Ambroży Pare: wybitny francuski chirurg renesansu, jeden z ojców współczesnej chirurgii.
Autor wielu prac naukowych. Prace zaczął w wieku 20 lat jako chirurg wojskowy. Dzięki
doświadczeniu opracował bardziej humanitarne metody postępowania z rannymi. Został on
chirurgiem królewskim Henryka II, a następnie Franciszka II, Karola IX i Henryka III. W
1537 w swoim dziele skrytykował szeroko stosowane przyżeganie rozgrzanym do czerwoności
żelazem i zalewanie wrzącym olejem ran. Stosował podwiązki naczyniowe co obniżyło
śmiertelność w czasie zabiegów amputacji. Po zabiegach przeprowadzał rehabilitację,
pacjentów zaopatrywał w protezy. W dziedzinie chirurgii ogólnej opracował metody
operowania przepuklin. Opracował empiryczne zasady drenażu ropni i leczenia zakażonych
ran. Konstruował nowe narzędzia chirurgiczne, a także urządzenia pomagające w ortopedii,
jak gorsety dla osób z wadami kręgosłupa, szyny ułatwiające chodzenie oraz specjalne obuwie
dla osób z wadami, wprowadził leczenie za pomocą wyciągu. Był lekarzem społecznikiem,
leczył biednych i bogatych ważne dla niego było wyleczenie pacjenta i nic po za tym. Uważany
jest za twórcę masażu uciskowego i wynalezienia metod zastosowania go w lecznictwie. Jako
pierwszy zdiagnozował złamanie szyjki kości udowej. Wykonywał operacje plastyczne i
operacje wyłuszczenia stawów.
Lekarze arabscy Razes i Avicenna:
Razes: ur. 850 zm 923. W wieku 30 lat skończył studia medyczne, Zarządzał szpitalem w
Bagdadzie. Stosował się do wiedzy Hipokratesa. W farmakologii wzorował się na Galenie.
W dziele pt. „Anidotarium” wymienia pigułki powlekane kleikiem dla poprawienia smaku,
syropy i pastylki. Wymienia syrop octowy( kwiat bora granatu, ocet), środki przeczyszczające.
W dziele „Divisiones” przedstawia wykaz leków. Jako pierwszy wprowadza piżmo i amforę
oraz inne leki: kamfora, kubeba, strączyniec ciernisty i inne. Znane są mu piwo wódka, olej
rycynowy, oleje wytłaczane, leki pochodzenia zwierzęcego jak mleko czy wątroba. Środki
obrzydliwe: krew, mózg, uryna, wydzieliny ludzkie, zwierzęce, krew menstruacyjna i
odpadki z obrzezania. Wydał traktat o chorobach dzieci: znał następstwa uszkodzeń rdzenia
kręgowego, w chirurgii stworzył przyrząd do wyjmowania ciał obcych, a przy opatrywaniu
ran stosował watę.
Awicenna: ur. 980 zm. 1037. Działa w wielu dziedzinach nauki jak filozofia, prawo,
medycyna czy matematyka. Stworzył dzieło „Canon medicinae”(Księga praw medyczny).
Opisał w niej leki z nazwami i właściwościami. Jako pierwszy wprowadził złocenie i
Srebrzenie tabletek. Canon dzieli się na I definicja medycyny i jej zadania, anatomia
poszczególnych narządów. II szczegółowa nauka o lekach prostych. III schorzenia ciał
IV o truciznach, ranach zatrutych i kosmetyce. V o lekach złożonych. Opisuje choroby
dżumę, ospę, odrę, wspomina o nieuleczalnych czynnikach chorobotwórczych i o
rozprzestrzenianiu się takich chorób za pośrednictwem gleby i wody. Opisuje
drobiazgowe badanie moczu, dietę, higienę, żywienie. Był pierwszym który potrafił
wyodrębnić zapalenie śródpiersia od zapalenia opłucnej.
Rozwój mikrobiologii i jej twórcy: Prace nad zapoczątkował Ludwik Pasteur 1860.
prowadzi on badania nad fermentacją mlekową i alkoholową. 1861-obalił teorię
samorództwa. 1868- ogłosił teorię o różnorodności bakterii chorobotwórczych.
1877-odkrył laseczki posocznicy gnilnej. 1880- teoria szczepień(szczepionki
przeciwko cholerze kur(1880), wąglikowi bydła(1882), różycy świń(1883).
1885- odkrył szczepionkę przeciwko wściekliźnie. Odkrył metodę pasteryzacji,
zapobiegającą psuciu się piwa i mleka(1860). Robert Koch: 1876-opisał pałeczki
wąglika i ich formy przetrwalnikowe, 1882- odkrył prątki gruźlicy i tuberkuliny.
1884- wykrył przecinkowca cholery, 1905- otrzymał Nobla w dziedzinie mikrobiologii
za odkrycie prątków gruźlicy i tuberkulin. 1921- szczepienie przeciwko gruźlicy.
Wprowadził pożywkę agarową, metodę barwienia tzw: Triada Kocha. Edward Jenner:
1796- szczepionka przeciw ospie prawdziwej, szczepił krowianką(ospą krów)
Szczepionki: Początek uodporniania ludzi zapoczątkował Edward Jenner,
zaobserwował on, że żaden człowiek z krostami na twarzy nie chorował na ospę
ponownie, stąd wniosek, że po przebyciu pewnych chorób pozostaje swoista
odporność. Zauważył też, że osoby, które doiły krowy chore na krowią ospę,
są odporne na ospę prawdziwą. 1796- Jenner podjął pierwszą próbę szczepienia,
przeciw ospie krowiance, 1798- ogłosił wyniki badań, jest to data narodzin
nauki o odporności. 1881- Pasteur odkrywa szczepionkę przeciw wąglikowi,
1885-przeciw wściekliźnie, 1890- Koch odkrywa reakcję tuberkulinową,
1895- Haffkine- dżuma, 1913- Erich- błonica, 1919- Weigl- dur plamisty,
1921- I dziecko zaszczepione przeciw gruźlicy, 1924- Calmett i Gieerin
- gruźlica, 1942- koklusz, 1946-Enders, Stokes- świnka, 1953- Koprowski
-pierwsza szczepiona na porażenie dziecięce, 1954- Salk do dziś używana
szczepionka na polio, 1954- Anders, Deebies- różyczka.
Anestezjologia: Początkowa znieczulano i usypiano pacjentów różnymi
metalami i alkoholem, podawano silne dawki opium, oziębiano talem,
upuszczano krew w celu omdlenia pacjenta. Dopiero w XIX w 1799 r.
chemik angielski Huphry Dary odkrył podtenek azotu. W Ameryce
dentysta Horacy Wells stosował go z powodzeniem czy ekstrakcji zębów.
W 1846r William Morton zastosował chlorek etylu z dobrym skutkiem
przy plombowaniu zębów. Chirurg Warren z Bostonu dokonał zabiegu
usunięcia naczyniaka szyi przy uśpieniu eterem. W 1846 roku londyński
chirurg Liston wykonał zabieg amputacji ramienia(stosował eter). Narkozę
taką użył Pirogow(działania wojenne na Kaukazie). Próbował stosować
uśpienie eterowe za pomocą wlewek doodbytniczych. Praf James Young
Simpson stosował uśpienie chloroformem. Chirurg wiedeński Billroth
używał mieszanki eteru i chloroformu. Pozwoliło to z kolei na zwrócenie
uwagi na metody miejscowego znieczulania kokainą. W 1805 niemiecki
aptekarz Fryderyk Serturnen wyodrębnił morfine z opium. Dzieje
znieczulania miejscowego: Wood wstrzykiwał podskórnie 1853 oraz
wyodrębnił z liści coca cennego alkaloidu kokainy. Karol Koiler
zastosował go przy usunięciu zaćmy, Henryk Braun stosował kokainę
z adrenaliną w celu przedłużeniu znieczulenia. 5 lat później kokainę
zastąpioną nowokainą. William Maisted w 1885r- znieczulenie
przewodowe w stomatologii. W 1894 chirurg James Cornig zastosował
znieczulenie lędźwiowe,
Leczenie krwią: Rozwój tej dziedziny nastąpił pod koniec XIX wieku.
Podstawowym zagadnieniem leczenia krwią są transplantacje. Już w
1663r J. Denis przetoczył krew zwierzęcą człowiekowi. Dopiero w
1818 r. James Blundell przetoczył krew ludzką kobiecie, która
wykrwawiła się przy porodzie. Natomiast w 1829r. Ludwik Bierkowski
był pierwszym Polakiem, który dokonał transfuzji krwi. W 1881 Albert
S. Landarer podał człowiekowi dożylnie roztwór fizjologiczny, stał
on się nieodłącznym składnikiem leczenia chirurgicznego. W Polsce
zastosował to Leon Szuman w 1883r. W 1901r. K Landsteiner odkrył
grupy krwi: O, A, B. Natomiast de Castello w 1902 odkrył AB.
Dungem raze z L. Hirszfeldem w 1910 sklasyfikowali grupy krwi
i upowszechnili naukę o ich oznaczaniu(1928). W 1940 K. Landsteiner
i Viener- odkrywają czynnik Rh za co Landsteiner otrzymuje nagrodę
Nobla. W 1914 Louis Agote i Albert Hustin wprowadzili cytrynian
sodu jakoś środek hamujący krzepliwość.
Hipokrates z Kos: okres jego życia przypada około na lata 460 - 377
p.n.e. Jeden z najwybitniejszych prekursorów współczesnej medycyny.
Zyskał sobie przydomek "ojca medycyny". Zawodu nauczył się u swego
ojca, a wiedzę pogłębiał podróżując m. in. po Egipcie i Azji Mniejszej.
Metody i idee jego szkoły znamy z zachowanego dzieła Corpus
Hippocrateum, stanowiącego zbiór 53 pis różnych szkół lekarskich
sprzed połowy IV wieku p.n.e. zebranych 100 lat po śmierci Hipokratesa.
Pomimo opatrzenia ich jego imieniem pism samego Hippokratesa nie
udało się wyróżnić, choć uznaje się, że jest autorem m. in. "Prognoz koskich"
i "Aforyzmów", które dotyczą takich dziedzin jak anatomia, patologia,
chirurgia, położnictwo i inne zabiegi lekarskie (są one często podawane
mylnie jako cytaty z Przysięgi Hipokratesa, która stanowi podstawę etyki
lekarskiej). Metoda Hipokratesa opierała się na metodach racjonalnych.
Na podstawie obserwacji i doświadczeń wyciągał wnioski prowadzące do
ustalenia diagnozy. Stworzył historię choroby, która opierała się na
wywiadzie(opisie przyczyn, okoliczności i przebytych wcześniej chorób).
Odkrył dwa fenomeny przykładając ucho do klatki piersiowej wysłuchał
tarcie opłucnowe, pluskanie w jamie opłucnej nie istnieje. Według niego
każdy pacjent powinien być traktowany indywidualnie, dużą rolę odgrywała
u niego chirurgia: nakłucia jamy brzusznej, hemoroidy, leczenie przetok
odbytniczych, nacinanie ropni, bandażowanie Nie leczono urazów głowy,
serca, jelit i żołądka. Stworzył kołnierze ortopedyczne do leczenia skrzywień.
Zalecał dietę, bańki, upusty krwi, masaże, akupunktura, leki roślinne,
kleiki, wyzwolił medycynę od mistyki. Wyodrębniał trzy etapy choroby
wilgoci, urażenia, zdrowienia. Jego szkoła nacechowana była troska o
zdrowie chorego (łac. salus aegroti suprema lex- zdrowie chorego
najwyższym prawem). Leczenie miało polegać na wspomaganiu naturalnych
procesów zdrowienia, a naczelną zasadą było nieszkodzenie choremu
Wyróżnił w organizmie cztery podstawowe soki (płyny, "humory"):
krew, żółć, śluz, żółć czarną (prawdopodobnie była to krew żylna).
Zaburzenie równowagi między nimi miało być przyczyną
choroby (patologia humoralna). Przewaga jednego z tych elementów
miała również być przyczyną określonego typu temperamentu: sangwiniczny-
przewaga- krwi, choleryczny- żółci, flegmatyczny- śluz, melancholiczny-
czarna żółć Wprowadził dietę i higienę jako środki profilaktyczne. Zwalczał
również takie przesądy jak ten, że epilepsję wywołuje opętanie przez demona.
Wiele terminów wprowadzonych przez niego jest używane do dziś np. rak,
inne natomiast noszą jego imię np. twarz Hipokratesa (cholera).
Antyseptyka i Aseptyka
Antyseptyka jest to niszczenie drobnoustrojów znajdujących się na tkankach za pomocą
substancji antyseptycznych. Wprowadzone do chirurgii w 1867 roku przez Listera -
wprowadził pierwszy środek do odkażania- kwas karbolowy(fenol), Lister rozpoczął
dezynfekcję powietrza i przedmiotów w salach operacyjnych i innych pomieszczeniach
szpitalnych; czynił to przez rozpylanie kwasu karbolowego. Dzięki temu Lister uzyskał
mniejszą liczbę przypadków śmiertelnych spowodowanych zakażeniem ran. jednak za
ojca antyseptyki powinien być uważany Semmelweis-który nakazywał myć ręce
chlorkiem przed każdym badaniem. W 1865 Lister wprowadził opatrunki antyseptyczne
nasycone rozcieńczonym karbolem. . Ponieważ fenol był szkodliwy używano potem:,
sublimat, jodoform, nadmanganian potasu.
Aseptyka to wszelkie postępowanie zapobiegające zakażeniu drobnoustrojami
chorobotwórczymi.W 1890 roku chirurg Ernst Bergmann (1836-1907) udowodnił, że
sterylizacja wszystkiego, co się styka z raną zapobiega jej zakażeniu. Upowszechnił
sterylizację za pomocą pary wodnej i gotowania- wtedy narodzila się aseptyka. Dalszym
etapem rozwoju aseptyki było wprowadzenie gumowych rękawiczek-1889 Halsted,
Mikulicz- Radecki- chirurg polskiego pochodzenia wprowadził strój chirurga- rękawiczki
niciane, maska i czepki na głowe(odk.gastroskop-nie do tego tematu:P)
Nowe metody diagnostyczne w lecznictwie XVIII i XIX w. [na nowe metody
diagnostyczne miały wpływ: postęp fizyki, chemii i osiągnięcia anatomii biologicznej.
Na pocz. XVIII. Zaczęto stosować termometr, określający ciepłotę ciała. 1761-epokowe
odkrycie austriackiego lekarza, przedstawił metody opukiwania. Odkrycie to Nie znalazło
zrozumienia, wykrył ta metodę na podstawie obserwacji swojego ojca oberżysty opukującego
beczki z winem sprawdzając ich zawartość. Ta metoda rozpowszechniła się dopiero w 1808 r.
Jan Mikołaj Corvisart (nadworny lekarz Napoleona) przetłumaczył ją na j. francuski i
uzupełnił własnymi doświadczeniami, bazując na znajomości kliniki i anatomii patologicznej.
Dzięki autorytetowi tego lekarza i sławie jego znakomitej praktyki lekarskiej opukiwanie weszło
od tej pory na stałe do diagnostyki chorób wew. 1819- Rene Laennec ogłosił dzieło
„o osłuchiwaniu”, dzięki podpatrywaniu dzieci bawiących się w wysłuchiwanie dźwięków
uderzeń w jednym końcu rury z uchem przytkniętym do drugiego końca, wpadł na pomysł
zastosowania „słuchawki”. Wezwany do kobiety z atakiem serca, napotkał barierę wysłuchania
tonów serca z powodu jej tuszy, pomysłowo skręcił z papieru trąbkę, która umożliwiła mu
usłyszenie tonów o wiele wyraźniej aniżeli przykładanie ucha bezpośrednio do piersi. To
zmobilizowało go do zamówienia u stolarza przyrządu, który do tej pory uległ znacznym
modyfikacjom, ale na podstawie pierwotnej zasady wprowadził na stałe do diagnostyki chorób
płuc i serca- metodę bezpośredniego osłuchiwania za pomocą słuchawki zwanej stetoskopem.
Laennec tak dokładnie opracował metodę auskultacji, że pozostała ona w prawie nie zmienionej
formie do dziś.
Przeszczepy narządów Nerka od lat 60 jest najczęściej przeszczepianym narządem, jest to forma
leczenia nerko zastępczego, okres oczekiwania na przeszczep może być długi ze względu na
możliwość hemodializy (sztuczna nerka), do przeszczepu wykorzystuje się nerkę pobraną od
obcej osoby, u której stwierdzono objawy śmierci pnia mózgu (przeszczep ze zwłok), lub od blisko
spokrewnionego z pacjentem członka rodziny (przeszczep rodzinny). Ponad 1rok przeszczep przeżywa
85%chorych, którzy otrzymali nerkę od krewnych, 65% otrzymujących nerke ze zwłok. Świat: 1954 -
pierwszy przeszczep nerki (od brata bliźniaka) - (Joseph Murray i John Merrill - Boston) Polska:
1965- pierwsza próba przeszczepu nerki pobranej ze zwłok (Wiktor Bross - Wrocław) (31 marca 1965)
1966 - pierwszy udany przeszczep nerki ze zwłok (Jan Nielubowicz, Tadeusz Orłowski - Warszawa)
(26 stycznia 1966) 1968 - pierwszy przeszczep nerki pobranej od żywego dawcy (Wiktor Bross -
Wrocław)// Serce-pierwszy alloprzeszczep wykonano w 1967r., z końcem lat 80 transplantacja stała
się metodą leczenia niewydolności serca nie poddającej się konwencjonalnej terapii, Aby
zakwalifikować chorego do przeszczepu, należy wykonać: koronarografię, ECHO serca,
cewnikowanie prawostronne, i kilka razy testy wysiłkowe z tzw. analizą gazów oddechowych,
ponad 1 rok przeżywa ponad 70 biorców. Późnym powikłaniem jest postępująca arterioskleroza
naczyń wieńcowych związanych z immunologicznymi procesami uszkadzania ich ścian. Każdy
człowiek po operacji powinien pozostawać pod rygorystyczną specjalistyczną opieką
kardiologiczną, ze względu na ryzyko odrzutu Od kilku lat wprowadza się transplantację płuco
serce, uzyskując lepsze wyniki niż przeszczepiając samo serce. Świat: 1967 - pierwszy
przeszczep serca (Christiaan Barnard - Kapsztad) 1981 - pierwszy jednoczesny przeszczep serca
i płuca (Bruce Reitz - Stanford) Polska:1969 - pierwsza próba przeszczepu serca (Jan Moll, Antoni
Dziatkowiak - Łódź) 1986 - pierwszy udany przeszczep serca (Zbigniew Religa - Zabrze) //
Wątroba- wskazaniem do przeszczepu są: przewlekłe agresywne zapalenia, marskość i pierwotne
nowotwory. Tylko 50% biorców przezywa 1rok, przy tym zabiegu występują trudności w
rekonstrukcji dróg żółciowych. Technicznie jest to operacja bardziej skomplikowana aniżeli
przeszczep serca. W Polsce początki transplantologii wątroby datuje się na rok 1987, kiedy
dokonano pierwszej próby (nieudanej). Operował prof. Stanisław Zieliński z Kliniki AM w
(operowali prof. Bogdan Michałowicz oraz doc. Jacek Pawlak). W 1999 roku dokonano pierwszego
udanego przeszczepienia od dawcy spokrewnionego.W roku 2008 pięć ośrodków (Warszawa, Kraków,
Katowice, Szczecin, Wrocław) prowadzi kolejki pacjentów do przeszczepu wątroby dla dorosłych
oraz jeden (CZD) w przypadku zabiegów pediatrycznych. Pierwszej próby przeszczepienia wątroby
podjął się prof. Thomas Starzl z Denver w 1963 roku. Zabieg dotyczył dziecka z niedrożnością dróg
żółciowych. Zakończył się niepowodzeniem, podobnie jak siedem kolejnych prób. Wreszcie w 1967
roku w lipcu dokonano pierwszego udanego przeszczepienia wątroby. Operował również prof. Starzl,
a pacjent przeżył rok. Jednak dopiero 16 lat później przeszczepienie wątroby zostało uznany za
pełnoprawny zabieg terapeutyczny i przestało być traktowane w kategoriach doświadczalnych.
Wpływ na lepszą przeżywalność pacjentów po przeszczepieniu wątroby miał rozwój leczenia
immunosupresyjnego, a zwłaszcza wynalezienie cyklosporyny. W 1984 roku miała miejsce pierwsza
próba przeszczepienia dziecku zmniejszonej wątroby pobranej od zmarłego dorosłego dawcy, tzw.
reduced-size liver transplantation. W 1988 roku wprowadzono metodę podziału wątroby pobranej od
zmarłego dawcy dla dwóch biorców - dziecka i dorosłego (split liver transplantation). Wreszcie w
1989 r. wykonano pierwsze udane przeszczepienie narządu pobranego od dawcy spokrewnionego.
Kalifaty arabskie: arabowie mieli wrogi stosunek do nauki i kultury starożytnej niszcząć w
641 Aleksandrię i jej placówki naukowe. W VIII-X w. następuje zmiana poglądów. Zaczynają
oni gromadzić rękopisy, zakładają biblioteki, szkoły. Na ich polecenie tłumaczono dzieła
zagraniczne na arabski. Odkrywają wiele ważnych rzeczy, ciężar właściwy ciała, dokonują
postępu w matematyce. Dzięki tym odkryciom następuje ogromny postęp cywilizacyjny.
Sam Mahomet ma dużo szacunku do lekarzy nawet chrześcijańskich. W Koranie znajduje
się dużo uwag o lecznictwie, środkach leczniczych, sposobach i przyrządzania, wymienione
leki to: biały cynamon, gąbki, jęczmień, kadzidło, ostromlecz, oliwa, miód, daktyle, imbir,
sałata. Ważną rolę spełniają zaklęcia i amulety. Po za tym poświęca on miejsce także na
sprawy higieny. Jest tam zakaz używania alkoholu, zalecenie przestrzegania czystości, zakaz
spożywania mięsa wieprzowego. Zasług: 1: tłumaczenie i zbieranie cennych dzieł starożytnego
Wschodu, Grecji. 2. Nowe formy leków: ulepki, ekstrakty, słodzie. 3. Wprowadzili aparat
destylacyjny(wodę, wino, olejki, ocet). 4. Goździki, imbir Hanzel z Chinami 5, Papier od
Chińczyków 6. Rozdzielenie medycyny od farmacji. 7. Pierwsze apteki publiczne w VIII w.
w Bagdadzie. 8. Wzorowo urządzane szpitale wraz z apteką, osobne oddziały na różne
choroby, oddzielne łaźnie, zakazane sekcje zwłok. Upadek anatomii i chirurgii, dobrze
rozwinięta okulistyka. Szkoły przy szpitalach silnie rozwinięta praktyka, wydawanie
certyfikatów do zawodu.
Paracelsus -(ur. 10 listopada 1493 lub 1494 w Einsiedeln, Szwajcaria, zm. 24 września
1541 w Salzburgu, Austria) - lekarz i przyrodnik, zwany ojcem medycyny nowożytnej.
Paracelsus zapoczątkował i znacznie rozpowszechnił ideę jatrochemii-czyli odkrywania
nowych leków. Paracelsus badał wiele substancji chemicznych pod kątem wykorzystania
ich jako leki. Badał też ich właściwości trujące, można go więc uznawać także za ojca
toksykologii. Ważny wkład miał również w rozwój ziołolecznictwa. Rozwinął starą naukę
o sygnaturze. Uważał, że Bóg dał ludziom lek (arcanum) na każdą chorobę i aby ułatwić
im szukanie dodał odpowiednie znaki zewnętrze (sygnatury). W związku z tym Paracelsus
ordynował rośliny o liściach nerkowatych na choroby nerek, surowce żółte na żółtaczkę,
a makówki na bóle głowy. Paracelsus opracował też metody przetwarzania surowców
roślinnych tak, aby wydobyć z nich arcanum - dziś nazwalibyśmy je aktywnym składnikiem.
Z tego względu uważa się go za ojca fitochemii i farmakognozji(nauka o lekach
pochodzenia roślinnego). Zalecał przemywanie raz czystymi opatrunkami. W ranach jak i
w chorobach przywiązywał dużą wagę do naturalnych sił obronnych organizmu. Posługiwał
się astrologią i magią, stosował również nowoczesne wówczas metody naukowe, takie jak
doświadczenia i obserwacja pacjentów. Stosował dawkowanie leków, oraz leczenie różnych
chorób odmiennymi specyfikami. Wprowadził szereg nowych leków, m.in. rtęć na syfilis,
oraz szereg soli metali i opium. Wprowadził takie terminy fizykochemiczne jak alkohol i
gaz, jak i termin filozoficzny archeus.
Nobliści
1905-Robert Koch-za prace na gruźlica, opracował forme zarodnikowa paleczki
waglika, w 1883 odkrył przecinkowca cholery, odkrył tuberkulinę
1912-Alexis Carrel- za pracę nad szwami naczyniowymi, i przeszczepami naczyń i tkanek
1923 John Macleod i Frederick Banting -odkrycie insuliny
1930 - Karl Landsteiner - odkrycie grup krwi
1952 - Selman Abraham Waksman- odkrycie streptomycyny
1962 - Francis Harry Compton Crick, James Dewey Watson, Maurice Hugh Frederick
Wilkins-za odkrycie budowy kwasów nukleinowych i jej znaczenia dla mechanizmu
przenoszenia informacji w organizmach żywych
1999 - Günter Blobel-za odkrycie sekwencji sygnałowych i lokalizacyjnych w białkach
2008-Harald zur Hausen za odkrycie wirusa brodawczaka ludzkiego wywołującego raka
szyjki macicy Françoise Barré-Sinoussi i Luc Montagnier za odkrycie ludzkiego wirusa
zespołu nabytego braku odporności (HIV)
EGIPT Medycyne Egiptu można poznać po licznych napisach hieroglificznych na
sarkofagach, piramidach i innych pomnikach , z pamirusów i mumii. Papirus Guine Smith
-najstarsza księga chirurgiczna pisze ze słynny lekarz Imhotep -przeprowadził operacje az
48 urazów.Liczne badana wykazały wysoce rozwinięta wiedzę medyczną w starożytnym Egipcie.
Wiedza medyczna spisywana była w księgach boga Thotha.-42. Wysoce rozwinięta sztuka
balsamowania zwłok musiała się przyczynić do poznania budowy anatomicznej. Jednak
mumifikowanie nie polegalo na wypatroszeniu dlatego organy wew. Nie były dokładnie znane.
Serce stanowiło centralny narząd organizmu. Z papirusów w jakie zawijano mumie można czytać
o schorzeniach jelit, dróg oddechowych, zapaleniach stawów, schorzeniach skórnych, oczu, zimnicy
i słoniowaciznie. Oprócz lekarzy ogólnych istnieli lekarze od poszczególnych narzadów-lekarz
od prawego, lekarz od lewego oka, Wielki opiekun królewskiego odbytu. Lekarz=kapłan. Liczni
byli kosmetycy i masażyści. Inne papirusy Ebersa zawierają inf. Na temat oliczania terminów
ciąży, paraliżu, urazów głowy. Wysoko rozinięta była higiena. Popularne było robienie lewatyw.
Leki pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, mineralnego; miód, mleko matki która urodzila syna,
wątroba, alkohol, opium, kora wierzby(kw. Salicylowy), sproszkowane rogi, kopyta, sól morska,
miedź(na powieki), antymon i ołów. Zabiegi: amputacje kończyn , podwiązka naczyniowa,
trepanacja czaszki, obrzezanie, kastracja.
INDIE Źródłem poznania kultury starożytnych Indii sa księgi Wedy, jest to zbiór zasad życiowych
i religijnych pochodzących z VI w p.n.e. i eposy ludowe Mahabharata i Ramayana i księga praw
Manu z okresu miedzy II w pne a I. W starożytnej kulturze Indii duże znaczenie miała wiara w
działanie sił nadprzyrodzonych. Odróżniano wiele chorób jak: suchoty, puchlinę, padaczkę,
choroby serca, żółtaczkę, paraliż, choroby skórne i weneryczne. Jednak najczęściej wymienianą
chorobą jest febra złośliwa. Dolegliwości próbowano wyleczyć za pomocą modlitw, ofiar,
amuletów. Przy użyciu zaklęć starano się chorobę przenieść na inną istotę żywą. Medycyna Hindusów
początkowo spoczywaw rękach kapłanów, później tzw. stan lekarski. Liczne terminy znajdujące się
w Wedach dowodzą o pewnej znajomości anatomii i to nie tylko kości ale i mózgu, rdzenia i narz.wew.
Ogniska ludzkiego życia dopatrywano się w pępku, z którego miały wybiegać naczynia i nerwy .
Medycyna staroindyjska potrafila leczyc wiele schorzeń, np. trąd, nieżyty żołądkowo-jelitowe, żylaki
odbytnicy, ospa, choroby stawów, oczu , uszu. Według Susruty -najwybitniejszego lekarza, istniało
1120 chorób. Napisał od „Zbiór Susruty” . Lekarze badając pacjeta powinni troskliwie obserwować
go posługując się wszystkimi zmysłami:wzrokiem, słuchem, dotykiem, węchem i smakiem(smakowanie
moczu). Wśród leków wyróżnia się: cynamon, imbir, gałka muszkatołowa, pieprz, senes, olej
sandałowy, nasiona rycynowe, konopie indyjskie, haszysz, opium, indygo, szafran, czarcie łajno,
sok z trzciny cukrowej itp.Środki mineralne to: różne połączenia rtęci jak kalomel, sublimat, cynober,
znali trujące i lecznicze właściwości arszeniku, preparaty żelaza, używali antymonu na wymioty, znali
związki ołowiu i miedzi.Najcenniejszym i najskuteczniejszym lekiem było złoto, które stosowano tam
gdzie już nic nie mogło pomóc.Ze środków zwierzęcych stosowano: krew, żółć, mleko, tłuszcze, skóry,
rogi, kości itp. Środki lekarskie były klasyfikowane według ich działania. Odróżniano środki przeciw
wymiotne, przeczyszczające, uspakajające, podniecające. Według smaku dzielono na: słodkie, słone,
gorzkie, kwaśne, ostre itp.Znamienne dla kultury Hindusów są środki kosmetyczne, napoje miłosne,
eliksiry życia, trucizny, odtrutki. Opisywane instrumentarium składało się ze 101 tępych i 20 ostrych
narzędzi. Wymienia się: noże, nożyczki, piły, topory, szczypczyki, haczyki, rurki, sondy, katatery,
bańki, a nawet magnez do wyciągania ciał obcych. Hindusi umieli leczyć złamania i zwichnięcia
kończyn, wyłuszczali guzy, operowali przetoki, wypuszczali wodę przy puchlinie brzucha, umieli
zeszywać jelita, oraz wykonywali liczne operacje plastyczne. Szeroko rozwinięta też była wiedza
położnicza. Hindusi znali leki na przyspieszenie porodu, potrafili stosować obrót wewnętrzny
płodu, oraz zabiegi wymóżdżenia martwego płodu.
Medycyna i dentystka w Chinach Twierdzono, że organizm ludzki i jego zdrowie zależy od
działania demonów. Dlatego leczenie polegało na czynnościach wykonywanych przez magicznych
kapłanów. W XII w.p.n.e. (za dynastii Czou) oddzielono czynności kapłańskie od lekarskich. Li Tan
(VIIw p.n.e) stwierdził, ze o zdrowiu decydują dwa czynniki: YIN-żeński słaby, sprawiający choroby
i śmierć. YANG- męski, sprawiający zdrowie i życie. (Yin (dosłownie rozumiane jako "zacienione
miejsce, północne zbocze (wzgórza), południowy brzeg (rzeki), zachmurzenie, zaciemnienie")
reprezentowana przez czerń i Księżyc oznacza bierność, uległość, smutek, chłód i zimę, symbolizuje
żeński aspekt natury, introwersję oraz liczby parzyste; odpowiada jej noc oraz dusza po. Yin
symbolizuje woda lub ziemia.Yang (dosłownie rozumiane jako "nasłonecznione miejsce, południowe
oznacza siłę, aktywność, radość, ciepło i lato, symbolizuje męski aspekt natury, ekstrawersję oraz
Wzajemne oddziaływanie Yin i Yang jest przyczyną powstawania i zmiany wszystkich rzeczy.)
Przewaga jednej z sił decyduje o zdrowiu lub chorobie. Z tych sił powstaje pięć pierwiastków
wątroba, serce, płuca, nerki. Badanie obejmowało:1.obserwacje 2.słuchanie(siła głosu- słaby:
przewaga YIN, mocny: przewaga YAN)3. Wywiad 4.obmacywanie(czy na ciele występują guzy itp.)
I księga lekarska- cesarz SZIN NONU (III-IV w p.ne) stworzył ksiege na zasadzie zielnika, której
opisał doskonale znane przez siebie działanie wszystkich roślin. Kanon medycyny- żółty cesarz Huang
Ti (3000 r.p.n.e) dzisiejsza forma (300 r p.n.e) składa się z 2 ksiąg, dzieląc choroby na 2 grupy: te
wywołane przez czynniki zewnętrzne oraz wewnętrzne(emocjonalne) Leczenie odbywało się za
pomocą upustu krwi i akupunktury. Sekcje oraz rozczłonkowywanie zwłok było zabronione uchodziło
za najcięższa zbrodnie. Członki operowanej osoby były przechowywane i wkładane do grobu pacjenta.
Diagnostyka- wygląd twarzy, języka, zachowanie tętna, dostrzegali świerzbowca, znaleźli 11 badania
tętna, ponoć umieli leczyć wściekliznę,*choroby skóry leczą: siarka, ałun, arszenik, rtęć *kiła-rtec do
nosa pacjenta i zapalić *ospa-szczepienia ochronne od XI w n.e (bawełna umoczona w kroście chorego
i do nosa)*żółtaczka-żółty szafran *nerki-fasola *oczy-robaki świętojańskie *leki z wydzielin ludzkich i
zwierzęcych(mocz, kał, mleko szpik kostny). Lekarz wypisywał receptę i sporządzał lekarstwo w aptece.
Metody lecznicze: przypieczki (kulki z bawełny zapalane na ciele), akupunktura (wbijanie w ciało
stalowych igieł), bański, masaż, gimnastyka, kąpiele. Brak rozwoju chirurgii (zniekształcenie stóp kobiet
chińskich) , pomagano w złamaniach, zwichnięciach, zakaz dotykania krwi pacjenta. Dentystyka -
wyrywanie zębów bez narzędzi przez palce. Dentysta uczył się 3 lata wyrywać kołki z deski. Medycyna
sadowa-jeśli pacjent zmarł a przyczyna była nieznana, to oglądano go z zewnątrz nie robiono sekcji.
Podstawową zasadą było zapobieganie chorobom.
Nauczanie medycyny w Europie: Salerno i Montpellier [Społeczeństwo feudalne nie zaspokajało
się rozpowszechnionym przez duchowieństwo *najskuteczniejszym sposobem leczenia za pomocą
łaski bożej lub współdziałaniu świętych i wymagało jakiegokolwiek stopnia wiedzy medycznej od
klasztornych i duchowieństwa. W tym okresie zrozumiano że dotychczasowy poziom wiedzy
medycznej jest niezadowalający, tak samo jak to że leczyć może każdy beż żadnych egzaminów i
uprawnień. Uregulowania prawa do wykonywania zawodu nastąpiło po Raz pierwszy we Włoszech
w Królestwie Obojga Sycylii w 1410, wydano ustawę o prawie lekarskim. Wymagane było zdanie
egzaminu lekarskiego przed organami fachowymi i urzędowymi. W Salerno powstała uczelnia, która
kształciła na znacznie wyższym poziomie, początki sięgają czasów imperium rzymskiego,
wykładowcy nauczali w 4 językach-łacińskim, greckim, hebrajskim i arabskim, co świadczyło o
uniwersalności i ponadreligijności uczelni. Na czele szkoły stał starszy wykładowca. Nauczyciele
były opłacani z funduszy składanych przez studentów. Równouprawnienie stało na takim poziomie
ze kobiety także były dopuszczane do studiowana a w późniejszym czasie stanowiły także część kadry
nauczającej. Nauczanie obejmowało wszystkie gałęzie medycyny i nosiło charakter praktycznego
przygotowania do zawodu lekarza. Nauka obejmowała systematyczne poznawanie anatomii na
podstawie badań zwłok zwierząt, na dokładnej obserwacji chorych, badaniu tętna, oględzinach moczu
itp. Nauczanie trwało 9 lat, dla specjalizujących się w chirurgii 10. 3pierwsze lata było to przygotowanie
ogólne, 5lat zajęcia teoretyczne z medycyny, po czym następowała praktyka pod pilnym okiem
doświadczonego lekarza. W Salerno istniały szpitale, w których uczniowie obserwowali chorych,
tu powstały pierwsze książki służące wyłącznie nauczaniu med. XII w. - pierwsza farmakopea
(opisywano w niej szczegółowo ciężar przypisywanych środków leczniczych w gramach, skrupułach
i drachmach, po raz pierwszy lekarza nazwano doktorem, cesarz Fryderyk II wydał zbiór praw
zawierających przepisy o praktyce medycznej co było dowodem podniesienia poziomu lecznictwa.
Działalność lekarską i chirurgiczną mógł podejmować wyłącznie ten, który w szkole salerneńskiej
założył egzamin i na tej podstawie otrzymał dyplom od władz uprawniający do wykonywania zawodu.
Montpellier (południowa Francja) - pierwsza wzmianka o uczelni z 1137r. gromadziła studentów z
całego świata, stała się pierwszym ośrodkiem szerzenia medycyny arabskiej w dobie rozkwitu
średniowiecza. Liczba studentów była tym większa że nauczanie odbywało się w sposób dotychczas
mało znany, bo szczegółowy, nadzwyczaj systematyczny i publiczny. W 1220 ustalono że wykładowcą
może być tylko ten kto podda się egzaminowi przed biskupem, w ten sposób kościół zapewnił sobie
wpływy w szkole. Nauka trwała 5 lat, od 1309 na mocy bulli papieskiej przedłużono do 6 lat teorii i
8 miesięcy zajęć praktycznych, od 1484 r. wykładowcy byli opłacani przez studentów, od 1220 przyjecie
na uczelnie poprzedzał egzamin z przygotowania do studiów. Szkoła opierała się głownie na filozofii
Arystotelesa(Salerno Hipokratesa) opierała się na nauce scholastycznej. Przedstawiciele: Salerno :
Konstanty Afrykańczyk- tłumacz tekstów greckich i łac., założyciel pierwszej apteki w Montpellier.
Arnold de Vilianova- wprowadził nurt praktyczny przy łóżku chorego proponował niezłożone
lekarstwa ziołowe-był alchemikiem. Salerno i Montpellier podobieństwa i różnice: Salerno - wykłady
w 4 językach:łac, grec,hebr, arab, uniwersalność i ponadreligijność uczelni, mogły się w niej uczyć i
wykładać kobiety, przeprowadzano czasem sekcje zwłok ludzkich i zwierząt, musieli umieć rozróżnić
rośliny lecznicze i trujące, robić leki, nauka obejmowała wszystkie gałęzie medycyny, łącznie z chirurgią,
studia miały charakter praktyczny, nauczanie trwało 9 lat (chirurgia10), powstały tu pierwsze książki,
do nauki med. 3 pierwsze lata poświecone przygotowaniu do nuaki,5lat zajęcia teoretyczne z med. po
czym następowała praktyka przy lekarzu. Montpellier- założona 1137 przez Araba i Żyda (ale dostała
się pod patronat kościoła) wykładano tylko w łacinie, kobiety nie mogły uczyć się tu, nauczano tylko
metoda scholastyczna, 5lat nauki (od 1309 + 8 miesięcy praktyk) od 1220-egz. wstępne,