoby oznaczać

- regionalizacja polityki bezpieczeństwa

1996 - Göran Person W USA przedstawia propozycje kooperacji bałtyckiej

1996 - konfekcja w Visby - mniejsze sprawy dotyczące bezpieczeństwa regulowane przez politykę regionalną, większe (tzw. hard security issues) przez UE

- włączenie USA i Rosji w politykę bałtycką

Finlandia- także stosowała soviets first policy, najbardziej konserwatywna w tej kwestii, po upadku ZSRR próba odnowienia kontaktu z Rosją przy jednoczesnym zwróceniu się do instytucji europejskich

Bezpieczeństwo Finlandii zależy od:

• Możliwości kraju

• Stabilność w Płn. Europie

• Chęci Rosji do współpracy z Europą

• Wkład USA w obronę DK i No

• Rosnące wpływy Niemiec i Polski

• Szwecji i jej neutralności

• Wzmocnienie niepodległości republik

• Współpracy nordyckiej

• Uważała, że Estonia powinnam mieć pierwszeństwo członkostwie UE, względy historyczne i kulturowe, szkolenie estońskich oficerów, transport broni (zgodny z normami),

• Oferta dyplomatyczna- pomoc w wytyczeniu granicy miedzy Rosją a Estonią

• Stosunek do NATO podobny jak w Szwecji, ale więcej debat dotyczących członkostwa i nacisk na relacje Rosja- NATO

Gdyby Szwecja wstąpiła do NATO zapewne Finlandia uczyniłaby to samo, więc republiki bałtyckie zostały „po złej stronie”, gdyż wnioski o członkostwo Węgry, Polska i Czechy złożyły dość szybko, republiki nie są więc same bo Szwecja i Finlandia też nie są w NATO.

Norwegia- od 1993 Barents Euro-Arctic Council częścią norweskiej polityki europ.

1994- referendum do UE (NIE)

Inne kraje nordyckie kładły większy nacisk na politykę bałtycką niż na region Morza Barentsa, po referendum do UE aktywniejsza polityka Norwegii w regionie Bałtyku,

1995 - sfinansowała wiele badań, wszystko to efektem obawy przed marginalizacją

1995- porozumienie z republikami Batyckimi

Wizyta premiera w Wilnie, wspieranie członkostwa republik UE

Jeśli chodzi o NATO niechęć do podziałów w Europie, nie chciała izolować Rosji

Po tej analizie można przedstawić krótkie podsumowanie, mianowicie:

- Finlandia, Szwecja, Norwegia - przewaga polityki Russians first;

-Norwegia - priorytet współpracy w rejonie M. Barentsa, lecz później starała się też współpracować z regionem bałtyckim, by nie pozostać na uboczu;

- Szwecja - była za realizacją przez UE hard-security issues, a przez region bałtycki soft security issues; ten pogląd był też wyznawany przez Danię, ale to NATO miało zajmować się hard security issues, a UE soft;

- Dania nie dbała tak o interesy Rosji, chciała też większego wparcia zachodu w tym rejonie;

- Finlandia - po upadku z ZSRR nawiązuje kontakt z zachodem, faworyzuje Estonię i jej członkostwo w UE (Dania i Szwecja są za jednoczesnym przystąpieniem);

Nordyckiego zaangażowanie zależało od następujących czynników:

• czynniki structure- related - geostrategiczna sytuacja: Rosja, poziom zaangażowania USA w politykę europejską, instytucje np. UE i NATO oraz ich aktywność, organizacje regionalne

• czynniki actor- related - zróżnicowanie partyjne w krajach nordyckich, biurokracja w obrębie ministerstw, interesy ekonom i ogólne poglądy społeczeństwa

Proces rozpadu ZSRR spowodował zmiany na scenie politycznej i zachęciła do współpracy z republikami, a wycofanie wojsk rosyjskich tylko to pogłębiło. Republiki były bez sojuszników niepewne swej pozycji sytuacji, a kraje nordyckie były najbardziej aktywne i hojne w tej kwestii - miał u wpływ czynnik strategiczny, ekonomiczny i wartości obywatelskie.

• Bliskość republik- wpływy USA i Niemiec mogły być negatywnie odebrane przez Rosje, Skandynawia jest bardziej neutralna

• Zagrożenia np. migracje, przemyt łatwiej i lepiej kontrolować już na tamtym obszarze, niż dopiero w Skandynawii

• Należy pomóc republikom w uniezależnieniu się od Rosji

• Korzystny rozwój ekonomiczny republik zapewniał nowych partnerów handlowych

• Mimo członkostwa w UE i innych organizacji rynki te są na uboczu, ale tworzą szerszy region bałtycki- siła równowagi dla EU

• Ważne są też czynniki etyczne i ideologiczne- rodzaj misji, pomoc, poparcie społeczne, powiązania historyczne i kulturowe (Fi i Estonia), pyzatym kraje nordyckie były dobrym modelem rozwoju dla republik

Wyjaśnienie różnic

Występowały różnice polityce, były one nieraz większe w obrębie kraju niż poza nim. Nordyckie ministerstwa obrony współpracowały z ministerstwami republik, choć nieraz nie zgadzały się z ministerstwami spraw zagr. w swoich krajach.

Dania - członkostwo w NATO, UE, RN dostarczał więcej możliwości na aktywną politykę, poza tym miała największą swobodę- najdalej usytuowana od konfliktowych stron

Szwecja- bardzie globalne postrzeganie polityki bezpieczeństwa, obawiała się dużej roli Baltic Security, wolała współpracę europejską w tej kwestii

Norwegia - dalej od republik, posiadała północną granice z Rosją, bardziej rozsądne było poświęcenie uwagi regionowi Barentsa, co zmieniała obawa przed marginalizują

Dania - interesy 2 ministerstw były ważne w kształtowaniu polityki w stosunku do republik, 1990 ministerstwo spraw zagranicznych w rządzie centrowo-prawicowym miało wyraźne poglądy, zaś ministerstwo obrony pełniło nieznaczną rolę, co zmieniło się wraz ze zmianą rządu. MSZ przeszło pod zwierzchnictwo małej partii liberalnej, która często uważał za konieczne, y współzawodniczyć z zagraniczną polityką premiera socjaldemokratów. MO pod zwierzchnictwem socjaldemokraty wspierane przez poprzedniego ministra U. Ellemann-Jensen (active internationalism)

Szwecja - silne zaangażowanie w kwestie bezpieczeństwa niemilitarne, nowy premier prawicowy zrezygnował z tradycyjnej polityki neutralności, następca z socjaldemokracji bardziej konserwatywny, ale wciąż proaktywne podejście do kwestii militarnej z republikami

Finlandia - chodziło bardziej o relacje z NATO i Rosją niż z republikami bałtyckimi, przez odwoływanie się na więzy kulturowe z Estonią - poparcie społeczne

Norwegia - wzrost aktywności związany z ekonomią, początkowo związane z Litwą, później też z Łotwą, 1997- sugestia pełnienia roli dostawcy energii dla republik

PODSUMOWANIE

• Członkostwo republik w europejskich organizacjach zmieni istniejący porządek, gdy republiki będą miały styczność w różnych organizacjach z resztą Europy

• Aktywność dzięki rozpadowi ZSRR, wycofaniu wojsk, chęć pokazania wartości skandynawskich, sympatia dla ludności republik

• W Szwecji i Finlandii kwestia republik związana z debata o NATO

• Po 1993 różnic partyjne w tej kwestii zatarte, zwyciężył czynnik ekonomiczny

• Członkostwo Danii w wielu organizacjach dawało jej więcej możliwości

• Warunki strategiczne i interpretacja sytuacji- Finlandia, Szwecja i Norwegia -ostrożniejsze

Politykę państw nordycki można określić mianem aktywnego internacjonalizmu, który po 1991 zyskał nowy, bałtycki wymiar, który jest określany jako sąsiedni internacjonalizm.

INTERNACJONALIZM I SOLIDARNOŚĆ W NORDYCKIEJ POLITYCE ZAGRANCZNEJ.

Podstawą internacjonalizmu zachodniego jest liberalizm. Apeluje się tutaj do idei, że jesteśmy i powinniśmy być częścią szerszej społeczności niż ta, jaką jest naród lub państwo (Halliday, 1988). Za teoretykiem liberalnym Adamem Smithem podkreśla się znaczenie wolnego handlu. Kant twierdził, że stan harmonii interesów społecznych można osiągnąć poprzez wprowadzenie odpowiedzialnego rządu republikańskiego, prawa mającego zastosowanie na arenie międzynarodowej, jak i przez stworzenie federacji stanów.

Państwa nordyckie stanowią dobry przykład państw stosujących tzw. internacjonalizm dostosowawczy, dostosowujący się (accommodative internationalism), gdyż starają się zrozumieć pozostałych aktorów na arenie międzynarodowej. Próbują zwiększyć bliskość między różnymi narodami, jak i zmniejszyć niezgodność interesów między nimi, stawiają sobie za wartość solidarność między narodami, a nie wyłącznie posiadanie dobrych czy też poprawnych stosunków międzynarodowych.

Państwa skandynawskie podzielają pogląd, że ważne jest wprowadzenie wolnego handlu i współpraca międzynarodowa, ale większy nacisk kładą na sprawiedliwość globalną, szczególnie zmniejszenie nierówności w rozwoju.

Państwa nordyckie zapewniły szczególnie dobre otoczenie dla rozwoju wartości tj. solidarność, a jej wpływ nie jest ograniczony jedynie do polityki wewnętrznej, ale i do zagranicznej. Internacjonalizm i solidarność zyskały tam status ideologii narodowej.

Kraje te twierdzą, że mają moralną powinność, by pomagać państwom biedniejszym. Opowiadają się za ONZ, prawem międzynarodowym, jak i propagowaniem zasad demokracji na świecie. Kluczem zdaje się być dziedzictwo socjaldemokratyczne.

Wpływ idei socjaldemokratycznych jest tak wielki, są one tak głęboko zakorzenione w mentalności Skandynawów, że mimo różnych wyników wyborczych partii socjaldemokratycznych, ich prowizje do ODA - Overseas Development Assistance - pozostają wciąż bardzo szczodre. Norwegia, Dania i Szwecja znajdują się w pierwszej piątce najhojniejszych ofiarodawców. Finlandia nie jest w stanie przeznaczyć aż tak dużych środków na ten cel, ale i tak więcej niż Niemcy.

SĄSIEDNI INTERCJONALIZM

Zaangażowanie państw nordyckich w region bałtycki powinniśmy nazwać sąsiednim internacjonalizmem, bardziej niż regionalizmem bałtyckim, gdyż wtedy możemy uchwycić tradycję internacjonalizmu wpisaną w ten proces. Państwa nordyckie od dawna wierzyły, że demokracja, suwerenna państwowość oraz prawa ekonomiczne, polityczne i społeczne są fundamentalnymi wartościami, które nie powinny być przypisane tylko bogatym państwom zachodnim, ale wszystkim państwom niezależnie od ich wielkości, bogactwa czy też pozycji na arenie międzynarodowej.

Działania państw skupiały się głównie na krajach małych lub średnich, które doświadczyły długich okresów represji, gwałtownych konfliktów, interwencji militarnych lub nie udało im się doprowadzić do pełnej konsolidacji.

Państwa bałtyckie były w takim razie idealnymi kandydatami.

Pojęcie `sąsiedni internacjonalizm' odnosi się do tego projektu współpracy nordycko-bałtyckiej, którą cechuje pojęcie poczucie wspólnej tożsamości i bliskość geograficzna. Celem długoterminowym było uczynienie państw bałtyckich równymi partnerami z północną Europą.

Stopień zaangażowania się państw skandynawskich we wspieranie państw bałtyckich jest bezprecedensowy. Polityka międzynarodowa była często sprowadzana do poziomu organizacji charytatywnych, rad lokalnych, chórów czy kościołów.

Jesteśmy jednak daleko od stworzenia wspólnej tożsamości bałtyckiej, gdyż jest tendencja w regionalizmie bałtyckim, aby skupiać się na tym, by uczynić z regionu zyskowny obszar handlowy kierowany zasadami wolnego rynku.

W rzeczy samej, CBSS - Council of Baltic Sea States - daje pierwszeństwo projektom dot. infrastruktury, inwestycji, promocji współpracy ekonomicznej, handlu, inwestycji, jak i zwalczania przestępczości zorganizowanej.

SĄSIEDNI INTERNACJONALIZM I POWIĘKSZENIE UE

Państwa zachodnie mają obowiązek etyczny, historyczny, by wprowadzić do UE, na społeczności międzynarodowej wcześniej represjonowane kraje.

Oskarżano państwa nordyckie o rywalizację w regionie bałtyckim w celu zdobycia przywództwa, o to, że głównym motywem ich angażu w politykę regionu jest czynnik ekonomiczny, także względy bezpieczeństwa. Oczywiście, czynnik ekonomiczny też odgrywa pewną rolę, jednak głównie chodzi tutaj o motywy etyczne, altruistyczne i moralne względy, aby szerzyć normy i wartości reprezentowane przez te kraje.

Państwa nordyckie nie tylko wstawiały się za państwami bałtyckimi w ich drodze do UE, ale także rozwinęły programy bilateralne, by pomóc im w adaptacji do członkowstwa. Środki bilateralne zostały wsparte wysiłkami multilateralnymi, które zapewniają większą podstawę przy konstrukcji nowych form społeczności, wspólnoty.

Spośród wszystkich inicjatyw podejmowanych przez państwa skandynawskie, rzadko która nie miała wpływu (pośredniego lub bezpośredniego) na dostosowanie państw bałtyckich do wymagań unii.

• POMOC BEZPOŚREDNIA

Oświadczenia określające postawę danego państwa lub państw w jakiejś kwestii - państwa nordyckie wszystkie wstawiły się za państwami bałtyckimi, działały jak ich rzecznik na arenie międzynarodowej i lobbowały na ich rzecz.

Praktyczna i techniczna pomoc

• POMOC POŚREDNIA

Wspieranie bezpieczeństwa ekologicznego i świadomości ekologicznej, rządów lokalnych, reform ziemskich, kształcenie kadry nauczycielskiej oraz prawa dzieci i kobiet

• REZULTATY

Kraje nadbałtyckie wstępują do UE w 2004 roku.

Zyskały możliwość wchodzenia w relacje z innymi krajami w kontekście szerszym, niż regionalny.

Kształtowanie się świadomości zbiorowej, społeczności bałtyckiej, co wymaga dostosowania, ale nie porzucenia lojalności narodowych, gdyż mogą one utrudniać dążenie do nowych form solidarności.

Dialog polityczny nordycko-bałtycki stał się czymś stałym, permanentnym, nie skończy się wraz z przystąpieniem krajów do UE.

DALEKOSIĘŻNE KONSEKWENCJE SĄSIEDNIEGO INTERNACJONALIZMU

• Państwa nordyckie udowodniły, że ich jedność nie tylko nie została naruszona poprzez kontakty z państwami bałtyckimi, ale i jeszcze umocniła się.

• Internacjonalizm nordycki nabrał znaczenia etycznego - wcześniej kładziono nacisk na solidarność z krajami trzeciego świata, teraz polityka skandynawska objęła także państwa nadbałtyckie.

• Znaki, że społeczeństwa nordyckie są w stanie presji wywołanej globalizacją i neoliberalizmem ekonomicznym. Bardziej restrykcyjne prawa dot. imigrantów w DK. Duńskie zaangażowanie w amerykańską interwencję militarną w Iraku. Krytyka ze strony reszty krajów skandynawskich nie zaważyła jednak na ich stosunkach.

• Decyzja rządu duńskiego dot. zmniejszenia dotacji do ODA, ale DK wciąż pozostaje drugim co do hojności ofiarodawcą (wyprzedzana tylko przez Norwegię).

KONKLUZJA

Państwa nordyckie (Dania, Finlandia, Norwegia, Szwecja) posunęły się o krok dalej niż większość państw w budowaniu solidarności w polityce globalnej. Po zakończeniu zimnej wojny promowały one wartości tj. bezpieczeństwo międzynarodowe, solidarność, pokój, szerzenie sprawiedliwości poza granicami własnego kraju, (choć solidarność międzynarodowa była główną cechą zagranicznej polityki nordyckiej już w latach 60.).

Wspomniana wyżej rozwijająca się niezależność Republik Nadbałtyckich i ich wzmożona aktywność w polityce europejskiej, chęć wchodzenia w skład rozmaitych instytucji zawdzięczana jest w dużej mierze krajom nordyckim. Ich wkład był znaczący, jeśli nie decydujący. Program nordycki zrealizował:

• Wpłynięcie na aktywną politykę UE na tym obszarze

• Łotwa, Litwa i Estonia partnerami handlowymi, po 1995 kraje skandynawskie największymi eksporterami i importerami Estonii, import z Łotwy

• Przyczynienie się do ochrony i bezpieczeństwa (batalion pokojowy, kontrola powietrzna, eskadra przeciwminowa)

• 1995- obszar ten jednym z głównych obszarów polityki Rady Nordyckiej

. Wspomniana wyżej rozwijająca się niezależność Republik Nadbałtyckich i ich wzmożona aktywność w polityce europejskiej, chęć wchodzenia w skład rozmaitych instytucji zawdzięczana jest w dużej mierze krajom nordyckim.

Wkład państw nordyckich był znaczący, jeśli nie decydujący w tworzeniu się samodzielności i ukierunkowaniu polityki trzech krajów w rejonie Bałtyku - Litwy, Łotwy, Estonii - w pełni niezależnych państw, członków organizacji europejskich i godnych partnerów handlowych.

---