Przygotowania do operacji zdobycia stolicy III Rzeszy Rosjanie podjęli w końcu marca 1945. Wówczas Józef Stalin wezwał na Kreml marsz. Gieorgija Żukowa, dowodzącego wojskami 1. Frontu Białoruskiego oraz marsz. Iwana Koniewa, dowódcę 1 Frontu Ukraińskiego i nakazał im przygotowanie w ciągu dwóch dni planu zdobycia Berlina. 3 kwietnia obydwaj przedstawili plany. Marsz. Żukow, którego wojska stały nad środkowa Odrą (od Schwedt do Ratzdorf), zdecydował się skierować do głównego uderzenia 4 armie ogólno wojskowe, dwie armie pancerne: łącznie z siłami II rzutu 1. Front Białoruski miał wysyłać do walki 768 100 żołnierzy. Natarcie miała poprzedzić nawala ogniowa 11 tys. dział, prowadzona przez 30 minut. Marsz. Koniew, którego 1. Front Ukraiński zajmował pozycje nad Nysą Łużycką i przedgórzu Sudetów (od Raztdorf, wzdłuż Nysy Łużyckiej do Zgorzelca i dalej do rejonu miasta Nysa) miał mniejsze siły: przewidywał, ze rzuci do walki 3 armie ogólno wojskowe i 2 armie pancerne- 511 700 żołnierzy, ale potrzebował uzupełnień. Ogółem w operacji berlińskiej miało wziąć udział 19 armii ogólno wojskowych (w tym dwie polskie), 4 armie pancerne, 4 armie lotnicze i inne jednostki liczące 2,5 mln żołnierzy, 6 250 czołgów, 7 500 samolotów i 41 600 dział i moździerzy. Siły niemieckie na tym obszarze liczyły 56 dywizji piechoty, 7 dywizji pancernych, 9 dywizji zmotoryzowanych, 5 korpusów artylerii, 4 dywizje artylerii, 16 samodzielnych brygad artylerii oraz kilkadziesiąt mniejszych jednostek; łącznie wystawili do obrony ok. 1 mln żołnierzy dysponujących 8 000 dział i moździerzy, 1 200 czołgami i działami pancernymi oraz 3 300 samolotami. Stalin, gdy zaakceptował plan, poinformował obydwu dowódców, że operacja zdobycia stolicy Trzeciej Rzeszy musi rozpocząć się 16 kwietnia, choć wiedział, ze do tego czasu nie zdążą dotrzeć nad Odrę wojska 2. Frontu Białoruskiego (dowódca marsz. Konstanty Rokossowski) zaangażowane w ostateczna likwidacje wojsk niemieckich w rejonie Gdańska i Gdyni. Pośpiech w rozpoczęciu operacji berlińskiej, nawet bez wojsk Rokossowskiego, które miały uderzać na prawym skrzydle, wynikał z przekonania dyktatora, ze alianci zachodni zechcą jak najszybciej dotrzeć do Berlina, zaś wojska niemieckie są za słabe, aby stawić skuteczny opór. 1. Front Białoruski Żukowa rozpoczął natarcie 16 kwietnia o godz. 300 od nawały artyleryjskiej prowadzonej przez 14 628 dział i moździerzy oraz 1 531 wyrzutni rakietowych, które w ciągu całego dnia wystrzeliły 1,2 mln pocisków. Jednakże dowodzący niemieckimi wojskami GA "Wisła" (Heeresgruppe "Weichsel"- od stycznia 1945) gen. płk Gotthard Heinrici przewidział, ze Rosjanie będą chcieli zniszczyć siły obrońców zmasowanym ogniem i rozkazał gen. Theodorowi Busse, dowodzącemu 9. armią, aby wycofał swoich żołnierzy na druga linie obrony. W nocy z 16 kwietnia transzeje i okopy, w które Rosjanie wycelowali działa były puste. Po półgodzinnej kanonadzie ruszyły do ataku radzieckie czołgi oświetlane przez 140 reflektorów lotniczych ustawionych w odstępach 200-metrowych. Był to pomysł samego marsz. Żukowa, który chciał w ten sposób oślepić żołnierzy niemieckich i załamać ich morale; pomysł ten nie przyniósł jednak spodziewanych efektów. Radzieckie uderzenie zostało zatrzymane u podnóży silnie umocnionych Wzgórz Seelowskich. Jednakże przewaga liczebności i siły ognia radzieckich wojsk była tak ogromna (tylko pierwszego dnia ofensywy radzieckie armaty wystrzeliły 2 450 wagonów pocisków. Samoloty wykonały 6 550 nalotów), że 18 kwietnia obrona niemiecka została przełamana i armie 1. Frontu Białoruskiego zaczęły obchodzić Berlin od północy. Tymczasem na południu, gdzie niemiecka obrona była słabsza wojska Koniewa odnosiły większe sukcesy. 3. armia pancerna gwardii gen. Pawła Rybalkowa zdobyła Zossen i w błyskawicznym tempie zbliżała się do Berlina. 19 kwietnia wojska obu frontów znalazły się na przedmieściach stolicy Trzeciej Rzeszy; 25 kwietnia połączyły się na zachód od miasta zamykając w okrążeniu garnizon Berlina. Hitler nakazał prowadzenie obrony stolicy "do ostatniego żołnierza i ostatniego strzału" w kilku koncentrycznych kręgach. Najdalszy biegł w odległości 32 km od centrum, środkowy opasywał miasto w odległości 16 km, zaś główny krąg nazwany kryptonimem "Z" od "Zitadelle" (Cytadela) obejmował rejon gmachów rządowych i Kancelarii Rzeszy, w rejonie której był bunkier Hitlera. Wobec szybkich postępów wojsk obydwu frontów aktualne stało się pytanie, czyje wojska pierwsze dojdą do punktu uznanego za centrum Berlina: Reichstagu. Obydwaj konkurenci: Żukow i Koniew mieli równe szansę, ale ostateczna decyzje podjął Stalin. W rozkazie nr 11 074 wydanym 23 kwietnia podzielił Berlin miedzy wojska Żukowa i Koniewa tak, ze Reichstag znalazł się w strefie wojsk Żukowa. W drugim etapie operacji nastąpiła likwidacja niemieckich oddziałów broniących się w mieście; 30 kwietnia zdobyto Reichstag. Tego dnia Adolf Hitler, przebywający w schronie pod dziedzińcem Kancelarii Rzeszy prawdopodobnie popełnił samobójstwo. 2 maja dowódca obrony Berlina gen. artylerii Helmuth Weidling uznał dalszy opór za bezcelowy i wezwał podległe mu oddziały do złożenia broni. Uczestniczące w operacji berlińskiej jednostki polskie skutecznie paraliżowały uderzenia wojsk feldmarsz. Felixa Schornera, idące od południa na odsiecz okrążonemu Berlinowi (2. armia Wojska Polskiego), oraz odpierały uderzenie wojsk gen. SS Ferdinanda Steinera od północy (1. armia Wojska Polskiego); kilka polskich jednostek m.in. 1. dywizja piechoty wzięło udział w walkach w samym mieście.