Okres średniowiecza to okres upadku anatomii. Za sprawa kościoła zajmowanie się sprawami cielesnymi było wówczas źle widziane. Pisma med. traktowane były jak biblia, przez co nikt nie podważał wiadomości zawartych w dziełach o charakterze med
W średniowieczu nauczanie anatomii na wydziałach lekarskich w Europie polegało na gruntownym studiowaniu klasycznych dzieł medycznych, głównie prac Awicenny, Rhasesa, Hali Abbasa.
Była to jednak anatomia i fizjologia w interpretacji arabskiej dzieł średniowiecznych Galena. Arabowie nie wnieśli do anatomii nic nowego, gdyż na przeszkodzie stała ich religia zakazująca naruszania ciał po śmierci. Co spowodowało czasami mylną interpretacje anatomii średniowiecznej przez lekarzy arabskich. Serce uznali za organ czucia, a mózg za narząd chłodzący ciepło wewnętrzne.
Jednak nie zapominajmy o nowych wartościach , które arabowie wnieśli do fizjologi.
lekarz arabski Ibn an Nafis opisał jako pierwszy w dziejach ludzkości małe krążenie tłumacząc przechodzenie z prawej do lewej komory serca.
Alhazen przedstawił teorie widzenia. Opisał role soczewki, jako miejsca odbioru obrazu. Jak i ducha wzrokowego, który przenosił obraz z soczewki do nerwu.(teoria widzenia została spopularyzowana i przedstawiona przez polskiego uczonego Witelona ok.1230-1292 w jego pracy „perspectiva”- rysunek oka Witelona był I rys. tego narządu.
Wracając do faktu iż anatomia arabska, a później europejska w średniowieczu opierała się na pracach Galena, przedstawię jego założenia:
prace prowadził na zwierzętach, sekcji u ludzi nie dokonywał. Opierał się tylko na oględzinach pośmiertnych, co powodowało wiele błędów anatomicznych.
organizm wg Galena składa się z 4 praelementów(ogień, woda, ziemia i powietrze). Odpowiadającym 4 jakością(ciepło, wilgoć, zimno i suchość)
występują. 4 płyny ustrojowe: krew, żółć, czarna żółć i śluz. Uważał że nawet w stanach zdrowia zawartość tych soków jest różna i od przewagi jednego zależy charakter, temperament człowieka. Stąd ludzie wg temperamentu dzielą się na sangwiników, choleryków, melancholików i flegmatyków.
materia ożywiona jest przez czynniki natury duchowej (koncepcja Platona)
trójdzielna dusza
-spiritus animalis- zlokalizowana w mózgu, siedziba myśli, odpowiadająca za powstawanie wrażeń zmysłowych, początek nerwów
-spiritus vitalis- w sercu, rządząca tętnem i ruchem krwi
-spiritus naturalia- w wątrobie. Regulująca odżywianie ,tworzenie krwi, przemianę materii
jedność mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów
określił prawo parzystości nerwów. Wg niego nerwy czuciowe wychodzą z tylnej a ruchowe z przedniej części rdzenia
wg niego w przegrodzie znajdują się niewidoczne pory, przez które krew dostaje się z prawej połowy do lewej
serce zbudowane z mięśni. Opisał automatyzm bijącego serca i ukł krwionośny
opisał mech. oddychania przez działanie mięśni oddechowych i przepony
Na założeniach tych, aż do końca XIII w opierali się medycy europejskiego średniowiecza. Dopiero w XIV wieku następuje dla anatomii powrót do sekcji zwłok ludzkich. Ok. r. 1300 Mundino de Liucci w Bolonii wykonuje pierwsze systematyczne sekcje, które kiedyś były rzadkością. A jeśli już ich dokonywano, to trzymano w tajemnicy.
Dzieło Munina- „anatomia mundini” było aż do końca XVI w podręcznikiem na uniwersytetach europejskich. Sekcje taką wykonywał prosektor, a obecny przy nim profesor odczytywał pewne ustępy z dzieł Galena lub Avicenny opisując z odległości budowę anatomiczną.
Stopniowo wszystkie uniwersytety zdobyły prawo do wykonywania sekcji anatomicznych. Pierwsza oficjalna sekcja odbyła się w Pradze Czeskiej(1348), a w Monpelier, za pozwoleniem papieża(1376)
Dopiero w XV wieku liczba sekcji się zwiększa, coraz śmielej zaczyna się wykrywać błędy Galena. Budzi się zapał do anatomii wśród malarzy i rzeźbiarzy włoskich. M.in. Leonarda da Vinci. Należy wymienić takich anatomów jak Aleksander Achillini(odkrył ujście przewodu żółciowego do dwunastnicy i kosteczki słuchowe) Jakub Dubois (zastawki żylne)