KAROL MARKS- SOCJOLOGIA SPOŁECZEŃSTW KLASOWYCH.
Urodził się 5 maja 1818 roku w Trewirze nad Mozelą. Zmarł dnia 14 marca 1883 roku w Londynie. Karol Marks był synem adwokata. Najpierw uczył się w Trewirze w miejscowym gimnazjum. Po ukończeniu nauki w gimnazjum udał się statkiem do Bonn, aby na tamtejszym uniwersytecie. Za prośbą ojca Marks studiował prawo, jednakże ten zawód nie odpowiadał wymaganiom młodego Marksa. Nie był zadowolony z tego, że ojciec narzucił mu co ma studiować. Przeprowadził się do Berlina, miasta bardziej znanego niż Bonn, zmienił kierunek studiów na filozofię. Na początkowym etapie studiów Marks planował zostać pisarzem, po jakimś czasie jego plany uległy zmianie i zastanawiał się nad działalnością naukową. Ojciec nie był zadowolony z wyboru syna i groził mu w listach aby nie porzucał studiów dla poezji. Marks zaręczył się z Jenny von Westphalen. Groźby ojca sprawiają, że Marks nie rzuca studiów, wręcz przeciwnie, kończy je w Jenie w roku 1840. ( to właśnie tam wysłał swą tezę doktorską). Jego teza dotyczyła różnic pomiędzy demokrytejską, a epikurejską filozofią przyrody. Po uzyskaniu doktoratu podjął pracę jako wykładowca na uniwersytecie Bonn. Niestety nie udało się ze względu na to, iż zmianie uległa atmosfera panująca na uczelniach. Związane było to przejęciem władzy przez Fryderyka Wilhelma IV. Ze względu na panującą sytuację został zmuszony to podjęcia poszukiwań innej pracy. Spróbował swoich sił jako redaktor naczelny „Gazety Reńskiej”, która została założona przez przywódców liberalnej burżuazji. Artykuły pisane przez Marksa wywierały wielkie wrażenie. Z tego względu pismo zostało poddawane coraz to większej cenzurze, aż w końcu w roku 1843 redakcja została zamknięta. Marks ożenił się z nażyczoną. Marks znów został bez środków do życia. Z tego powodu wyemigrował do Paryża. To właśnie tam umieścił swoją rozprawę pt. „krytyka heglowskiej filozofii prawa” w „ Roczniku Francusko- Niemieckim”. Jego działalność na terenie Paryża dostrzegła pruska policja i wymusiła na rządzie nakaz wydalenia Marksa z terenów Francji. Następnie udaje się do Brukseli, gdzie w roku 1847 publikuje rozprawę pt. „Nędza filozofii”. Podczas pobytu w Belgii publikuje „Ideologię niemiecką”. W tym czasie prowadził studia dotyczące historii i ekonomii. Karol Marks jest założycielem Niemieckiego Stowarzyszenia Robotniczego w Brukseli. Natomiast w roku 1847 wstępuje do Związku Sprawiedliwych. Początkowo związek ten miał charakter spiskowy, jednakże pod wpływami Marksa i Engelsa zmienia się w niemiecką partię socjaldemokratyczną o nazwie Związek Komunistów. Nową rzeczą jaka została wprowadzona do tego Związku to międzynarodowy zasięg. Dzięki temu Marks miał sposobność przygotować „Manifest komunistyczny”, który został opublikowany w roku 1848. Marks działał w „Gazecie Brukselskiej” co nie podobało się władzy pruskiej, więc ta dążyła do wydalenia go z Belgii. Wtedy wybucha wrzenie rewolucyjne, które wpływa na sytuacje panującą w Belgii i stosunek do Marksa. Zostaje wyrzucony z Belgii po zakończeniu rewolucji lutowej i wraca do Paryża. Nie próżnuje i podejmuje działalność przeciwdziałającą formowaniu się legionów niemieckich. Pisał i wykładał przemówienia, które mówiły o tym , że rząd francuski zaprzedał legiony. Z Paryża uciekł do Kolonii, gdzie przywrócił do działania „Gazetę Reńską” pod nazwą „ Nowa Gazeta Reńska”. Była ona wydawana przez 11 miesięcy. Jej ostatni numer został wydany 19 maja 1849r., po klęsce powstania majowego. Wtedy rząd pruski przystąpił już do likwidowania wszelakich swobód. Znów powrócił do Paryża, jednakże rząd francuski dał mu dwa wyjścia: albo przenoszą go do Bretanii albo emigruje. Oczywiście wybrał to drugie i zawędrował wraz ze swoją rodziną do Londynu. Tutaj żył, pracował. Zmarł 14 marca 1883r.
Karol Marks i jego teoria klas społecznych.
Marks rozróżniał dwie najważniejsze klasy: proletariat oraz burżuazję. Wg Marksa klasa społeczna to: grupa osób, która zajmuje określoną pozycję w strukturze społecznej, mająca podobny stosunek do środków produkcji (są ich posiadaczami jak burżuazja lub ich nie mają jak robotnicy).
Jak mówi Janicki i inni w dziele pt. „Socjologia”, „…Klasa społeczna to wielkie zbory ludzi wyróżniane ze względu na jednakowy stosunek do środków produkcji i jednakowe źródło utrzymania, tzn. zbiory ludzi posiadających środki produkcji
lub zbiory ludzi żyjące z pracy najemnej…”. jest to dwudzielny podział zbiorowości, który został utworzony w oparciu o kryterium ekonomiczne. Jest on widoczny od samego początku istnienia społeczeństwa, od początku mieliśmy do czynienia z takim podziałem ludzi, m.in. występowali właściciele niewolników i niewolnicy, pan feudalny i chłop, kapitalista i robotnik.
Teoria klas społecznych mówi o tym, że społeczeństwo dzieli się na klasy. Kryterium ich wyodrębniania są stosunki powstające w procesie dóbr materialnych. Położenie klasowe wyznacza posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji. Klasy porządkują społeczeństwo. Położenie klasowe wyznacza ramy funkcjonowania jednostek i grup. Klasy w stosunku do siebie są antagonistyczne- konkurują ze sobą o środki produkcji. Ta ich walka stanowi zaś podstawowy element dynamiki społecznej. Marks opisywał społeczeństwo głównie pod kątem walk tych klas.
Podziały klasowe wg Marksa:
Wg Marksa wyznacznikiem, który wyróżnia człowieka od przyrody jest praca. Z biegiem czasu dochodzi do wykorzystywania jednego człowieka przez drugiego. Co sprawia, że człowiek pracuje tylko dlatego, aby miał za co żyć. Marks uważał, że przynależność do określonej klasy zależy od dysponowania środkami produkcji.
Podział na klasę kapitalistów czyli posiadaczy środków produkcji: osoby to dzisiejsi właściciele m.in. firm. Z racji posiadania środków produkcji tacy ludzie mogą pełnić kierownicze stanowiska jak i przyjmować, czasami olbrzymie, dochody wynikające z posiadania produktów. Posiadacze środków produkcji przede wszystkim mogą przyjmować zysk, między pracą produkcyjną w przemyśle, a ludźmi podlegającymi wyzyskowi.
Mamy dwa rodzaje klas opartych na kryteriach ekonomicznych. Są to klasy, w których bierze się pod uwagę czynniki świadomościowe i psychologiczne. Mamy tutaj do czynienia z dwoma fazami ich powstawania i rozwoju. W pierwszej fazie jest mowa o „klasie w sobie”- nie posiada ona rozwiniętej świadomości swego położenia i wspólnych interesów klasowych, ekonomicznych i politycznych. Zaś druga faza mówi o „klasie dla siebie” uświadamia ona sobie odrębność swoich interesów i skłania ona do podjęcia działań zmieniających swoje położenie klasowe.
Wyróżniamy również klasy nie podstawowe, tzn. klasy średnie- zaliczamy do nich Ludzi, którzy mają własne środki produkcji i pracują, korzystając lub nie z cudzej pracy najemnej ,np. chłopi, drobni kapitaliści. Marks uważał jednak, że klasy te znikną, a zostaną tylko proletariusze i kapitaliści, którzy posiadali przeciwstawne interesy. Niestety w tej kwestii Marks pomylił się, ponieważ klasy średnie wykazały dużą żywotność i zdolność do przystosowania się do zmieniających się warunków ekonomicznych, społecznych i politycznych.
Człowiek z wolna zaczął być traktowany jako kolejny towar- produkt w niemal każdym przedsiębiorstwie. Proletariat to stale poszerzająca się grupa niewolników klasy burżuazyjnej. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest np. fakt, że drobnych przedsiębiorców i pracowników fizycznych, których pensje ograniczają się do utrzymania siebie i niekiedy rodziny- na uwolnienie się zbyt mały kapitał własny.
BIBLIOGRAFIA:
Ryszard Palacz, Klasycy filozofii, Krajowa Agencja Wydawnicza, warszawa 1987
Białyszewski H., Dobieszewski A., Janicki J., Socjologia, Almamer, warszawa 2006
Schaff A., Marksizm a jednostka ludzka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965.