Organizacja Narodów Zjednoczonych i rola we współczesnym świecie


Organizacja Narodów Zjednoczonych i rola we współczesnym świecie

Organizacją uniwersalną o największym zasięgu jest współcześnie Organizacja Narodów Zjednoczonych. Za datę jej powstania przyjmuje się dzień 22 października 1945 r., kiedy to weszła w życie tzw. Karta Narodów Zjednoczonych (Karta NZ), będąca podstawowym aktem prawnym regulującym cele, zasady działania i strukturę ONZ.

Główne cele:

Realizacja tych celów opiera się o zasady zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych:

ONZ ma własny emblemat, flagę, posiada zdolność prawną i osobowość prawno - międzynarodową. Siedzibą jest Nowy Jork, a w Europie Genewa i Wiedeń. Oficjalnymi językami są: angielski, arabski, chiński, francuski, hiszpański i rosyjski.

Karta NZ nie określa konkretnych procedur wystąpienia z ONZ, wystąpienie takie jest więc możliwe na mocy jednostronnej deklaracji. Jak dotąd z ONZ wystąpiło tylko jedno państwo - Indonezja w 1965 roku, powróciła jednak do Organizacji już rok później.

Za uporczywe łamanie zasad Karty NZ państwo członkowskie może być usunięte z ONZ przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Taka sytuacja nie miała dotąd miejsca, choć dyskutowano nad wykluczeniem RPA za stosowanie apartheidu. Istnieje też procedura zawieszenia w prawach członka, podejmowana przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa (w obu przypadkach większością 2/3 głosów)

Organy ONZ:

Działalność agend ONZ jest ważna dla Unii Europejskiej, gdyż spełniają one rolę forum, na którym rządy oraz przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego negocjują i uzgadniają wspólne stanowisko w celu rozwiązania kluczowych problemów współczesnego świata. Wszystkie państwa tworzące Unię Europejską są członkami ONZ. Unia Europejska bierze udział w pracach Europejskiej Komisji Gospodarczej (ECE), Konferencji NZ ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA), Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), Organizacji NZ d/s Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Programu NZ d/s Środowiska (UNEP), Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) i Światowej Organizacja Zdrowia (WHO). Kooperacja ONZ-UE dotyczy głównie takich dziedzin jak rozwój społeczno-gospodarczy, prawa człowieka, pomoc humanitarna, operacje pokojowe, ochrona środowiska, rozwój globalny oraz kulturalny. W agendach ONZ Unia Europejska posiada status obserwatora, bierze również udział w spotkaniach ministerialnych, na których ma prawo zabierania głosu. Unia Europejska często odgrywa kluczową rolę w międzynarodowych konferencjach organizowanych przez ONZ.

ONZ odgrywa ważną rolę we współczesnych stosunkach międzynarodowych, nie zawsze jednak zdołała zapobiec czy rozwiązać konfliktom grożącym pokojowi. W okresie „zimnej wojny”, wbrew deklaracjom Karty Narodów Zjednoczonych, niejednokrotnie stosowała dyskryminację państw socjalistycznych oraz wciągnięta została w konflikt koreański (1950-1953). Ma jednak wielkie zasługi dla pokoju na świcie, jak np.: pokojowa dekolonizacja, przyznanie Indonezji od maja 1963 r. administracji nad Iranem Zachodnim (zachodnia część Nowej Gwinei), które to terytorium od 1949 było przedmiotem sporu z Holandią, pomoc w zażegnani konfliktu sueskiego z 1956 roku, położenie kresu konfliktowi zbrojnemu między Turkami Cypryjskimi a Grekami na Cyprze w 1964 roku, aktywna mediacja porozumienia palestyńsko - izraelskiego, podpisanego w 1995, konflikt w byłej Jugosławii (tu działania dość nieskuteczne). ONZ tworzy również własne siły pokojowe, które mają za zadanie rozpoczynać negocjacje pokojowe, pilnować zawieszenia broni podczas ich trwania, itp. W 1974 powstały Siły Obserwacyjne Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Rozdzielenia Wojsk (UNDOF), miały one sprowadzić do trwałego przerwania ognia w wojnie arabsko - izraelskiej. W listopadzie 1991 roku powstały siły pokojowe Siły Ochronne Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNPROFOR), które miały rozpocząć negocjacje pokojowe między Chorwacją i Serbią.

OZN nakłada również sankcje ekonomiczne na kraje, które wywołały konflikt zbrojny. W maju 1992 Rada Bezpieczeństwa ONZ obarczyła Jugosławię odpowiedzialnością za konflikt Bośni i Hercegowinie i nałożyła na Serbię sankcje ekonomiczne. ONZ miał również auspicje nad siłami bezpieczeństwa stacjonującymi w Kosowie był to warunek planu pokojowego G-8, który Jugosławia musiała zaakceptować. W 1999 OZN nałożyło sankcje na Afganistan, po tym jak Talibowie przejęli władzę na krajem.

Obecnie ONZ jest związana z konfliktem w Iraku. Konflikt iracki rozpoczął się w 1990 kiedy to irackie wojska zajęły Kuwejt, uznając go za swą historyczną i geograficzną część, choć Kuwejt uzyskał niepodległość w 1961, przez Irak został uznany dopiero 1973. Rada Bezpieczeństwa potępiła iracką agresję, wprowadziła zakaz importu irackiej ropy oraz nałożyła embargo gospodarcze na Irak. 29 listopada 1990 Rada Bezpieczeństwa ONZ upoważniła kraje koalicji antyirackiej do udzielenia pomocy wojskowej Kuwejtowi w celu jego wyzwolenia, jeśli Irak nie wycofa się dobrowolnie do 15 stycznia 1991 roku. Była to pierwsza od powstania ONZ tak zgodna akcja pięciu wielkich mocarstw, stałych członków ONZ - było to możliwe dzięki zakończeniu zimnej wojny: ZSRR po raz pierwszy do zakończenia II wojny światowej znalazł się w konflikcie po tej samej stronie co USA. W skład antyirackiej koalicji, liczącej ponad 700 tys. żołnierzy, poza wojskami USA, wchodziły oddziały m. in. z: Arabii Saudyjskiej, Bangladeszu, Egiptu, Francji, Kanady, Wielkiej Brytanii, Włoch, a także symboliczne kontyngenty z wielu innych krajów, w tym także z Polski. Ultimatum nie zostało przyjęte i 16 stycznia 1991 rozpoczęły się zmasowane ataki lotnicze na Irak, akcję tą określono kryptonimem „Pustynna Burza”. Konflikt zakończył się 27 lutego 1991 gdy Saddam Husajn zgodził się na wycofanie wojsk irackich z Kuwejtu. Na mocy rozejmu zobowiązano Irak m. in. do: ujawnieniu stanu prac na bronią nuklearną, wprowadzenia ograniczeń w eksporcie irackiej ropy. ONZ w 1992 zaaprobowała przesunięcie granicy iracki - kuwejckiej na korzyść Kuwejtu, który otrzymał 120 km2 roponośnego terenu. W następnych latach Saddam Husajn wyrzucił z Iraku inspektorów, którzy mieli sprawdzić, czy Irak faktycznie zaprzestał produkcji broni masowego rażenia. W następnych latach ONZ złagodziła embargo na sprzedaż irackiej ropy naftowej, aby Irak nabywał żywność za zdobyte w ten sposób pieniądze. Rosja i Chiny stali członkowie Rady Bezpieczeństwa przestali popierać twardy kurs antyiracki. W samej tylko sprawie irackiej od 1991 r. Rada Bezpieczeństwa podjęła 17 rezolucji, z których żadna nie została wykonana w sposób zadawalający

W październiku 2002 roku Rada Bezpieczeństwa uchwaliła rezolucję o rozbrojeniu Iraku (tzw. Rezolucja 1441). Decyzję to można było interpretować jako zgodne międzynarodowe poparcie amerykańskiej tezy, że należy obalić rządy Saddama Husajna. W razie odmówienia współpracy władz Iraku przy rozbrojeniu Rada miała spotkać się jeszcze raz i ustalić dalszy tryb postępowania. Irak wpuścił inspektorów rozbrojeniowych, którzy mogli pracować bez przeszkód. Dzień przed upływem wyznaczonego terminu (8.12.2002) na złożenie raportu o stanie broni, władze irackie przekazały ONZ dokumenty dotyczące posiadanej broni. Zapowiadało się na załagodzenie sporu. Amerykanie liczyli na to, że przedstawione Radzie Bezpieczeństwa ONZ dowody irackiego zagrożenia. Amerykanie chcieli zaatakować Irak ale ONZ podtrzymywała swoją pokojową politykę. Sednem rezolucji 1441 nie była praca inspektorów rozbrojeniowych, lecz nakaz, by Irak się rozliczył z broni masowego zrażenia i udowodnił, że zniszczył jej zapasy (w skład dowodów miały wchodzić bomby chemiczne, zasoby wąglika i gazu bojowego VX). Amerykanie uważali, że zwiększenie liczby inspektorów niewiele by dało, zlekceważyli więc postanowienie ONZ i zaatakowali Irak 20 marca 2003. Zlekceważenie ONZ przez Amerykanów znacznie osłabiło jej pozycje w świecie, podzieliło kraje członkowskie. Konflikt ten uszkodził jednocześnie trzy organizacje: NATO, ONZ i UE. ONZ została ośmieszona, gdyż dominują w niej Amerykanie, którzy jednocześnie nie stosują się do jej postanowień. NATO przeżył bardzo poważny kryzys. A Unia Europejska podzieliła się zanim jeszcze skończył się proces jej rozszerzenia. W obecnej sytuacji ONZ może tylko udzielać pomocy humanitarnej cywilnej ludności Iraku. Rehabilitacją Organizacji Narodów Zjednoczonych ma być sprawowanie przez nią kontrola nad powojennym Irakiem. Organizacja Narodów Zjednoczonych swoją działalnością zrobiła bardzo wiele dla światowego pokoju, polepszenia warunków życia, walce z chorobami cywilizacyjnymi jednak w obecnych czasach przeżywa kryzys w swoich strukturach. Jeśli poradzi sobie z obecnymi problemami nadal będzie dobrze funkcjonować i pomagać ludziom ma całym świecie.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron