Odpowiedź humoralna
W wyniku interakcji antygenu z receptorami limfocytów typu B dochodzi do zainicjowania odpowiedzi immunologicznej, której wynikiem jest powstawanie plazmocytów produkujących przeciwciała. Nic wszystkie jednak antygeny bezpośrednio pobudzają komórki B do syntezy przeciwciał. Antygen1/ białkowe lub polipeptydowe, jako tzw. grasiczozależne, ściśle kooperują z limfocytami T i dopiero,za ich pośrednictwem stymulują komórki B do transformacji i wytwarzania przeciwciał. Natomiast antygeny grasiczonie/.ależne, stanowiące często produkty-, pochodzenia bakteryjnego (polisacharydy, lipopolisacharydy), pobudzają komórki B do podziałów i wytworzenia plaz-mucytów i produkcji swoistych imniunoglobiilin nawet przy braku komórek T.
Po pobudzeniu przez odpowiedni antygen limfocyty B ulegają wybiórczej proliferacji i pojawiają się komórki plazmatyezne oraz pamięci immunologicznej. Pierwsze z nich to duże komórki krótko żyjące (3-6 dni), średnicy 8-20 iim. Mają one silnie rozwiniętą ergastoplazmę, co stanowi cechę charakterystyczną komórek produkujących białko w ilości przewyższającej własne potrzeby. To one syntetyzują i uwalniają przeciwciała, głównie klasy IgM (jedna komórka plazmatyczna wytwarza kilkaset drobin przeciwciał w ciągu sekundy).
Druga populacja komórek B to małe limfocyty długo żyjące, które przyr powtórnym kontakcie z tym samym antygenem stymulują produkcję przeciwciał, głównie klasy IgG. Stąd na początku infekcji w surowicy zwierząt wykrywa się przede wszystkim przeciwciała klasy IgM, a później klasy IgG.
Komórki B w odpowiedzi na pewne stymulatory bakteryjne (lipopolisacliarydy bakterii, tuberkulina), podobnie .jak limfocyty T, mogą wytwarzać w niewielkiej ilości limfokiny.
W odpowiedzi humoralnej można wyróżnić tzw. odpowiedź pierwotną, stanowiącą reakcję na pierwszy bodziec antygenowy, oraz odpowiedź wtórną, anamnestyczną — na powtórne jego wprowadzenie. W pierwotnej odpowiedzi immunologicznej powstają najpierw (do 7 dni) przeciwciała klasy IgM, a potem IgG i IgA, przy czym poziom ich w surowicy nie jest na ogół wvsoki.
Wprowadzenie antygenu, nawet w małej dawce, do ustroju już uczulonego prowadzi do szybkiej reakcji ze strony komórek pamięci immunologicznej, pojawiają się swoiste przeciwciała głównie klasy IgG, poziom ich w surowicy jest wysoki, a czas utrzymywania się w ustroju znacznie dłuższy niż w przypadku odpowiedzi pierwotnej.
Odpowiedź komórkowa
Odporność humoralna, uwarunkowana obecnością przeciwciał, chroni ustrój przed działaniem różnych drobnoustrojów, szczególnie bakterii toksy-nogennych (np. Cl. bolulinum, CL tetani), zarazków będących pasożytami zewnątrzkomórkowymi (jak PaUeurella muUocida) oraz niektórych wirusów. Nie zapobiega jednak zwykle schorzeniom wywołanym przez pasożyty wewnątrzkomórkowe, do których m. in. zalicza się prątki kwasooporne (prątek gruźlicy), pałeczki rodzaju Brucella i Łisteria oraz wiele grzybów. Eliminacja takich drobnoustrojów wymaga uruchomienia odmiennych mechanizmów immunologicznych, określanych jako odporność typu komórkowego.
Podstawową rolę w tym typie odpowiedzi odgrywają limfocyty T, które po opuszczeniu grasicy nabywają dojrzałość immunologiczną w obwodowych narządach limfatycznych, tj. strefie przykorowej węzłów chłonnych i w miazdze białej śledziony.
Limfocyty T nie stanowią |cdnohtej populacji komórek. Można wyróżnić wśród nich:
TL — immunologicznie niekompetentne, czyli komórki prekursorowe.
To — immunologicznie kompetentne, wywodzące się z komórek Tt.
F., — cytotoksyczne, niszczące komórki docelowe, tj. komórki rozpoznawane jako obce. Efekt cytotoksyczny jest następstwem bezpośredniego kontaktu limfocytu T., z komórką docelową lub też wydzielania limfokin, które aktyrwując makrofagi zwiększają ich zdolność fagocytowania. Wywodzą się z komórek T2.
T4 — zwane też komórkami pamięci immunologicznej, obdarzone są zdolnością wzmożonej reakcji przy powtórnym kontakcie z antygenem. Pochodzą również z komórek T2.
Ostatnio podkreśla się, że w odpowiedzi immunologicznej biorą udział jeszcze inne subpopulacje komórek T, jak: limfocyty T supresyjne — utrzymujące nadzór nad wytwarzaniem przeciwciał przez limfocyty B, oraz limfocyty pomocnicze — umożliwiające limfocytom B wytwarzanie przeciwciał po zadziałaniu antygenu grasiczozależnego.
Tak więc komórkowa obrona makroorganizmu stanowi niezwykle złożony i niezupełnie jeszcze poznany proces immunologiczny, stanowiący interakcję rozmaitych komórek i czynników humoralnych.