Ćwiczenia 16.11.2007
Zasada bezpośredniości
Głosowanie:
- pośrednie - głosowanie na elektorów a wybierają potem oni (USA, w międzywojennej Polsce część Senatorów)
- bezpośrednie
- głosowanie na listę otwartą (z możliwością wyrażenia preferencji personalnej) -
(?)głosowanie na listę bez możliwości wyrażenia preferencji - Włochy
Czy głosowanie na listę bez możliwości wyrażenia preferencji personalnej jest bezpośrednie?
I pogląd - TAK - lista jest jawna, wyborca akceptuje układ tej listy
II pogląd - NIE - wyborca nie ma wpływu na układanie list partyjnych, nie może wskazać np. 5-go kandydata
Zalety:
- zmniejszenie pola marketingu politycznego
Wyborcy uzyskują wpływ na kształt personalny Parlamentu gdy głosują z możliwością wyrażenia preferencji personalnej.
Zwolennicy okręgów jednomandatowych: Głosowanie proporcjonalne jest niezgodne z zasadą bezpośredniości.
Czy wybory pośrednie nie są demokratyczne?
W USA głosując na elektorów wiemy na kogo zagłosują elektorzy. Elektorzy mogą zmienić preferencje w wypadku sytuacji patowej.
Każdy stan ma tylu elektorów ilu ma reprezentantów w Kongresie (najmniej 3). Każdy stan ma 2 senatorów i różną liczbę reprezentantów w Izbie Reprezentantów (od 1 (Utah) do około 24(California)) zależną od wielkości stanu.
Zasada zwycięzca bierze wszystko -w danym stanie wygrywają np. Republikanie i biorą wszystkie głosy elektorskie co może doprowadzić do tego, że po zsumowaniu głosów wszystkich Stanów mogą uzyskać więcej głosów elektorskich i wygrać wybory mając mniej głosów wyborców niż Demokraci.
Powód stosowania systemu elektorskiego - USA są federacją, a system ten służy utrzymaniu równości Stanów. Gdyby go nie było decydowałyby praktycznie tylko Texas, California, wschodnie wybrzeże i rejon Wielkich Jezior a więc największe Stany.
<Hume - nowoczesny konserwatyzm>
Zasada równości
Najbardziej dynamiczna z zasad prawa wyborczego.
Aspekty zasady równości
formalny - „zasada jednego głosu” - każdy ma taką samą liczbę głosów w wyborach dla tego samego organu (trzeba to podkreślić, bo np. w wyborach samorządowych liczba głosów zależy np. od wielkości gminy)
systemy pluralne - różna liczba głosów np. 2 dla mężczyzn, 1 dla kobiet
- Belgia - XIX w. - głowa rodziny miała tyle głosów ile członków rodziny, głosowali także za niepełnoletnich
- kiedyś w Belgii: 25 lat - 1 głos
32 lata - 2 głosy
żonaty - 3 głosy
z dziećmi - 4 głosy
płacił podatki - 5 głosów
wykształcenie co najmniej średnie - 6 głosów
System ten miał wspierać konserwatystów (kto w takiej pozycji społecznej głosuje na komunistów?)
- Surinam - każde gospodarstwo domowe ma 1 głos
Ostatnie zastosowanie systemu pluralnego - do 1956 - System głosowania wielokrotnego - Wielka Brytania - każdy miał 1 głos ale wyborca mógł głosować w miejscu zamieszkania lub w miejscu ukończonego Uniwersytetu lub w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej.
Gwarancje formalnego aspektu:
- ewidencja wyborców
- podpisy przy odbiorze karty do głosowania
Niedawno w Polsce przy wyborach Prezydenckich fakt odbioru karty potwierdzał członek OKW a nie wyborca!!
W Polsce w 1991 roku po raz pierwszy mogła głosować Polonia - nastąpiło niedopatrzenie, wyborcy mogli głosować w dowolnie wybranej komisji na podstawie paszportu a więc mogli głosować w wielu komisjach. Ujawnili to dziennikarze i w następnych wyborach obowiązywał nakaz stemplowania paszportu.
Stemplowanie paszportu jednakże jest pewnym zaznaczeniem.
materialny - potencjalna „równa siła głosu” - na każdy mandat powinna przypadać taka sama liczba wyborców
potencjalna - jeśli w okręgach różna frekwencja to realna siła głosu jest różna
Wytyczanie okręgów wyborczych
Mamy w Polsce 41 okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu. Przy ich tworzeniu stosuje się dwie ważne reguły:
- granice okręgów wyborczych nie mogą naruszać granic województw i dzielić powiatów
- jednolita norma przedstawicielstwa - liczba mieszkańców kraju dzielona przez 460 (liczbę Posłów) i osiągamy normę przedstawicielstwa - liczba osób przypadających na jeden mandat - około 80 tys.
Podział równości materialnej w USA:
- aspekt ilościowy
- aspekt jakościowy - jeżeli w społeczeństwie możemy wyodrębnić jakąś grupę ze względu na jej wyraźnie identyfikowalny interes to prawo powinno tej grupie dawać możliwość realizacji tych aspiracji politycznych stosownie do jej wielkości. W USA stosuje się to kryterium dla ochroni do mniejszości etnicznych np. 40% ludność kolorowej powinno mieć możliwość wyboru 40% radnych np. poprzez stwarzanie im okręgu wyborczego a nie rozdzielanie ich do okręgów zdominowanych przez białych.
Geografia wyborcza:
- pakowanie - „pakuje” zwolenników swojej partii do jednego okręgu wyborczego - „Gerymanderka” - Gery od nazwiska, manderka od salamandry - kształt okręgu po utworzeniu go przez Gerry'ego.
- pękanie - rozbijanie zwartej grupy elektoratu poprzez podzielenie jej i dołączenie do okręgu zdominowanego przez elektorat o innych poglądach
W USA ww. praktyki są dość często stosowane ze zwróceniem uwagi na niedyskryminowanie mniejszości etnicznych
Wybory do Senatu - art. 96, 97 - nie ma zaznaczonej równości!
- historyczne uwarunkowania - gdy przywrócono Senat było 49 województw, wybierano 100 senatorów a więc przeczyło to zasadzie równości materialnej - PZPR liczyła, że to pozwoli jej zminimalizować skutki porażki dużych miastach jednakże zawiodła się na wiejskim i małomiasteczkowym elektoracie. Potem w Konstytucji nie zostało zapisane z przyczyn czysto konformistycznych.
- można mieć drobne wątpliwości czy jest równość formalna - w zależności od okręgu różna liczba głosów do Senatu.
równość szans
Ubiegający się o dane stanowisko powinni mieć równe szanse.
Równość:
- finansowa
- ze względu na sposób prowadzenia kampanii wyborczej
Problem parytetu płci na listach:
- Francja - każdy komitet wyborczy musi mieć na swoich listach wyborczych musi mieć zarejestrowane co najmniej 30% „drugiej płci”. W Polsce taką propozycję składał SLD ale została ona odrzucona.
- Dania - po protestach organizacji kobiecych prawo parytetu dla kobiet zostało zniesione
Rwanda - najwięcej kobiet w Parlamencie.
W krajach starych demokracji kobiet w życiu politycznym jest mniej.
10.12 - debata dotycząca prawa wyborczego
3