BADANIE FIZYKALNE JAMY BRZUSZNEJ
Kolejność badania fizykalnego:
1. oglądanie
2. osłuchiwanie
3. opukiwanie
4. palpacja
A. Znać podział na obszary i kwadranty.
B. Dokonać wstępnego badania ogólnego:( stan odżywienia i nawodnienia, występowania obrzęków)
Oglądanie :
kształt, symetria( prawidłowy- brzuch wklęsły, symetryczny, porusza się łagodnie z rytmem oddechu).
Skóra, blizny, rozstępy.
Żyły, kierunek przepływu krwi, tętnienie aorty nad pępkiem.
Ruchy perystaltyczne jelit.
Obecność przepuklin ( okołopępkowa, pachwinowa)
OSŁUCHIWANIE
1. szmery jelitowe (odgłosy przelewania wywołane przez perystaltyczne ruchy jelit przesuwające gaz i płyn przez ich światło- odgłosy bulgotania i przelewania - słyszalne okresowo w odstępach 5-10 sekundowych), osłuchiwać jamę brzuszną przez około 30 sekund.
- brak szmerów (w niedrożności jelit),
- głośne odgłosy perystaltyczne o zwiększonej częstotliwości (u osób zdrowych, pierwszy objaw niedrożności mechanicznej gdy towarzyszą im kolkowe bóle brzucha)
- szmery o odgłosie metalicznym (znaczne ilości gazu i płynu w świetle jelit),
- charakterystyczny „objaw pluskania”( można usłyszeć, gdy potrząśnie się okolicę nadbrzusza i przyłoży stetoskop do jego powierzchni- niedrożność odźwiernika), żołądek nadmiernie wypełniony gazem
i płynem.
- szmery aorty ( fizjologicznie nie powinien być słyszalny
występuje przy tętniaku lub zmianach miażdżycowych).
- „skrzypiący” szmer tarcia nad wątrobą lub śledzioną
( zapalenie zewnętrznej torebki narządu i otaczającej
otrzewnej ściennej).
OPUKIWANIE
Cel - ustalenie czy przyczyna poszerzenia jamy brzusznej jest nadmierna ilość płynu, czy gazu, określenia wielkości pęcherza moczowego. Odgłos przy opukiwaniu przedniej ściany brzucha między łukami żebrowymi i grzebieniami biodrowymi ma prawidłowo charakter bębenkowy.
1.górna granica wątroby - 6 przestrzeń międzyżebrowa (opukać trzecią przestrzeń później każdą kolejną, aż do przejścia odgłosu jawnego w stłumiony).
dolna granica wątroby - dolna granica żeber
(punkt opukiwania leży zazwyczaj nad jelitami - odgłos bębenkowy, przesuwać palec bliżej łuku żebrowego -
aż odgłos opukowy stanie się stłumiony)
Opukiwać od odgłosu bębenkowego do stłumionego,
z udziałem głębokiego oddechu.
OPUKIWANIE
2. Śledziona - opukiwanie między 9 - 11 przestrzenią międzyżebrową w linii pachowej lewej przedniej - odgłos bębenkowy,
ale przy powiększeniu śledziony - stłumiony.
3. Brzuch - przy wodobrzuszu : stłumienie,
przy gazach : bębenkowy
4. Pęcherz moczowy - rozpocząć opukiwanie
od poziomu pępka, układając palce równolegle
do spojenia łonowego- stłumienie nadłonowe
PALPACJA : pozycja leżąca ze zgięciem kończyn dolnych
w stawach kolanowych i biodrowych. Ogrzać ręce przed badaniem. Bada się czubkami palców i dłoniową stroną
palców; można badać jedną ręką lub oburącz ( ręka położona na brzuchu jest ręką badającą, a ręka na jej grzbiecie zwiększa siłę ucisku na brzuch).
Zapytać pacjenta czy odczuwa ból lub tkliwość w obrębie jamy brzusznej.
Rozpocząć badanie od segmentów położonych jak najdalej od bólu.
Bada się każdy z 9 segmentów, lekko naciskając
i odrywając dłoń od powierzchni brzucha, starając się wyczuwać struktury leżące pod przednią ścianą brzucha.
Przy każdym przesunięciu ręki należy spojrzeć na twarz pacjenta (grymas twarzy - bolesność uciskowa).
1. Bolesność uciskowa wywołana zapaleniem otrzewnej ściennej:
- żywa reakcja na najlżejszy dotyk,
dodatni objaw Blumberga,
obrona mięśniowa i deskowate napięcie powłok brzusznych.
2. Stwierdzenie ewentualnych guzów w jamie brzusznej - badanie szczegółowe.
3. Badanie wątroby - z udziałem głębokich oddechów - dolną granicę wątroby należy badać opuszkami palców lub promieniową stroną palca wskazującego, siedząc po prawej stronie pacjenta. Dolny brzeg wątroby można wyczuć promieniową stroną palca wskazującego prawej dłoni, ułożonej poniżej i równolegle do łuku żebrowego, w momencie przesuwania się narządu w dół w czasie oddychania.
PALPACJA c.d.
4.Pecherzyka żółciowego- uciskając dość silnie delikatnie okolice pęcherzyka żółciowego, kierując czubki palców ku badanemu narządowi i polecając pacjentowi głęboko oddychać.
Cholecistitis- charakterystyczne objawy:
bolesność uciskowa,
obrona mięśniowa okolicy pęcherzyka,
pacjent „krzywi się z bólu”,
wstrzymuje oddech w momencie, gdy palce badającego dotykają obniżąjącego się narządu ( objaw Murphy'ego).
prawidłowo, pęcherzyk jest niewyczuwalny
4. badanie śledziony- wyczuwalna wówczas, gdy ulegnie dwukrotnemu powiększeniu ( od lewego łuku żebrowego do prawego dołu biodrowego -do dołu i dośrodkowo).
PALPACJA c.d.
5. badanie nerek - leża na wysokości od 12 kręgu piersiowego do 3 kręgu lędźwiowego,
nerki zwykle nie są wyczuwalne,
Łatwiej wyczuć nerkę prawą, położona jest niżej niż lewa.
6. Badanie pęcherza moczowego - należy opukiwać od poziomu pępka, układając palce równolegle do spojenia łonowego i stopniowo przesuwając je w kierunku kości łonowej( odgłos bębenkowy aż do kości łonowej).
7. Aorta - można wyczuć przy pomocy kciuka i palca jednej ręki, lub układając palce obu rąk po przeciwnych stronach linii pośrodkowej ciała w punkcie znajdującym się w połowie odległości między wyrostkiem mieczykowatym mostka i pępkiem ( tętnienie można wyczuć u osób szczupłych).
BADANIE PRZEZ ODBYT
- ułożenie przy krawędzi, na lewym boku, zgięte kończyny dolne w stawach kolanowych i biodrowych,
uprzedzić chorego o uczuciu pełności i parcia na stolec.
Oglądanie: odbytu i okolicy okołoodbytowej,
można stwierdzić:
obecność polipowatych wyrośli odbytu,
obecność zatok włosowych,
kłykcin kończystych,
przetok,
zewnętrznych guzków krwawniczych,
wypadanie odbytu,
sinawe zabarwienie skóry wokół odbytu sugeruje chorobę Crohna,
Ból i tkliwość tej okolicy sugeruje :
zakażenie (ropień okołoodbytniczy),
szczelinę, przetokę odbytu,
lub zakrzepicę żylaków zewnętrznych
Badanie palpacyjne: ocenia
śluzówkę odbytnicy ( guz nowotworowy, polipy),
gruczoł krokowy ( określa wielkość, spoistość guza
i bolesność),
macicę (można wyczuć szyjkę, tyłozgięcie).